Марвро гўӣим ки наздики хосу ом маърӯфаст ки будаш оламро бонч андар ӯст сабаб кун буд аз бории таъолӣ , ва чора нест марин ду ҳарфро аз фарози оранда ӣӣ ки ӯ мари онро фароз биоварадӣ , ин клмти азин ду ҳарф ҳосил нашудӣ , ва чун ин клмт набӯдӣ ҷаҳон набӯдӣ ,у фарози орандаи ду чиз лозим ояд ки ҷузи он ду чиз бошаду пӯшидатар ва но ёфтатар аз эшон бошад . Ва чун будаш бад-ӣни ҳарф низом ёфт фарози орандаи ин ду ҳарф бартар бошад аз бошонидн , аз баҳри онки бошонндаҳ олам кун буд , аънии ббош . Пас нахуст бар мо воҷиб шуд донистани камтарини ду ҳарфро ки он ду асласт мари ду ҷаҳони фароз оранда ҳаст ва ҷузин ду ҳарф ҳаст , ва низ лозим ояд ки фарози оранда ба ҳам дар хури он чиз бошад , ки агар ӯро бо эшон дар хурӣ набӯдӣ эшон бмёнҷӣ ӯ фароз наомадандӣ . Пас дуруст шуд ки фарози орандаи ин ду ҳарфи ду асланд мари ду ҷаҳонро , борӣ субҳона нест , чаҳ ӯ ҷли ҷалолаи андари хур бӯдан , боФридгони хешу Марвро ном нест ва сифат нест ва шимурда нест , ва беном ва бесифат ношимурда нест , чаҳ ин ҳама ки ёд карда шуд офаридагон ӯйанд . Пас гўӣим ҳар ду чизе ки фароҳам ояд фароҳам омаданашон сеюм эшон бошад то он ду чизи бдўик чиз шаванд ва ном пазиранду сӯрат , бар мисоли бархестани шаҳват аз нафаси мардум ки он Фрозорндаҳаст мардро бо зан аз рӯй табиату никоҳро аз рӯй шариъат , ва онаст баҳона ӣӣ аз бар омадани фарзанд ба ҳақиқат ,у мари фарзандро ба падару модар боз хонанд , ва бидон бархестани шаҳват боз нахонанд , аз баҳри онки он сабаб нахустинасту мари онро ёфтан нест кунад ба қӯти зеҳну покии ақл , ва мо мари оташро гарм ва хушк ёбему гармӣ ки андар оташаст агар ботарӣ ёр шавад ҳаво гардад чунонк чун бо хушкӣ ёр шаваду хушкӣ ки андар оташаст агар бо сардӣ ёр шавад хок шавад , чунонк агар бо гармӣ ёр шавад оташ гардад , ҳамчунин ҳоли дигари арқони ҳам бар ин ҷумлааст , ва чун ҳаме раво бошад гармиро ки андар оташаст бо хушкӣ ёраст бо зидтарӣ ки хушкӣаст ёр шудани хушкиро кунад ки андари оташ бо гармӣ ёраст бо зиди гармӣ ки сардӣаст ёр шудани далел ҳаме кунад ки он иллат ки миёни эшон мувофиқати ҳаме афканд ҳаст ва мувофиқ эшонаст бираве нои маълум , аз баҳри онк на сардаст он иллат ва на гарм , на тараст ва на хушк , ки агар он иллати бикии азин сифот будӣ мари дайгариро мухолиф будӣ , натавонистӣ миёни эшон мувофиқат афкандан ки мухолифон буданд . Ва марони иллатро ки гуфтем ном нест ва сифат нест ,у лекин чун дидеми фароз омадан он мухолифони бики ҷой ва ҳар якеро аз эшон бози мухолифати ёри хеши фароз омадааст ва донистем ки раво бошад бархестани мухолифат зоҳираст аз миёни эшон ба мувофиқат ҳар яке аз эшон бо дайгарӣ , дуруст шуд хирадро ки ҳар дуеро азон сеюмӣ ҳаст ки ӯ нигоҳбон эшонаст андарони сӯрат ки ҳар якеро ҳаст аз табоиъ , ва чун ҳамаи чизро андари олам ҷуфт ёфтему мар ҳар ҷуфтиро аз миёнҷӣ чора нест ки мари ишонрои баҳами фарози орад , ҳамчунонк он миёнҷӣ ҷамъ кардааст миёни гарму хушк то сӯрати оташи эшон ба ҳосил омадааст . Ва дигари табоиъ ҳамчунон ва он миёнҷӣ воҷиб ояд ки на гармаст ва на сард , на тараст ва на хушкаст , лозим ояд ки ончи миёни ҷавҳару арз ҷуфтӣ додааст , на ҷавҳараст на арз , ва чун чизе нест аз онк ё ҷавҳараст ё арз маълум кардем ки он ҷуфткунанда ҷавҳар бо арз на ҷавҳараст ва на арз , дуруст шуд ки ӯ чизе нест , ва чун он иллати ҷуфткунанда мари шийъро рад кард нишоед ки берун бошад аз на чизе ё на аз на чизе , пас он ғоят ки гуфтем аз ду берун нест : ё на чизаст ё на чизаст , пас зоҳир кардем хирадмандро ки он на на чизасту онк на чизаст на худоӣаст , бартар аз онаст ки Марвро монанда бошад , пас он иллати ҷуфткунанда монанди худоӣ нест ки на на чизаст . Пас гӯям он нест ки исбот кардем , онаст ки худои таъолии иллати ду оламро аз ва ҳаст кард ки ӯ аз нест буд , ӯ маълул нахустинаст ки ақласт ,у эзади таъолӣ бартараст аз иллату маълул . Пас гўӣим ки ақл ӯ ба иллати хеш маълуласт вбрўии маълулӣ бо дигари офаридагон аз чизи дигар монандааст ,у локини бдончи иллат ӯ маълул нест аз дигари маълулот ягонааст ,у миён ҳар маълулӣу миёни иллат ӯ ҷудо якеаст , бдончи иллат ӯ маълули иллатӣ дигараст . Ва низ ақл ки доро ба иллатаст ҳар мардиро аз ақл насибаст ва бе ниёзанд бова бдонстн , ҳар чанд ки дониши ҷузе ба дониш куллӣ нарасад , зеро ки ду тан бошанд ки яке аз эшон ҳазор дирам дораду дигари як дирам дорад андарон рӯй ки ҳар ду танро маликаст анборон бошанд пас офаридагон ба ақл монандаанд ,у ончи мрўро монандаанду ончи мрўро монанда бошад ӯ на худоӣ бошад , пас ақл на худоӣаст , ва ҳамчунин ақл зиндааст ҳаргиз намираду ҳама зиндагон ҳастанду фурӯди азу то мардуми падед ки бзндгонӣ бо анбозанд ҳар чанд ки зиндагонӣ ӯ ҷовидӣасту дигари чизҳои зиндагонӣ бадв ёфтаанд ,у ҳукми андари зиндагии ҷовидӣу зиндагонии фонӣ ҳамонаст ки мисоли он андари анбозии миёни ду худованди малик ки ёд кардем . Пас ҳамаи зиндагон монанди ақланд ,у ончи Марвро монанд бошад на худоӣ бошад , пас ақл на худоӣаст .