Аммо ду ҷинси разила , пас аввал « ҷрбзаҳ »аст , ки боиси хурӯҷ аз ҳад эътидоласт ва дар фикр ,у мӯҷиб онаст ки зеҳн ба ҷоӣии ноистд , балки пайваста дар ибдоъи шубаҳоту истихроҷи умӯри дақиқа , ғайри мутобиқ воқеъ бошад , ва аз ҳади лоиқ таҷовуз кунад ва бар ҳақ қарор нагирад ва басо бошад ки дар мабоҳиси ақлӣау улӯми илоҳӣаи мунҷар ба илҳоду куфру фасод ақида шавад балки мерасад ба ҷоӣӣ ки соҳиби он , инкори ҳамаи ашёъу нафии ҳақоиқи ҷамеъи чизҳоро май намояд , ҳамчунон ки тайифа « сўФстоӣиаҳ » , дар улӯми шаръӣау масойили амалияи мунҷар ба васвос мегирданд .

Ва алоҷи ин разила , баъд аз онкии одамии қубҳи онро бархӯрд , ва донист ки ин мӯҷиб бозмондан аз маротиби илму амалу маҳрӯмӣ аз файзи маорифу нил съодотаст ,у одамиро ба дараҷаи ҳалокат май расонад , онаст ки руҷӯъ кунад ба истидлолоту муътақидоти уламои машҳур ба истиқомати салиқа ,у маърӯф ба аФҳоми мустақӣма , ва хоҳӣ нахоҳӣ худро бар мтқзои адиллаи муътабара дар назд онҳо бидорад ,у таҷовуз аз эътиқодоту аъмолу афъол онҳо накунаду бидонад ки баъд аз онкии ҷамъии касӣру ҷамӣ « ғФир аз уламои эълому соҳибони аФҳоми мустақӣма бар ин тариқ ҳастанд , ва ӯ ба тнҳоӣӣ дар он тариқаи ташкики намояд , ломҳолаҳ аз « эъвиҷоҷи салиқа ё эътиёд зеҳн ӯст ба шубҳа , пас нафаси худро ба таклиф бар тариқа онҳо бидорад то одат кунад ба саботу итмӣнон ва дар тааллуми улӯми таълимӣа , монанди : ҳисобу ҳандасау ҳайат , мдхлиаҳ тамомаст дар ҳусӯли истиқомати зеҳн , ва бисёр нодир иттифоқ меуфтад ки касе дар ин улӯм « соҳиби яд » бошад ва « мзоўл онҳо бошад , вале салиқа ӯ мустақӣму зеҳн ӯ « қавӣам набошад .

Дувум : ҷаҳл баситаст , ва он аз тараф тафритаст ва иборатаст аз : холӣ бӯдани нафас аз илм ,у атсоФи он ба ҷаҳл , бидӯни инки ҳам чунин донад ки медонад , яъне бар ӯ муштабаҳ нашуда бошад ,у эътиқод донистанро надошта бошад ва дар ибтидои амр , ин сифат мазмум нест балки мамдуҳаст , зеро ки одамӣ то ба ҷаҳл худ барнахурад ва надонад ки намедонад дар садади таҳсили илм барнаме ояд балии боқӣ бӯдан бар ин мақому мондан бар ҷаҳлу сабот бар он , аз рзоӣл азимааст , ки дафъи он лозиму бақои он аз ҷумла мӯҳликотаст ва касе ки муттасиф ба ин сифат бошад бояд саъй дар азолаҳ он кунад , ва таъаммул кунад дар қубҳи ҷаҳлу ҳукми ақл ба инки ҷоҳил , фии алҳқиқаҳ инсон нест , ва агар онро инсон гӯйанд ба ҷиҳати мушобеҳат сӯратаст ки бо инсон дорад , зеро ки инсон дар соири чизҳо ки биҷузи илм ва донишаст , аз ҷисмяту ғазабу шаҳвату басару самъу савту ғайри инҳо , бо соири ҳайвонот шарикаст ,у фазилати инсон бар сойирин , ба илм ва маърифатаст пас , агар онро низ надошта бошад ҳайвонӣ хоҳад буд мустақӣми алқомаҳ ва аз ин ҷиҳатаст ки агар шахсеи омӣ дар маҷлиси мубоҳисаи уламоу мҳоўрот эшон биншинад ва аз ақволи эшон чизеи нафаҳмад , нисбат ба эшон бо чаҳорпоён фарқӣ надорад ва чун инро фаҳмид таъаммул кунад ки чаҳ ҳалокатӣ аз ин болотар , ва чаҳ сифатӣ аз ин бадтар ки ӯро аз ҳудӯди инсонияти хориҷ ва дар зумра бҳоем дохили намояду баъд аз он татаббуъи намояд дар оёту ихборӣ ки дар мазаммати ҷаҳлу нодонии расида .

Ва дар баъзе аз аҳодӣси онро мӯҷиби духули нор фармӯдаанд аз ҳазрати расӯли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам Марвӣаст ки шаш тайифа ба ҷиҳати шаш чиз , пеш аз муҳосибаи дохил оташ хоҳанд буд : яке аз онҳо сҳроншинону саканаи қроу мавозиъӣ ки аз аҳли илм холӣаст ба сабаби ҷаҳлу нодонӣ ки доранд »у баъд аз инҳо мутазаккири шарофат илм шаваду мулоҳизаи ончӣ дар фазилати он расида бинмоед ҳамчунон ки баъзе аз он мазкӯр хоҳад шуд , пас аз хоби ғифлати бедору саъйу иҷтиҳод дар дафъи ҷаҳли худ намояду ҷаду ҷаҳд дар таҳсили улӯми зарурӣа аз аҳл он кунад .