Қаламро доноёни машшотаи малик хондаанду сафири дил ,у сухан то беқалам буд чун ҷон беколбуд буд ва чун ба қалами боз баста шавад бо колбуд гардад ва ҳамеша бимонад . Ва чун оташӣаст ки аз сангу пӯлоди ҷаҳд ва то сӯхта наёбад нагирад ва чароғ нашавад ки азу равшаноӣ ёбанд . Ва Маъмун Халифа гуфт « ллаҳ дар алқлм , Киеви иҷўли расии алммлкаҳ , ихдми алородаҳу лои имили лбскаҳу ифо ,у интқи соирои алии арзи баёзҳо мзлм ва саводҳо мзӣ »у нахуст касе ки дабирӣ биниҳод тҳмўрс буд ,у мардум агар чанд бошараф гуфтораст чун ба шарафи навиштан даст надорад ноқис буд чун як нима аз мардум . Зеро ки фазилат навиштанаст фазилатии сахти бузург ки ҳеҷ фазилатӣ бидон нарасад , зеро ки вайаст ки мардумро аз мардумӣ ба дараҷаи фириштагии расонад ,у девро аз девӣ ба мардумии расонад , ва дабирӣ онаст ки мардумро аз пояи дун ба пояи баланди расонад то оламу эмому фақиҳу муншӣ хонда шавад . Ва ҳамчунон мардумон ба фазилати мардумон ба фазилати сухан аз дигари ҳайвонот ҷудо гардад ва бар эшон солор шавад . Дайни аиздҷли зикра ки ба пой май буду мамлакат ки бар малик низом гирад ба қалам мегирад , ва ҳар чанд иҷтимо мардум баронанд ки Мустафои алайҳи ассаломи уммӣ буд ва он ӯро мӯъҷиз буд ки тамомии қӯт ӯ бидон буд , ончии нависандагон ба вақт нбштн карданду ончии бдонстнд ӯ беҳтар аз ҳамаи бикрад ва бидонаст , ва баъзе аз уламо баронанд ки ӯро дар ҳеҷ илм доно нагӯем , ва ӯ нодон набӯд дар донистани хат , аммо эзади таъолӣ ӯро гуфт « влои тхтаҳи биминк »у онгоҳи фармонро нбштн фармӯдааст ,у ҳамаи суҳуф ки эзади таъолӣ аз осмон базмин фиристод ҳамаи ваҳйҳо ба қалам нигоҳ доштанд ва ба вай адо карданд ва ба вай пазируфтанд , ва ойинҳои малику қонӯну қоидаи вилоятҳо бадв нигоҳ доранд ва тартиб диҳанд . Ва аз мартабати нбштн буд ки дастро ба зинати ангуштарӣ ва меҳр биёростанд , чаҳ мулӯки аҷам чун диданд ки теғ вилоят гирифту арқони сиёсат бпоӣ кард ,у қалами малик забт карду ҳади сиёсат нигоҳ дошт ,у феъли ин ҳар ду аз ҳунар даст ояд . ( ва ) оқилаи ҳавос панҷанд : самъу басару шаму завқу ламс ,у мадори ин панҷ бар сараст ки чун рӯҳаст мари колбудро , пас тоҷ фармуданд ва бар сар ниҳоданд , ва гӯшвор фармуданд ва аз гӯш дар овехтанд , ва ёра фармуданд ва дар соид кашиданд , ва ангуштарӣ фармуданд ва дар ангушт карданд , гуфтанд ( шамшер ) ба ҳунару қӯти соид кор кунад , ъзи ёра ӯро писандида буд ,у қалам ба қӯт ( ва ) ҳунари ангушт равон бошад , шарафи ангуштарии вайро доданд , то чун нома нависаду асрор сӯрат кунад меҳри бадв бар наад то чашми хоинону носазои он аз ваии давр буд , пас номаро фармуданд то нахуст сахт бипечанд , пас меҳр барниҳоданд ,у меҳрро ба парда низ бпўшониднд , то ин ҳоли нишоне буд бар номаи меҳри ин олам , чаҳ мардуми номаи меҳри ин ъолсти боёти мазкӯри холиқи осмону замини навишта ва бабанд табиати баста ва ба меҳри ангуштарии арвоҳи меҳри ниҳода ва ба ихтиёри сари бихарад пӯшед карда ,у донои он мари қаламро олатӣ ниҳодаанд бадӣдори ҳақир , ва ба ёфтан осон , валикини набиштааш бо мартабат ,у кор бастани душвор , чун мисоли магаси ангабину карами пела ки бадӣдор ҳақиранд ,у лекин азишон чизҳо падедор ояд азиз ва бо қимат дар мулӯк ,у андарони манофе бисёр , ва ин олат ки ёд карда буд се гӯна ниҳодаанд : яке мҳрФи тамом , ва он хат казон қалам ояд онро лҷинӣ хонанд яъне хати симин ,у дигари мстўӣ , ва он хат казон қалам ояд онро ъсҷдӣ хонанд яъне хати заррин , ва сеюм мҳрФи тамому мстўӣ . Ва он хат казон қалам ояд онро лؤлؤӣ хонанд яъне хати марворидин ,у хати чунон хостаанд ки чаҳор чиз бо вай буд , аввали онки қарорашон бар ҷой буд ба хурдӣу бузургӣ , дигари онк андом дорад чунонк басӯрат ниҳодаанд , дигари онк бо равнақу об буд ва он аз тезӣ қалам бошаду бастагӣ даст нависанд , ва ҳамчунин таносуб нигоҳ доранд , набояд киро чанд навен бошад , ва ё навен ба рай монад , ва чашмҳои ваову қофу Фо дар хури якдигар ва бар як андоза буд на танг ва на фарох , ва кашиш навену қофу сод ҳамчунин ,у дарозии лоаму алиф чанд якдигар , чун ин қиёс нигоҳ дошта буд агар чаҳ хат бад бошад некӯи намояду ҳамвору мустақӣм ,у хати хонанда бояд , ки доно он гуфтаанд аҳсани улхати моиқро , ва се чизи некӯ бояд то хат нек ояд , ва агар азин се чизеи яке некӯ набошад агар чаҳ хаттот ва устод бошад хат некӯ наёяд , яке қалам , дувуми мидод , сеюм коғаз ,у хаттӣ ки аз хаттотон омӯхта бошанд ҳаргизи ҳуруфу клмотш аз ҳоли хеши бнгрдд , чаҳ қоидаи мақодӣри ҳуруфу калимот дар дили ваии мусаввир шуда бошад , ҳар гоҳ ки чизе хоҳад набшати даст ба дил рост кунад хаташ ҳамчунон ояд ки омӯхта бошад , ба нодири ҳарфӣ ё калимае бад ояд ,у хати некӯ чун сӯрати тамоми чеҳрау тамом қадаст ки онро некӯ рӯ хонанд ,у хати бад чун рӯй зишту қомати номуътадил ҳар андомаш на дар хури якдигар .