Пайваста , шаҳнаи толиб дуздон бошад ки эшонро бигираду дуздон аз ӯ гурезон бошанд . Ин турфа афтодааст ки дуздии толиб шаҳнааст ва хоҳад ки шаҳнаро бигирад ва бадаст оварад ! ҳақи таъолӣ бо боязид гуфт ки ё боязид чаҳ хоҳӣ ? гуфт : хоҳам ки нахоҳам ариди ани лои арид , акнӯн одамиро ду ҳолат беш нест ; ё хоҳад ё нахоҳад . Инки ҳама нахоҳад ин сифат одамӣ нест . Ин онаст ки аз худ тиҳӣ шудааст ва куллӣ намондааст , ки агар ӯ монда будӣ он сифати одамиятӣ дар ӯ будӣ , ки хоҳад ва нахоҳад . Акнӯн ҳақи таъолӣ май хост ки ӯро комил кунаду шайх тамом гирданд то баъд аз он ӯро ҳолатӣ ҳосил шавад ки онҷои дуе ва фироқ нагунҷад . Васл куллӣ бошаду иттиҳод , зеро ҳамаи ранҷҳо аз он май хезад ки чизеи хоҳӣ ва он муяссар нашавад , чун нахоҳӣ ранҷ намонад . Мардон мнқсманд ва эшонро дарин тариқ , маротибаст ; баъзе ба ҷаҳду саъй ба ҷое барисанд ки ончӣ хоҳанд ба андаруну андеша , бФъл биоваранд ; ин мақдӯр башараст . Аммо онкӣ дар андаруни дағдағаи хост ва андеша наёяд он мақдӯр одамӣ нест онро ҷузи ҷзбҳи ҳақ аз ӯ набард . “ қли ҷоء алҳақу зҳқи алботли адхл ё мўмни ?фони нўрки атФоءи норай “ . Муъмин чун тамом ӯро имон ҳақиқӣ бошад ӯ ҳамон феъл кунад ки ҳақ ( хоҳад ) , хоҳии ҷзбҳ ӯ бошад хоҳии ҷзбҳи ҳақ . Ончӣ мегӯйанд « баъд аз Мустафо ( слии аллоҳи алайҳу силам )у пайғомбарони алайҳими ассалом , ваҳй бар дигарон манзил нашавад » , чаро нашавад ? шавад алои онро ваҳй нахонанд . Маънӣ он бошад ки мегуяд алмўмни инзри бнўроллаҳ чун ба нури худо назар мекунад ҳамаро бибинад . Аввалроу охирро ғоятроу ҳозирро ; зеро аз нури худои чизе чун пӯшида бошад ? ва агар пӯшида бошад он нур худо набошад . Пас маънӣ , ваҳй ҳаст агарчӣ онро ваҳй нахонанд . Усмони разии аллоҳи анҳу чун Халифа шуд бар минбар рафт , халқ мунтазир буданд ки то чаҳ фармоед , хамаш кард ва ҳеҷ нагуфт ва дар халқ назар мекард ва бар халқи ҳолатӣу ваҷдӣ нузул кард ки эшонро пурвой он набӯд ки беруни раванд ва аз ҳамдигар хабар надоштанд ки куҷо нишастаанд ки ба сад тзкиру ваъзу хутба , эшонро он чунон ҳолати некӯ нашуда буд . Фоидаҳоӣ эшонро ҳосил шуду сарҳое кашф шуд ки ба чандини амалу ваъз нашуда буд ; то охири маҷлис ҳамчунин назар мекард ва чизе намефармуд , чун хост Фрўомдн фармуд ки : ани лкми амоми Фъоли хири аликми мни амоми қўол . Рост фармуд чун мурод аз қавл , фоида ва риққатасту табдили ахлоқ ; бе гуфт , азъоФи он ки аз гуфт ҳосил карда буданд муяссар шуд . Пас ончӣ фармуд айн савоб фармуд омадем ки худро фаъол гуфт ва дар он ҳолат ки ӯ бар минбар буд феълӣ накард зоҳир ки онро ба назар ва он дидан намоз накард , бҳҷ нарафт , садақаи надод , зикр намегуфт , худ хутба низ нагуфт . Пас донистем ки амалу феъли ин сӯрат нест танҳо , балки ин сӯратҳо сӯрати он амаласт ва он амал , ҷон . Инки мефармоед Мустафои слии аллоҳи алайҳу силами асҳобии колнҷўми боиҳми ақтдитми аҳтдитми инки яке дар ситора назар мекунаду роҳ май барад ; ҳеҷ ситорае сухан мегуяд бо вай ? не ! алои бмҷрди онкӣ дар ситора назар мекунад роҳро аз бероҳа медонад ва ба манзил мерасад . Ҳамчунин мумкинаст ки дар авлиёии ҳақ назар кунӣ ; эшон дар ту тасарруф кунанд бе гуфтӣу баҳсу қолу қилӣ , мақсӯд ҳосил шаваду турои бмнзли васли расонад .

Дар олами худои ҳеҷ чизи саъбтар аз таҳаммул маҳол нест . Масалани ту китобӣ хонда бошӣу тасҳеҳи вдрст ва муъарраб карда , яке паҳлавӣ ту нишастааст ва он китобро каж мехонд . Ҳеҷ туоне онро таҳаммул кардан ? мумкин нест ва агар онро нахонда бошӣ туро тафовут накунад , агар хоҳӣ каж хонд ва агар рост . Чун ту кажро аз рост тмииз накардае , пас таҳаммул , муҷоҳидае азимаст . Акнӯн анбиёу авлиёи худро муҷоҳидаи нмидҳнд , аввали муҷоҳида ки дар талаб доштанд қатли нафасу тарки муродҳоу шаҳавот ва он ҷҳодокбраст ва чун восил шуданду расиданд ва дар мақоми амн муқӣм шуданд , баришон кажу рост кашф шуд , ростро аз каж майдонанд ва мебенанд . Боз дар муҷоҳида Эй азиманд зеро ин халқро ҳама афъол кажаст ва эшон мебенанд ва таҳаммул мекунанд ки агар накунанд ва бигӯянду кажии аишонро баён кунанд як шахси пеши эшон ист накунаду каси саломи мусулмонӣ баришон надиҳад , алои ҳақи таъолии эшонро сътӣу ҳавсилаи азим бузург додааст ки таҳаммул мекунанд , аз сад кажии як кажиро мигўинд то ӯро душвор наёяду боқии кжиҳошро мипўшоннд , блак мадҳаш мекунанд ки он кажат ростаст то батадрӣҷи ин кжиҳорои як як азў дафъ мекунанд . Ҳмчнонки муаллими кӯдакиро хат омӯзад , чун бстр расад кӯдаки сатри минўисд ва бмълм менамояд . Пеши муаллими он ҳама кажасту бад . Бо ваии бтриқи санъат ва мудоро мегуяд ки ҷумла некаст вникўи нбштии аҳсанти аҳсанти алои ин як ҳарфро бднбштӣ чунин мебояд ва он як ҳарфи ҳам бади нбштӣ , чанд ҳарфиро аз он сатри бдмигўид ва буи менамояд ки чунин мебояд нбштну боқиро таҳсин мегуяд то дил ӯ нармаду заъф ӯ бони таҳсин қӯт мегирад ва ҳамчунон батадрӣҷ таълим мекунад ва мадд меёбад . Ани шоаллоҳ таъолӣ умедворем ки амирро ҳақи таъолии мақсӯдҳо муяссар гирданд ва ҳарчӣ дар дил дорад ва он давлатҳоро низ ки дар дил надораду нмидонд ки чаҳ чизаст ки онро бихоҳад умедаст онҳо низ муяссар шавад ки чун онро бибинад ва он бахшишҳо буи расад азин хостҳо ва таманноҳои аввал шармаш ояд ки чунин чизеи маро дар пеш буд ? ! бавуҷуди чунин давлатӣу неъматӣ эй аҷабо ман онҳоро чун таманно мекардам ? ! шармаш ояд акнӯн , ато онро гӯйанд ки дар ваҳм одамӣ наёяд ва нагзарад зеро ҳарч дар ваҳм ӯ гузарад андозаи ҳиммат ӯ бошаду андозаи қадар ӯ бошад аммо атои ҳақи андозаи қадар ҳақ бошад пас ато он бошад ки лоиқ ҳақ бошад на лоиқи ваҳму ҳиммати банда , ки молои ъини роти влои азни смъти влохтри алии қлби бшр ҳарчанд ки ончи ту таваққуъи дорӣ аз ътоءи ман , чашмҳо он родидаҳ буданд ва гӯшҳо ҷинс он шунида буданд , дар дилҳо ҷинси онҳомсўр шуда буд аммо ътоءи ман беруни он ҳама бошад .