Қавлаи таъолӣ :у إлҳкми إлаҳи воҳид . . . Алоиаҳ . . . Абӯи солеҳ ривоят кард аз ибни аббос , ки ин ояту сӯраи алохлоси бикбор фурӯ омаданд .

Он гуҳ ки мушрикони Қурайш аз Мустафо дархостанд . То худоиро ъзу ҷл сифат кунаду нисбат вай гуяд . Гуфтанд ё Муҳамади ансби лнои рбк , Фонзли аллоҳи ъзу ҷли сӯраи алохлосу ҳзаҳи алоиаҳ .

Кофаронро аҷаб омад чун ин шуниданд ки эшон сесад ва шаст бут дар каъба ниҳода буданд ва эшонро маъбудони худ сохта , гуфтанд ин сесад ва шаст маъбуди кори ин як шаҳр рост менатавонанд дошт , чигунааст инак Муҳамад мегуяд ки маъбуди ҳамаи ҷаҳону ҷаҳонёни худ якеаст , пас гуфтанд нҳмори дурӯғӣ ки инаст !у шигифти корӣ ! раби Алъоламин ҷои дигари ҷавоб эшон дод ва гуфт пайғомбари ман ин на ойин наваст ки ту оварадӣ ё худ ту гуфтӣ ки худо якеаст , ки пайғомбарони гузашта ҳамин гуфтанд , ва бойен омаданду рафтанд , ва пайғом гузорданад , ки маъбуди ҷаҳонён якеаст ягонау якто . Ва злки фии қавлаи таъолӣ ва мо أрслнои ман қблки ман расӯл إло наваҳй إлиаҳи أнаҳи лои إлаҳи إлои أнои Фоъбдўни аҳли тафсир дар иштиқоқи исми илоҳ ва дар тафсири он вуҷӯҳ фаровон гуфтаанд , ва мо аз он ду ваҷҳ ихтиёр кардаем : яке онаст ки алолаҳи ман иўлаҳи илайҳи фии алҳавоъиҷ , эй иФзъи илайҳи фии алнўоӣб .

?ала онаст ки бандагону рҳикони ниёзҳо бадв бурдоранд , ва ҳоҷатҳо аз вай хоҳанд , ва дар балоҳо ва шиддатҳо пушт бо вай диҳанд ва дар вай гурезанд ,у аллоҳи бФзли худ шуғли ҳама кифоят кунаду кори ҳама рост гузорад ,у дъоءи ҳамаи бниўшд . Қоли бъзҳми луи раҷъати илайҳи фии аввали алшдоӣди лои мдки аллоҳи бФнўни алФўоӣд , лкнки раҷъати илои ашколки Фздти фии ашғолк агар бандаи ҳам аз аввал ки вайро накбат расад бҳмгии буи боз гардаду доруии дарди хеш аз ҷои худ талаб кунад , бмрод расад ва шифо ёбад . Локини бомисолу ашкол хеш гароед , ва аз манбаи аҷзи қӯти талабад , лои ҷурм дар шуғли худ биафзояд ,у дардаш музоъаф шавад .

Ҳикоят кунанд ки яке канизакӣ дошту бФрўхти дилаш дар банд вай бимонад , пушаймон шуд шарм дошт ки сари худ бар халқи кушояд , ҳоҷати худ бар кафи хеши набшат ва бар осмон дошт гуфт бори худоё ! кримо ! фарёди расо ! ту худ доне ки дар дилам чист ! ҳануз ин сухани тамоми ногуфта ки муштарии канизак бо канизак ҳар ду бадари сарои омада ва мегуяд раъйати фии мномии ани албоиъ вале ман аўлёءнои таъаллуқи қалбаи баҳо , ?фони рддтҳои алайҳи балои самани адхлноки алҷнаҳ , қолу ании осрти алҷнаҳи алайҳо .

Қавл дигар онаст ки ?ала аз лоа гирифтаанд , араб гуяд лоҳти алшмси азои иллат , офтобро алоҳаҳ гӯйанд аз онк боло гирад ва ба қоли алшоър :у аъҷлнои алолоҳаҳи أни тғибои пас маънии ?ала он бошад ки ӯ худовандӣаст бар макони олӣ ,у қадар ӯ мутаъолӣ ,у фаровонӣ аз оёту ахбор ки ишорати бълўу фавқят аллоҳ дорад барин қавл далеласт ,у маъаттали ӣнҷои лъмрӣ ки хор ва залиласт .

« лои إлаҳи إлои ҳў » Мустафои алайҳ ассалом гуфт « лои илоҳи алои аллоҳ » калид биҳиштаст ,у банда ҳар гуҳ ки ин калима бигӯед дарҳои биҳишт дар дарун вай гушойанд , то ҳар лухтии нави кароматӣу дигари роҳатии бҷон вай мерасад . Мустафо азинҷо гуфт : « ман аҳби ани иртФъи фии риёзи алҷнаҳи Фликсри зикри аллоҳ »

Гуфт ҳар ки хоҳад то имрӯзи нақдии биҳишти худованди ъз ва ҷл бичишам дил ба бинад ва фардо бичишам сар , ва дар марғзори он бхромду бадӣдори он бросоид , айдун бояд ки зикри худованд бар забони хеш бисёр ронад . Ва маълумаст ки сари ҳамаи зикрҳо калимаи лои илоҳи ало аллоҳаст ,у Мустафо ъ касеро дид ки мегуфт

« ашҳади ани лои илоҳи алои аллоҳ » Фқол « харҷи ман алнор »

Гуфт аз оташ растгорӣ ёфт , ва ҳар ки аз оташ бараст лои бад ба биҳишти пайваст , чун расӣдан ба биҳишту растан аз оташ дар калима « лои илоҳи алои аллоҳ » баст , пас ин калима чун ивазӣаст онро ,у биҳиштро чун баҳоӣ , Мустафо ъ азинҷо гуфт : « самани алҷнаҳи лои илоҳи алои аллоҳ »

Ва аз фазоъили ин клмт яке онаст ки Мустафо ъ гуфт « мо шайъи ءи алои байнау байни аллоҳи ҳиҷоби алои қавли лои илоҳи алои аллоҳи комаи ани шФтики лои иҳҷбҳои шайъи ءи кзлки лои иҳҷбҳои шайъи ء ҳатто тнтҳии илои рабҳо , Фиқўли лҳои искании Фтқўл ё раби Киеви искан ,у лами тғФри лқоӣлӣ ? Фиқўлу иззатӣу ҷалолии мо аҷритки алии лисони абдӣ ва ано аред ани аъзбаҳ »

Ва ани инси бен молики қоли қоли расӯли аллоҳ « ани рабии иқўли нурии ҳдоӣ ,у лои илоҳи алои ҳўи клмтӣ ,у анои ҳў , Фмни қолҳо адхлтаҳи ҳснӣ , ва ман адхлтаҳи ҳснии Фқди амн » . Ва рӯй мўқўФои алии инс ,у зоди фӣа ва « алқуръони каломӣ » ва манӣ харҷ .

« арраҳмони арраҳим » исмони рақиқон , аҳдҳмои арқи ман алохр , ин ҳар ду номи бахшоишу меҳрбонӣу раҳмати рост ,у рҳмни балиғ тараст ва тамомтар , ки ҳамаи анвоъи раҳмат дар зимн онаст , чун рأФту шафқату ҳнону лутфу атф . Азинҷост ки номи хос худовандасту мутлақ ӯро сазост ,у касро дарин ном бо вай анбозӣ нест , ибн аббос гуфт дар тафсири ҳилли тааллуми ?лаи смёи лӣси аҳади исмии арраҳмони ғайраи ҷлу ъло ,у хабар дурустаст аз Мустафои ҳикоят аз худованд ки гуфт « анои арраҳмони хилқати алрҳму шққти лҳои асмои ман исмӣ . »

Ин хабар далеласт ки феъли худованди ъзу ҷл аз номи вай муштақаст , на исм аз феъли муштақ , чунонк холиқу боису амсоли он , исм бар феъл собиқаст на феъл бар исм , холиқ ном шуд ки бёФриди халқро , балки гӯйанд аз он бёФрид ки холиқ буд ,у махлуқро хилоф инаст ки исми вай аз феъл муштақаст . То раҳмат накунад ӯро раҳими нгўинд , ани асмоءи бинти язиди ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами қоли фии ҳотини алоитин . Исми аллоҳи алаъзаму алҳкми илоҳи воҳиди лои илоҳи алои ҳўи арраҳмони арраҳим , ?илам , аллоҳи лои إлаҳи إлои ҳўи алҳии алқиўми إни фии халқи алсмоўоту алأрз . . . Алоиаҳ . . . Ибн аббос гуфт чун ин оят аз осмон фурӯд омад киу إлҳкми إлаҳи воҳид кофарон гуфтанд ани мҳмдои иқўлу алҳкми илоҳи воҳиди Флиأтнои боиаҳи ани кони ман алсодқин . Муҳамад мегуяд худо якеаст агар чунонаст ки мегуяд то нишонеи намояди мороу ҳуҷҷатии орад ки бар ростии вай далолат кунад , пас раби Алъоламин ин оят фурӯ фиристод ки « إни фии халқи алсмоўоту алأрз . . . »

Ҳар чаҳ дарин оят гуфт ҳамаи нишонҳои кирдигорӣ ва яктое худовандаст ъзу ҷл , дар ҳар чизе нишонеаст ва дар ҳар нишоне аз лутф вай бурҳонӣаст , дар кард ваии қудрати пайдо , ва дар низоми он ҳикмати пайдо , ва дар латофати он илми пайдо , ва дар қавоми он камолу кифояти пайдо . Аввал дар осмони нигар ки чун бардошт , ва бесутун бар ҳўоءи қудрати бдошти рафъи смкҳои Фсўиҳо , смкӣ бидон бузургӣ бар ҳўоء бидон нозукӣ , азин аҷабтар ҳавоӣ бидон латифӣ чун бардорад борӣ бидон касифӣ , азин турфатар он меғ гаронаст ки муъаллақ бар боди бзонст , меғ бечашм мегиряд , бод бе пари мипрди раъд беҷон менолад , инаст латофату ҳикмат , инаст зебои санъату камоли қудрат , осмонии баборони гирён , бар ваии чархи гардон , бод аз ваии хезон , ҳазорон чароғ дар ваии дурахшон , ҳама бар паии якдигари пӯён , ва бе забони холиқро тасбеҳи гӯйон «у إни ман шайъи ءи إлои исбҳи бҳмдаҳ » , гоҳи пӯшидаи бхлолӣ аз меғ , гоҳи сабзу дурахшон чун рӯй теғ , ду чароғи дигар дар ваии фурӯзон , яке сӯзони яке гудозон , умри навардону ҳангоми созон , гетиро шумор ,у рӯзгорро тӯмор , яке шаби орой , яке рӯзи афрӯз , яке шитобанда чун ҳазиматӣ , яке гарони рӯ чун нав омӯз . Дигари оят , заминаст ки ҳар касро дар он ватан , ва ҳар чизро дар он скн , зиндаро модар ,у мурдаро чодар , бор зинда мекашад ,у ъўроءи мурда май пӯшад , шодравонӣ аз гирд карда , ва бар рӯй оби бдоштаҳ , ҳар ду душмани якдигари он гуҳ ҳар ду дил бар ҳам ниҳода ,у тан фароҳам дода , на гирдро аз оби зӣоне , на обро аз гирди нақсоне .

Замин бар рӯй об ҳамчун киштӣ бар рӯй дарё ,у киштиро аз ҳшў ногузираст то гарон гардаду мавҷ ки зери он хезади онро ба нигараданд , ҳамчунин кӯҳҳои баланд дар замин ӯ кунад чунонк гуфт «у ҷълнои фӣҳо рўосии шомихот » то замини буи гарон шуд , ва бар об ором гирифт ҳар ки дар олам банно кард аз об нигаҳ дошт , банноро боромш пайванд кард , ки ҷунбиши баннои асосро мнтқз гирданд ,у об чун бар пай равад банноро табоҳ кунад , сонеъи қадими ҳакими пас олам бар оби ниҳод ,у сақфи ваии гардони офарид , то бадоне ки сунъи ваии бснъ кас намонад . Ояти дигари торикӣ шабасту равшанои рӯз , ин торикӣ аз он равшаноӣ падед кард , ва он равшанои азин торикӣ баровард , ва ҳар ду бар пай якдигар дошт . Чунонк гуфт « ҷаъли аллилу алнҳори халафа » он гуҳи шаби торикро бмоаҳ мунаввар кард ,у рӯзи равшанро бчроғи хуршеди мутаҳҳару муаттар то ончӣ дар шаб бар банда Фоӣт шавад бурузи биҷои орад ,у ончӣ дар рӯз Фоӣт шавад бшби биҷои орад ,у худоиро ъзу ҷл дар он бастоед ва аз вай озодӣ кунад , инаст ки аллоҳ гуфт : « лмни أроди أни изкри أўи أроди шкўро » .

Ояти дигар киштӣаст бар рӯй дарёу алФлки алтии тҷрии фии албҳри бмои инФъи аннос , дарё аз баҳри одамии нарм шудау манфиати халқро ром карда , то киштӣ биравӣ осон равад ,у боб фурӯ нашавад ,у млоҳ ҳидоят ёфта то боди рост аз каж бишнохта ,у ситораро офарӣда то вайро роҳбару далел шуда . Агар на раҳмати худованд будӣу меҳрбонии вай бар бандагону сохтани кору асбоби маишат , лухтӣ чун фароҳами ниҳода ва дар ҳам баста дар он мавҷҳои чун кӯҳи кӯҳ чун бирафтӣ ? ё худ чун бимонадӣ ? локини брҳмти худ он дарёҳо мусаххар карду бсохти одамиёнро ,у зери киштии равони сохт то бФрмони холиқ ҳар ҷо ки одамӣ бихоҳад киштӣ меравад ва манфиат мегирад , инаст ки раби алъзаҳи миннати ниҳод бар бандагон ва гуфт аллоҳи алзии схри лаками албҳри лтҷрии алФлки фӣаи бأмраҳ .

Оят дигар боронаст , ки аз осмон фурӯд ояд то замин мурда бидон зинда шаваду набот бар орад , чунонк аллоҳ гуфт : ва мо أнзли аллоҳи ман алсмоءи ман моءи Фأҳё ба алأрзи баъди мўтҳои қатраҳои борон дар меғ таъбия кунад , ва он меғи гарони бор бар ҳўоء қудрат бидорад , он гуҳи бодӣ гарм фиристад то меғ аз ҳам бргшоид ,у Қатарот аз он бирезад , чунонк аллоҳ гуфту أнзлнои ман алмъсроти моءи сҷоҷо ва бо ҳар қатраи Фриштаҳ , то чунонк фармон буд биҷои худ май расонад , чун борон базмин расад он замини мурда зинда шавад , биҷунбад ва шикофта гардад , ва аз он анвоъи наботу асноф дарахтон барояд , наботи рангорангу дарахтони гӯногӯн , рангҳои некӯ , ва таъмҳои ширин ва буиҳои хуш , бори лухтии ҳалво , бори лухтии равған , бори лухтии дору ,у лухтии турш , лухтии ширин , лухтӣ хӯрданро , лухтии перояро , лухтии ҳам мива ва ҳам равған , лухтии ҳам мива ва ҳам ҷома , лухтии ғзоءи одамиён , лухтии ғзоءи сутурон , лухтии ғзоءи мурғон , оқил чун дар нигарад донад ки ин сохтаро созандаи исту оростаро ороиндаҳ ,у рустаро рўённдаҳ , ҳар яке бар ҳастӣ аллоҳи гувоҳ ва ӯро ба ягонагии ваии нишон , на гувоҳидиҳандаро хирад , на нишондиҳандаро забону лақади қолўо .

Ояти дигари ҷонўроннди азин чаҳорпоёну мурғону ҳашароти замину дадони биёбони иқўли таъолӣу тақаддусу бси фӣҳо ман кули добаҳ ҳар яке брнгӣу шаклии дигар , бар сифатӣу сӯратии дигар , ҳар якеро илҳом дода ки ғзоءи хеш чун бадасти орад ,у бачаи хешро чун нигаҳ дорад ,у ошёни хеш чун кунад ,у ҷуфти хеш чун шиносад , ва аз душман чун парҳезад ,у офаридагори худро чун ситояд , агар вайро ақлу забон будӣ аз фазлу анояти офаридагори хеши чандон шукр кардӣ ки одамӣ дар таъаҷҷуб бимонед , ҳар чанд ки сар то пои ваии бзбони ҳоли ин шукр мекунад ва тасбеҳ мегуяду локини лои тФқҳўни тсбиҳҳми пас бояд ки ин ҷонваронро бичишам ҳақорат нанигарӣ , ва онро хори надорӣ ,у бадоне ки худоиро ъзу ҷл дар офариниши он ҳкмтҳосту таъбияҳо ки одамӣ аз дарёфт он оҷиз ояд .

Ояти дигари фурӯи кушодани бодҳосту гардонӣдани он аз ҳар сӯй , чунонк гуфт ъзу ълоу тсриФи алрёҳи блФзи ҷамъи қроءти маданӣу шомӣу басарӣ ва ъосмасту блФзи воҳиди қроءти боқӣ . Ва ҷамъи ишорати ббод раҳматаст ки роҳати халқро фурӯи кушояд , чунонк гуфт ва ман оётаи أни ирсли алрёҳи мубашшироту қоли таъолӣ :у أрслнои алрёҳи лўоқҳ . Ва блФзи воҳиди ишорат ббод азобаст , ки уқубати қавмиро фурӯ гушойанд чунонк ҷой дигар гуфту фии оди إзи أрслнои алайҳими алриҳи алъқим . Ҷой дигар гуфт Фأҳлкўои бриҳи сарсари ъотиаҳ . Абди аллоҳ умр гуфт бодҳо ҳаштанд чаҳор раҳматро ва чаҳор азобро , аммо ончӣ раҳматаст ноширот ,у мубашширот ,у лўоқҳ ,у зорёт ,у ончӣ азобаст сарсар ва ақиманд дар бар ,у ъосФу қосФ дар баҳр ,у Мустафо ъ ҳар гуҳ ки бод баромадӣ гуфтӣ : аллоҳами аҷълҳои рёҳоу лои тҷълҳои риҳои қоли муҷоҳиди ҳоҷати алриҳи алии аҳди ибни аббос , Фҷъли бъзҳми исби алриҳ , Фқоли лои тсбўои алриҳу локини қўлўои аллоҳами аҷълҳои раҳмау лои тҷълҳои ъзобо

Ва қоли слии аллоҳи алайҳу ?алау силами алриҳи ман рӯҳи аллоҳи тотии болрҳмаҳ ,у тأтии болъзоб , Флои тсбўҳоу асӣлўои аллоҳи хайрҳо ,у астъизўои биллоҳи ман шарҳо

Ва рӯй анаи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами қолу алриҳи мсҷни фии аларзи ассонӣаи Флмои ?ераади аллоҳи ани иҳлки ъодо . Қол яъне алхозн эй раб ! أи арсли алайҳими ман алриҳи қадари мнхри алсўр , Фқоли алҷбори ъзу ҷли азои ткФأи аларз ва ман алайҳо ,у локини арсли алайҳими ман алриҳи қадари хотам , Фҳии алтии қоли аллоҳи ъзу ҷли мо тзри ман шайъи ءи أтти алайҳи إлои ҷълтаҳи колрмим .

Ва амири алмؤмнин алӣ гуфт алайҳи ассалом бодҳо чаҳоранд шимолу ҷанубу сабоу дбўр , гуфтоу ҳади шимол аз ҳад қутбаст то бмғрби офтоб дар рӯзи астўоء , яъне он рӯз ки бо шаб яксон бошад ,у ҳади дбўри азин мағрибаст ки гуфтам то бмтлъи Суҳайл ,у ҳади ҷануб аз матлаъ Суҳайласт то бмшрқи астўоء ,у ҳади сабои азин машриқаст то бҳди қутб . Раби Алъоламин ҷли ҷалолаи нусрати Мустафо ъ дар боди сабои баст ,у ҳалоки од дар боди дбўр ,у талқеҳи ашҷору баракоти набот дар ҷануб ва дар шимол , қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами нусрати болсбоу аҳлкти оди болдбўр

Ва қоли алъўоми бен ҳўшби тхрҷи алҷнўби ман алҷнаҳи Фтмри алии ҷаҳаннам . Фғмҳои минҳо ва баракотҳо ман алҷнаҳу тхрҷи алшмоли ман ҷаҳаннами Фтмри алии алҷнаҳи Фрўҳҳои ман алҷнаҳ ва шарҳо ман алнор .

Ояти дигар меғаст бо бори гарон дар ҳўоءи латифи равон чунонк гуфту алсҳоби алмсхри байни алсмоءу алأрзи гуҳӣ аз дарё бархезад ин меғ ва об баргирад ,у гоҳ бар сиблати бухор аз кӯҳҳо падед ояд ,у гоҳ аз нафаси ҳаво падед ояд ,у қатраҳои борон дар он таъбия ,у бхтии мустақӣм , бар ҳар яке навишта , ва тақдир карда ки куҷо фурӯ ояд ,у кадоми ҳайвон ташнааст то аз он об хӯрд ,у кадоми набот хушкаст то тар шавад ,у кадоми мива бар сари дарахт хушк мешавад то об ба бех он расаду бботни вай дар шавад , аз роҳи урӯқ ки ҳар яке бборикӣ чун Мӯсоаст , то оби бон мива расед ватар ва тоза гардад . Ва бошад ки қатра аз он бдрё уфтаду раби алъзаҳ дар қаъри дарёи ҳайвонии офарӣда ки садаф пӯст вайаст , вайро илҳом диҳад то вақти борони бкнораҳ дарё ояд ,у пайваст аз ҳам боз кунад ва он қатраи борон дар дар вай уфтад . Пас пӯст фароҳам кунаду бқъри дарё боз шавад , ва он қатра дар дарун хеш медорад чунонк нутфа дар раҳм ва онро май пурвирд ва аз қӯти он ҷавҳари садаф ки бар сифати марворид офарӣдааст буи сироят мекунад , муддатии дароз то марворид шавад . ?пока худовандо ! ки аз Қатароти борон ки дар он меғ таъбияаст чандини неъмат бар халқи резаду чандини караму раҳмати намояд ! то бадоне ки ваии худованди қодир бар камоласт , ва бар бандагон бо фазл ва аФзоласт ! ва ба қоли ъкрмаҳи раҳмаи аллоҳ « мо анзли аллоҳи ъзу ҷли ман алсмоءи қатраи алои анбтти баҳои фии аларзи ъшбаҳ . Ва фии албҳри лؤлؤаҳ . Ва сҳи фии алхбр

Ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами қоли бинмои раҷули бФлоаҳи ази самъи ръдои фии саҳоб , Фсмъи фӣаи кломо , асқи ҳдиқаҳи фалони босмаҳ , Фҷоءи злки алсҳоби илои ҷираи ФоФрғи фӣҳо ман алмоء , сами ҷоءи илои зноби шрҷ . Фонтҳии илои шрҷаҳ , Фостўъби алмоء ,у машии алрҷли маъаи алсҳобаҳ ҳатто антҳии илои раҷули қоими фии ҳдиқаҳи исқиҳо . Фқол ё абди аллоҳи мо асмк ? қолу лами тсӣл ? қоли ании самъати фии саҳоби ҳозои моؤаҳи асқи ҳдиқаҳи фалони босмки Фмои тасаннӯъи фӣҳо азои срмтҳо ? қол аммо азои қиллати злки фонии أҷълҳои салосаи аслос , аҷъли слсои лӣу лоҳлӣ , ва арад слсои фӣҳо ,у аҷъли слсои фии алмсокину алсоӣлину ибни алсбил . » сами қоли таъолӣ : лоёти лқўм иъқлўн гуфт дар ончӣ намудем аз саноеъи ҳикмат ,у лтоӣФи неъмат ,у ъҷоӣби қудрат ,у шавоҳиди фитрати ншонҳост бар кирдигорӣу яктоеи худованд , ва далелҳо бар тавоноӣу доноӣ ӯ гуруҳеро ки хирад доранд ва ҳақ дарёбанд ва бо мавлои гроинду дил бо вай рост доранду назари ваии пеши чашм хеш доранд .