Рӯй абӯи ҳрираҳи разии аллоҳи анҳу қоли қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами иқўли аллоҳи таъолии қисмати алслоаҳи бинӣу байни абдии ФнсФҳои лӣ , ва нисфҳо лъбдӣ ,у лъбдии мо сол , Фозои қоли алъбди бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳими иқўли аллоҳи таъолии самонеи абдӣ ,у азои қоли алъбди алҳмди аллоҳи раби Алъоламин , иқўли аллоҳи таъолии ҳмднии абдӣ ,у إзои қоли алъбди арраҳмони арраҳими иқўли аллоҳи таъолии أснии алии абдӣ ,у азои қоли алъбди малики явми аддӣни иқўли аллоҳи таъолӣ , мҷднии абдӣ ,у фии рўоиаҳи Фўзи إлии абдӣ ,у азои қоли алъбд аёк наабду аёки нстъин , иқўли аллоҳи таъолӣ Аёӣ иъбднии абдӣ ва беистъин , Фҳзои лӣу боқии алсўраҳи лъбдӣу лъбдии мо сأл . »

Мустафои салавоти аллоҳи алайҳи дарин ҳадис хабар дод аз кирдигори қадиму худованди меҳрбони ъзи ҷалолау тақаддусати асмоؤаҳу тъолти сифота , ки аз бандаи навозӣу меҳрбонӣу бузургворӣ худ гуфт : қисмат кардам хондани сӯраи алҳмди миёни ману миёни бандаи ман нима аз он марасту нима аз он бандаи ман ,у банда мараст ончӣ хоҳад . Чун банда гуяд бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим , аллоҳ гуяд бандаи ман марои номи ниҳоду баном некӯ хонд , чун банда гуяд алҳмди ллаҳи раби Алъоламин аллоҳ гуяд бандаи ман марои сипос дорӣ кард ва аз ман озодӣ намӯд , чун банда гуяд арраҳмони арраҳим аллоҳ гуяд бандаи ман марои ситоиши некӯу саноӣ бсзо гуфт чун банда гуяд молики явми аддӣн аллоҳ гуяд бандаи ман марои ббзргўорӣу покии бстўд , бандаи ман пушти во ман дод ,у кори во ман гузошт , донист ки басари барандаи кори ваии моӣим , тамомкунанда неъмат биравӣ моӣим , созандаи кори вайу рӯзии расонандаи буии моӣим , моро мипрстд ва аз мо мехоҳад ,у дасти ниёзи сӯии мо бардошт ки аҳдно то охири сӯраи ҳамаи бандаро дуост , ва ӯ рости ончии хост . Дарин хабари сӯраи алҳмдро салоаи номи ниҳод то танбеҳ буд бандаро ки намоз бе сӯраи алҳмд дуруст нест ва ба қоли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « лои салоаи алои бқроӣаҳи фотиҳаи алкитоб » . Ва рӯй « ман слии салоаи Флми иқрأи фӣҳо бФотҳаҳи алкитоби Фҳии хдоҷи ҳаии хдоҷи ғайри тамом » мазҳаби шофиӣ рз онаст ки хондани сӯраи алҳмд дар ҳамаи ркъоти намоз воҷибаст ҳам бар эмом ва бар момўм ва бар мунфарид дар намози ҷҳрӣ ва дар намози асрор .

Ва бдонки дарин сӯра на носихаст ва на мансӯху баъдади кӯфӣони сад ва чиҳил ва ду ҳарфаст , ва бист ва на калима , ва ҳафт оят , аз он ҳафт яке оят тсмитаст чунон ки мазҳаб шофиӣасту ривояти бӯи ҳрираҳ аз расӯли худоу зикри қавлаи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « алҳмди ллаҳи раби Алъоламин сабъи оёти аҳдиҳни бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳиму ҳаии алсбъи алмсонӣ ва ҳайам алқуръону ҳаии фотиҳаи алкитоб »

Ин хабар далеласт ки бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим аз сӯраи фотиҳа оятӣасту айн қуръонаст , хондани он дар намози воҷиб ,у ҷҳри он дар намози ҷҳрии суннат ,у Мустафои алайҳи ассаломи ин сӯраро дарин хабари се номи ниҳоди яке сабъи мсонӣ , дигари фотиҳаи алкитоб , сдиграм алқуръон , сабъ мсонӣ онаст ки ҳафт оятаст ва дар ҳар ракаатии намози бхўондн буи бозгарданд . Ва низ гуфтаанд аз баҳри онки Ҷабраили ду бори бони Фрўомди як бор бимика ва як бори бмдинаҳи таъзими онро , пас ин сӯраи ҳам ?маккейаст ва ҳам маданӣ . Ва гуфтаанд сабъи мсонӣ бон гуфт ки ин умматро мустасноаст , Флми ихрҷҳои аллоҳи таъолии лғирҳм , ҳеҷ уммати дигарро набӯдаи ин сӯра , аз ӣнҷо буд ки Ҷабраил омад ба Мустафо ( с ) ва гуфт « ё расӯли аллоҳи абшри бсўртини أўтитҳмои лами иؤтҳмои ман қблк , фотиҳаи алкитобу хотимаи сӯраи албқраҳ »

Ва фотиҳа бон гуфт ки дар мусҳафҳо ибтидо бон кунанду кӯдаконро бтълим , ва дар намозҳо ибтидо бон кунанд , ва дар ҳар корӣ ки банда дар он шурӯ кунад аввал гуяд бисмии аллоҳу бисмии аллоҳи аввал сӯрааст . Ва гуфтаанд ки фотиҳаи бонст ки аввали сўртӣ ки аз осмони Фрўомди ин буд ва ба қоли абӯи майсара : « аввали мо қрأи Ҷабраил алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам бимика фотиҳаи алкитоби илои хотмтҳо . »

Ваам алқуръон аз онаст ки асли улӯми қуръону ҷумлаи китобҳои худовандаст . Ҳар чаҳ дар китобҳоаст аз улӯми динӣу макорими алохлоқи муаззами он дар ин сӯра аз рӯй ишорат мавҷӯдаст ва мислаи алдмоғи саммии أми алрأси лонаи иҷмъи алҳўосу алманофеъ , ваам алқрии асли лҷмиъи алблдони ҳайси дҳити ман таҳтҳо . Ва гуфтаанд раъйати султон ки дар мъскри қибла лашкар бошад أм гӯйанд пас ин сӯрароам алқуръон аз ӣнҷо гуфтанд . Яъне ки мФзъ аҳл имонасту марҷаъи аҳли қуръон ,у Мустафо ( ъ ) дар баъзе ахбори ин сӯраро шифо хонду злки қавлаи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « ҳаии أми алқуръону шФоءи ман кули доء » ва рӯй أнаҳи қоли слии аллоҳи алайҳ « фотиҳаи алкитоби шФоءи ман алсм » .

Акнӯн тафсири гўӣиму маъонӣ : бисмии аллоҳ , маъноаи бдأти бисмии аллоҳи Фобдؤо . Мегуяд , дар гирифтам баноми хеш , дар пайвастами баноми хеш ва оғоз кардам баном хеш даргиред баноми ман , дар пайвандед баноми ман , оғоз кунед баноми ман . Исми ӣнҷо бмънӣ зотаст чунонк ҷое дигар гуфт сбҳи исми рбк яъне мегуяд « бпокӣ биситой номи худованди хешро » ном зиёдатаст ва маънӣ онаст ки бпокӣ биситой худованди хешро , ҷой дигар гуфт « табораки исми рбк » , бо баракат ва бо бузургворӣ ва бартарӣаст номи худованди ту . Ном зиёдатаст ва маънӣ онаст ки бо баракат ва бо бузургворӣ ва бартарӣаст худованди ту ва ин дар илми тавҳид ва дар луғат равонасту раво . Дар луғат араб онаст ки лабед гуфт :

Ва дар илм тавҳид онаст ки бнздики аҳли ҳақи исму мсмӣ якеаст ному номвару аллоҳи бноءи ҳамаи номҳои худовандаст ,у номи ҳақиқӣ маинаст бо онки ҳамаи номҳои вай маанду ҳақиқӣ ,у пок ,у азалӣ ,у некӯ ,у бузург , қоли Алхалӣли бен Аҳмади албсрӣ « аллоҳи ҳўи алосми алокбр » аммо ҳар номӣ аз сифатии шикофта чун алӣам аз илму қадир аз қудрату раҳим аз раҳмат , ё бар кардӣ ниҳода чун сонеъ аз сунъ ,у холиқ аз халқ ,у қобз аз қабзу бост аз баст . Магари ин номи ҳақиқӣ ки на бар кард ниҳода ва на аз сифати шикофта ,у бноءи ҳама номҳоаст , набинӣ ки ҳар ҷое гуяд аллоҳ ғафурасту раҳим , аллоҳ самиъасту басир , аллоҳ латифасту хабир , аллоҳи банно нааду дигар номҳо барон авсофи бандад . Ва дар қуръони се ҳазор ва бист ва ҳафт ҷои худро ном аллоҳ гуфту хештанро бо он номи барад ва эшон ки бутро лоат ном карданд эшонро гуфт « илҳдўни фии асмоӣаҳ » дар номи ман илҳод май оранду номи ман бкжӣ меберун диҳанд , ва мекаж гардонанд , ва май фаро носазо диҳанд , хостанд душманони вай ки бутроҳоам ном вай кунанд , аллоҳи таъолии онро баришон шикаст ва баришон табоҳ кард , то чун хостанд ?

Ки аллоҳ ном кунанд лоат ном карданд . Лоат бутасту аллоҳ худоӣ онаст ,у офаридагори он . Иқўли ҷли ҷалолаи ҳилли тааллуми ?лаи смё ӯроҳоам номи доне ? яъне ки ҳечкасро ҷуз аз вай аллоҳ нахонанд , ва на рҳмн . Ва дар иштиқоқи номи аллоҳи уламо мухталифанд ,у сухан дар он муштабаҳаст . Ва халқӣ аз меҳтарони уламоу бузургони дайн аз он прҳизидаҳанд ва онро кораанд . Ва қавмӣ дар он шурӯ карда , баъзе гуфтанд иштиқоқи он аз илоҳаст иқоли илоҳати илайҳ эй скнти илайҳ , факони алхлқ искнўн ъанд зикрау итмӣнўни илайҳ ва ба қоли ъзу ҷли أлои бзкри аллоҳи ттмӣн улқулуб мегуяд аллоҳ ӯст ки ороми халқ бзкр ӯст сукӯни дили дӯстон баном ӯст шодии ҷони муъминон биёад ӯст , зикри ваии ойини забон , номи ваии роҳати ҷон , ёфт ваии сури дилу сарвари дӯстон . Ва гуфтаанд иштиқоқи он аз « илоҳати фии алшии ء яъне таҳайюрати фӣаи Фкأни алъқўли ттҳири фии канаи сифатау азиматау алоҳотаҳи бкиФитаҳ » мегуяд аллоҳ ӯст ки ақлҳои зиракону фаҳмҳои доноён дар мабодии ишроқи ҷалоли вай ҳайронаст , ва аз дарёфт чигунагии сифоту афъоли ваии навмед . шеър

Қадари хеши бардошт . Ва сифати хеш дар ҳуҷби иззат нигаҳ дошт , то ҳар номаҳрамии ноаҳлии босрори қадам бино нагардад ,у даст ҳар мтмнии мтънтии бдрёФт он нарасад . Он даст ки ту дории худ куҷо расад ва он дида ки турост худ чаҳ бинад ? созҳои кару баёни парвардаи ҳафтсад ҳазор солаи тасбеҳи қосир буд аз идроки ҷалоли лами излу лои изол . Атмоъи эшон аз дарёфт он гусаста , иқдоми эшон бслосли қаҳру бмсомири ҳайбат дар мақари иззати худ дӯхта . Ва ин дар боишон дар бастау ҷамоли лами излу лои изоли мтъззи бсФоти камоли нотиқи бойени калимот ки « Фллаҳи алъзаҳи ҷмиъо . »

ӣнон ки дар иштиқоқи ин ном сухан гуфтанд қавмии асли он аз илоҳ ниҳоданд колмктўби исмии ктобоу алмҳсўби исмии ҳсобо , пас алифу лоами тФхиму таъзимро дар афзуданд пас ҳазфи ҳамзаи астсқолро писандиданд ,у касраи он бо лоами таъзим нақл карданд , он гуҳи ду лоами мутаҳаррики яке мдғм карданд , ва гуфтанд « аллоҳ » .

Ва ихтилофаст уламоро ки аллоҳи исм илмаст ё исми сифат . Ва дуруст онаст ки исм илмаст аз баҳри он ки худоиро ъзу ҷли асмоء сифот фаровонаст . Лои бади исми илм бояд то он асмоءи сифот дар он баравад ва бар он баста шавад . Чунонк дар ибтидои бон ишорат кардем . Ва то фарқ буд миёни исми зоту исми сифот ,у илми исм зотаст ки асмоءи сифот бар он равонаст ва дар азали озолу абади ободи мустаҳаққи ин номаст . Бзоти бузургвору камоли тъззу ҷалоли тақаддуси хеш на бъбодти мутааббидону тоъаҳи мутӣъон .

Аммо номи рҳмн дар ҷоҳилият нашнохтанд ки аллоҳ мегуяду إзои қили ?лаами асҷдўои ллрҳмни қолўо ва мо арраҳмон . Чун эшонро гӯйанд суҷуд кунед рҳмнро гӯйанд рҳмн чист ? ҷое дигар гуфт ва ҳам икФрўни болрҳмни эшон мекофар шаванд брҳмн ва май пурсанад ки чист ва кист ? қул ҳўи рабии лои илоҳи алои ҳў . эй Сайид посух кун эшонро ки ӯ худоӣ манаст ани худоӣ ки ҷузи вай худоӣ нест . Дигари ҷой посух фармуд ва гуфт қул ҳўи арраҳмони омно ба , аз ӣнҷост ки баъзе уламо гуфтанд рҳмни исмӣ ъбронӣасту Қурайш аз он намешинохтанд . Ва қавл дуруст онаст ки рҳмни лафз арабӣаст муштақ аз раҳмат , аммо дар тӯрӣа ва дар миёни аҳли китоб маърӯфтар бӯдааст . Ва лиҳозо рӯй ани абди аллоҳи бен саломи қоли ллнбии слии аллоҳи алайҳу ?алау силами кнои нқрأи фии алтўриаҳи арраҳмони Фонзли аллоҳи таъолии қул адъўои аллоҳ ӯ адъўои арраҳмон , أёмои тдъўои фалаи алأсмоءи алҳснӣ » , мегуяд ӯро аллоҳ хонед ва рҳмн хонед азин ду бҳрчаҳ хонед ном некӯ хонед . Ва рҳмни мутлақи ҷузи худоиро ъзу ҷли нгўинду махлуқро бар итлоқи ин ном на ниҳанд , на бинӣ ки кофарони мсилмаҳи каззобро ин ном ниҳоданд бар итлоқ наниҳоданд бал ки муқайяд карданд ва гуфтанд рҳмни имомаҳ . Ва рҳмн дар маънии фарохи раҳмат тараст аз раҳим . Ва дар баъзе дуо овардаанд . « рҳмни алднёу раҳими алохраҳ » яъне бахшояндаи дарин гетӣ бар ҳамгинон ва дар он гетии хосса бар муъминон .

Ривоят кунанд аз ибни аббос ки гуфт « анҳмои исмони рақиқони аҳдҳмои أрқи ман алохр » ҳусайни бен алФзл гуфт ки магарро вайро дарин хабар ва ҳам афтод ки дар ин , рафиқони аҳдҳмои арФқи ман алохр , зоҳиртараст аз баҳри онкии риққат дар сифот худо нест ва рФқ ҳаст . Ва злки фии қавлаи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « ани аллоҳи рафиқи иҳби алрФқ » .

Уламо мухталифанд ки арФқи кадом якеаст Саид ҷбир гуфт рҳмнаст ки раҳмату неъмати вай бар муъмину кофар ва бар дӯст ва душман равонаст . Вкиъ ҷарроҳ гуфт раҳимаст аз онки ишорати бон раҳмат дорад ки ҳам дар дунёаст ва ҳам дар уқбо . Муфассирон азинҷо гуфтанд « арраҳмони алъотФи алии ҷамеъи халқаи бأни хлқҳму рзқҳм ва ба қоли таъолӣ ,у раҳматии вусъати кули шайъи ءу арраҳими болмؤмнини хоссаи болҳдоиаҳу алтўФиқи фии алднё ,у болҷнаҳу алрؤиаҳи фии алъқбии қоли таъолӣу кони болмؤмнини рҳимои рҳмн меҳрбонаст бар ҳамаи халқи гиравидау ногиравида аз рӯй офаридану рӯзӣ додану раҳим меҳрбонаст хосса бар муъминон аз рӯй ҳидояту тавфиқи тоъат дар дунёу биҳишту руят дар уқбо . Рҳмн аз рӯй маънӣ омаст , бмънӣ офаридану рӯзӣ доданаст ҳамаи халқро , ва аз рӯй лафз хосаст ки махлуқро ин ном нест .

Ва раҳим аз рӯй лафз омаст ки махлуқро ин ном гӯйанд , ва аз рӯй маънӣ хосаст ки бмънии ҳидояту тавфиқ тоъатаст , ва ин ҷуз мؤмнонро нест , маънии қавли ҷаъфари бен Муҳамад ъ Фқди қол : « арраҳмони исми хоси бсФаҳи оммау арраҳими исми оми бсФаҳи хосса » .

Ва аллоҳи худро дар қуръон ба панҷ ном аз раҳмат боз хонд рҳмн ,у раҳим ,у хайри алроҳмин ,у арҳми алроҳмин ,у зўи алрҳмаҳи рҳмни фарох бахшоишаст ,у раҳими фарохи бахшояндау зўи алрҳмаҳ бо бахшӯдан , хайри алроҳмини беҳтарини бахшояндагон , арҳми алроҳмини бахшояндатар бахшояндагон , ҳар панҷ номи худованди мосту бон сифат ӯст на сифати брўтнг , на раҳмат аз каси дареғ . Мегуяд ҷли ҷалола « рбкми зўи раҳмаи восеъа » ва дар саноӣ Фриштгонаст : « рбнои вусъати кули шайъи ءи раҳмау уламо » ва чун сифат азоб кард гуфт « азобии أсиб ба ман أшоء » азоби худ бова расонам ки худ хоҳам «у раҳматии вусъати кули шайъи ء »у раҳмати ман худ баҳри чиз расидааст . Ва тафсири ин оят дар ҳадиси салмони форсӣу абӯи ҳрираҳ дўсӣаст дар саҳеҳи мусаллами қоли расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « ани ллаҳи ъзу ҷли моӣаҳи раҳмау أнаҳи анзли минҳои воҳидаи илои алأрзи Фқсмҳои байни халқаи Фбҳои итъотФўну баҳои итроҳмўн ,у أхри тсъоу тсъини лнФсаҳ . Ва ани аллоҳи қобзи ҳзаҳи илои тлки Фикмлҳои моӣаҳи ирҳми баҳои ибодаи явми алқёмаҳ . »

Гуфт аллоҳро сад раҳматаст ки аз он сад яке фурӯ фиристод дар ҳафт осмон ва дар ҳафт замин , бони як раҳмат бар халқ май бахшойаду халқи бон бар якдигар мебахшойанд , ва навад ва на раҳмати бнздик худ медорад , то рӯзи растохези он як раҳматро ва аз нигарад , ва онро нофарсӯда ёбаду нокоста , онро ба навад ва на бози орад то сад тамом кунад ,у анбозон аз муъмин ва аз кунад ва он баришон резад , пас дрнгр то муъмини дарин гетии вои чандини анбозон аз сад яке дар дилу дайну дунё чаҳ ёфт , эътибори гир ва қиёс кун ки фардо беанбозон аз сад чаҳ ёбад .

Ва дар баёни фазилати ин ояти Мустафо ъ гуфт « ман кутуби бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳими тъзимои ллаҳи ъзу ҷли ғФри аллоҳи ?ла , ва ман рафъи қртосои ман аларзи фӣаи бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳими аҷлолои ллаҳи ъзу ҷли ани идос кутуб ъанд аллоҳи ман алсдиқину хФФи ани волдиаҳу ани конои мушрикин яъне алъзоб . Ва қол « лои ирди дъоءи أўлаҳи бисмии аллоҳи арраҳмон арраҳим гуфт ҳар он кас ки таъзими аллоҳро бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳими некӯи бинависади аллоҳи вайро биёмурзад , ва ҳар он кас ки рқъаҳ аз замин бардорад ки ояти тсмит бар он набишта буд иҷлоли номи аллоҳро то бпоӣ фурӯ нагиранд , вайро бнздики аллоҳ дар зумраи садиқони оранду падару модари вай ки дар азоб бошанд эшонро тахфиф кунанд агар чаҳ мушрик бошанд . Ва дъоӣӣ ки дар аввал он гӯйанд бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳими он дуо рад накунанду боҷобт мақрун доранд .

Ва гуфтаанд ояти тсмити нӯздаҳ ҳарф аст гуфт « ман қрأи ҳрФои ман алқуръони кутуби ?ла ба ъушри ҳасаноти болбоءу алтоءу алўоў » ва гуфтаанд забонӣаи дӯзах нўдзаҳанд чунонк раб Алъоламин гуфт алайҳои тсъаҳи ъушр ва ин ояти тсмити нӯздаҳ ҳарфаст , ҳар он кас ки бохалос бархонад раби Алъоламин баҳри ҳарфӣ аз он забонӣа аз вай боз дорад , ва ӯро аз сиёсати вай эмин кунад ,у ани салмони қоли қоли расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « лои идхли аҳади алҷнаҳи алои бҷўози бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим , ҳозои китоби ман аллоҳи лФлони бен фалони адхлўаҳи ҷинаи олия , қтўФҳои дониаҳ »

Ва ани ибни аббоси анаи қол « ани лкли шайъи ء асосану асоси алднёи Маккаи лонаи минҳои дҳити аларз ,у асоси алсмоўоти ғрибоу ҳаии алсобъаҳи алълё ,у асоси аларзи ъҷибоу ҳаии алсобъаҳи алсФлӣ ,у асоси алҷанони ҷинаи адану ҳаии сираи алҷанони алайҳои ассти алҷанон ,у асоси алнори ҷаҳаннаму ҳаии алдркаҳи алсФлии алайҳои أссти алдркот ,у асоси алхлқи одаму асоси алонбёءи Нӯҳ ,у асос банӣ Исроили ёқӯб ,у асоси алктби алқуръону асоси алқуръони алФотҳаҳ ,у асоси алФотҳаҳи бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим , Фозои аътллт ӯ ашткити Фълики болососи тшФити бозни аллоҳи ъзу ҷл » .

Қавлаи таъолии алҳмди аллоҳи тақдираи қўлўо « алҳмди ллаҳ » кқўлаҳи таъолӣ ва қул алҳмди ллаҳи алзии лами итхзи влдо ва қул алҳмди ллаҳи сирикми оётаи қул алҳмди ллаҳу саломи алии ибодаи аллазӣнаи астФӣ маънӣ онаст ки ман худро ситоиш бсзо гуфтам шумо низ бстоӣиду санои гўӣид ки ман ситоишу сано дӯст дорам . Мустафо ъ гуфт « лои шахси аҳби илайҳи алмдҳаҳи ман аллоҳи ъзу ҷл ,у қоли мо ман шайъи ءи أҳби илои аллоҳи ман алҳмд . Ва қоли мо ман абди иқўли алҳмди ллаҳи алои қоли аллоҳи ҷли зикраи сидқи абдӣ , манӣ бдأи алҳмду илои иъўд . »

Муфассирон гуфтанд алҳмди ллаҳи алсноءи алайҳи бҷмили афъолау ҷазили нўолаҳу Карими сифотау асмоӣаҳ . Ва алҳмди алсноءи алайҳи бсФотаҳи алълӣу асмоӣаҳи алҳснӣ ,у алшкри алсноءи алайҳи бонъомаҳу эҳсонаи илои халқа . » худоиро ъзу ҷл ҳамд гӯйанд ва мадҳ гӯйанд ва шукр гӯйанд : ҳмдмаҳаст аз мадҳ , ки ҳамди биҷои мадҳи истаду мадҳи биҷой ҳамд наистод , ва ҳмдмаҳаст аз шукр ки ҳмдҳм дар ибтидо равад ва ҳам дар мукофот ,у шукри ҷуз дар мукофот наравад . Ҳар чаҳ дар мадҳ ва шукр ёбанд дар ҳамд ёбанд ва на ҳар чаҳ дар ҳамд ёбанд дар мадҳ ва шукр ёбанд .

Ҳамд ситоиш худовандасту сано гуфтан биравӣу бузурги доштани баноми поку сифати бузургвору сунъи некӯу меҳри тамом ва навохт бекарон . Ва мадҳ ситоишасту санои гуфтан бар аллоҳи алӣ алхусус бар ному сифат ,у шукр озодӣаст аз аллоҳ ба некӯи корӣу равони доштани неъмат .

Ва алҳмди болФу лоами муъаррифи ҷузи худоиро ъзу ҷл раво нест ки гӯйанд . Бмқтзӣ ончӣ гуфт алҳмди ллаҳ яъне алҳмди болҳқиқаҳи ллаҳ ,у алҳмди каллаи ллаҳ ,у алҳмди болдўому фии кули алоўқоти ллаҳи дуни ғайра . Гуфтаанд ин алифу лоами се маънии рост : таърифроу таъзимроу ҷинсро . Ва таърифи аҳдро гӯйанд ,у таъзими ҷалолро ,у ҷинси астғроқи умумро ,у маънӣ аҳд онаст ки мушрикон батону худоёни худро мадҳ ва ҳамд мегуфтанд , аллоҳ гуфт он ҳамд ки маъҳуд эшонаст мар батон худро он на ҳақ батонаст ва на сазои эшон , ки он ҳақу сазоӣ аллоҳаст бҳмгии ону тамомии он , касро дар он бо вай мнозът нест ки ҷалолу азимат ки верости дайгариро нест . Аммо шукр муштаракаст миёни холиқу махлуқ . Ва ба қоли ъзу ҷли ашкри лӣу лўолдик . Агар касе гуяд аллоҳи тзкити нафас на писандидааст онҷо ки гуфт Флои тзкўои أнФскми пас мадҳи худ гуфтани ӣнҷо аз чаҳ ваҷҳаст ? ҷавоб онаст ки ваии ҷли ҷалолаи мустаҳаққ ҳамдасту мустуҷиби ҳамд , ва дигаронро истеҳқоқ нест , ки дигарон тзкити нафаси дафъи музирати хешро кунанд ё ҷалби манфиатро ,у раби Алъоламин аз ҳар ду хислат муқаддасасту муназзаҳ . Ва гуфтаанд ин бар сиблати таълим бандагон гуфт ,у қади зкрнои ани маъноаи қўлўои алҳмди ллаҳ .

Ва гуфтаанд алҳмд аз рӯй зоҳир ахбораст аммо дар зимни он саволасту таъаррузи афв аллоҳаст бар тариқи таъзиму иҷлол , бар муқтазии он хабар ки Мустафо ( ъ ) гуфт « ман шуғли бзкрии ани масъалатии аътитаҳи афзали мо аътии алсоӣлин »

Ва аллоҳи худро дар қирони ҳафдаҳи ҷой ҳамид хонду ҳамид сутуданӣасту сутӯда . Ва маънии ҳамид дар номҳои ӯ онаст ки ӯро албата ном натавон барад ва нишон натавон дод ва сухан натавон гуфт магари бстоиш . Қоли бъзҳм : « алҳмди исми алФрдониаҳи лои иўсФи алои болмҷду лои инсби илайҳи алои алшкру лои итклми фӣау лои исмии алои болмдҳ » .

Ва алҳмди ллаҳи раби Алъоламин дар қуръони шаш ҷойаст : яке инаст ,у дувум дар сӯраи алонъоми Фқтъи добри алқўми аллазӣнаи злмўои мушрикони Маккаро мегуяд бурӣда шуд дунболи эшону бехи он гуруҳе ки бар хештан ситам карданд . Бончаҳи моро анбоз гуфтанд , пас гуфту алҳмди ллаҳи раби Алъоламин . Ин корро пас оварадӣ нест ва на аз он пушаймонӣ . Ин ҳам чунонаст ки гуфту лои ихоФи ъқбоҳо . Ва сеюм дар сӯраи Юнус дар сифат биҳиштён гуфту охири дъўоҳми أни алҳмди ллаҳи раби Алъоламин охир гуфт эшон дар ҳар сухан ки гӯйанд алҳмди ллаҳи раби Алъоламин яъне дар ҳар чаҳ дар хоҳанд ва боз хоҳанд биҷой озодӣанд ҳар чаҳ хоҳанд ёбанду бҳрчаҳ пиўснд расанд биҷой шукранду биҷои таҳният . Ва чаҳорум дар охири сӯраи алзмру қзии бинҳми болҳқу қили алҳмди ллаҳи раби Алъоламин кор бар гузорданад миёни офаридагони баростӣ ва дод . Яъне аллоҳ бар гузорад ва худ гуфт алҳмди ллаҳ ки дар ин бргзордн на тараддудаст на аз он пушаймонӣ . Ва панҷум дар сӯраи алмؤмни Фодъўаҳи мухлисин ?лаи аддӣн , алҳмди ллаҳи раби Алъоламин . Ва шашум дар хотамату алсоФоту саломи алии алмрслину алҳмди ллаҳи раби Алъоламин .

Ва рӯй ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами қол « кули амри зии боли лами ибдأи фӣаи болҳмди ақтъ . »

Абӯи бикр вроқ гуфт : « ду ҳарфаст дар абтдоءи китоби худованди ҷли ҷалолаи боءи бисмии аллоҳу лоами алҳмди ллаҳ ки вуҷӯди ҳамаи мавҷӯдоту субути ҳамаи махлуқот дар маънии он баст , конаи иқўли ъзи ҷалола « бе ткўнти алошёءу лии маликҳо . » қавлаи таъолии раби Алъоламин .

эй холиқи алхлқу саййидааму молкҳму алқоӣми бомўрҳми офаринандаи халқону дорандаи эшону созандаи кору рӯзии расон боишон . Ва сӣли алўостии ани маънии алрби Фқол « ҳўи алхолқи абтдоءу алмрбии ғзоءу алғоФри антҳоء » раб ӯст ки аввал биёфрианад бақадрат , пас бпрўронди бнъмт , пас биёмурзад брҳмт . Абӯ алдрдоء гуфт : раби ном аъзамаст худоиро ъзу ҷл ,у махлуқро раби албиту раби ?илдор бар сиблат азоФт гӯйанд , аммо алии алотлоқ бар сиблати таъриф чунонк гӯйанд « алрб » касро нарасад ва на сазост магари аллоҳро .

Ва раб дар каломи араб бар чаҳор ваҷҳаст : яке аз он бмънии Сайид чунонк аллоҳ гуфт Фисқии рабаи хмро эй саййида . Дигари бмънии молик чунонк Мустафо ( ъ ) гуфт ки « أи раби абл анатам раби ғнм ? « Фқоли ман кули қади отонии аллоҳи Фоксрўои таййиб . »

Сдигри бмънии мудаббиру муслеҳ ва ба саммии алрбонии рбонёи лонаи идбри алأмўри алтии илайҳи қоли аллоҳи таъолӣу алрбониўну алأҳбор . Чаҳоруми бмънии мураббии иқоли рбитаҳу рбитаҳи бмънии воҳид ва гуфтаанд иштиқоқи ибн аз раби фалон болмконаст , яъне ақом бау сабт . Фсмии алрби рибои лонаи доими алўҷўди лами излу лои изол .

Ва « оламин » номӣаст рӯҳонӣонро Фриштгону одамиёну париёни пас дигари ҷонварони бад-ӣни се мулҳақанд ки ҳама мрбўбанду аллоҳи раби эшон . Қавли ҳасану муҷоҳид ва қтодаҳ онаст ки оламин номӣаст ҳамаи махлуқотро . Баёни ин дар он оятаст ки аллоҳ гуфт « қоли фиръавн ва мо раби Алъоламин , қоли раби алсмоўоту алأрз ва мо бинҳмо . »

Ва барин қавли иштиқоқи оламин аз аломатаст яъне ки нишони кирдигории аллоҳ дар ҳама пайдосту равшан . Аммо абӯи убайдау Фроء ва ахФш гуфтанд : иштиқоқи оламин аз илмаст яъне эшонанд ки тмииз ва хирад доранд , ва ҳам алмлоӣкаҳу алҷну алонс . Саид ҷбир гуфт оламин ҷинасту инс . Ки Мустафо ( ъ ) мабъус боишон буд , ва ба қоли таъолии ликўни ллъолмини нзиро . Абӯ алъолӣа гуфт : ҷини ҷудогона олимӣасту инси олимӣу беруни азин ҳштдаҳи ҳазор оламаст аз Фриштгон бар рӯй замини баҳри гӯша аз гӯшҳои замин , чаҳор ҳазор ва панҷсад . Ҳама онанд ки худоиро ъз ва ҷл мепарастанду бегонагии вай иқрор медиҳанд .

Абии каъби дарин биФзўд ва гуфт : « ва ман вроӣҳми арзи бизоءи колрхом » арзҳо масираи алшмс , арбаъӣни иўмои тӯлҳо , лои иълмаҳи إлои аллоҳи ъзу ҷл , мамлуаи малоикаи иқоли ?лаами алрўҳониўни ?лаами зҷли болтсбиҳу алтҳлил , луи кашфи ани савти аҳдҳми лҳлки аҳли алأрзи ман ҳавли савтаи фаҳми алъолмўн . » вҳб мнбаҳ гуфт : ҳштдаҳи ҳазор оламаст ин дунё ки ту май бинӣ , аз даври одам то миннатҳои олам якеаст аз ҷумлаи он . Мақотил ҳён гуфт : ҳаштод ҳазор оламаст чиҳил ҳазор дар бар ва чиҳил ҳазор дар баҳр . Ва ривоят кардаанд аз расӯли худои слии аллоҳи алайҳу ?алау силам ки гуфт : ҳазор умматанд шашсад дар дарё ва чаҳор сад бар хушки замини абди аллоҳи бен умр дар тафсир оламин гуфт халқи худо даҳ ҷузъанд на аз эшон Каррӯбӣонанд : аллазӣнаи исбҳўни аллилу алнҳори лои иФтрўн . Ва як ҷузъ аз эшон расӯлонанд бар пайғамбарону гмоштгон бар халқу амри аллоҳ . Ва дигар гуфту одамиён даҳ ҷузъанд на аз эшон иأҷўҷ ва мأҷўҷанд ва як ҷузъи дигарон . Ва онкӣ ҳар фарзандӣ ки аз одамиён дар вуҷӯд ояд на фарзанд аз ҷин дар вуҷӯд оянд . Субҳонаи мо аъзами шона ва аъло султона .

Арраҳмони арраҳими ду номанд аз раҳмату таъкӣдро бадви лафзи мухталиф бар ҳам дошт чунонк ндмону надиму лҳФону лҳиФу салмону салим . Ва мислаи қавлаи таъолии иълми сарҳаму нҷўоҳм . Амири алмؤмнини алӣ ( ъ ) гуфт : арраҳмони арраҳими инФии бҳмои алқнўти ани халқаи фалаи алҳмд . »

Агар касе гуяд чун дар абтдоءи сӯра дар ояти тсмити арраҳмон арраҳим гуфт чаҳ фоидаро ва чаҳ ҳикматро ӣнҷо боз гуфт ва мукаррар гардонид ? ҷавоб онаст ки дар ибтидои баёни қасд табаррукаст , яъне ки ибтидои бзкр аллоҳ кунеду баноми вай табаррук гиред ки вай бар шумо меҳрбонасту бахшоянда , ва дар баёни мадҳ ва саноаст бар аллоҳи ҷли ҷалолау изҳори рأФту раҳмат аз пас трҳибу тҳўил ки дар зикри оламин ишорат кард . Ва низ аз пеш рафтааст ки алҳмди ллаҳ яъне анмои ваҷаби алҳмди ллаҳи лонаи арраҳмони арраҳим .

Молики явми аддӣни расӯли худои салавоти аллоҳи алайҳи молики болФ хондааст брўоити инси бен молику малик бе алифи хондаи брўоити бӯи ҳрираҳи молики болФи қроءаҳи ъосму ксоиӣ ва ёқӯбаст ва бе алифи қроءаҳи боқӣ . Молик аз маликасту малик аз малик . Иқоли ҳозои малики азими алмалику ҳозои молики саҳеҳи алмалик »у маънии ин оят бар қроءаҳи молик бар се ваҷҳаст : яке онаст ки имлки фии явми аддӣни алоҳкому алҷзоء вҳдаҳ мегуяд бурузи растхез подшоҳ ӯст , доварии дор ,у кори баргузор ,у подошдиҳанда , ваҷҳ дигар онаст ки имлки явми аддӣни бмои фӣаи ман алқзоءу алҳсоб . Молики рӯзи растхез ва ҳар чаҳ дар он аз қазо ва ҳисоб ӯст ҳама дар таҳти малику малик ӯ , ҳама дар тавону фармон ӯ . Ваҷҳ сеюм онаст ки молики эҳдоси явми аддӣну алқодри алии таквинаи дуни ғайра . Аллоҳаст ки боФринши рӯзи растхез тавоноасту падед кардан ону қудрати намӯдан дар он .

Аммо бар қроءаҳи малик беалиф маънӣ онаст ки ҳўи алмалики фии явми аддӣни вҳдаҳи лои малики фӣаи ғайра . Аммо сухан дар баёни фарқи миён клмтин онаст ки гуруҳе аз уламои молики болФ ихтиёр кардаанд ва гуфтанд дар маънии балиғ тарасту бмдҳи наздиктар . Ки молик ҳар чизро бар умум гӯйанд иқоли молики алтиўру алўҳўшу алҳиўонот вағайриҳоу малик бе алифи алӣ алхусус бар мардум истеъмол кунанд Фиқоли малики аннос ва низ молик он бошад ки малик дораду тасарруф мулкӣ кунад ва малик бошад ки малик надорад агар чаҳ тасарруф кунад бомар ва наҳй чунонк гӯйанд малики алъарабу алъҷму алрўм ва гуфтанд дар молики як ҳарф афзӯнӣаст ва дар хабар меояд ки бакули ҳарфи ъушри ҳасаноти бҳкми ин хабари хонандаи молики даҳ некӣ дорад дар ҷаридаи савоб ки хонанда малик надорад . Аммо баъзе уламои дайну аҳли таҳсили қироати малик беалиф ихтиёр карда ва дар маънии мадҳу санои балиғтар дониста анд гуфтанд дар малик таъзимаст ки дар молик нест ,у лиҳозои қоли таъолии лмни алмалики алиўму лмн алмалик нагуфт ки малики масдар маликаст ва бо малик таъзимаст ва бо малик на . Ва қоли таъолии алмалики алқдўси малики анноси Фтъолии аллоҳи алмалик алҳақу қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « лои малики إлои аллоҳи ъзу ҷл . »

Қоли бъзҳми исми алмалики иҷмъи алмолку алмалику алмлику алии алҷмлаҳи худои ъзу ҷли худро дар қуръон малик гуфт ва молик гуфт ва млик гуфту молик алмалик гуфт : Фолмлки ҳўи алзии истғнии фии зотау сифотаи ани кули мавҷӯду иҳтоҷи илайҳи кули мавҷӯд . Малик ӯст ки бзоту сифот аз ҳамаи мавҷӯдот мустағнӣаст ва бениёз ,у ҳамаи мавҷӯдотро буи ҳоҷатасту ниёз . Ва млики маболиғат моликаст чунонк алӣами маболиғат оламаст ва молик ӯст ки қодираст бар ибдоъу ихтироъ , яъне ки аз оғози офаринад бемисол ва корҳо нав созад бесоз ва беёр .

Молики бҳқиқти ҷуз аллоҳ нест ки ибдоъу ихтироъи ҷуз дар қудрат ва тавон аллоҳ нест . Ва молики алмалики ҳўи алзии инФзи мшитаҳи фии мамлакатаи Киеви шоءу комаи шоءи аиҷодоу аъдомоу абқоءу аФноء . Молик алмалик ӯст ки машйат ӯ дар мамлакат ӯ равонаст агар хоҳанд аз нест ҳаст кунад ё ҳаст ба нест барад , ё аз адами бавуҷуди орад ё вуҷӯд бо адами барад .

Агар касе гуяд чун молики алмалику алмулук дар ҳамаи аҳён ва авқот ӯст тахсӣси явми аддӣнро чаҳ маънӣаст ? ҷавоб онаст ки аз ибни аббос нақл карданд гуфт : он рӯзи касро аз махлуқот ҳукм нест ва подшоҳӣ нест чунонк эшонро буд дар дунё аз тариқи муҷозу даъвии он рӯзи он даъвӣ ва он маҷозӣ ҳам несту бадасти кас ҳичиз нест , бал ки корҳо он рӯзи ҳамаи хдоиросту ҳукм ӯ рост , чунонк гуфт : «у алأмри иўмӣзи ллаҳ » инаст ваҷҳи тахсӣс , ва қавмӣ гуфтанд ӣнҷои худ тахсӣс нест ки мамлакат аз ду берун нест : дунёасту уқбо , аммо дунё ва ҳар чаҳ дар онаст дар таҳти ин клмт шавад ки раби Алъоламину уқбо ва ҳар чаҳ дар он дар зимн ин шавад ки малики явми аддӣн чун азин ду чизе басар наёяд тахсӣсро чаҳ маънӣ буд . Аммо қавли ибни аббосу мақотилу заҳҳоку садӣ дар тафсири молики явм аддӣн онаст ки қозии явми алҳсобу алҷзоءи иўФиҳми ҷзоءи аъмолҳми кқўлаҳ « иўмӣзи иўФиҳми аллоҳи динҳм алҳақ » сами иғФри лмни ишоءи алзнби алъзим ,у иъзби ман ишоء , алзнби алсғир ,у ҳўи молики злки каллаи фии арзау смоӣаҳ муҷоҳид гуфт : молики явми алхзўъу алозъони азънти алўҷўаҳи ллҳии алқиўм . Ва қили молики явми лои инФъи фӣаи алои аддӣни кқўлаҳи таъолии явми лои инФъи молу лои бнўн , إлои ман أтии аллоҳи бқлби салим . .

Ва гуфтаанд дайн дар қуръон бар дувоздаҳ ваҷҳаст : бмънии тавҳиди кқўлаҳи таъолии إн аддӣн ъанд аллоҳи алإслому бмънии ҳисоби кқўлаҳи таъолии явми лои инФъи молу лои бнўн ( ило ) злки аддӣни алқими илои алҳсоби алмстқиму кқўлаҳ « ғайри мдинин » эй ғайри муҳосибину бмънии ҳукми кқўлаҳи фии дайни алмалик эй фии ҳукмау бмънии миллати кқўлаҳ «у тънўои фии динкм » ва « злки аддӣни алқим »у бмънии тоъати кқўлаҳу лои идинўни дайн алҳақ »у бмънии ҷазои кқўлаҳ « إнои лмдинўн » эй мҷзиўну бмънии ҳади кқўлаҳ «у лои идинўни дайн алҳақ »у лои тأхзкми бҳмои рأФаҳи фии дайни аллоҳ » эй фии ҳудӯди аллоҳи алии алзноу бмънии шариъати кқўлаҳи алиўми أкмлти лаками динкму бмънии ширки кқўлаҳи лаками динкму бмънии дуои кқўлаҳи мухлисин ?лаи аддӣну бмънии иди мушрикони кқўлаҳу зри аллазӣнаи атхзўои динҳми лъбоу лҳўоу бмънии қаҳру ғалабаи кқўлаҳи мо кони лиأхзи أхоаҳи фии дайни алмалик .

Ва худоиро ъзу ҷл дён хонанд бмънӣ доварасту шумори хоҳу подоши даҳ . Молики явми аддӣн . ӣнҷои ситоиш тамом шуд .

Он гуҳ гуфт إёк наабду ҳақиқати ибодат аз рӯй луғат хузўъасту тзлл бар аъзому иҷлоли маъбуд , иқол « тариқи маъбад » эй мзлли болутӣ ва манеҳ қавлаи таъолии أни абдат банӣ إсроӣил эй зллтҳм . Ва аз рӯй тафсири ибодати бмънӣ тавҳидаст чунонк гуфт ё أиҳои анноси аъбдўои рбкм ва бмънӣ дуост чунонк гуфт إни аллазӣнаи исткбрўни ани ибодатӣ эй ани дъоӣӣ ,у бмънии ҷумла ибодатаст баҳамаи авқот чунонк гуфт аркъўоу асҷдўоу аъбдўои рбкм . إёк наабд тақдир онаст ки қўлўо аёк наабд . Садӣ гуфт аёк наабд , ази лои раби лнои ғайрику лои шарики лаки Фози ърФнои злку омнои бки Фоёки нстъини алии мо лои тоқаи лно бау лои ҳилаи лнои фӣаи алои бк » : мегуяд шумо ки мؤмнонид аз сари хузўъу хушўъу тзллу зорӣу тазаррӯъи гўӣид : худовандо туро парастем на касе дигарро ки худованди офаридагору кирдигору парвардгор бешарику анбоз ба ҳақиқати туе на касе дигар . Худовандо акнӯн ки ин бишнохтем ва ба он имон оварадем аз ту ёрии хоҳем бар ҳар чаҳ моро дар он тавон ва ҳиялат нест , ҷузи бородту тақдири ту бар омадан он нест .

Рӯй ани Ҷабраили алайҳи ассаломи қоли ллнбии слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « қул ё Муҳамад аёк наабд ,у аёки навҳад ,у аёки нарҷу ,у аёки нхоФ , лои ғайрик ё рбно ,у аёки нстъини алии амўрнои кулҳоу алии тоътк . »

Ва абӯ талҳа гуфт аз расӯл худо шунидам ки мегуфт « ё ҳӣ ё қиўм ё молики явми аддӣн , аёк наабду аёки нстъин »

Ва дар хабараст ки Мустафо ( ъ ) фарои ибн аббос гуфт : « إзои сأлти Фосӣли аллоҳ ,у азои астънти Фостъни биллоҳ » агар касе гуяд ҳақи истионат тақаддум дорад бар ибодат ки аз мъўнти аллоҳи бъбодт вай расанд на аз ибодат бмъўнт расанд , пас чаҳ ҳикмати ибодатро фарои пеш истионат дошт ? ҷавоби аҳл луғат онаст : ки ва ӯ ақтзоء тартиб накунад ва аз рӯй маънии истионат дар пеш ибодатаст . Ва ҷавоби аҳл таҳқиқ онаст ки аллоҳи таъолии халқро дар омухт ки чун савол кунед нахусти ҳақи ман фаро пеш доред , ки чун ҳақи ман фаро пеш доштед мустаҳаққ иҷобат гаштед .

Ва гуфтаанд « إёки нстъин » далеласт ки банда бетақдиру тавфиқи аллоҳ бар ҳеҷ феъл қодир нест . Ва бандаро иститоат қабл алФъли бҳич ҳол нест . Ва ончӣ мӯътазила гуфтанд дарин боби ҷузи ботилу хилофи зоҳир қуръон нест , агар бандаи бФъли худ мустақил будӣу бародари он феъли ҳоҷат бостъонт набӯдӣ , ва дар аёки нстъини ҳеҷ фоидау ҳикмат зоҳир нагаштӣ . Ва ҷли каломи алҳкими ҷли ҷалолаи он иърии ани Фоӣдаҳи мстҷдаҳу ҳукмаи мстҳснаҳ . Аз сари сӯра то явм аддӣн саност , « إёк наабд » миёни банда ва миён худост , боқии сӯра то охир дуост , он сано ва ин дуо , он ситоиш ва ин хоҳиш .

Он гуҳ гуфт : « аҳдно » эй қўлўои аҳдно , талқин кард ва фармуд ки марои чунин гўӣид : аҳдно , иқоли ҳудоати алрҷли аддӣну ҳдитаҳи илои аддӣни ҳдоиаҳу ҳудоати алърўси илои завҷҳо ҳдоء ,у аҳдити алҳдиаҳи эҳдоъ ,у аҳдити илои албити ҳдё . Ҳақиқати ин клмт аз рӯй луғати баён ва таърифасту араб ҳар чаҳ далолату даъвату иршоду баёну таъриф буд ҳама « ҳудо » хонд , ва ҳар чаҳ фарои пеш буд « ҳодӣ » хонд . Ва манеҳ қавл алнабӣ ( ъ ) ҳодӣаи алшоаҳи абъдҳои ман алозӣ эй рқбтҳо .

Ва иқоли ллъсоҳоад лонҳои тҳдии алонсони мутақаддима . Агар касе гуяд талаби ҳидояти баъд аз ёфт ҳидоят чаҳ маънӣ дорад ? ва бар чаҳ ваҷҳ ҳамл кунанд ?

Ҷавоб онаст : ки ҳидояти ӣнҷои бмънии тасбит ва тақрираст яъне « сбтнои алии алҳдоиаҳи алтии аҳтдинои баҳои алии алислом . » мегуяд бори худоёи моро бар ислом ки додӣу имон ки каромат кардӣ пояндаи дор , ин ҳамчунонаст ки ҷое дигар гуфт ё аиҳо аллазӣнаи омнўои омнўои биллоҳу расӯлае асбтўои алии алоямону алзмўаҳу лои тФорқўаҳ . Ҷое дигар гуфт : «у إнии лғФори лмни тобу омну амали солҳои сами аҳтдӣ » яъне довами алии алоямону сабт . Ҷое дигар гуфт « إзои мо атқўоу омнўоу ъмлўои алсолҳоти сами атқўоу омнўо » яъне сами домўои алии алтқўӣу алоямони мараи баъди ахрӣу лзмўаҳу сбтўои алайҳ . ӣнҷо ҳамчунонаст ки эшон ки бҳмду сноءи аллоҳи расиданд ,у худоиро ъзу ҷл ибодат мекунанд , ва аз ваии мъўнт бар адоء тоъаҳ мехоҳанд мигўинди моро барин ҳудои пояндау муҳками дор ва аз ани бмгрдон . Аз ӣнҷо гуфт Мустафо ( ъ ) « аллоҳами ании асأлки алҳдӣу алтқӣу алъФаҳу алғнӣ . » ва маълумаст ки ваии бароаи рост буд ва дар тақвоу иффат бар камол буд . Ва қол ( ъ ) лаълӣ « қул аллоҳами ании асأлки алҳдӣу алсдод . »

Ва гуфтаанд дар ҷавоби ин масаъла ки муъминон аз аллоҳи роҳ биҳишт мехоҳанд ки муқтазии ҳамду ибодату истионат эшон онаст ки талаб савоб кунанд ,у савоби эшон биҳишт ҷовидасту Наими муқӣм . Ва барин таъвили ҳидояти бмънӣ тақдимаст ва « сироти мустақӣм » тариқи биҳишт яъне истқими боҳлаҳи илои алҷнаҳ . Бўбкри наққош ҳикоят кард аз эмоми мусулмонони алии Муртазо ( ъ ) ки рӯзии ҷуҳудӣ маро гуфт « дар китоби шумо оятӣаст бар ман мушкил шуда агар касе онро тафсир кунад то ашколи ман ҳал шавад ман мусулмон шавам » . Эмом гуфт « он чаҳ оятаст ? » гуфт аҳднои алсроти алмстқим на шумо мегуед ки бароа ростему дайни равшан агар чунинаст ва бар шак наед дар дайни хеш чаро мехоҳед ва ончӣ доред чаро май ҷўӣид ? » эмом гуфт « қавмӣ аз пайғамбарону дӯстони худои пеш аз мо ба биҳишти рафтанд ва ба саодати абади расиданди мо аз аллоҳ мехоҳем то он роҳ ки боишон намӯд бмои намояд , ва он тоъат ки эшонро бар он дошт то ба биҳишти расиданди моро бар он дорад , то мо низ бар эшон дар насим ва дар биҳишт шавем . » гуфтои он ашколи вай ҳал шуду марди мусулмони гашт .

Ва ҳам дар ҷавоб масаъла гуфтаанд ин зиёдату ҳидоят ва имонаст ки муъминон аз аллоҳ мехоҳанду аллоҳи эшонро бойени зиёдат ваъда дода ва гуфта «у аллазӣнаи аҳтдўои зодаами ҳудо ва ман иؤмни биллоҳи иҳди қалбаи Фомои аллазӣнаи омнўои Фзодтҳми аимоно »у амсоли ин дар қуръон фаровонаст . Ва гуфтаанд « сироти мустақӣм » шароеъ исломасту фароизу сунани дайн , ва на ҳар кас ки дар дайн ислом омад ба ҳақоиқи фароизу шароеъи он қиём кард . Аллоҳ фармуд бандагони худро ки аз ман хоҳед то шуморо бойени шароеъи роҳи намоям , то ба шарти хеш биҷой оред ва ба он растгор шавед .

Бикри бен абди аллоҳ бен мазанӣ Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?алау силамро ба хоб дид ва аз ваии сирот мустақӣм пурсед . Фқоли алайҳи ассалом « суннатӣу санаи алхлФоءи алрошдини ман баъдӣ » ва ба ривоятии дигари амири алмؤмнини алӣ ( ъ ) аз Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам пурсед , Фқол « китоби аллоҳи ъзу ҷл »

Пас барин мӯҷиби сироти мустақӣми ҳам китоб худост ва ҳам санаи Мустафо . Абӯи алъолӣа азинҷо гуфт : « тълмўои алқуръони Фозои тълмтми алқуръони Фтълмўои алснаҳи ?фонаи алсроти алмстқим ,у аёкми ани тҳрФўои алсроти иминоу шмоло яъне асҳоби албдъ » . Ҳасан басарӣ гуфт « ҳўи тариқи алҳҷ » убайди бен ъмир гуфт : « ҳўи алҷсри алмърўФи байни алҷнаҳу алнори алзӣ

Васфа алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами Фқол « алсроти кҳди алсиФи мзлаҳи мдҳзаҳи зоти ҳаду клолиби Фолноси алайҳи колбрқу колтиру коҷўди алхили Фноҷи мусалламу ноҷи махдӯшу мкдўши фии алнор . »

« сирот » бсоди холису сини холису бошмоми сину бзои холису бошмоми зой ҳама қиронасту луғати араб . Ёқӯби басин холис хонд ,у Ҳамзаи бошмоми зойу боқии бсоди холис ,у қрءоти маърӯф ҳаминанд ,у асл синаст ки астроти гузар карданасту мстрту сроти роҳи гузару алмстқими ҳўи алсўоби ман кули қавлу феълу алтриқи алмстқими ҳўи алқоӣми алзии лои ъўҷи фӣау лои иъўҷи бсоҳбаҳ ҳатто иҳҷм ба алии аллоҳи Фидхлаҳи ҷнтаҳ .

Он гуҳ тафсир карду бадал ниҳод гуфт : сироти аллазӣнаи أнъмти алайҳим ва ҳам аллазӣнаи анъми аллоҳи алайҳими болтўФиқ ва алруъояу алтўҳиду алҳдоиаҳи ман алнабӣину алсдиқину алшҳдоءу алсолҳин . Чун роҳ бишнохт ҳақ бисёр буд баён кард ки муъминони кадом роҳ меҷӯянд роҳи навохтагон аз пайғомбарону садиқон ва шаҳидон ҳамонаст ки аллоҳи Мустафоу муъминонро фармуд ҷои дигар ки « Фбҳдиҳми ақтдаҳ » ҳасан гуфт « сироти аллазӣнаи أнъмти алайҳим » яъне абобкру умри иؤидаҳ

Қавлаи алайҳи ассаломи ақтдўои болзини ман баъдии абии бикру умр .

Ибн аббос гуфт ҳам қавми Мӯсоу исо қабл он иғирўои нъми аллоҳи алайҳим . Шаҳри бен ҳўшб гуфт « ҳам асҳоби расӯли аллоҳу аҳли байта »у маъноа « أнъмти алайҳим » бмтобъаҳи санаи Муҳамади слии аллоҳи алайҳу ?алау силам ,у қили болашкари алии алсроء ,у алсбри алии алзроء ,у алсботи алии алоямон ,у алостқомаҳу итмоми ҳзаҳи алнъмаҳ , факами ман манъами алайҳи мслўб . Аҳли таҳқиқу худовандони таҳсилро дарин ояти суханӣ нағзасту қоидаи некӯ ки муаззами ақволи муфассирон ки бар шимурдем дар он бияёд : гуфтанд ин сироти мустақӣм ки муъминон хостанд аз ду ваҷҳи сӯрати бандади яке онки роҳҳои залолат бисёранду роҳи рости дуруст бо зоФти бони роҳҳо якеаст . Муъминон аз як роҳ рост мехоҳанд ҳамон як роҳаст ки аллоҳи ҷои дигари муъминонро бо он хонд ва гуфт :у أни ҳозои сиротӣ мустақиман Фотбъўаҳу лои ттбъўои алсблу Мустафо ( ъ ) онро баён кард ва гуфт « зарби аллоҳи Маслан срото мустақиману алии ҷанбии алсроти сутури мрхоаҳу алии раъси алсроти доъи иқўли адхлўои алсроту лои тъўҷўои сами қоли алсроти алислому алстўри алмрхоаҳи маҳорими аллоҳу злки алдоъии алқуръон . »

Муфассирони азинҷои тафсири сирот мустақӣм карданд : яке гуфт қуръонаст яке гуфт исломаст яке гуфт сана ва ҷимоъааст . Ваҷҳ дигар онаст ки роҳҳои ба худо бисёранд баъзе росттар ва наздиктар ва баъзе давртар , аз ӣнҷост ки қавмии муъминони пештар ба биҳишт шаванд ,у қавмии бсолҳо азишон дайртар шаванд , чунонк дар хабараст . Ва ҳамчунин роҳи собиқон хилофӣ нест ки ба ҳақ наздиктараст аз роҳи муқтасидону роҳи муқтасидони наздиктар аз роҳи золимон ҳар чанд ки ҳар се қавм растгоранд бҳкми хабар аммо роҳи эшон бар тафовутаст , муъминон аз худои онро мехоҳанд ки рост тарасту бхдои наздиктар ва он роҳи анбиёу садиқон ва шаҳидонаст чунон ки баъзе муфассирон тафсир кардаанд .

Ва дар « алайҳим » се қроءаҳ машҳураст басарӣу нофеъу ъосми бксрҳо ва зм мем . Дар дарҷи мавсули бӯов ва дар вақф бскўн мем . Ва « алӣ » дар луғати араб чанд маънӣ дорад : дар ваии маънӣ илзомаст чунонк гӯйанд лии алейк кзо эй ваҷаби алейку лзмку маънии тамаккуни чунон ки гӯйанд : фалони алии раъси амра ,у маънии фии кқўлаҳи таъолии алии малики сулаймон ва бмънӣ ъанд кқўлаҳ «у ?лаами алии занб »у бмъини ман кқўлаҳ « إзои актолўои алии аннос » .

Ғайри алмғзўби алайҳими ғайри тафсир аллазӣнааст яъне он навохтагон ки ҷуз аз мағзуб алайҳиманд ,у ҷуз аз золин . Саҳл тстрӣ гуфт : «у ғайри алмғзўби алайҳими болбдъаҳ ,у лои алзолини ғайри алснаҳ » на роҳи мбтдъон ки хашмаст аз ту бар эшон ба овардани бидъату гум шудан аз роҳи суннат . Тафсири Мустафо ба ривояти ъдӣ ҳотам онаст ки алмғзўби алайҳим ҷуҳудонанд ,у лои алзолини тарсоён . Ва ҳар чанд ки аллоҳ бар фаровони кас бахшамаст аммо бар ҷуҳудони ду хашмаст ва бар дигарон яке ки гуфт : « Фбоؤи бғзби алии ғазаб » яке хашми варишон аз баҳри такзиби эшон исороу дигари хашм ба такзиби эшон Муҳамадро аз баҳри ин буд ки алмғзўби алайҳими ҷуҳудони ниҳоди хосса .

Ва ин ки « золин » тарсоёни ниҳод аз он буд ки ҳама бе роҳони бики залолат мавсуфанд ва эшон бадви залолат ки гуфт « қади злўои ман қаблу أзлўои ксироу злўои ани сўоءи алсбил » пешини злўои гуми гаштан эшонаст дар ифрот дар кори исо ,у дигари тафрити эшон бҷҳўди бмҳмди слии аллоҳи алайҳу ?алау силам . Қоли алҳусайн бен алФзл « кули мағзуби алайҳи бкФр ӯ ширки Фҳўи дохили фии ҳзаҳи алоиаҳ . »у фии баъзи алктби иқўли аллоҳи ъзу ҷл « қади аътиткми мо сأлтмўнӣ ,у анқзткми ман залолаи алиҳўду алнсорӣ ,у сарфати ънкми схтӣу ғазабӣ ,у аътиткми алостғФор , Флни амнъкми алмғФраҳ , Фобшрўои болҷнаҳи алтии кантами тўъдўн . »

Пас аз хондани сӯраи алҳмди суннатроу атбоъи Мустафоро гуяд боўози баланд « омин » ки Мустафо ( ъ ) чунин кардӣ ва гуфт : « лқннии Ҷабраил омин ъанд фироқии ман қроءаҳи фотиҳаи алкитоб » .

Ва омину амини ммдўду мқсўр ҳар ду равост : мқсўри мустақӣм тараст ,у ммдўд машҳуртараст . Ибн аббос гуфт аз Мустафои пурсидами маънии омини Фқол « маъноаи аФъл » қтодаҳ гуфт : маъноаи кзлки икўн . Ва қили маъноаи аллоҳами асмъу астҷб . Ва ин калимаи се маънии рост : яке хатми дуоро ,у дигари абтҳолу тазаррӯъи Фродъои пайвастан , се дигар астдрокаст фарои дуо ки он кас ки бар дъоءи дигари кас омин гуяд дар ҳар чаҳ дуокунанда хост анбозаст . Ва гуфтаанд чунонк дар вазъи луғати са исмӣаст асктроу ма исмӣаст акФФро омин исмӣаст астҷбро , яъне астҷб ё рбно . Аласли фӣаи алскўни лонаи мабнӣ , Фҳрки лолтқоءи алсокнину алии алФтҳи лонаи ахФи алҳркот , ва мислаи ину Киеву лӣат . Ва гуфтаанд ин номӣаст аз номҳои аллоҳ ки дуокунанда бхотмти дуо ӯро номи барад . Ва асли он ё оминаст пас касрати истеъмолро ҳарфи Нидои биўкнднд . Ва ин номи бурдани аллоҳ дар охир дуо ҳамчунонаст ки ҷой дигар гуфт . « рбнои إннои смънои мнодёи инодии ллإимони أни омнўои брбкми Фомнои рбно . » абтдоءи дуои баноми аллоҳу хатми баноми аллоҳ . Ва ҳамчунонк аз иброҳӣм ҳикоят кард : « рбнои إнии أскнти ман зритии бўоди ғайри зӣ заръ ъанд битки алмҳрм . » рбно дъоӣӣаст ибтидои баноми аллоҳу интиҳоу хатми баноми аллоҳ . Ва аз ҳамлаи арш ҳикоят кард « рбнои вусъати кули шайъи ءи раҳмау уламо , ФоғФри ллзини тобўоу атбъўои сбилку қҳми азоби алҷҳими рбно » . Ва гуфтаанд : омини пайванд дуоасту асли он ибрӣаст Мӯсо ( ъ ) дуо мекард ва мегуфт « рбнои атмси алии أмўолҳм » ва ҳорӯн мегуфт : « омини раби Алъоламин » . Ҳар дуро дуо ном кард , ва гуфт : аҷибти дъўткмои Фостқимо .

Ва дурустаст хабар аз Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?алау силам ки чун эмоми фотиҳаи алкитоб тамом кунад ва дар намози шумо гўӣиди омин ки Фариштагон ҳамчунин мигўинд , ва ҳар ки баробар уфтад омини вай бо омини гуфтани Фариштагони гузаштаи гуноҳ вай биёмурзанд . Ва ҳам хабараст ки « мо ҳсдкми алиҳўди алии шайъи ءи мо ҳсдўкми алии омину таслими бъзкми алии баъз »

Алӣ ( ъ ) гуфт « омини хотами раби Алъоламин ихтм ба дъоءи абдаи алмؤмн »

Ва қил « ихтм ба броءаҳи аҳли алҷнаҳи ман алнор » гуфт омини меҳри худованди ҷҳонёнсти дъоءи бандаи муъминро бо он меҳр нааду биҳиштёнро аз оташ барот нависаду бони меҳр наад . Абди арраҳмони бен зайд гуфт : « канзи ман кнўзи алърши лои иълми таъвилаи алои аллоҳ » вҳб мнбаҳ гуфт омини чаҳор ҳарфаст раби алъзаҳ ҳар ҳарфиро фириштаи офарӣда то мегуяд « аллоҳами ағФри лмни қоли омин » . Ва гуфтаанд омин далеласт бар фазлу шарафи сӯраи алҳмд бар ҳамаи сўртҳо ки дар ҳеҷ сӯра ин нест ва дар хабараст ки « ахтмўои алдъоءи бомини ?фони аллоҳи ъзу ҷли истҷибаҳи лакам . »

Фасли фии баёни Фзилаҳи сӯраи алФотҳаҳ

Рӯй ҳФси бен ъосми ани абии Саиди бен алмълии ани расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами кони фии алмсҷду анои аслӣ , қоли Фдъонӣ . Қоли фасляти сами ҷӣти Фқоли мо мнъки ани тҷибнии ҳайни дъўтк , аммо самъати аллоҳи иқўл ё аиҳо аллазӣнаи амнўои астҷибўои аллоҳу ллрсўли азои дъокми лмои иҳиикм , лأълмнки аъзами сӯраи ман алқуръон қабл ани ахрҷи ман алмсҷд . Қоли Фмшити маъааи Флмои блғнои қрибои ман албоби зкртаҳ , қиллат ё расӯли аллоҳи анки қиллати кзоу кзо . Фқоли расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « алҳмди ллаҳи раби Алъоламин ҳаии алсбъи алмсонӣу алқуръони алъзими алзии аўтитаҳ – ва рӯй анаи қолу алзии нафасии бедаи мо анзли аллоҳи фии алтўриаҳу лои фии алонҷилу лои фии алзбўру лои фии алқуръони мислҳо ва анҳо алсбъи алмсонӣу алқуръони алъзими алзии аътит . Ва рӯй ана қолам алқуръони ивази манғайриҳоу лӣсғайриҳо минҳо ъўзоам алқуръон аъзам ъанд аллоҳи ммои дуни алърши ?имаи мусаллами қрأи фотиҳаи алкитоби Фконмои қрأи сулсии алқуръон . Ва конмои тсдқи алии кули муъмину муъмина : абӯи Саид хидрӣ гуфт : ҷамоатии ёрон бо якдигар будем бқбилаҳ аз қабоил араб бигузаштем моро мизбонӣ накарданду муроотӣ ва мувосотӣ нафармуданд . Тақдири илоҳии чунон буд ки Сайиди қабӣларо он рӯз мор гузид . Қавм вай омаданд ва гуфтанд агар дар миёни шумо афсунгарӣ ҳаст то бияёду Сайиди моро афсун кунад магари шифо падед ояд . Ёрон гуфтанд нёӣим ки шумо моро мизбонӣ накардед магар ки ҷаъл созед ва моро дар он музд диҳед . Гуфт гилаи гӯсфанди ҷаъл мо сохтанд он гуҳи яке аз мо рафт ва биравӣ сӯраи фотиҳа алкитоб хонду дасти буи фурӯд оварад аллоҳи таъолии ббркти сӯраи алҳмди он мардро шифо дод , пас он гўспндон боишон фиристоданд . Ёрон гуфтанд то аз расӯл худо напурсем напазирем . Омаданд бҳзрти набуввату қисса боз гуфтанд расӯл худо бихандед , он гуҳ гуфт он мардро ки сӯраи фотиҳаи алкитоби хонда буд : « ва мо идрики анҳо руқия »

Ту чаҳ донистӣ ки он руқияасту шФоءи дардҳо пас гуфт хзўҳоу азрбўои лии фӣҳо бсҳм

Равед ва он гўспндон бустонеду маро низ аз он насиб диҳед .

Ва гуфтаанд қайсари малики рӯми номаи набшат ба умри хитоб дар рӯзгори хилофати вай ва гуфт модари китоби хеши михўоним ки дар китоби шумо сўртӣаст ки дар он сӯраи хоу соу зоу шину зоу ҷим ва фонӣаст , ва ҳар кас ки он сӯра бар хонд аллоҳи таъолии вайро биёмурзад , умри хитоби саҳобаро ҷамъ кард ва баҳс карданду ҳама муттафиқ шуданд ки он сӯраи фотиҳа алкитобаст .

Гӯйанд ки қайсари он гуҳ дар сар мусулмон шуд ва аз исломи хеши умрро хабар кард .

Ва дар хабараст ки шаби миъроҷи Мустафоро гуфтанд « ё Аҳмади ахтби алонбёءи блғтки ҳзаҳи аллтии Фзлтҳои алии аллғот ,у ақрأ алайҳимам алқуръон ,у хўотими албқраҳи алтии аътитку ҳумои канзони ман кнўзи аршии лами исбқки алиҳмои аҳади ман алнабӣин алои одаму иброҳӣм . »

Гуфтанд ё Аҳмади пайғомбаронро хатибӣ кун блғти хеш яъне блғти араб ки бар ҳамаи луғатҳо шараф дорад ва баришон хон сӯраи алҳмду хотимаи сӯраи албқраҳ , ин ду канзаст ки туро додам аз канзҳои арши хеш , пеш аз ту касро надодаам магари одамроу иброҳӣмро .

Вҳб мнбаҳ гуфт : « мардии канизакии аъҷмии хариди бомдодӣ ногоҳ аз хоб фасеҳ бархест ва гуфт « ё мавлоӣ ълмнӣам алқуръон » хоҷа гуфт эй канизак чаҳ афтод ки шаб аъҷмӣ хуфтӣу бомдод фасеҳ бархестӣ ? канизак гуфт дар хоб чунон намуданд саро ки ҳамаи дунёи оташи гирифта буд ва дар миёни оташи роҳии борӣк ҳамчун шроки наълин сӯй биҳишт дошт , Мӯсо ъро дидам ки дар он роҳ мешуду ҷуҳудон бар асар вай мерафтанд Мӯсо рӯй сӯй эшон кард ва гуфт « сўأаҳи лаками أнои лами омркми ани ттҳўдўо » ин бигуфт ва эшон аз росту чапи ҳама дар оташи афтоданд ,у Мӯсо танҳо рафт ва дар биҳишт шуд . Он гуҳи исоро дидам ки дар он роҳ мешуду тарсоёнро дидам ки ҳам чунон бар асар вай мерафтанд . Исо боз нигараст ва эшонро гуфт « сўأаҳи лаками أнои лами омир кам ани тнсрўо » ин бигуфт ва эшон аз чапу рости ҳама дар оташи афтоданду исо танҳо рафт то дар биҳишт шуд . Аз он пас Мустафоро дидам ки меомаду уммати вайро дидам бар асари вай ,у ҳамаи олами бнўри эшон равшан шудаи Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?алау силам боишон нигараст гуфт « أнои амрткми أни тؤмнўоу қади омнтми Флои тхоФўоу лои тҳзнўоу абшрўои болҷнаҳи алтии кантами тўъдўн » он гуҳ Мустафо рафту уммати вай бо ваии ҳама дар биҳишт шуданд , ман мондам ва ду зани дигар бар дар биҳишт , фармон омад аз раби алъзаҳ ки бингаред то сӯраам алқуръони михўоннд ё на ? хозинони биҳишти он ду занро гуфтанд ки сӯраам алқуръон донед ва хонед ?

Эшон гуфтанд донем пас дар биҳишт шуданд , ман мондам ки ин сӯра надонистам . Маро гуфтанд чаро нёмўзӣ сӯраам алқуръон то дар биҳишти шӯй ? Фълмнӣ ё мавлоӣам алқуръон . »

Аммо сухан дар баёни нузули ин сӯра : уламо дар он мухталифанд қавли бӯи ҳрираҳу муҷоҳид ва ҳасан онаст ки бмдинаҳ фурӯ омад , идли алайҳи мо рӯй фии баъзи алосор « ани Иблиси рни арбъи рнот , ӯ қоли арбъи мароти ҳайни лаъну ҳайни ахрҷи ман малакӯти алсмоءу ҳайни баъси Муҳамад ( с )у баъси алии Фтраҳи ман алрсл ,у ҳайни анзлти фотиҳаи алкитоб ,у анзлти болмдинаҳ . »

Ва қавли алӣ ( ъ )у ибни аббос ва ҷамоатӣ онаст ки бимика фурӯд омад дар абтдоءи ваҳй . Аммо қтодаҳи бен дъомаҳу ҷамъӣ аз уламои дайн талфиқ карданд миён ҳар ду қавл ва гуфтанд ҳам ?маккейаст ва ҳам маданӣ дар абтдоءи нузул қуръон бимика фурӯ омад , ва дар абтдоءи ҳиҷрати Мустафои бмдинаҳ фурӯ омад , таъзиму тафсили ин сӯраро бар дигари сӯраҳо . Ва ҳадиси абӯи майсарау умри бен шрҳбил бар қавли алӣу ибни аббос далолат мекунаду злки أни расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами қоли лхдиҷаҳ « азои хилвати вҳдии самъати ндоءу қаду аллоҳи хашяти ани икўни ҳозои умарои қолати маози аллоҳи мо кони аллоҳи лиФъли бки злк , Фўи аллоҳи анки лтؤдии аломонаҳу тсли алрҳм . . . Алҳдиси батӯлиа .

Расӯл худо гуфт бо хадиҷа : ман чун аз халқи бози бурӣдаи мигрдм ва танҳо мешавам яъне дар ғори ҳарои овозии мишнўм ки аз он мебитарсам , хадиҷа гуфт маози аллоҳ ки турои корӣ пеш ояд ё аллоҳ бо ту корӣ кунад ки аз он андўҳгни шӯй аз онки ту амонати гузорӣ ,у раҳми пайвандӣ , рости сухан , рости рӯ , меҳмони дор , дарвеши навоз . Он гуҳи бўбкр садиқ даромад , хадиҷаи бўбкрро бо ваии бФрстоди пеши варақаи бен нўФли бен асъади бен абди алъзии бен қсӣ ,у ҳўи ибн ъам хадиҷа , то қиссаи хеш бо вай бигӯед . Рафт ва бо вай гуфт ки « дар хилвати овозии мишнўм ки ё Муҳамад ё Муҳамаду маро аз он тарсӣу ҳаросӣ дар дил меояд мехоҳам ки бигурезам ва бар ҷои нмонм . » варақа гуфт ин бор ки туро бархонад дили қавии дору ҳў барҷоӣ мебош то бо ту чаҳ гӯйанд . Расӯли худо ба хилват боз рафт Ҷабраил омад ва ӯро бархонад он гуҳи вайро талқин кард ки қул бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳими алҳмди ллаҳи раби Алъоламин . То охири сӯра . Он гуҳ гуфт « қул лои илоҳи алои аллоҳ » пас расӯли худо ончӣ рафт бўрқаҳ гуфт . Варақа чун ин қисса бишунид гуфт « абшри сами абшр » бишоратати бодо ё Муҳамад ки ин нишон набувватаст , он набувват ки Мӯсо кулему исои Марямро доданд , ё Муҳамади турои кории азими даргираду ҷаҳонёни мнқод ту шаванду сар бар хат ту ниҳанд , аммо қавми ту туро баронанду брнҷоннд , эй кошки маро то он рӯзи зиндагӣ будӣу турои дрёФтмӣ дар он ҳол , то бо ту дасти яке доштамӣ ва нусрат кардамӣ . » пас варақа вафот карду рӯзгори беъсати вай дар наёфт . Расӯл худо гуфт « ӯро дар биҳишт ёфтам бо навохт некӯу каромати бузургвори ?фонаи омн беу сдқнӣ . »