Қавлаи таъолӣ : ман зои алзии иқрзи аллоҳи қарз номӣаст ҳар кориро ки банда кунад ки онро ҷазо буд , аз ӣнҷост ки Умияи бен абӣ алслт гуфт .

Некӣу бадӣ ҳар дуро қарз хонанд , аз баҳри онк ҳар дуро подошаст ,у ончӣ дар оят гуфт : қрзои ҳусно далеласт ки қарзӣ буд неку қарзӣ буд бад .

Рӯй ани Сафёни қол лмо назул қавлаи таъолии ман ҷоءи болҳснаҳи фалаи ъушри أмсолҳои қоли расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « ё раб зад умматӣ » Фнзли қавлаи ман зои алзии иқрзи аллоҳи қрзои ҳуснои ФизоъФаҳи ?лаи أзъоФои касӣра

Гуфт аввал аз осмони ин оят фурӯ омад , ки ман ҷоءи болҳснаҳи фалаи ъушри أмсолҳо ҳар некӣ ки банда кунад даҳ чандон подоши ваии диҳеми расӯл худо гуфт ё раб беафзой уммати марои пас ин оят фурӯ омад ман зои алзии иқрзи аллоҳи қрзои ҳусно ҳар некӣ ки банда кунад онро азъоФ музоъаф гардонем , ва ӯро бони савоби фаровони диҳем . Садӣ гуфт ҷое ки аллоҳ касӣр гуяд ва тазъиф кунад , андозаи он ҷуз аллоҳ надонад аз азимӣу фаровонӣ ки буд . Ҳамонаст ки гуфту иؤти ман лднаҳи أҷрои ъзимои ҷой дигар гуфт إнмои иўФии алсобрўни أҷрҳми бғири ҳисоб .

Аҳл маъонӣ гуфтаанд дарин оят ихтисорасту азмор , яъне ман зои алзии иқрзи ибоди аллоҳи ФозоФаҳи субҳонаи ило нафса тФзилоу астътоФои кома рӯй ани аллоҳи таъолии иқўли лъбдаҳи асттъмтки Флми ттъмнӣ ,у астсқитки Флми тсқнӣ ,у асткситки Флми ткснӣ , Фиқўли алъбду Киеви зок ё Сайидӣ ? Фиқўли мари бки фалони алҷоӣъу фалони алъорӣ , Флми тъти алайҳи ман Фзлк , Флои мнътки алиўми ман фазлӣ , комаи мнътаҳи бойени қавли маънӣ оят онаст ки кист онки бандагони худоиро вом диҳад ? чун хоҳанд ва ҳоҷат доранд ? ва маълум мешавад аз роҳи суннат ки вом додани ма аз садақааст , ки садақаи бмҳтоҷу ғайр муҳтоҷ расад ,у воми ҷузи муҳтоҷ аз сар зарурат нахоҳад . Абӯи эмома ривоят кард аз

Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?алау силами қол : « раъйати алии боби алҷнаҳи мктўбои алқрзи бсмониаҳи ъушр ,у алсдқаҳи бъшри амсолҳо , Фқлт ё Ҷабраили мо боли алқрзи аъзами иҷро ? қоли лони соҳиби алқрзи лои иأтики алои мҳтоҷо ,у рбмои вақъати алсдқаҳи фии ғайри аҳлҳо »у ани абии ҳрираҳу ибни аббоси қолои қоли расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « ман ақрзи ахоаҳи алмслми фалаи бакули дарҳами вазни аҳаду бсиру таври синоءи ҳасанот »

Ва ани абии алдрдоءи қол « лони ақрзи динорин сами ирди ан . Сами ақрзҳмои аҳби илои ман атсдқи бҳмо »у бҳкми шаръ қарз дигарасту дайни дигар , қарз номؤҷласту дайни мؤҷл ,у шарт қарз онаст ки ҳеҷ манфиати бҳичи ваҷҳи фарои сар он нанишинад , Маслан агар зари қуроза бқрз диҳад , бшрти онки дуруст боз диҳад , ботил буд . Пас агар бтўъи худ дуруст боз диҳад равост , ки Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам гуфт : « хиркми аҳснкми қзоء » .

ФизоъФаҳи ?лаи أзъоФои касӣраи ибни омиру ёқӯб « ФизъФаҳ » хонд ба ташдиду насби Фо , ибни касӣр бтшдид хонду рафъи Фо , дигарон болФ хонанду тахфифу рафъи Фо , магари ъосм ки ӯ бнсб Фо хонд ,у ташдид дар касрат мааст ва тамомтар , ки тазъиф аз боб таксираст .

Ва аллоҳи иқбзу ибсти алоиаҳ . . . . Ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт : ибсти алрзқи лмни ишоءу иқдри якеро фарох рӯзӣ кунад якеро танги рӯзӣ , ҳамаи бълм ва ҳикмат ӯст , ҳамаи бтқдир ва қисмат ӯст , ҳар касро чунонк салоҳ вайаст диҳад , ва чунонк сазоӣ вайаст расонад , абӯи зр ривоят кунад аз расӯли худо аз ҷалилу ҷаббор , гуфт ъзи ҷалола

« ани ман ибодии ман ло ислҳемона алои алФқру луи ағнитаҳи лои Фсдаҳи злк ,у ани ман ибодии ман ло ислҳемона алои алғнӣ ,у луи аФқртаҳи лоФсдаҳи злк , адбри ибодии бълмии ании бъбодии хабири басир . »

Маънӣ дигар гуфтаанд . Ва аллоҳи иқбзу ибсти аллоҳ садақа мефаросатанд аз бахшанда вонгаҳ мерасонад бстонндаҳ , ҳамонаст ки ҷой дигар гуфту иأхзи алсдқот ва дурустаст хабар аз Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?алау силам ки гуфт « мо тсдқи амрؤи мусаллами бсдқаҳи тмраҳ ӯ луқмаи алои қабзҳо аллоҳи биминаҳи Фирбиҳои фии каффаи комаи ирбии аҳдкми Флўаҳ ӯ Фсилаҳ ҳатто тсир мисли аҳад . »

Муфассирон гуфтанд он рӯз ки ин оят фурӯ омад , абӯ алдҳдоҳ гуфт ё расӯли аллоҳи ани аллоҳи истқрзноу ҳўи ғании ани алқрзи қол « нъм , ириди ани идхлкм ба алҷнаҳ »

Гуфт ё расӯли аллоҳи худованди ъзу ҷл аз мо қарз мехоҳад ва ӯ бениёз аз қарз расӯл гуфт оре , бон мехоҳад то шуморо дар биҳишти орад . Абӯ алдҳдоҳ гуфт ман худоиро қарз медаҳум ту боиндонӣ биҳишт мекунӣ ? гуфт мекунам боиндонии биҳишт ҳар касро ки садақа диҳад , абӯ алдҳдоҳ гуфт ва ҳам ҷуфт манам алдҳдоҳ бо ман дар биҳишт буд ? гуфт оре , гуфту дхтрконм ҳамчунин ? гуфт оре , пас дасти расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам гирифт гуфт ду боғ дораму биҷузи он ду боғи чизе дигар надорам , ва ҳар ду бхдоӣ медаҳум , расӯл гуфт на яке худоиро ва яке маишати туу аёли туро , гуфт ё расӯли аллоҳи туро бар гувоҳи мигирм ки он яке ки никўтрст аз малики хеш берун кардам ва бхдоӣ додам , расӯл гуфт лои ҷурми аллоҳи таъолии биҳишти туро подош диҳад , абӯ алдҳдоҳ рафт ва бо ҳам ҷуфт хешам алдҳдоҳи ин қисса бигуфт ,ам алдҳдоҳ гуфт рбҳти биък , боруки аллоҳи лаки Фимои уштурят . Ваам алдҳдоҳи он соъаҳ бо духтаракони хеш дар он бустон буданд ки таслим карда буданд , даст дар остини он кӯдакону даҳан эшон мекарду хурмо берун мекард ва мегуфт ин на он шумост ки ин он худост . Гӯйанд дар он бустони шашсад бен хурмо буд боровар , некӯ , ҳамаи босонӣу дили хушӣу хушнӯдии худоиро ъзу ҷл дар кор даравишон кард , то дар ҳақ вай гуфтанд кам ман ъзқи рдоҳ ,у воади Фёҳи фии алҷнаҳи лобии алдҳдоҳ .

أи ламтар إлии алмлإи ман банӣ إсроӣили конаи қоли ?илами интаҳи ълмки илои хабари ҳؤлоء ?у алмлأи ҳам алошроФу алрؤсоء , конҳми аллазӣнаи имлӣўни алъайни рўоءи қисса оят онаст ки баъд аз Мӯсои брўзгор , куффор банӣ Исроил бар муъминони эшон муставле шуданд ва қаҳрҳо ронданди барояшон , баъзеро бикуштанд ва баъзеро ба бардагии бурданду қавмиро аз диёру аўтони хеши биФкнднд , рӯзгории дарин блоء азим буданд ва эшонро подшоҳӣ на , ки бо душман ҷанг кардӣ ,у мақоми душмани миёни Мисру Фаластин буд дар соҳили баҳри рӯм ,у қавм ҷолўт буданд аз бқоёءи од , ҷбобраҳи рӯзгори хеш , бо болоҳои азим ва қӯтҳои сахт , ва дар миён банӣ Исроил на пайғомбарӣ буд ва на подшоҳӣ ки он душманонро азишон боздоштӣ , дуо карданд то аллоҳи таъолӣ боишон ашмўил пайғомбар фиристод , дар арабяти номи ваии Исмоил буд . Ва номи модари ваии ҳнаҳ , аз нажоди ҳорӯни бен умрон , буд , бародари Мӯсои алайҳи ассалом , банӣ Исроил омаданду ашмўилро гуфтанд « абъси лно малико нақотил фии сиблати аллоҳ » бар ангези моро подшоҳӣ то бо вай ҷанг кунем бо ин қавми ҷолўт ки бар мо муставле шудаанду табоҳ корӣ мекунанд , ашмўил гуфт « ҳилли ъситм » бксри сини қроءт нофеъасту луғати қавмӣ аз араб , дигарон бФтҳ син хонанд ҳилл ъситм хонанд ,у ҳаии аллғаҳи алФсҳӣ , ашмўили гуфтои ҳеҷ бар онед ки агар инч мехоҳед , бар шумо нависанд ва фарз кунанд , шумо биҷой наёред ва аз он боз нишинед ? эшон гуфтанд ва чаро боз нишинем ва ҷанг накунем бо душман ки моро аз саройҳои хеш берун карданд ва аз хону мону писарон ҷудо карданд ?

Раб Алъоламин гуфт : Флмои кутуби алайҳими алқтоли тўлўои إло қлило манеҳам чун бар эшон навиштанд қаттол ки худ мехостанд , биҷой наёварданд ва бар гаштанди магари андакӣ , ва он андак онаст ки гуфт Фшрбўо манеҳ إло қлило манеҳам . Мақотил гуфт кутуб дар қуръон бар чаҳор ваҷҳаст : яке бмънии фарз чунонк ӣнҷо гуфт : Флмои кутуби алайҳими алқтол эй фарз , ва ҳам дарин сӯра гуфт кутуби алайкуми алсёми кутуби алайкуми алқтол эй фарз . Ваҷҳи дувуми бмънӣ қзитаст чунонк дар сӯраи ол умрон гуфт лбрзи аллазӣнаи кутуби алайҳими алқтл эй қзии алайҳим , ва дар сӯра алтўбаҳ гуфт , лни исибнои إлои мо кутуби аллоҳи лно эй мо қзии аллоҳи лно . Ва дар сӯра алҳҷ гуфт кутуби алайҳи أнаҳи ман таваллоае қзии алайҳ . Ва дар сӯра алмҷодлаҳ гуфт кутуби аллоҳи лأғлбн эй қзии аллоҳ . Ваҷҳи сеюм бмънӣ амраст , чунонк адхлўои алأрзи алмуқаддасаи алтии кутуби аллоҳи лакам эй аллоҳи амркм . Ваҷҳи чаҳоруми бмънӣ ҷаъласт , кқўлаҳи кутуби фии қлўбҳми алإимон , эй ҷаъл ,у кқўлаҳи Фсأктбҳои ллзини итқўн эй Фсأҷълҳо . Пас ашмўили пайғомбари эшонро гуфт аллоҳи шуморо толути бен Қайси бподшоҳии барангехт .

Ва злки қавла :у қоли ?лаами нбиҳми إни аллоҳи қади баъси лаками толути маликои толути мардӣ буд аз фарзандони ёқӯб аз сибти ибни ёмин хрўонӣ кардӣу оби фурӯшӣ , чунин овардаанд ки кони аёбоу аёби оби фуруш буд , ва дар сибти ибни ёмин на набувват буд ва на малик , ки дар фарзандони ёқӯби набувват дар сибти лоўӣ буду лоўии ҷади Мӯсо буд ,у малик дар сибти Яҳудо буд ,у Довӯд аз сибти вай буд ,у толут на азин буд на аз он қолўои أнии икўни ?лаи алмалики ълино эшон гуфтанд , толутро бар мо подшоҳӣ чун буд ? ки ӯ мардӣ дарвешаст , мол надорад ва низ на аз сибт набувватаст , на аз сибти малик ашмўил гуфт шумо чаҳ пиндоред ? ки ончӣ аллоҳ донад шумо ндонед , худои вайро бар шумо баргузеду вайро фузӯнӣ дод дар илм ва ҳам дар ҷисм , олами вақти хеш буд ва дар банӣ Исроили кас аз ва оламтар набӯд , ва низ бо ҷамол буд ва бо қаду боло : қили саммии толути лтўлаҳ , раби Алъоламин боз намӯд ки марди тамоми болои душманро дар ҳайбати афканд ва боз шаканд , ва боз намӯд ки малик на бўростаст ва на бимол , бал ки ътоء раббонӣасту фазли илоҳӣ , онро диҳад ки худ хоҳаду аллоҳи иؤтии малакаи ман ишоءу аллоҳи восеъи алӣами аллоҳ дорандаасту донанда , ҳамаро рӯзӣ медиҳад аз хазинаи фарох бемؤнт , чунонк ҳамаро бёФрид бақадрат фарох беҳиялат , биёмурзад фардои бикрами фарох бевсилт , восеъ ӯст ки бирасад баҳри чизи бълму баҳри кори бҳкму баҳри баҳраи бқсм , алӣам ӯст ки ноомӯхта доносту бадонаш бе ҳамоност ва дар омӯзанда ҳар доност .