Ҳар амалиро мавзӯӣ буд ки дар он илми баҳс аз он мавзӯ кунанд чунонкии бадани инсон аз ҷиҳати беморӣу тандурустии илми тибро ,у миқдори илми ҳандасаро . Ва мабоде буд ки , агар возеҳ набӯд , дар илмии дигар ба мартабаи баландтар аз он илм , мубарҳан шуда бошад , ва дар он илми мусаллам бояд дошт , чунонкӣ аз мабодии илм тиб бошад ки аносири чаҳор беш нест , чаҳ ин масъала дар илми табиӣ мубарҳан шаваду табибро аз соҳиби илми табиии фаро бояд гирифт ва дар илми хеши мусаллами шимурд ; ва ҳамчунин аз мабодии илми ҳандаса буд ки мақодӣри муттасилаи қоррае мавҷӯдаст ,у анвоъи он се беш на : хату сатҳу ҷисм . Чаҳ ин ҳукм дар илми илоҳӣ ки мавсӯмаст ба мобаъдуттабӣъа муқарар шавад ,у муҳандисро аз соҳиби он илми қабул бояд кард ва дар илми хеш истеъмол кард . Ва илми мобаъдуттабӣъаи он илм бошад ки интиҳои ҳамаи улӯм бо ӯст ва ӯро мабодии ғайри возеҳи натавонад буду масоилӣ буд ки дар он илми баҳс азон кунанд ва худ тамомат илм барон мқсўр бошад . Ва баёни ин муқаддама дар илми мантиқ муставфӣ биёмадааст .

Ва чун ин навъ ки дар он шурӯ хоҳад рафт илмаст бдонкаҳи нафаси инсониро чигуна халқии иктисоб тавон кард ки ҷумлагии афъолӣ ки ба иродат ӯ азу содир шавад ҷамилу Маҳмӯд буд , пас мавзӯи ин илми нафаси инсонӣ буд аз он ҷиҳат ки азуи афъолии ҷамилу Маҳмӯд ё қабеҳу мазмум содир тавонад шуд ба ҳасби иродат ӯ , ва чун чунин буд аввал бояд ки маълум бошад ки нафас инсонӣ чисту ғояту камол ӯ дар чист ва қӯтҳои ӯ кадомаст , ки чун онро истеъмол бар ваҷҳе кунанд ки бояд , камолӣу саодатӣ ки матлӯб онаст ҳосил ояд . Ва он чиз ки монеъ ӯ бошад аз вусӯл бидон камол ва бар ҷумлаи тазкияу тдсиаҳ ӯ ки мӯҷиби фалоҳу хибт ӯ шавад кадомаст , чунонкӣ фармӯдааст ъзи исма ,у нафас ва мо сӯйҳо , Фأлҳмҳои фуҷурҳо ва тақвоҳо , қади أФлҳи ман зкиҳо ,у қади хоби ман дсиҳо .

Ва аксари ин мабодии таъаллуқ ба илм табиӣ дораду мавзеи баёни он ба бурҳони масоили он илмаст , аммо аз ҷиҳати онкии ин илм дар манфиати омтар аз он илмаст ва аз рӯй аФодти шомилтар , ҳаволаи ин муқаддамоти бакулӣ ба онҷо кардани муқтазии ҳурмони ҷумҳӯр толибон бошад . Пас брсбили ҳикояти нмтии мӯҷаз ки дар истеҳзори тасаввуроти ин матолиби кофӣ буд тақрир дода ояду истифои баёну тамомии бурҳон бо мавзеи хеш ҳавола карда .