Қавла :у إнаҳи лтнзили раби Алъоламин , ин оят ҳар чанд бар ақаби қасас анбиёаст аммо бқсс таъаллуқ надорад ки бмФттҳи сурат таъаллуқ дорад онҷо ки гуфт : ва мо иأтиҳми ман зикри ман арраҳмони муҳаддиси إлои конўои анҳу маъразин , Фзлки аззикри алзии аързи алкоФрўни анҳу танзили раби Алъоламин . ё Муҳамади ин қуръон ки кофарон аз пазируфтан он рӯй гардониданд гуфтанд ки асотири алаввалин , на чунонаст ки эшон гуфтанд , бҷлоли иззати моу бъзмту кбрёءи мо ки ин қуръони калом моаст , сифату илм моаст фиристода аз наздики мо .

Муфассирон гуфтанд дар зимни ин оят қисмаст , раби Алъоламин бъзту ҷалоли худ савганд ёд мекунад ки ин қуръон аз наздик манасту калом манаст . ё Муҳамад ман донам ки он кофари мулҳиди марои бсўгнд бовар надорад ва он муъмини муваҳҳид бесавганд бовар дорад . Савганд меёд кунам таъкӣду таъӣду тамҳидроу таърифу ташрифро , то дӯст май шунӯд ва менозад , душман май шунӯду бадал май гудозад . ё Сайид ғам махӯру хештанро маранҷон он ки ин содоти арабу куффори Қурайш аз ту эъроз мекунанду бктоби мо имон менаёранд ки мо ҳазорон ҳазор дӯст дорем дар пардаи ғайбат . Ҷонҳои эшон бъшқ ту мепарварем , кас бошад ки пас панҷсад сол дар вуҷӯд ояд . Ишқи ту роҳати ҷон ӯ буд дӯстии ту асли имон ӯ буд .

Ва إнаҳи лтнзили раби Алъоламин танзили бноء маболиғатасту таксир : яъне қуръон ки аз осмон фурӯд омад на бики бор фурӯд омад , бдФъоту карот фурӯд омад дар муддати бист ва се сол : наҷми наҷм , сурати сурат , ояти оят . Чунон ки лоиқи ҳол буду буии ҳоҷат буд . ё Муҳамади раҳматӣ буд аз худованди ҷли ҷалола бар туу уммати ту ки ин қуръон на чунон фиристод ки тӯрӣа фиристод ббнии Исроил , ки бики бори бики дафъат фурӯ фиристод , лои ҷурми ҳавсила банӣ Исроили заъиф буд бар натофт ва эҳтимол накард . Ҳавсилаи заъифи бори гарон чун бартобад ? Тифли ширхораи луқмаи расида аз куҷо эҳтимол кунад . Чун ҳавсилаи эшон брнтоФти қадари он бндонстнду ҳақиқати он бншнохтнду ройгон аз даст бидоданд ки бики ман ҷӯи бФрўхтнд . Раби Алъоламин ҳикоят азишон боз кард ки : иأхзўни арзи ҳозои алأднии лиштрўо ба смнои қлило : чун навбати бойен уммат расед эшонро китобӣ дод ҳаҷми он кӯтоҳи фазли он азим , шарафи он бузург , фурӯ фиристод бмдтӣу рӯзгории дароз , сурати сурати ояти оят , ликўни асбти фии фуоди расӯли аллоҳ ( с )у умматау ақри фии қлўбҳму аҳкми фии сдўрҳм . Қоли аллоҳи таъолии лнсбт ба Фؤодк ва он гуҳи таъзими қуръону ташрифи ин умматро на ҳамаи қуръони бики нсқ фурӯ фиристод , балки аҳкоми он баъзе ом ва баъзе хос , баъзе бнзмӣ зоҳир фиристод ва баъзе бнсии қотеъ , баъзе муҷмали баъзе муфассир , баъзе мутлақи баъзе муқайяд , баъзе муҳками баъзе муташобиҳ . Агар ҳамаи муташобиҳ будӣ касро дар олам бар илми танзили вуқуф , набӯдӣ вари ҳамаи зоҳир будӣ касро ртбт таълим набӯдӣ агар ҳамаи муташобиҳ будӣ хос бо ом дар нодонӣ баробар шудӣ вари ҳамаи зоҳир будӣ ому хос дар донои мутасовӣ будӣу роҳи тақсими тафзил бар халқ баста шудӣ ,у хосро бо оми баробар кардани муқтазӣ раҳмат несту омро бо хоси мутасовии доштан дар ҳикмат раво нест балки муқтазии раҳмат ва ҳикмат онаст ки ҳар касеро бар вифқи мазоқи вай шарбатӣ диҳанд ва бар вифқи ҳасани саъии ваии роҳи вайро баталаб муяссар кунанд .

Назул ба алрўҳи алأмин яъне Ҷабраили алии қлбк яъне қалби алмустафо , лонаи кони фии алмшоҳдаҳу алўҳӣ азо назул ба назул бқлбаҳи авлои лшдаҳи тътшаҳи илои алўҳӣу лостғроқаҳ ба , сами ансрФи ман қалбаи илои фаҳмау самъау ҳозои таназзули ман алълўи илои алсФлу ҳўи рутбаи алхўос , Фомои алъўоми Фонҳми исмъўни авлои Финзли алўҳии алии смъҳми авлои сами алии Фҳмҳми сами алии қлбҳму ҳозои трқи ман алсФли илои алълў ,у ҳўи шаъни алмридину аҳли алслўки Фштони мо ҳумо ? назул ба алрўҳи алأмини алии қлбк , Ҷабраил , пайки ҳазрат , бурид раҳмати пайғоми расони ҳақи ҷли ҷалола чун пайғоми гзордии гуҳи гуҳ басӯрат малик будӣ ,у гуҳи гуҳ басӯрат башар , агар ваҳйу пайғоми баёни аҳкоми шаръ будӣу зикри ҳалолу ҳаром басӯрат башар омадӣ , оят оварадӣ ки : ҳўи алзии أнзли алейк алкитоби أу лами икФҳми أнои أнзлнои алейк алкитоб ,у зикри қалб дар миён набӯдӣ , боз чун ваҳии поки ҳадиси муҳаббату ишқ будӣ , асрору румузи орифон будӣ , зикри дили длором будӣ , Ҷабраил басӯрат малик омадӣ рӯҳонӣу латиф то бадали расӯл ( с ) пайвастӣу итилоъи ағёр дар он набӯдӣ . Ҳақи таъолӣ чунин гуфт : назул ба алрўҳи алأмини алии қлбки сами азои анқтъи зоки кони иқўли ФинФсми анӣу қади въитаҳ . Бидон ки дилро ҳолҳост ва мақомҳо : аввал мукошифааст , пас он мшоҳдт , пас он мъоинт , пас он истилои қурб бар дил , пас он истеҳлок дар қурб .

То дар мукошифаасту мшоҳдти Ҷабраил дар миён гунҷад , аммо чун бмъоинт расаду истилои қурб , Ҷабраилу ғайр ӯ дар нагунҷад . Азинҷо гуфт Мустафо ( с ) : « лии маъаи аллоҳи вақти лои исънии фӣаи малики муқаррабу лои набии мурсал » .

Ва أнзри ъширтки алأқрбин ё Муҳамад чун бар сари кӯии ваъид ва таҳдид бошӣу халқро инзор кунӣ нахусти хуишону наздикони худро бим намой ва эшонро гӯй : агар дар дайни шуморо бо мо мувофиқат набӯд қаробату насаби ман шуморо суд надорад . Кори имон ва маърифат дорад на қаробату лаҳмат . Писари Нӯҳ чун бо падар дар дайн мувофиқ набӯд набуввати вай бакор наомад .

Падари иброҳӣм чун бо иброҳӣм дар дайн мувофиқ набӯд Абути вай бакор наомад . Хуишону қаробати расӯл ( с ) чун бъдоўти расӯли миён дар бастанду забони таън ва аз карданд оят омад ки : Фإни ъсўки Фқли إнии барии ءи ммои тъмлўн . ё Муҳамад ! агар эшон бар ту исёни оранд ва аз пазируфтани ҳақ сар мекашанд ту низ дил дар эшон мабанд ва бигӯ : безорам аз гуфт ва кард шумо . ё Муҳамади ниҳоди эшон на аз он тинатаст ки нақши нигини ту пазирад . Он парвонаи кӯтоҳи дидае ки гирди он шамъи шаби афрӯзи хештан сӯз мегардад ? аз висоли нур ӯ ғурури сарвар дар сар карда , май пиндорад ки дар корӣаст , аз хатари хеши он гуҳ огоҳ шавад ки заррае аз шаророти шуъоъ шамъ биниҳод ӯ роҳ ёбад . Он бегонагон ва аз ҳақи бозмондагони он гуҳ дар кори хеши бенанд ки ин хабар баришон аён гардад ки : Фиأтиҳми бғтаҳ ва ҳам лои ишърўни Фиқўлўои ҳилли нҳни мнзрўн . Ин хитоб бо Мустафо дар ҳақи ашқиё ва бегонагонаст , аммо хитоб бо вай дар ҳақи авлиё ва дӯстон инаст ки :у ахФзи ҷноҳки лмни атбъки ман алмؤмнин , эй Муҳамади пари раҳмату рأФти бгстрон ва ин даравишон ки бар паии ту рости рафтанду ҷону дили хеши бмҳру дӯстии ту ба парварданад эшонро вопноаҳи хеши гир . Ва лои тъди ъиноки анҳуаму чашм азишон бмгрдон , ки ман ки худовандам дар дил эшон менагарм . Ани маразати Фъдҳму ани ҳрмўки Фоътҳму ани злмўки Фтҷоўзи анҳуаму ани қсрўои фии ҳақии ФоъФи анҳуаму ашФъи ?лааму астғФри ?лаам .

Ва таваккули алии алъзизи арраҳим . Анқтъи алиноу аътсми банноу тавассули баннои алино , ё Муҳамад ! эй дар ятем ! мо туро аз қаъри баҳри қудрат берун оварадем ва бар ҷаҳонён ҷилва кардем то ҳамаи олам аз ҷамоли вуҷӯди ту рангӣ гирад , ҳамаро аз баҳри ту офаридаму туро аз баҳри худ офаридам , пушти бмои бозкну якборагии хештанро бмо сипор ! эй Муҳамади одам ҳануз миён навохту сиёсат буд ки мо рақами лутф бар дил ту кашидему зи дасти карами турои шароби ризои чшонидим . Миёни хешу миёни ту парда бардоштем ,у хештанро бо ҷон ту намудем .

Алзии ироки ҳайни тқўми мо дидаи вар дӯстон хешем бар давоми эшон , як тараф аз мо маҳҷӯб набошанд ва агар ҳеҷ маҳҷӯб шаванд зинда намонанд .

эй ҷавони мардон чунин донед ки тани бхдмт ӯ зиндаи дили баназар ӯ зиндау ҷони бмҳр ӯ зинда , тан ки на бхдмт ӯ зинда бтоласт , дил ки на баназар ӯ зинда мурдораст , ҷон ки на бмҳр ӯ зиндаи бмрг гирифтораст .

Алзии ироки ҳайни тқўму тқлбки фии алсоҷдин

Ақттъаҳи бҳзаҳи алоиаҳи ани шуҳуди алхлқ , ?фони ман илми анаи бмшҳди ман алҳақ доъии дқоӣқи ҳолотау хФоёи аҳволаи маъа алҳақу иҳўни алайҳи мъоноти мисоқи алъбодоти бохбораҳи брؤитаҳи Флои машқаи лмни илми анаи бмрأии ман мавлоа . Ва фии алхбр : « аъбди аллоҳи конки туроа , ?фони лами ткни туроаи ?фонаи ирик » .