Бибояд донист ки хадаму убайд дар манзил ба манзалати дасту пойу ҷавориҳ дигар бошанд аз бадан , чаҳ касе ки ба ҷиҳат ғайриӣ такаффул амре кунад ки ба аъонти даст дарон ҳоҷат уфтад қоими мақоми дасти он ғайр бӯда бошад , ва касе ки саъй кунад дар корӣ ки қадам дар он кори ранҷа бояд кард машаққати қадам кифоят карда бошад , ва касе ки ба чашм нигоҳ дорад чизе ки назар дарон сарф бояд кард заҳматӣ аз басари боздошта буд .

Ва агар на вуҷӯди ин тайифа буд абвоби роҳот масдӯд гардад , ва ба тавассути қиёму қууди мутавотиру ҳаракоту саканоти мухталифу иқболу идбори мутаволӣ , ки муқтазии тъби абадону суқӯти ҳайбату зҳоб виқор бошад , ба муҳимоти қиём тавон намӯд . Пас бояд ки бар вуҷӯди ин ҷамоати шукргузории бшрти биҷои оранд , ва эшонро вдоиъи худоӣ , таъолӣ , шимуранд ,у анвоъи рФқу мадороту лутфу мувосот дар истеъмоли эшон бакор доранд , чаҳ ин синфи мардумро низ малолу клолу Фтўру мондагӣ ба аъзоу ҷавориҳ роҳ ёбад ,у дўоъии ҳоҷоту ародот дар табоиъи эшон мркўз буд , пас дақиқаи инсофу адолати риоят бояд кард ва аз тъсФу ҷавр иҷтиноб намӯд , то сиёсати худоӣ ба тақдим расонида бошаду шукри неъмат ӯ гзордаҳ .

Ва тариқи иттихози хадами он буд ки баъд аз маърифату тҷрбти тамому вуқуф бар аҳвол касе , ӯро истихдом кунанд , ва агар муяссар нашавад ба фаросату ҳадсу таваҳҳуми истионати намоянд , ва аз соҳиби сувари мутафовит ва хилқатҳои мухталифи тҳошӣ воҷиб донанд , ки дар ағлаби аҳволи халқи тобеъ халқ уфтад , ва дар амсоли фарс омадааст ки некӯтарин чизе аз зишти сӯрат ӯ буд . Ва дар хабар омадааст ки أтлбўо алхир ъанд ҳисони алўҷўаҳ . Ва аз маълулон чун аъўру аърҷу абрс ва монанди эшон тҷнб бояд намӯд , ва бар соҳиб киёст ва дҳо эътимод кардан аз эҳтиёт давр бошад , чаҳ бисёр буд ки грбзӣу аҳтёлу макр бо ин ду хислат муқорин уфтад ,у ҳаёу ақли андак бар шаҳомат бисёр ки бо вақоҳат буд ихтиёр бояд кард , чаҳ ҳаёи беҳтарини хслтҳост дар ин боб .

Ва чун ходим муяссар шавад ӯро ба саноатӣ ки ба салоҳияти он мавсӯм бошад машғӯл гардонанд ,у умӯр ӯ мукфӣ кунанд , ва аз корӣ ба корӣу саноатӣ ба саноатии таҳвили нФрмоинд , бал бар ончии табъ ӯ бидон моил буду олоти он ӯро ҳосил қаноат кунанд , чаҳ ҳар табиатиро бо саноатии хоси хосиятӣ буд , ва агар аз ин қонӯн мҷоўзт кунанд монанди он кас бошанд ки ба асп ҳрс кунаду говро давидан фармоед . Ва чун бар корӣ инкор хоҳад кард нишоед ки инкор ӯ айн сарф бошад аз он кор , чаҳ ин феъли тнгдлон ва бесаброн бошад . Ва ҳар гоҳ ки сарф кунад ба бадалии беҳтар муҳтоҷ гардаду ҳукми бадали ҳамин ҳукм буд то аз манфиати хизмат маҳрӯм монад .

Ва дар дили хадам бояд ки муқарар карда бошад ки эшонро ба мФорқт ӯ тариқӣ ва сиблатӣ нахоҳад буд ба ҳеҷ ваҷҳу сабаб , то ҳам ба мурувват наздик бошад ва ҳам ба вафоу карами лоиқ , ва ҳам ходими шарти шафқату ҳавои дорӣу мносҳту эҳтиёти биҷои орад , чаҳ ин афъоли онгоҳи азу содир шавад ки худро дар неъмату моли махдуми шарику мсоҳми шиносад ва аз азлу сарфи эмин буд ва чун сӯрат кунад ки соҳиб ӯ заъифи ройу воҳӣ змтаст , ва ба ҳар гуноҳӣ ӯро давр хоҳад кард , хештанро дар хизмат ӯ ориятии шимурду мақом ӯ монанди мақоми роҳгзрён буд , на дар ҳеҷ кор андеша кунад ва на шарти шафқат нигоҳ дорад , балки ҳиммат бар адхору ҷамъ аз ҷиҳати рӯзи мФорқту ҷафои Сайид мқсўр дорад .

Ва асли бузург дар хизмати хадами он буд ки боис эшон барон муҳаббат буд на зарурат ,у раҷо на хавф , то хизмат носеҳон кунанд на хизмати бдбндгон , ва бояд ки ихлол накунад ба умӯри маоши хадам аз моклу млобсу ғайри он ба ҳеҷ ваҷҳ , балки онро бар молобди худ мақдам дораду азоҳти иллати эшон дар ҷумлагии мояҳтоҷ ба тақдими расонад , ва эшонро авқоти роҳату осоиш таъйин кунад , ва чунон созад ки иқдом бар аъмолӣ ки бадишони мФўз буд аз рӯй нишот ва ҷад кунанд на аз сари маломату Касал .

Ва ислоҳи хадамро маротиби нигоҳ бояд дошту анвоъи тأдибу тақвим ба ҳасби аснофи ҷиноёту ҷароим истеъмол фармуд ,у тариқи афвро бакулӣ масдӯд набояд гардонид , ва касе ки баъд аз тавбаи муроҷиат гуноҳ кунад ӯро чошнии уқубат бибояд чашонед ,у ташдидӣ ба тақдими расонид , ва аз рушд ӯ навмидӣ нанамуд модом ки қайди ҳаё брнгрФтаҳ бошад ва ба исрору вақоҳати мӯътариф нашуда ; ва чун ба ҷиноятии фоҳишу гуноҳии зишт ки ибқо барон мазмум буд мулаввас гардад , ва ба тأдибу таҳзиби қобил ислоҳ нахоҳад буд , савоби он буд ки базӯдӣ ӯро нафй кунанд ,у ало ба муҷовират ӯ дигари хадам табоҳ шаванд ,у фасоди азу ба дигарон таъаддӣ кунад .

Ва банда аз озоди أўлии истихдомро , чаҳ банда ба қабули тоъати Сайиду тأдб ба ахлоқу одоб ӯ моил тар бошад ва аз мФорқти навмедтар , ва аз бандагони ихтиёр бояд кард хизмати нафасро ончии оқилтару бхрдтру сухани гӯйтар ва бо ҳаётар бошад ,у тиҷоратро ончии афифтару кофитару ксўбтар буд ,у иморати ъқорро ончии қавитар ва ҷилдтару коркунтар буд ,у ръии чаҳорпоиро ончии қўидлтару баланди овозтар ва кам хобтар буд .

Ва аснофи бандагон ба ҳасби табиат сеаст : яке ҳур ба табъ ,у дигари абд ба табъ ,у сими абди шаҳват . Ва аввалро ба манзалати авлод бояд дошт ва бар тааллуми адаби солеҳ тҳриз фармуд ,у дувумро ба манзалати дўобу мўошии истеъмол бояд кард ва муртоз гардонид ,у симро ба қадари ҳоҷат ба мштҳӣ май бояд расонид ва ба астҳонту истихфоф кор мефармуд .

Ва аз аснофамам , араб ба нутқу фасоҳат ва дҳо мумтоз бошанд , аммо ба ҷафои табъу қӯти шаҳвати мавсӯм ;у аҷам ба ақлу сиёсату назофату зиракӣ мумтоз бошанд , аммо ба аҳтёлу ҳирси мавсӯм ;у рӯм ба вафоу амонату тўдду кифоят мумтоз бошанд , аммо ба бухлу лؤми мавсӯм ;у ҳинд ба қӯти ҳадсу ҳису ваҳм мумтоз бошанд , аммо ба аҷабу бднитӣу макру аФтъоли мавсӯм ,у тарк ба шуҷоату хизмати шоистау ҳасани манзар мумтоз бошанд , аммо ба ғдру қасоват ва бе ҳифозии мавсӯм .

Инаст тамомии сухан дар ин боби валлоҳи аълам .