Қавлаи таъолӣ :у исӣлўнки ани зии алқрнини қул сأтлўо алайкум манеҳ зкрои баёни қиссаи зўи алқрнин далелӣаст возеҳу бурҳонии содиқ бар сиҳҳати набуввату рисолати Муҳамади арабӣ ( с ) . Бо онки мардӣ буд уммӣ , нодабир , ҳаргизи бҳич китоб нарафтау муъаллимиро нодидау китобии нохонда ва аз кас нашунида , хабар медод аз қиссаи пешинёну ойини рафтагону сирату саргузашти эшон ҳам бар он қоида ва бар он нсқ ки аҳли китоб дар китоб хонда буданд ва дар суҳуфи набиштаи диданд , бе ҳеҷ зиёдату нуқсон ва бетафовуту ихтилоф дар он , пас ҳар ки тавфиқ ёфт ҳақиқати сидқи ваии бтъриФ ҳақ бишнохт ва бар мураккаби саодати ббсот қурбат расед , ва ҳар ки дар вҳдаҳ хизлон афтод дидаи вайро майл ҳурмон кашиданд то бҷмоли набуввати Мустафо ( с ) бино нагашту дили вайро қуфли навмидӣ бар заданд то ҳақ дар наёфт , оре корӣаст рафта ва бӯдау қисматӣ на фузуда ва на коста , мабодо ки либоси ориятии дорӣ ва наме доне , мабодо ки умр мегузорӣ зери макр наоне , оҳ аз пои бандӣ наоне , фиғон аз ҳасрати ҷовдонӣ .

إнои мкнои ?лаи фии алأрзи зўи алқрнинро тамкини додем дар замин то мшорқу мғорби зери қадам худ овараду атрофи замини босонӣ дар навишт дар бару баҳри равон чунонк худ хости гирди олами гардон , ишоратаст ки мо аҳли маърифатроу ҷавонмардони ҳазратро дар атрофи мамлакат мумкин гардонем ва дар каромат бар эшон гшоӣиму ҳамаи ҷаҳони эшонро мусаххар гардонем то бтисири илоҳӣу таъӣди раббонӣ агар хоҳанд бики шаб бодия дарнаварданду дарё боз баранд ва аз баъзе корҳои ғайбии нишон боз диҳанд .

Чунонк ҳикоят кунанд аз абди аллоҳи муборак : гуфтои рӯзи трўиаҳи шабонгоҳи бадалам дар омад ки фардои рӯзи бозор дӯстонасту мавсими ҳоҷён ки бърФот боистанд ва бо худованди ҳафт осмон ва ҳафт замин муноҷот кунанд , ман ки азин ҳоли маҳрӯм мондаам борӣ дар хона чаро нишинам ? хезами бсҳрои рӯм ва аз маҳрӯмии хеши биллоҳи таъолии зорам , гуфтои бсҳро берун рафтаму гӯшае ихтиёр кардам ва бо худ мегуфтам эй оҷиз кӣ буд ки чунон гардӣ ки ҳар ҷо ки муродат буд қадам онҷо наҳй ? дарин андеша будам ки занӣ меомад миёни баста , басони сайёҳони ъсоӣии бадасти гирифта , чун маро дид гуфт : ё абди аллоҳи дӯстон чун аз хона берун оянд ҳам бар дар хона манзил накунанд ту чаро манзил кардае ?

Гуфтам эй зани ту аз куҷо май оеу манзили гоҳат куҷо хоҳад буд ? гуфто аз ватан худ меоему мнзлгоҳми хона каъбааст , гуфтам аз хона кӣ беруни омадае ? гуфт имшаби намоз хуфтан ба спиҷоб кардааму суннати блби Ҷайҳун гзордаҳам ва ватар ба Макка хоҳам гузорад , гуфтам эй хоҳар чун бидон мақоми муаззами муқаддаси рисии марои бдъои ёди дор , гуфт ё абди аллоҳ мувофиқат кун , гуфтам ҳиммати ман мувофиқат мекунад локини тани марои ин маҳал нест , гуфт ё абди аллоҳи дӯстонро ҳиммати басанда буд , хез то рӯем , бархестанд ва рӯй бароа ниҳоданд , абд аллоҳ гуфт ҳаме рафтам ва чунон май пиндоштам ки замин дар зери қадам ман менаварданд , гуфто дар соъати чашмае об дидам , гуфт ғуслӣ барор , ғуслӣ баровардам , соъатии дигар буд саҳройӣ фарох дидам , гуфт ё абди аллоҳи сҳроءи қиёмат ёд куну ҳоҷатӣ ки дорӣ аз аллоҳ таъолӣ бихоҳ чунон кардам , соъатии дигар буд хона каъба дидам ва ман чунон мутаҳайир будам ки надонистам ки он каъбааст , аз онҷои бмўзъӣ дигар шудам , гуфт ӣнҷо биёсоӣу лухтӣ намоз кун ки мақомӣ бузургвораст , чанд ракаат намоз кардам , аз онҷо фаротар шудам , кӯҳӣ азим дидам , бар сари он кӯҳ шудам халқӣ азим дидам , гуфтам ин чаҳ ҷойаст ва ин қавм чаҳ қавманд ? гуфт намайдонӣ ӣнони ҳоҷённд ки бар Марва истодаанд ва дуо мегӯйанд ва ту бар кӯҳи сафойӣ , гуфтам мо низ онҷо рӯем , гуфт на ӣнҷо биншин ки мо ончӣ боист кард кардем , он гуҳ гуфт эй абди аллоҳи он чашма ки бидон ғусл оварадӣ сари бодия буд ва он саҳро ки онҷои боистодии замини Арафот буд ва он хона ки даст бирав наҳодӣ хонаи каъба буд , чун ин сухан бишунидам аз ҳайбати блрзидм ва беҳуш шудам , чун бҳўш бозомадам дар худ таъаҷҷуб ҳаме кардам , гуфт эй абди аллоҳ чаҳ таъаҷҷуб мекунӣ бонки бсоътӣ чанд аз Марв ба Макка омадӣ ? ! он кас ки аз Марв бимика бсоътӣ бияёд ӯро бҳқиқти боАрафоту хона чаҳ кор , чунон ба ки он дӯстон ки бърФот истанд пеш арш истанд , ва эшон ки гирди хона тавоф мекунанд гирди арш тавоф кунанд :

Он гуҳи маро бо худ бғории даровард , ҷавониро дидам хуб рӯй локини заъиф ва наҳиф гашта ва он писари вай буд , бархесту модарро дар канор гирифту мар ӯро бнўохт , пас рӯй бар рӯй модари ниҳоду чашми пар об кард , модар гуфт чаро майгаре ? гуфт шабии дилам танг шуд гуфтам илоҳӣ то кӣ дар банд восита бошам , марои азин воситаҳо бурҳон , ҳотифӣ овоз дод ки воситаи ту туе , аз худ беруни ой агар моро мехоҳӣ , акнӯн эй модари ман корки хеш сохтаам ва бар шараф рафтанам , нигари кор ман бисозӣу марои бхок таслим кунӣу марои дуои гӯйии магари ббркти дуои ту аллоҳи таъолӣ бар ман раҳмат кунад , пас аз он ҷавони дигари бора рӯй бар рӯй модари ниҳоду ҷон таслим кард .

Гуфтои кори он ҷавони бсохтм ва ӯро дафн кардам ва он пери зан бар сари хоки вай муҷовир нишаст , гуфт эй абди аллоҳ агар вақте бози оеи моро ҳам ӣнҷо талаб кун , вари маро на бинии хоки ман ҳамин ҷо буд , маро зиёрат кун .

Дар баъзе осор нақл кардаанд ки зўи алқрнини пас аз онки аҳли мшорқу мғорби дида буд ва аз он пас ки сади ёҷўҷу моҷўҷи сохта буд , ҳам чунон рӯй ниҳод дар шаҳрҳо ҳамеи гашту қавми қавмро даъват ҳаме кард то бқўмӣ расед ки ҳамаи ҳам ранг ва ҳам сон буданд , дар сирату тариқати писандида ва дар ахлоқу аъмоли шоиста , бар якдигари меҳрбону калимаи эшон яксон , на қозии шани бакор буд на довар , ҳама бар якдигари мушфиқ чун падару бародар , на яке дарвеш ва яке тавонгар ё яке шариф ва яке вазеъ , балки ҳама яксон буданду баробар , дар табъашони ҷанг на , дар гуфташон фӯҳш на , дар кардашон зишт на ва дар миёни эшон бади хуйу ҷилфу ҷоФӣ на , умрҳошони дароз аммо амлшони кӯтоҳ буд ки бар дар хонаҳои худ гӯрҳо канда буданд то пайваста дар он менигаранду сози марг май созанд ,у саройҳои эшонро дар набӯд , зўи алқрнин чун эшонро бидид дар кори эшон хира бимонад ! ! гуфт эй қавми шумо чаҳ қавмед ки дар бару баҳру шарқу ғарби бгштм мисли шумо қавм надидам ва чунонк сирати шумо ҳеҷ сират на писандидам , маро хабар кунед аз кору ҳоли хеш ва ҳар чаҳ пурсами маро ҷавоб диҳед ббёни хеш , чист ин ки бар дар саройҳои хеши гӯрҳои худ кандаед ? ! гуфтанд то пайвастаи марг биёад дорем ва чун моро бозгашт онҷо хоҳад буд дил бар он наҳем . Бигуфт чунаст ки бар дар саройҳои шумо дар несту ҳиҷобу банд ва қуфл нест ? гуфтанд зеро ки дар миёни мо ҷузи амин ва муъмин нест , ва ҳечкасро аз касе тарс ва бим нест .

Гуфт чунаст ки дар миёни шумо амир ва қозӣ нест ? гуфтанд аз баҳри онк дар табъи мо ҷанг ва зулм нест то ҳоҷати бшҳнаҳу амиру қозӣ буду касро бо кас хусумат нест то ҳоҷати бқозӣу ҳоким буд . Гуфт ин мувофиқати шумо бзоҳру наздикии дилҳои шумо бботн аз куҷо хостаҳаст ? гуфтанд ғулу ҳасаду буғзу адоват аз дил берун кардем то мувофиқ якдигар гаштему дӯсти якдигари шудем .

Гуфт чунаст ки шуморо умрҳо доданд дароз ва дигаронро кӯтоҳ ? гуфтанд аз он ки баҳақ кӯшему ҳақи гўӣим ва аз ҳақ дар нагузарему бъдлу ростӣ зиндагонӣ кунем . Гуфт чунаст ки шуморо брўзгор офот нарасад чунонк бамурдмон мерасад ? гуфтанд аз он ки дар ҳар чаҳ пеш ояд ҷузи худоиро бпштӣ нагирему амал ки кунем бонаво ва нуҷум накунем .

Зў алқрнин гуфт хабар кунед маро аз падарону гузаштагони хеш ки ҳам барин сират зиндагонӣ карданд ? ё худ шумо чунинед ? гуфтанд ореи падарони худро чунин ёфтем ва барин сирати дидем , пайвастаи даравишонро нўохтндӣу хастагонро тимор доштандӣу оҷизонро даст гирифтандӣу ҷонёнро афв кардандӣу подоши бадӣ некӣ кардандӣ , амонати гзордндӣу раҳми пиўстндӣ , намози буқати хеши гзордндӣу бўФоءи аҳдҳо боз омадандӣ то раби алъзаҳи эшонро бслоҳу сдоди бдошту баноми некӯ аз дунёи беруни барад ва моро биҷои эшон нишонд .

أи Фҳсби аллазӣнаи кФрўои алоиаҳ . . Аз ӣнҷо то охири сӯраи васфи улҳолу зикри саранҷоми ду гуруҳаст : гуруҳеи бегонагон ки оёти аҷоиби ҳикмат ҳақ шуниданду бадоеъи асрори фитрати вай дар кори Мӯсоу Хизр ва дар баёни қиссаи зўи алқрнин ва онро мункир шуданд , на самъи савоб шинав доштанд на дидаи ибрати байн на дили равшан , то ҳақи таъолиро дрёФтндӣу пайғомро тасдиқ кардандӣ , на тавфиқи рафиқ буд ва на ҳидоятро аноят буд лои ҷурми ҳосили кори эшону саранҷоми рӯзгори эшон ин буд ки раб Алъоламин гуфт : إнои أътднои ҷаҳаннами ллкоФрини нзло . . . Зли съиҳми фии алҳёҳи алднё ва ҳам иҳсбўни أнҳми иҳснўни Санъои тавваҷуҳи алайҳими алтклиФу локини лами исоъдҳми алтўФиқу алтъриФу конўои комаи қил :

Гуруҳеи дигари мؤмноннд ки ъҷоӣби оёти ҳикмату ройоти қудрати ҳақ аз рӯй анояту ҳидоят бар дилҳои эшон кашф карданд онро бҷон ва дил пазируфтанд ва гардан ниҳоданду ҳалқаи бандагӣ дар гӯш фармон карданд то раби алъзаҳи эшонро ташриф доду бойени икрому эъзоз махсӯс гардонид ки : إни аллазӣнаи омнўоу ъмлўои алсолҳоти канти ?лаами ҷиноти алФрдўси нзлои ?лаами ҷинони мъҷлаҳи сарои басару ҷинони мؤҷлаҳи ҷҳрои бҷҳр , алиўми ҷинони алўслу ғдои ҷинони алФзл , алиўми ҷинони алърФону ғдои ҷинон алрзўон мегуяд муъминону неки мардони фардо ки дар биҳишт оянд эшонро бмнзли хоси фурӯди оранд ва ҳам дар вақти эшонро назул диҳанд , набинӣ касе ки меҳмони азизи буи фурӯ ояд то он гуҳ ки бо вай нишинад ва хилват созад нахуст ӯро нзлӣ фармоед , ҳамчунин раби Алъоламин дар абтдоءи оят ҳадис назул карду зикри лақоу руяти бохри оёти барад ки : Фмни кони ирҷўои лқоءи рабаи алоиаҳ . . . Ҷои дигар баён кард ки он назул чист :у лаками фӣҳо мо тштҳии أнФскму лаками фӣҳо мо тдъўн ҳар чаҳ орзӯ кунед дар он биҳишт ёбед ва ҳар чаҳ хоҳед ва ҷӯйед байнед , он гуҳ гуфт : нзлои ман ғафури раҳим нзлӣаст ин аз худои омурзандаи бахшоянда , бмғФрту раҳмат худ дод на бикрдори банда .

Бош эй ҷавонмард то ин бисоти лаъибу лаҳв дар навардаду сифати ҳдсон дар гӯр аз ту пок кунад ,у ҳайкали турои садра абад пӯшоанд ва дар фазои рубубият бе заҳмати фано , ҳақоиқи иҳбҳму иҳбўнаҳ бар ту кашф кунад ва бе ъноءи тааббуд дар ҷиноти фирдавси тўқиъот : алии алҳии алзии лои имўт равон кунад , ва аз баҳри риояти дили ту ва стар кори ту итоби ту худ кунаду шикояти ту бо ту худ гуяд : мо мнкми ман аҳади алоу иклмаҳи рабаи лӣси байнау байни аллоҳи тарҷумон ,у иқўли алҷлили ҷли ҷалолаи абдии Киеви канти лаки рибои бандаи ман роҳи бандагӣ аз хошок ағёр покаст бе заҳмати ағёри имрӯз бо мо бигӯ ки ман туро чигуна парвардгорӣ будам , чигуна худовандӣ будам ? ин ҳамаи анояту каромат на ҳақ бандааст бар худоӣ ки бандаро бар худои таъолии ҷли ҷалолаи ҳеҷ ҳақ нест , балки ҳақи таъолии карам хешаст ки мигзорду ҳаргиз раво набӯд ки карам ӯ бенҳоят расад .

Фмни кони ирҷўои лқоءи рабаи Флиъмл амалан солҳои қоли саҳли бен абди аллоҳ : алъамали алсолҳи алмқиди болснаҳ . Ва қили алъамали алсолҳи алзии лӣси ллнФси илайҳи илтифоту ло ба талаби савобу ҷзоء . Ва қили алъамали алсолҳҳо ҳнои эътиқоди ҷавози алрؤиаҳу интизори вқтӣз , ҳар ки бадӣдори аллоҳи таъолӣ тамаъ дорад то дар дил эътиқод кунад ки аллоҳи таъолии ҷли ҷалолау ъзи кбрёؤаҳ дӣданӣаст дидории аёнӣу розӣ наонеу Меҳрии ҷовдонӣ , ҳар ки дидори аллоҳи таъолии талабад ӯро меодаст ки рӯзӣ бидон расад , ман кони ирҷўи лқоءи аллоҳи ?фони аҷали аллоҳи лот , бузурги чизеи биўсиду азим умедӣ дошту ҳиммати ваии баланд ҷое расед ки дидори худои таъолии ҷли ҷалолаи биўсид , агар ин умед набӯдӣ биҳишти бад-ӣни хушӣ чаҳ арзидӣ , ва агар ин ваъда дидор набӯдӣ раҳеро хизмат аз дил кӣ хизидӣ , ҳар касро Муродии пешу вай бар пай , ориф мунтазираст то дидор кӣ , ҳамаи халқ бар зиндагонӣ ошиқанду марг бар эшон душвор , орифи бмрг май шитобади боўмиди дидор :