Аммо чун дар дҳўри тўолу мурӯри айёми лутфи мизоҷ зиёдат шуду навбат бФрҷаҳ расед ки миёни аносиру афлок буд инсон дар вуҷӯд омад .

Ҳарчӣ дар олами ҷамоду наботу ҳайвон буд бо хештан овараду қабули маъқӯлот бар он зиёдат карду бъқл бар ҳамаи ҳайвонот подшоҳ шуду ҷумларо дар таҳти тасарруф худ оварад аз олами ҷамоди ҷавоҳиру зару сими зинат хеш кард ва аз оҳан ва рӯйу мису сурбу арзиз ӯонеу авомили хеши сохт ва аз олами наботи хӯрданӣу пӯшиданӣ ва густурданӣ сохт ва аз олами ҳайвони мураккаб ва ҳмол кард ва аз ҳарасаи олами доруҳо баргузед ва худро бидон муъолиҷат кард .

Ин ҳамаи тафаввуқи ӯро бача расед ? бдонкаҳи маъқӯлотро бишнохту бтўсти маъқӯлоти худоиро бишнохту худоиро бачаи шинохт ? бдонкаҳи худро бишнохт :

Ман урф нафса Фқди урфи раба

Пас ин олами баса қисм омад :

Як қисм онаст ки наздикаст бъолми ҳайвон чун биёбонёну кӯҳён ки худ ҳиммати эшон беш аз он нарасад ки тадбир маош кунанд бҷзби манфиати вдФъи музират .

Бози як қисми аҳли билод вмдоӣнанд ки эшонро тамаддуну таъовуну истинботи ҳарфу сноъот буду улӯми эшон мқсўр буд бар низоми ин ширкатӣ ки ҳаст миёни эшон то анвоъ боқӣ монад .

Бози як қисм онанд ки азин ҳама фароғатӣ доранд Лайлоу нҳорои сароу ҷҳорои кори эшон он бошад ки мо кием ва аз чаҳ дар вуҷӯд омадаему падеди оранда мо кист яъне ки аз ҳқоӣқи ашёъ баҳс кунанд ва дар омадани хеши таъаммул ва аз рафтани тафаккур ки чигуна омадему куҷои хоҳем рафтан .

Ва бози ин қисми ду навъанд :

Яке навъ онанд ки боситоду тлқФу такаллуфу хондан ва нбштн бикуна ин мأмўл расанд ва ин навъро ҳукамо хонанд .

Ва боз навъе онанд ки беустоду нбштни бмнтҳои ин фикрат барисанд ва ин навъро анбиё хонанд .

Ва хосияти набии се чизаст :

Яке онкӣ улӯм донад но омӯхтау дувуми онкӣ аз дайу фардо хабар диҳад на аз тариқи мисоли вқёс ва сеюм онкии нафас ӯро чандон қӯт буд ки аз ҳар ҷисм ки хоҳад сӯрати бабраду сӯрати дигари орад .

Ин натавонади алои онкӣ ӯро бо олами малоикаи мушобеҳатӣ буд . Пас дар олами инсони ҳеҷ вароӣ ӯ набӯду фармон ӯ бмсолҳи олами нофиз буд ки ҳар чаҳ эшон доранд ӯ дорад ва зёдтӣ дорад ки эшон надоранд яъне пайвастани бъолми малоика ва он зёдтиро бмҷмл набувват хонанду бтФсили чунонкӣ шарҳ кардем ва то ин инсони зинда буд масолеҳи ду олами бомати ҳамеи намояди бФрмони бории ъзи исма

Ва бавоситаи малоика ва чун бонҳлоли табиат рӯй бидон олами орад аз ашороти бории ъзосмаҳ ва аз ибороти хеши дастурии бигузоради қоими мақоми хеш [у виро ] ноӣбӣ бояд ҳар оина то шаръу суннат ӯ бар пой дорад ва ин кас бояд ки афзали он ҷамъу акмали он вақт буд то ин шариъатро эҳё кунад ва ин суннатро имзои намояду ӯро эмом хонд .

Ва ин эмоми боФоқи машриқу мағрибу шимолу ҷануб натавонад расед то асари ҳифз ӯ бқосӣ ва доне расаду амр ва наҳй ӯ бъоқлу ҷоҳили лобуди ӯро ноӣбон бойанд ки ботроФи олами ин навбат ҳаме доранд ва аз эшон ҳар якеро ин қӯт набошад ки ин ҷумлаи бънФ тақрир кунад .

Лобуди соӣсӣ бояду қоҳирӣ лозим ояд он соӣсу қоҳирро малик хонанд аънии подшоҳ

Ва ин ниёбатро подшоҳии пас подшоҳи ноӣб эмомасту эмоми ноӣби пайғомбару пайғомбари ноӣби худои ъзи вҷл ва хуш гуфта дар ин маънии Фирдавсӣ :

Ва худ Сайиди валад одам мефармоед :

Аддӣни волмлки туамони дайну малики ду бародари ҳмзоднд ки дар шаклу маънӣ аз якдигари ҳеҷ зиёдат ва нуқсон надоранд .

Пас бҳкми ин қзити баъд аз пайғомбарии ҳеҷ ҳамлии гаронтар аз подшоҳӣ ва ҳеҷ амалии қавитар аз малик нест .

Пас наздикон ӯ касоне бойанд ки ҳалу ақди оламу салоҳу фасоди бандагони худои бмшўрту ройу тадбири эшон бози баста буд ва бояд ки ҳар яке аз эшон афзалу акмал вақт бошанд .

Аммо дабиру шоиру мунаҷҷиму табиб аз хавос подшоҳанд ва аз эшон чора нест қавоми малик бдбирасту бқоءи исми ҷовдонии бшоъру низоми умӯри бмнҷму сиҳҳати бадани бтбиб

Ва ин чаҳор амали шоқу илми шариф аз фурӯъи илм ҳикматаст дабирӣу шоирӣ аз фурӯъи илм мантиқасту мунаҷҷимӣ аз фурӯъи илми риёзӣу табибӣ аз фурӯъи илми табиӣ .

Пас ин китоб муштамиласт бар чаҳор мақолат :

Аввал , дар моҳияти илми дабирӣу кайфияти дабири балиғи комил

Дувум , дар моҳияти илми шеъру салоҳияти шоир

Сеюм , дар моҳияти илми нуҷуму ғзорти мунаҷҷим дар он илм

Чаҳорум , дар моҳияти илми тибу ҳидояти табибу кайфият ӯ

Пас дар сар ҳар мқолтӣ аз ҳикмати ончии бад-ӣни китоби лоӣқ буд оварда шуду баъд аз он даҳ ҳикояти турфа аз наводири он боб ва аз бдоӣъи он мақолат ки он табақаро афтода бошад оварда омад то подшоҳро равшан шавад ва маълум гардад ки дабирӣ на хирад корӣасту шоирӣ на андаки шуғлӣу нуҷуми илмӣ зарурӣасту тиби санъатии ногузиру подшоҳи хирадмандро чора нест аз ин чаҳор шахси дабиру шоиру мунаҷҷиму табиб .