Қоли аллоҳи таъолӣ : « Фомои ман тғӣу осри алҳиўаҳи алднёи ?фони алҷҳими ҳаии алмоўӣ » .

Ва қоли таъолӣ . « лои ислиҳои алои алои шқии алзии кизбу тўлӣ » .

Ва қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳу силам : « ҳФти алҷнаҳ бо лмкораҳу ҳФти алнори болшҳўот » .

Бдонки рўндгони роҳи маъоди ду тайифаанд : съдоу ашқиё . Ва ҳар тайифаро қадамӣаст ки бидон қадам мераванду ҷода Эйаст ки барон ҷода сайр мекунанд . Ва ҳар якро маъодӣаст ки бидон қадам барон ҷода бидон маъоди мирснд .

Фомои съдои ду тайифаанд : хавосу авом . Авоми бқдми мухолифати нафасу ҳавоу тарки шаҳавоту лаззот бар ҷодаи тоъату фармони шариъату мтобъти суннати бмъоди биҳишту дараҷоти он мирснд ки « Фомои ман хоФи мақоми раба ва наҳй алнФси ани алҳўии ?фони алҷнаҳи ҳаии алмоўӣ » . Ва хавоси бқдм « иҳбҳм » бар ҷода « иҳбўнаҳ » бмъод « мақъади сидқ » мирснд дар мақоми ъндит ки « ан аламтқин фии ҷиноту наҳр » олойа чунонк шарҳ он бирафтааст .

Ва аммо ашқиёи ҳам ду тайифаанд : яке шқӣу дувуми ашқӣ .

Шқии баъзе осӣон умматанд ки бар мувофиқати ҳавои нафаси собит қадаманд ва бар мухолифати фармони ҳақи Мисру бқдми истифои лаззоту шаҳавоти нафсонӣ бар ҷодаи исёни ҳақи бмъоди дӯзаху даракоти он мирснд ки « Фомои ман тғӣ » . Ва хоҷаи ҳам азинҷо фармуд ки : « ҳФти алнори болшҳўот » ва ҷое дигар фармуд ки . « аксари мо идхли умматии алнори алои ҷўФони алифаму алФрҷ » . Гуфт : бештари чизе ки уммати марои бдўзхи баради даҳон ва фараҷаст . Яъне бидиҳон ҳаром хӯрдан ва дар хӯрдани ҳалоли исроф кардану бФрҷи шаҳвати ҳаром рондан ва аз баҳри шаҳвати ҳалол дар ҳарому зулму фасоди гӯногӯни афтодан .

Ва аммо ашқии сифати кофар ва мунофиқаст ки бакулӣ рӯй баталаб дунёу таматтуъот он овардааст ва чун бҳимаҳи ҳамагии ҳиммат бар истифои лаззоту шаҳавоту таматтуъоти нафсонӣу ҳайвонии масруфи гардонидау пушт бар дайну кори дайн ва охират кардау Наими боқиро дар тнъми фонии бохтаи дунёи тамом бадаст наёмада ва аз охирати баромада ки « ман кони ириди ҳрси алднёи нўтаҳи минҳоу молаи фии алохраҳи ман насиб » .

Фарқи миёни шқии вошқӣ онаст ки шқиро агарчӣ нафас ӯ бшқоўти исёни ҳақу мухолифат фармон гирифтораст аммо дилаши бсъодти қабули имон ва бисил ем фармони ҳақ бар кораст .

Давлати ақророи лисону тасдиқи ҷинон ҳосил дорад агар чаҳ муомилаи амали арқон биҷой наёвард чун бўъиди ҳақи бдўзх дар равад ки « Фомои аллазӣнаи шқўои ФФии алнор » алоиаҳ аммо калима « лоолаҳи алои аллоҳ »у шафоати Муҳамади расӯли аллоҳ ӯро бидонҷо дар бнгзорди бад-ӣни истисно ки фармуд « алои мо шоءи рбк » ҳи ҳам оқибат халос ёбаду маъоди аслӣ ӯ ҳам биҳишт бошад .

Дар ҳадис саҳеҳ меояд ки : ҷамъиро аз дӯзахи беруни оранд чун ангушти сӯхта ва эшонро бнҳри алҳаёт фурӯ баранд гӯшту пӯст баришон бирӯяд ва аз онҷо бар оянд рӯйҳои эшон чун моҳи шаби чаҳордаҳ бар пешонии эшон набишта ки « ҳўлои ътқоءи аллоҳи ман алнор » .

Аммо ашқӣ онаст ки дар дӯзахи мӯбад ва мухиллад бимонаду дарави нури калима « лои илоҳи алои аллоҳ » набошад ки бидон халос ёбаду аҳляти шафоати Муҳамади расӯл аллоҳ надорад . Хлўди абади ҷузи чунин касро набошад . Чунонк миФрмоид : « лои ислиҳои алои алои шқии алзии кизбу тўлӣ » . Муъминро вуруд бошад «у ани мнкми алои воридҳо » влкн слӣ набошад слии ашқиро бошад ки « лои ислиҳои алои алои шқии алзии кизбу тўлӣ » . Ва ҷое дигари миФрмоид « сислӣ норо зоти лҳб » .

Ва ҳар тайифаро аз аҳли фисқу исёну куфру хизлони муносиби равиш ӯ дар дӯзаху даракоти он мқомгоҳӣу марҷаъӣ ва маъодӣ бошад бар тафовут . Чунонк хоҷаи алайҳи ассалом дар ҳақи абӯ толиб фармуд : « ани абои толиби лФии зҳзоҳи ман алнор » . Фармуд ки абӯи толиб дар дарака аввал бошад аз дӯзаху кафи пой ӯ беш бар оташ набошад аммо мағз дар сар ӯ аз ҳарорат бар ҷӯшад . Ва дар ҳақ мунофиқон фармуд « ани алмноФқини фии алдрки алосФли ман алнор » .

Ва куфр бар куфр тафовут дораду нифоқ бар нифоқ ҳамчунин ва ҳар якро роҳии муайяну маъодӣ равшанаст . Кофарон муқаллид дигаранду кофарони муҳаққиқи дигар чунонк муъминон муҳаққиқ дигаранду муъминони муқаллиди дигар . Чндонки имони муҳаққиқ фазлят дорад бар имони муқаллиди азоби кофари муҳаққиқ зиёдат бошад бар азоби кофари муқаллид .

Куфри бтқлид онаст ки аз модару падар бтқлид ёфтаанд ки « анои вҷднои обоӣнои алии ИМА » . Онч аз аҳли шаҳру вилояту модару падари диданд ва шунӯданд аз адёни мухталифи бтқлид фаро гирифтанду бхзлон дарон бимонаданд . Эшон дар даракаи аввалин дӯзах бошанд .

Ва куфри бтҳқиқ онаст ки бар онч аз модару падар бтқлид ёфтанд қаноат накунанд ва ранҷ баранду машаққати кашанд ва баталаб далел бар хезанд ва умрҳо дар таҳсили улӯми куфр басар баранду кутуб такрор кунанду бмҷоҳдаҳу риёзат машғӯл шаванд ва дар тасфия нафас кӯшанд аз баҳри тафаккур дар адиллау бароҳини ақлӣ . То шбҳтҳо бадаст оваранд ки бидон нафй сонеъ кунанд ё исботи сонеъии ноқис .

Чунонк гӯйанд : мухтор несту бҷзўёт олам несту холиқ ҷаҳон нест бмбдъӣу мўҷдии бал ки мӯҷиб ва муассирасту ҷаҳон асар ӯсту тақаддуми муассир бар асар на тақаддумӣ замонӣаст . Ва бад-ӣн ан хоҳанд ки : ҷаҳон қадимаст ва боқӣасту фано пазир несту ҳақи таъолӣ бар аФнои он қодир несту боФридни олимӣ дигар оҷизаст . Ва монанди ин куфрҳо шайтон бар назар эшон ороеду нафаси эшонро ғурур диҳад ки камоли маърифату ҳикмати дарин маънӣаст ва ҳар кас ки на барин эътиқодаст аз аҳл тақлидаст ва нобӣност то бтқлиди бъсо кашон додааст яъне анбиёи алайҳими ассалом .

Ва гӯйанд : анбиё ҳукамо буданд ва ҳарч гуфтанд аз ҳикмат гуфтанд аммо бо ҷоҳилони сухан бақадр ҳавсилау фаҳм эшон гуфтанд . Эшонро чунон намуданд ки морсўлони худоӣаму Ҷабраили наздик мо меояду пайғом ҳақ меовараду китоб аз худоӣ бмо овардааст . Ва китобҳо сохтаи эшон буду аҳкоми шаръ анбиё ниҳоданд аз баҳри маслиҳати маоши халқ бар қонӯни ҳикмат . Ва эшон ҳар ч бо халқ гуфтанд рамзӣ буд ки карданд ва бидон маънӣ дигар хостанд : Ҷабраили иборат аз ақли фаъол буду Микоили иборат аз ақли мстФод ки аз ақли кул файз мегирифтанду астФодти маъонӣ маъқӯл мекарданду хабар бо нафаси мадракау нафас нотиқа медоданд .

Ва ҳам азин ҷинси хаёлоти фосиду мавҳумот ва мушаббаҳот ангезанд ва аз ангехта дигарон қабул кунанд . Зироки мувофиқи ҳавоӣ нафасасту нафаси худ дар асли ҷабалат кофараст ки « ани алнФси ломораҳи болсў » . Чун ин шубаҳоти бодлаҳу бароҳин маъқӯл намой башнавад бҷону дил дар овезад « воФқи шини табақа » . Чндонк дар нафаси иқрори бад-ӣни куфрҳо падед меояд инкори дардину шаръ зиёдат мешавад . Пас иқрор бар куфру инкор бар дайни нафасро ду қадамаст ки бғоити ниҳояти асфали солФин дӯзах бидон тавон расед ки « хтўтону қади васлат » .

Ва ин офати имрӯз дар миёни мусулмонӣ бисёр шудааст ки басии ҷҳоли худро бтҳсили ин улӯм машғӯл кардаанд ва онро илми усӯли дайн ном карда таксӣ бар хбси ъқидту фисқи муомилаи эшон воқиф нашавад . Ва басии толиби илмони ғмр ки назарӣ надоранд дар улӯми дайн ё нурии зиёдат аз олами яқин дар тмнии талаби илми брмихизнд ва сафарҳо мекунанд ва аз иттифоқи баду хизлони ҳақ бо суҳбати мФлсФии мёФтнд . Ва аз ани навъи илм дар пеш эшон мениҳанду батадрӣҷи он куфрҳо бар назари эшон миороинд ва дар дили эшон таҳсили он илм ва эътиқод бидон куфру залолат ки ҳикмату усӯли ном ниҳодаанд ширини мигрдоннд . Ва он бечорагони кори ноозмуда ва аз ҳақоиқи дайну мақомоти аҳли яқин бихбр бӯда дарон миоўизнду нафас эшон бидон мағрур мешавад ва шурб мехӯрд ки мо муҳаққиқони хоҳем буд ва аз тақлиди халос хоҳем ёфт . Муҳаққиқ хоҳанд буд аммо дар куфр ва аз тақлид берун оянд аммо аз тФлиди имон .

Ва ҳар омии бечора ки бо яке азинҳо суҳбат мегирад аз дамҳо ва нафасҳои мурдаи ин қавми ҳазор гӯнаи шаку шабаҳату нуқсону халал дар имон ӯ падед меояд .

Ва бисёраст ки нафасии мустаъиди он куфрҳо доранд бтқлиди он куфрҳо қабул мекунанду бакулӣ аз доираи исломи беруни мёФтнд . Ва шавамӣ он эътиқоди бади эшон дар дигарон сироят мекунад чун шутури грўк ки дар миён шутурон уфтад ҳар рӯзи дайгарӣ грўк мешавад .

Ва ҳеҷ подшоҳро дарди дайни домани ҷони нмигирд ки дар дафъи ин офат кӯшад то ҷабри ин халал кунад . Ва ин офати дарин бист сол камобеш зоҳир шуд ва қӯт гирифт воло дар аҳдҳои пешини касро азин тайифа Зуҳра набӯдӣ ки ифшои ин маънӣ кардӣ куфри хеш пинҳон доштандӣ ки дардин аъиммаи муттақе бисёр буданду подшоҳони дайндор ки дайнро аз чунин олоишҳо маҳфӯз медоштанд .

Дарин аҳди аъиммаи муттақе кам монданд ки ғмхўоргӣ дайн кунанду ҷинси ин халалҳо дар ҳазрати подшоҳон арза доранд то бҷбри он машғӯл бошанд . Лоҷарами хавф онаст ки аз дайни қолу қилӣ ки дар баъзе афвоҳ мондааст аз пеш бархезаду ҷаҳони қолу қил куфр гирад . Ончи ҳақиқати мусулмонӣ буд дар дилҳо бинмоанд алои мошоءоллаҳ дар забонҳо низ нахоҳад монад . Ва аз шавамӣ чунин аҳволаст ки ҳақи таъолии қаҳру ғазаби хешро дар сӯрати куффори ттор фиристодааст то чунонк ҳақиқати мусулмонӣ бар хостаҳаст ин сӯратҳои бемаънӣ бар андозад . Ин кор куҷо расед хоҳад гӯйӣ ? ҳолро ҳарч рӯзаст ҳиялату макру истилои он млоъин зиёдатасту ғифлату маъсияти аҳли исломи зиёдат ки мояи ин муфсидат буд « зуҳри алФсоди фии албру албҳри бмо касбатедӣ аннос » .

« алҳкми ллаҳи анои ллаҳи рзинои бқзоءи аллоҳ » .

Аммо нифоқи ҳам бар тафовут омад : нифоқӣаст дар ислом ва нифоқӣаст дар куфр .

Аммо нифоқӣ дар ислом онаст ки хоҷаи алайҳи ассалом дар ҳадис саҳеҳ фармуд : « сулс ман кун фӣаи Фҳўи мунофиқ ва ман канти фӣаи хслаҳи минҳои ФФиаҳи хслаҳи ман алнФоқ ҳатто идъҳоу ани соми васлӣу заъми анаи мусаллами азои ҳдси кизбу азо ва ъад ахлФу азои аӣтмни хон » . Фармуд ки : се хислатаст ки дар ҳар онки ин се хислат бошад ӯ мунофиқаст ва дар ҳар ки як хислат азон бошад ду донг аз нифоқ дар вай бошад то онгаҳ ки он хислатҳо тарк накунад аз нифоқ берун наёяд агар чаҳ намоз кунад ва рӯза дорад ва гуяд ки ман мусулмонам . Ва ин хислатҳо онаст ки : чун сухан гуяд дурӯғ гуяд ва чун ваъда диҳад хилоф кунад ва чун амонатӣ ба вай диҳанд хиёнат кунад .

Ва дар ривоятии дигару хислати дигарро ҳам аз нифоқ ниҳодааст : « азоъои ҳади ғдру азои хосами фаҷр » агар аҳд кунад бо мусулмонӣ дарон аҳд ғдр кунаду хилофи орад ва агар бо касе хусумат кунад бзбон фӯҳш гуяд ва дашном диҳад .

Ин муомилот аз нифоқи аҳл исломаст . Ва онч ҳақиқатаст ин аҳодӣси таҳдидӣу ваъидӣ тамомаст аҳли исломро зирокаҳ кам касе азин хислатҳо халос меёбад . Ва хоҷаи алайҳи ассалом дар дуо мефармуд : « аллоҳами ании аъўзи бки ман алшқоқу алнФоқу сӯъи алохлоқ » бар мо воҷиб тараст ки пайвастаи ин дуо гӯйем бар мо нифоқ дар куфр чунонаст ки ин фалсафӣону даҳрёну табоиъёну таносухёну мубоҳён ва Исмоилён мекунанд чун дар миён мусулмонон бошанд гӯйанд мо мусулмонему эътиқоди эшон он куфрҳо ва шбҳтҳо бошад ки намӯда омад ва чун бо баннои ҷинс хеш расанд эътиқоди хеш ошкоро кунанд ва гӯйанд мо бад-ӣни муқаллидон истеҳзо мекунем . Ҳақи таъолӣ аз аҳволи эшон хабар медиҳад « возои лқўои аллазӣнаи омнўои қолўои омнои илои иъмҳўн » ва ҳар кофар ки куфр пинҳон дораду даъвӣ мусулмонӣ кунад бзбони ҳам азин ҷумла бошад . Ва марҷаъу маъоди мунофиқон онаст ки фармуд » ани алмноФқини фии алдрки алосФли ман алнори влни тҷди ?лаами нсиро » .

Қадари давлати ислом ки шиносаду шукри неъмати имон ки тавонад кард ?

Бо чандини ҳазор офот ки дар роҳи одамӣ ниҳодаанду бчндини гӯнаи ибтило ки ӯро мубтало гардонидаанд агар на назари анояти худовандии фарёдрасӣу дастгирӣ ӯ кунад аз домгоҳи дунё ки ороста « зини ллнос »аст ва бабандҳои муҳками баста « ҳуби алшҳўот »аст чигуна халос ёбад ? хусусан сар то сари ин домгоҳи ҳафт дона « ман алнсоءи албнину алқнотири алмқнтраҳи ман алзҳбу алФзаҳу алхили алмсўмаҳу алонъому алҳрс » пошида ки агар азин ҳафт навъи донаи як будӣ нафаси бҳимаҳи сифати одами донаи хор он омадӣ .

Одамро алайҳи ассалом бо он ҳамаи шарафу мартаба аз як дона беш манъ накарданд ки «у лои тқр бо ҳзраҳи алшҷраҳ » чун тавфиқи имтиноъи рафиқ ӯ нашуд дар доми исён ва нисён афтод ки «у ъсии одами рабаи Фғўӣ » . Чун ӯро бахуди бозгзошти сифат ӯ «у ъсии одам » буд чун блтФи худаш бардошти самт ӯ « астФӣ адм шуд . Биҳишти гомгоҳ ӯ буд ки « влкми фӣҳо мо тштҳии алои нафас » чун бо одами тавфиқ рафиқ набӯд комгоҳ ӯро домгоҳи гашт . Иблиси бики дона дўсид мекард ки « фази лҳмои алшитон » дунёи домгоҳ буд чун тавфиқ бо одам рафиқ шуд ӯро комгоҳ омад бики калима « рбнои злмно » бком « сами аҷтбоаҳ » мерасед .

Як соъати мадади лутфи бодм камтар расед барои дам бинмоанд чун мадади лутф дар расед бидон надам бинмоанд . Ллшихи шихнсои мҷдолмлаҳи волидайни қудси аллоҳи рӯҳаи алъзиз . байт

Ва бҳқиқт ҳар слосли воғлол ки шқӣу ашқиро дарин домгоҳ сохтанд мояи ҳама аз он ҳафт матоъ « злки матоъи алҳиўаҳи алднё » буд ва ҳар дарака аз даракоти дӯзах ки дар ҳақи ин тайифа пардохтанд сармояи ҳамаи ҳам аз дукон « зини ллнос » буд . Аз ҳафт шаҳват « ҳуби алшҳўот » ҳафт дар бар дӯзах кушоданд ки « лҳои сабъаи абвоб » ва ҳафт ҷода аз анвоъи шаҳавот бар даракот он ниҳоданд ки « ҳФти алнори болшҳўот » тухми ин ҳафт шаҳват дар ҳафт узви инсонии бкоштнд ва панҷ ҳисро бтрбити он фурӯ доштанд то бмдти понздаҳи сол бар шаҷара ҳар тухмии самараи шаҳватӣ падед омад . Баъд аз он соҳиби шаръро бмъомлӣ он фиристоданд ва бар ҳар узвии хароҷ суҷудӣ ниҳоданд ки « амирати ани асҷди алии сабъаи ороб » ва фармуданд ки асмори он ашҷорро тухми саодати охирати созанд ва дар замини убудийяти бадаст шариъат андозанд ки « алзнёи мазраъаи алохраҳ » .

ЪотФти зулҷалолӣу анояти лоязолии тайифаеро ҳам аз бдоити фитрат бар сўби дараҷоти бзмоми кашӣ « всиқи аллазӣнаи атФўо » бар ҷода « ва аммо ман хоФи мақоми раба » бқдм « ва наҳй алнФси ани алҳўӣ » бмъод « ?фони аҷаннаи ҳаии алмأўӣ » расониду иззати мутаъолӣ аз стўти лоуболии тайифае ҳам аз мабдаи халқяти брҷҳти даракоти бтозёнаҳи қаҳр « всиқи аллазӣнаи кФрўо » бар ҷода « Фомои ман тғӣ » бқдм «у осри алҳиўаҳи алднё » бмъод ва « ?фони алҷҳими ҳаии алмоўӣ » давонед ки « ҳўлои фии алҷнаҳу лоуболӣу ҳўлоءи фии алнору лоуболӣ » .

Агар на аноят бе иллати србгрибон ҷонӣ баровард аз кумуди қаҳр ӯу слосли макр ӯ чкўнаҳи тавон ҷусту банди тилисмоти аъзам ӯ кадоми қӯти тавон шикаст ?

Савдои таманнои сулӯки сарҳои мулӯкро шояд аз дасту пой ҳар гадои бенавои ибни фатҳи аъзаму кори муаззам бар наёяд . Аммо агар аз тасарруфи Иблиси пари талбиси халос тавон ёфт ва бо либоси ислому кисвати имони азин ҷаҳони ҷони тавон баради инат давлатии тамому саодатии мустадом ; аллоҳами ахтми лнобхотмаҳи алислом . байт

Аммо ончи ҳикмат дар миронидни баъд аз ҳаёту зинда кардани баъд аз мамот чаҳ буд ? то ҷавоби он саргаштаи ғофилу гмгштаҳ отил гуфта ояд ки мегуяд байт

Бдонки одамиро панҷ ҳолатаст ; аввали ҳолати адам чунонк фармуд « ҳилли ании алии алоҳсони ҳайни ман алдҳри лами икни шиӣои мзкўро » яъне дар ктми адами инсонро бмълўмӣ дар илми ҳақ ваҷу . Дай буд аммо бар вуҷӯди хеш шуъӯрӣ надошт зокир хеш набӯду мазкӯр хеш набӯд .

Дувуми ҳолати вуҷӯд дар олами арвоҳ чунонк хоҷаи алайҳ ассалом фармуд « алорўоҳи ҷунуди мҷндаҳи Фмои таъоруфи минҳои аӣтлФу мотнокри минҳои ахтлФ » яъне чун азктми адами бъолми арвоҳи пайваст ӯро брхўди шуъӯрӣ падед омад зокиру мазкӯри хеши ббўд .

Сими ҳолати таъаллуқи рӯҳи бқолб чунонк фармуд « внФхти фӣаи ман рӯҳӣ »

Чаҳоруми ҳолати мФорқти рӯҳ аз қолаб чунонк фармуд : « кули нафаси зоиқаи аламут » .

Панҷуми ҳолати аъодти рӯҳи бқолб чунонк фармуд « сами имиткми сами иҳиикм » ва фармуд « қул яҳёҳо алзии иншоҳо аввали мара » .

Ва ин панҷ ҳолати инсонро бзрўрт мебоист то дар маърифати зоту сифоти худовандии бкмол хеш тавонад раседу ончи ҳикмати худовандӣ буд дар офариниши мавҷӯдоти бҳсўли пайвандад ки « канти кнзои мхФёи Фоҳббти ани аърФ » .

Аввали ҳолат адам мебоист то чун дар олами арвоҳ ӯро вуҷӯдии ҳодис падед ояд ва ӯро бар ҳастӣ хеш шуъӯр уфтад бҳдўси хеш олам шавад бмърФти қадами сонеъи хеш ориф шавад .

Дувуми ҳолати вуҷӯд дар олам арвоҳ мебоист то пеш аз онки бъолми аҷсоми пайвандади завқи шуҳуд бевосита бозёбад дар сафои рӯҳонияту мустафизи файз беҳиҷоб гардад востҳқоқи истимоъи хитоб « аласти брбкм » гираду истеъдоди саодат « балӣ » ёбад .

Ва чун давлати муколама бевосита ёфт ҳазрати иззатро брбўбит боз донаду бсФоти мурӣдӣу ҳеу мутакаллимӣу самиъӣу басирӣу олимӣу қодирӣу боқӣӣ ки сифот зот аст бишносад ва агар ӯро дар олами арвоҳ вуҷӯд набӯдӣ пеш аз онки боҷсоми пайвандад на маърифат ҳақиқӣ бидон сифот ҳосил доштӣ ва на он истеҳқоқ будӣ ӯро ки дар олами аҷсоми дигари бораи бтрбити бсФои рӯҳоният боз раседӣ то мақоми муколамаи ҳақ ҳосил кардӣ .

Сими ҳолати таъаллуқи рӯҳ бқолб мебоист то олоти камолоти маърифат актсоФ кунад ки бар ҷзўёту куллиёти ғайб ва шаҳодат бидон вуқуф тавон ёфту ҳақро бсФоти розиқӣу раҳмонӣу раҳимӣу ғаффорӣу сатторӣу мнъмӣу мнъмӣу Муҳсинӣу ваҳобӣу таввобии дарин ҳолати тавон шинохт ва дар тарбияти рӯҳи бмдди ин олоти бмқомотӣ тавон расед дар маърифат ки дар олами арвоҳ ҳосил нашудӣ аз мушоҳидоту мукошифоту улӯми ладуннӣу анвоъи таҷаллӣу тасарруфоти ҷазботу вусӯли бҳзрти худовандӣу аснофи маориф ки дар баён нагунҷад .

Чаҳорум ; ҳолати мФорқти рӯҳ аз қолаб мебоист аз ду ваҷҳ :

Яке онк то олоишӣ ки рӯҳ аз суҳбати аҷсом ҳосил кардааст дар мФорқти он батадрӣҷ аз ва бархезад вонсӣу алифӣ ки боҷсмонёт гирифтааст брўзгори бигузоради дигарбора бо сафоӣ рӯҳоният уфтаду бсФотӣ ки аз олати қолаб ҳосил кардааст бе музоҳимати қолаб аз ҳазрати иззати бархӯрдори маърифат ва қурбат шавад бе шўоиби башарияту кудурати халқят .

Дувуми онки завқӣ аз маорифи ғайбии бавоситаи олоти мктсби қолабӣ дар ҳолат беқолабӣ ҳосил кунад ки он завқ дар олам арвоҳ надошт зироки олати идрок он надошт ва дар олами аҷсом ҳам надошт зеро ки онч меёфт аз пас ҳиҷоб қолаб меёфт акнӯн бемузоҳимат қолаб ёбад .

Шахси инсонӣ бар мисоли шаҷара Эйаст тухми он шаҷараи рӯҳи поки Маҳмадии слии аллоҳи алайҳи вслм ки « аввали мо халқи аллоҳи рӯҳӣ » . Ва чунонк ибтидо аз тухми бехҳои дарахт дар замин падед ояд онгаҳ шаҷара бар рӯй замин зоҳрр шавад онгаҳ бар шаҷараи самара падед ояд ҳамчунин аз тухми рӯҳи Маҳмадии слии аллоҳи ъиаҳи бехҳои олами арвоҳи малакӯт падед омад пас шаҷараи ҷисмонӣоти азин бехҳо бар рӯй замини олами маҳсус зоҳир шуд ва аз шаҷараи ҷисмонӣоти баргҳои ҳайвонот бархест пас самараи инсоният бар сари шохи шаҷараи коинот падед ояд .

Ва самара то бар дарахт бошад завқӣ дигар диҳад чун ангуру зардолу чун аз дарахт боз кунӣу муддатӣ дар офтоб бигзорӣ то бтсрФи офтоби ангур мавиз шаваду зардолуад кушта гардад завқӣ дигар диҳад . Агарчӣ бар дарахти ҳам тасарруф офтоб меёфт аммо то пой дар тинат шаҷара дошт аз хосияти тинати шаҷараи чизеи бомадади офтоб ҷамъ мешуд дар ангури рутӯбатии вҳмўзтии боқӣ май буд , акнӯн ки тасарруфи шаҷараи азу мунқатиъ шуд мавизи ҳаловатӣ дигар диҳад ки тарбияти офтоб безаҳмат шаҷара ёфтааст . Ибтидои ангур дар тарбият ёфтан бшҷраҳи муҳтоҷ буд агар шаҷара набӯдӣ бмҷрди тасарруфи офтоби ангур падед наомадӣ вчўни ангур пухта шуд бар дарахти бмқом миўизӣ нараседӣ . ӣнҷои ангур аз дарахти боз бояд кард ва бо офтоби муҷарради онро парвариш додан то миўиз ширн шавад .

Пас рӯҳро самараи кирдор аз шаҷараи қолаби мФорқт бояд дод то як чанде тасарруфи офтоби назари илоҳӣ бе воситаи музоҳимати тинат қолаб биёбад ки ибтидо чун бкмоли дараҷа инсоният нарасида буд дар олами арвоҳи қобили тасарруфи он назарҳо наомадӣу бсФти ммитии ҳақи орифи ҳақиқии ҷузи бавоситаи марг сӯратӣ натавон шуд вдри ӣнҷои асрору дақоиқ бисёраст ки кутуби бшрҳи он вафо накунад .

Панҷуми ҳолати аъодти рӯҳ бқолб мебоист аз он сабаб ки камоли инсон дар онаст ки дар ҷумлагии мамолики ғайбу шаҳодати дунёу охирати бхлоФти худовандӣ мутасарриф бошад ва аз анвоъи тнъмот ки дар ҳар ду олам аз барои ӯ сохтаанд ки « аъддти лъбодии алсолҳини мо лои айну рأту лои أзни самъату лои хатари алии қалби башар » бархӯрдорӣ бкмол ёбад .

Ва ин тнъмоти баъзе рӯҳонӣаст ва баъзе ҷисмонӣ . Онч аз тнъмот ҷисмонӣаст ҷузи бавоситаи олоти ҷисмонӣ дар он тасарруф натавон кард . Пас қолаби ҷисмонии днёўии фониро брнги охирати нӯронии боқӣ ҳашар кунанд ки « явми тбдли аларзи ғайриаларз » . Агар чаҳ ҳамон қолаб бошад аммо на бидон сифати днёўӣ буд .

Қолаби днёўиро аз чаҳор унсури хоку боду обу оташ сохтаанд аммо обу хок бар ваии ғолиб буд ки « ман тини лорб » ва ин ҳар ду маҳсус ва касифаст ки ҳосаҳи басари идрок он кунад ва бо ду оташ ки ҳар ду латиф ва номаҳсусаст ки ҳосаҳи басари идрок он накунад дар қолаби мағлуб ва мутамаккин карда .

Ин қолабро дар охират ки олам латофатаст ҳам азин чаҳор унсури созанд аммо боду оташро ғолиб кунанд ки ҳар ду латифасту хоку обро мағлуб кунанду мутамаккини грдонндто дар ғоят латофат бошаду муъминро он нур ки имрӯз дар дил ӯ мутамаккинаст бар сӯрат ӯ ғолиб кунанд ки « исъии нўрҳми байни аидиҳим » ишорат « явми тбизи вуҷӯҳу тсўди вуҷӯҳ » ҳам бад-ӣн маънӣаст .

Пас чун қолаби латиф ва нӯронӣ бошад музоҳимат рӯҳ нанамояд зироки ончи азуи заҳмат таваллуд кардӣ бтсрФ «у нзънои мо фии сдўрҳми ман ғул » аз ваии берун бардаанд . Ҳамчунонк обгинагар аз ҷавҳари обгинаи хоку кудурати берун бардааст ва ӯро шаффофу софии гардонида то зоҳиру ботин ӯ икрнг шудааст . Аз зоҳири он ботин метавон дид ва аз ботини он зоҳир он метавон дид .

« явми тблии алроӣр » ишорати бад-ӣн маънӣаст ки онч дар ботнҳост бар зоҳирҳо пайдо шавад .

То дар ҳадис меояд ки мағз дар устихон биҳиштён битавон дид аз ғояти латофат .

Пас қолабро бад-ӣни латофат ҳашар кунанд то аз тнъмоти ҳашт биҳишти истифои ҳазз хеш мекунад ва аз он ҳеҷ кудурат таваллуд накунад ки музоҳимат рӯҳ тавонад намӯду бсФти мҳииии ҳақи ҷузи бавоситаи эҳёии сӯратии ориф ҳақиқӣ натавон шуд ки « қул иҳииҳоолзии аншأҳои аввали мара » .

Ва рӯҳро баъд аз анк дар суҳбати қолаби парвариш бкмол ёфта буду олоти маърифати тамом ҳосил карда ва аз қолаб мФорқт дода ва муддатҳо дар олам ғайб битобаш назари аноят тарбият ёфтау олоиши ҷисмонии азуи батадрӣҷи маҳв шуда ва аз файзи ҳақи ризқҳои бе воситаи гирифта ки « ирзқўни фараҳин бмои отиҳми аллоҳи ман фазла » вқўтии тамом ҳосил карда бо олам қолаб фиристанд . То бавоситаи он олоти ҷисмонӣ дар кули мамолики бмолкиту маликят тасарруф мекунад ва дар мақоми биўостгӣ аз тнъмоти рӯҳонӣ бе музоҳимати олоти ҷисмонии истифои ҳазз ӯ фар мекунаду завқи камоли маърифату қурбат дар мақоми ъндит « фии мақъад сидқ ъанд млики муқтадир » меёбад . Чунонк на рӯҳи ҷисмро аз кори хеши шоғил буд ва на ҷисми рӯҳро аз кори хеши шоғил буд « лои ишғлаҳи шаъни ани шаън » . Лоҷарами унвони номаи ҳақи бадви ин буд ки « ман алмалики алҳии алзии лоямути илои алмалики алҳии алзии лоямут » .

Ва фарқи миёни бандагӣу худовандии онк ӯ субҳонау таъолии дарин мамолики бостқлолу исолати мутасарриф буд бе эҳтиёҷи болту бандаи бнёбту хилофати мутасаррифи бўдФи бавоситаи олат . Валлоҳи алайҳи болсўоб .

Ин қадари ишорати баси бўдФи боқии асрори илоҳиро иҷозат ифшо нест ки « аФшоءи сари алрбўбиаҳи куфри урфҳо ман урфҳо вҷҳлҳои ман ҷаҳлҳо » . Ва слии аллоҳи алии Муҳамаду ?алаи аҷмъин .