Бидон ки иттифоқаст миёни аҳли суннату ҷамоату аҳли таҳқиқу маърифат ки : имонро аслӣ ва фаръӣаст , асли он тасдиқ ба дил бошаду фаръи он мурооти амру андари одат арабаст ки фаръи чизеро , бар ваҷҳи истиорат ба номи асли он боз хонанд ; чунон ки нури офтобро офтоб хонанд ба ҳамаи луғот . Ва ҳам бидон маънии гуруҳеи тоъатро имон хонанд ; ки банда ҷуз бидон эмин нашавад аз уқубат ,у тасдиқи муҷарради амн иқтизо накунад то аҳкоми фармон ба ҷой наёрад . Пас ҳаркиро тоъати бештар буд , амни вай аз уқубати зиёдат буд чун он иллат амн омад ба тасдиқу қавли мари онро имон гуфтанд .

Бози ин гуруҳ дигар гуфтанд ки : иллати амн маърифатаст на тоъат . Агар чаҳ тоъати ҳосил буд чун маърифат мавҷӯд набошад суд надорад ва чун маърифат мавҷӯд бошад агар тоъат набошад охири банда наҷот ёбад ҳарчанд ки ҳукмаши андари машйат буд ; ки худованди ъзу ҷл ё ба фазли злтши дргзорд , ё ба шафоати пайғамбари алайҳ ассалом бахшад , ё ба миқдори ҷурмаш азоб фармоед онгоҳ ба биҳишти Фрстдш . Пас чун асҳоб маърифат бошанд агарчӣ муҷрим буванд ба ҳукми маърифати ҷовид ба дӯзах намонанду асҳоби амал ба амали муҷаррад бемаърифат ба биҳишти андари нёинд . Пас ин ҷои тоъати иллат амн наомад ; комаи қоли расӯли аллоҳ , слии аллоҳи алайҳу силам : « лни йенҷуи أҳдкми баъамала . » қил : « влоонт , ё расӯли аллоҳ ? » қол : « влои ано , алои ани итғмднии аллоҳи брҳмтаҳ . »

: « нараҳад яке аз шумо ба амали худ . » гуфтанд : « ту низ нараҳе ба амали худ , ё расӯли аллоҳ ? » гуфт : « ман низ нрҳм , алои худои ъзу ҷл ба раҳмати хеш андар гузорад . »

Пас аз рӯй ҳақиқат бе хилофи миёни уммат « имон маърифатасту иқрору пазируфти амал . »у ҳарки варо бишносад ба васфии шиносад аз авсофу ахаси авсофи вай бар се қисматаст : баъзе он ки таъаллуқ ба ҷамол дорад ва баъзе он ки ба ҷалол , ва баъзе он ки ба камол . Пас халқро ба камоли вай роҳ нест ба ҷузи он ки вайро камол исбот кунанду нақс аз вай нафй кунанд монад ин ҷои ҷамолу ҷалол . Он ки шоҳиди ваии ҷамол ҳақ бошад андари маърифат , пайвастаи муштоқи руят буд ва он ки шоҳиди ваии ҷалол ҳақ бошад , пайваста аз авсофи худ бо нафрат буд . Дилаши андари маҳали ҳайбат буд . Пас шавқи таъсир муҳаббат бошаду нафрат аз авсофи башарият ҳамчунон ; аз он чаҳ кашфи ҳиҷоби васфи башарияти ҷуз ба айн муҳаббат набӯд . Пас имону маърифат муҳаббат омаду аломати муҳаббати тоъат ; аз он чаҳ чун дили маҳали дӯстӣ буду дидаи маҳали руяти ибрату дили мавзеи мшоҳдт , тан бояд ки торак аламр набошад , ва он ки тораки аламр буд аз маърифат бехабар бошад .

Ва ин офати андари замона , андари миёни мутасаввифа зоҳир шуд ; ки гуруҳе аз млоҳдаҳи ҷамол эшон бидиданду қадару манзалати эшон маълум гардониданд , худро бадишон монанда карданд ва гуфтанд ки : « ин ранҷ чандонаст ки нашинохтае чун бишнохтӣ , кулуфт бархест . »

Гӯйем ки : ло , бал чун бишнохтӣ дили маҳал таъзим шуд . Таъзими фармони зиёдати гашт ва раво дорем ки мутӣъ ба дрҷтӣ расад ки ранҷи тоъат аз вай бурдоранду бргзордни амраши тавфиқ зиёдат диҳанд то он чаҳ халқ ба ранҷ гузоранд вайро аз гузоради он ранҷӣ набошад . Ва ин ҷуз ба шавқии мқлқу мзъҷи натавонад буд .

Ва бози гуруҳеи имонро ҳама аз ҳақ мегӯйанду гуруҳеи ҳама аз банда . Ва ин хилофанд Ромёни халқи дароз шудааст ба моўроءи алнҳр . Пас он ки ҳама азуӣ гуяд ҷабри маҳз буд ; аз он чаҳ бандаи андари он бояд то музтар бошад ва он ки ҳама аз худ гуяд қадари маҳз буд ; ки бандаи ҷуз ба эъломи вай , вайро надонаду тариқи тавҳиди дун ҷабр бошаду фавқи қадар . Ва ба ҳақиқати имони феъл банда бошад ба ҳидояти ҳақи мақрун ; ки гум карда вай ба роҳ надонад омад ва ба роҳ оварда вай гум нагардад ; лқўлаҳ , таъолӣ : « Фмни ирди аллоҳи أни иҳдиаҳи ишрҳи садраи ллإслом ва ман ирди أни излаҳи иҷъли садраи зиқои ҳрҷо ( ۱۲۵/олأнъом ) . »

Пас бар ин асл бояд то гараваши ҳидояти ҳақ буд ва гиравидани феъли банда . Пас аломат гиравидан бар дили эътиқод тавҳидаст ва бар дидаи ҳифз аз мнҳёту ибрат кардани андари ъломоту оёт ва бар гӯши истимоъи каломи вай , ва бар меъдаи тхлӣ аз ҳаром карда вай ва бар забони сидқи қавл ва бар тани парҳез кардан аз мнҳёт то даъвӣ бо маънии мувофиқ буд ва аз ин буд ки он гуруҳи зиёдату нуқсон дар имон раво доштанд ва иттифоқаст миёни ҳама ки андари маърифати зиёдату нуқсон раво набошад ; ки агар маърифати зиёдат ва нуқсон шудӣ боистӣ ки маърӯфи зиёдат ва нуқсон шудӣ . Чун бар маърӯфи зиёдату нуқсони рўонбўд , бар маърифат низ раво набӯд ; ки маърифати ноқис маърифат набошад . Пас бояд то зиёдату нуқсон дар амал ва фаръ бошаду ботФоқ бар тоъати зиёдату нуқсон – ки дар амал ва фаръ бошад раво буду мари ҳшўёниро ки ба Фриқин нисбат кунанд ин бар дил душворед ; ки аз ҳшўёни гуруҳеи тоъатро аз ҷумла имон гӯйанду бози гуруҳеи имонро ба ҷузи қавли муҷарради нгўинд ва ин ҳар ду адам инсоф бошад .

Ва дар ҷумлаи имон бар ҳақиқати астғроқи кули авсоф банда бошад андари талаби ҳақ ,у ҷумлаи гиравидагонро бар ин иттифоқ бояд кард ки ғалабаи султони маърифати қоҳир авсоф наКрет буд ва он ҷо ки имон буд асбоб наКрет манфӣ буд ; ки гуфтаанд : « азои тлъи алсбоҳи бтли алмсбоҳ » . Чун субҳ мунташир шуд ҷамоли чароғи ночизи гашт ,у рӯзро ба далел баён бинмуд ; чунон ки гуфтаанд : « аз рӯзи равшантар далел набояд . » қавла , таъолӣ : « إни алмулуки إзои дхлўои қарияи أФсдўҳо ( ۳۴/олнмл ) . » чун ҳақиқати маърифати андари дили ориф ҳосил омад вилояти занну шак ва наКрет фонӣ шуду султони он мари ҳавосу ҳавои вайро мусаххар худ гардонид то дар ҳар чаҳ кунад ва гуяд внгрди ҳамаи андари доира амр бошад .

Ва ёфтам ки : иброҳӣми хавосро пурседанд аз ҳақиқати имон . Гуфт : « акнӯн инро ҷавоб надорам ; аз он чаҳ ҳарчӣ гӯям иборат буду маро бояд то ба мъомлт ҷавоб гӯям . Аммо ман қасд Макка дораму тўниз бар ин азмӣ , андари ин роҳ бо ман суҳбат кун то ҷавоби масъала худ биёбӣ . » гуфто : чунон кардам чун ба бодия фурӯ рафтам , ҳар шаби ду қурс ва ду шарбати об падед омадӣ . Яке ба ман додӣ ва яке бихӯрадӣ . То рӯзии андари миёни бодия , перӣ ҳаме омад савора . Чун вайро бидид аз асб фурӯ омад ва як дигарро бпрсиднду замонӣ сухан гуфтанд ва пер барнишасту бозгашт . Гуфтам : « аиҳо ашшайх , маро бигӯӣ то он пер ки буд . » гуфт : « он ҷавоби саволи ту буд . » гуфтам : « чигуна ? » гуфт : « он Хизри пайғамбар буд алайҳи ассалом ки аз ман месуҳбат талабед ва ман иҷобат накардам ; ки бтрсидм ки андари он суҳбати эътимоди аздўни ҳақ бо вай кунам таваккули марои ббшўлонд . »у ҳақиқати имони ҳифз таваккул бошад бо худованд , ъзўи ҷл . Қавла , таъолӣ : « въли аллоҳи Фтўклўои إни кантами муъминин ( ۲۳/олмоӣдаҳ ) . »

Ва Муҳамади бен хафиф гуяд , раҳмаи аллоҳи алайҳ : « алأимони тасдиқи алқлби бмои أълмаҳи алғиўб . »

Имони бовари доштан диласт бидонча андари ғайб бар вай кашф кунанду вайро биомузанду имон ба ғайбу худованди таъолӣ аз чашми сари ғоиб , ҷуз ба қӯти илоҳии андари яқини банда падедор натавон овардан ва он ҷуз ба эъломи худованд таъолӣ набошад чун муъаррифу муаллими орифону олимон вайаст ҷли ҷалола ва ъам нўолаҳ ки андари дилҳои эшон маърифату илми офариду ҳаволаи он аз касби эшон мунқатиъ кард , пас ҳар ки дилро ба маърифати ҳақ бовар дошт муъмин буд .

Ва ба ҳукми он ки маро ба ҷузи андари ин китоб дар ин боби сухан бисёраст , ин ҷои бад-ӣни миқдор ақтсор кардам то китоб мтўл нашавад ва низ агар ҳидоят ҳақ бошад ин мояи басанда буд . Акнӯн бо сар муомилот рӯему ҳуҷби он кашф гардонем то толибонро фавойид бошад , ани шоءи аллоҳ .