Бдонки пайдо омадани каромот бар авлиёъ ҷоизасту далел бар ҷавоз он онаст ки ҳар кор ки бӯдан он сӯрат ба бандад дар ақлу ҳосил шудан он адо накунад бардоштан аслӣ аз усӯл , воҷиб буд васф кардани ҳақи таъолӣ бақадрат бар офаридан он ва чун воҷиб буд он дар мақдӯри ҳақи таъолӣ бояд ки раво буд ҳосил шудан ону падед омадани каромоти нишони сидқи онкас буд ки бар вай зоҳир гардад андари аҳвол ва ҳар ки содиқ набӯд каромот раво набӯд ки бар вай зоҳир гардаду далел барин онаст ки қадими субҳонаи втъолии моро бишносанд то мо фарқ кунем миёни онки содиқ буд андари аҳволу миёни онки мбтл буд аз тариқи истидлол ки он корӣаст мавҳум ва ин набӯд магари бохтсос вале бидонча боз наёранд дар даъвии вай зеро ки агар андари даъвии козиб буд ӯро каромат набӯд ки агар чунин будӣ фарқ набӯдӣ миёни рости гӯйу дурӯғи гӯй ва ин он кароматаст ки мо бидон ишорат кардему лобуди каромати феълӣ буд ноқизи одати андари айёми таклиф , зоҳир гардад бар касе ки мавсуф буд бўлоит , андари маънии тасдиқи ҳол ӯ .

Ва сухан гуфтаанд мардумони андари фарқи миёни каромату мӯъҷизот аз аҳли ҳақ .

Устоди эмоми абўосҳқи Исфаройинии қудс сира гуфтӣ мӯъҷизоти далели сидқи анбёء буду далели набувват бо ғайр набӣ ёфтан маҳол буд чунонк феъли муҳками оламро далел буд андари он ки ӯ оламаст , аз касе ки на олам буд наёяд ва гуфтӣ авлиёъро каромат буд чун монанди дъоӣӣ ки иҷобат буд аммо ончии ҷинси мӯъҷизоти пайғамбарон буд авлиёро набӯд .

Аммо устоди эмоми Абубакри Фўрки раҳма аллоҳ гуяд мӯъҷизот далолат сидқаст , агар касе даъвӣ набувват кунад муъҷизаи фарои намояди далел буд бар сидқ ӯу гуфтор ӯ ва агар даъвӣ вилоят кунад муъҷизаи далел буд бар сидқ ӯ андари ҳол ӯу онро каромат гӯйанду муъҷизаи нгўинд , ҳарчанд ки ӯ ҷинси муъҷиза буд то фарқ буд миёни набӣ ва валеу муъҷизау каромат .

Ва ӯ гуфтӣ фарқи миёни муъҷиза ва каромат онаст ки анбиёи алайҳим ассалом маъмуранд бозҳори муъҷиза ва бар вале пинҳони доштан он воҷибаст ва набӣ бидон даъвӣ кунад ва бар қатъ ва яқин гуяд ки чунин бошад ки ман мегӯям ва вале даъвӣ накунад ва қатъ накунад ки чунин кунам аз бим онк набояд ки макрӣ буд .

Чунин гуяд онки ягонаи рӯзгори хеш буд андари бораи хеши қозии эмоми Абубакри ашъарии қудси рӯҳа ки мӯъҷизоти хоссаи анбиёро буду каромоти авлиёро буду авлиёро мӯъҷизот набӯд зеро ки аз шарт мӯъҷизаст ки даъвӣ бо ваии пайваста буду мӯъҷизат на айни муъҷизаро буду муъҷиза онгаҳ муъҷиза буд ки ҳосил ояд бар васфҳои бисёр ки ҳар гуҳи як шарт мухтал шавад аз шароити вай , муъҷиза набӯд ва яке аз шароити он даъвии пиғмбрист ва вале даъвӣ пайғамбарӣ накунад пас ончии вайро шавад муъҷиза набӯд ва ин он қавласт ки эътимод бар вайаст ва мо бад-ӣн тариқ гӯйему шроӣти муъҷизаи бештари андар каромот бозёбанд магари ин як шарт .

Ва каромоти феълӣ буд ночор зеро ки ҳарчӣ қадим буд ӯро бксӣ ихтисос набӯд ва он ноқиз одат бошад ва ҳосил шавад дар замони таклиф ва изҳор кунад бар бандаи тахсӣсу тафзил ӯро , бошад ки ҳосил шавад бохтёру дъоء ӯ ва бошад ки ҳосил наёяд ва бошад ки беихтиёр ӯ пайдо ояд андари баъзе авқот .

Ва валеро бдъўт кардан халқ нафармӯда андбхўиштн ва агар чизе падед кунад бар он кас ки аҳл буд ҷоиз буд .

Ва аҳли ҳақ мухталифанд ки раво буд ки вале донад ки ӯ валеаст ё на .

Устоди эмоми Абубакри Фўрки раҳма аллоҳ гуфтӣ нишоед , ки хавфаши бишаваду амн воҷиб кунад .

Устоди Абӯалии раҳма аллоҳ гуфтӣ раво буд ки донад ва ин гуфтӣ ва ин ихтиёр ҷоиз дорад ва мо низ онро баргузӣдаем ва бидон гӯйем ва ин воҷиб нест дар ҷумлаи авлиё то ҳарякӣ аз эшон бидонад ки ӯ валеаст воҷбои валикин ҷоӣзаст ки баъзе донанд чунонк ҷоӣзаст ки баъзе ндонанд , ва чун баъзе донад ки ӯ валеаст он маърифат , кароматӣ буд ӯро , ҷудогона , ва на каромат ки якеро буд аз авлиёъи воҷиб буд ки ҳамаро , он буд ва агар валеро каромат зоҳир набӯд , андари дунё , андари вилоят ӯ бохрт , қадаҳ накунад нобӯдан он каромати андари дунё , бхлоФи анбиёи алайҳими ассалом ки воҷиб буд ки аишонрои мӯъҷизот буд зеро ки пайғомбар фиристодааст бхлқ , мрдмонрои ҳоҷат буд бдонстни сидқ ӯ ва он сидқи буна тавон донист алои бмъҷзаҳу ҳол вале бъкси ин буд зеро ки бар халқ воҷиб нест бдонстн ӯ ки ӯ валеаст ва на бар вай низ ва даҳ кас аз саҳобаи пайғомбари слии аллоҳи алайҳи вслм бовар доштанд дар ончии аишонро хабар дод ки эшон аз аҳл биҳиштанд , агар касе гуяд ин раво набӯд зеро ки аишонро аз дараҷаи хавфу бими беруни орад бокӣ нест агар натарсанд аз тағайюри оқибат ки онки андари дили эшон буд аз ҳайбату иҷлолу азимат , ҳақро , аз бисёре хавф беш буд .

Ва бдонк вале пушти бкромот боз нагузораду боз он нанигарад , буд ки эшон андари падед омадани чизе аз он ҷинс , қӯти яқин буду зиёдати илм буд аз онк бҳқиқт донанд ки он феъли хдоисти далелӣ буд аишонро бар сиҳҳати онк эшон баронанд аз ақоид ва дар ҷумлаи қавли бкромоти авлиё воҷибасту ҷумҳӯри аҳли ҳақ баринанд ва аз баси хбрҳоءи мутавотири андарин аз ҳар гӯна , ва ҳикоятҳо омадааст , илми ббўдн ӯу зоҳир шудан он , бар авлиёъ илмӣаст ки шакро бидон роҳ нест ва ҳар ки дар миёни ин тайифа уфтад ва ҳикоятҳои эшон башнавад ва хабарҳо , ӯро ҳеҷ шак намонад андарин ҷумла .

Ва аз далелҳои ин ҷумла , яке нас қуръонаст андари қиссаи осифи бен брхёи ёри сулаймони алайҳи ассалом онк гуфт анои отик ба қабл ани иртди алики трФку осиф пайғомбар набӯд .

Аз амӣралмуъминӣни умри разии аллоҳи анҳу дурустаст ки ӯ гуфт ё сорӣаи алҷбл дар миёни хутбаи рӯзи ҷумъа ва расӣдани овози умри бсориаҳ дар он вақт то аз адуи парҳез казад ва бар кӯҳ шуд дар он соъат .

Агар гуяд чигуна раво буд зоҳир шудани каромотӣ ки зиёдат буд дар маънӣ , бар мӯъҷизоти пайғомбарони алайҳими ассалому раво буд тафзили авлиё бар анбиёи алайҳим ассалом гӯйем ин кароматҳо бо муъҷизаи пайғамбари мо слии аллоҳи алайҳ вслм шавад зеро ки ҳар ки андари ислом содиқ набӯд каромот бар вай зоҳир нагардад ва ҳар пайғомбар ки дар уммати ваии якеро кароматӣ буд он каромат аз ҷумлаи мӯъҷизоти он пайғамбар буд зеро ки агар ин расӯл содиқ набӯдӣ каромат зоҳир нашудӣ бар онки мтобът ӯ кард .

Аммо ртбти авлиёи ҳаргизи бртбт анбёء нарасаду иҷмоъи барин мунъақидасту онки Абуязиди бастомиро пурседанд азин масаъла гуфт мисли ончии анбёءи алайҳим ассалом додаанд чун мисли хикӣ ангабинаст он миқдор ки аз вай берун чакад қатра буд ва он қатра мисли каромоти ҷумлаи авлиё буду ончӣ дар машкаст мисли онки пайғамбари моро буд слии аллоҳи алайҳи вслм .