Гўӣим ба тавфиқи худои таъолӣ ки нафаси андари мардум ба се мартабатаст : наУмияу ҳиссӣау нотиқа , ҳамчунонк зойиши олам ба се мартабатаст : маодину наботу ҳайвон . Ва нафас наУмия оҷизаст андари тухм аз растан ва аз корбстни қӯт ,у нафаси оҷизӣ оҷиз нест аз кор бастани қӯти хеш ба ёфтан мари маҳсусотро , ва чун қӯти нафаси инсонии андар нутфа бошад бар мисол тухмӣ бошад ки андрў дарахтӣ бошад бо ҳамаи олатҳои дарахт ва оҷиз бошад аз пазируфтани зиёдат , ва чун андари раҳми модаи аўФтд тавоноӣ ёбаду қӯти кор бастани хеши бпзирФтни зиёдат бар мисоли тухм ки андари хоки аўФтду оби вҳўоу оташи мрўро ёрӣ диҳанд ,у андари он ҳол ки андари раҳм мода бошад он нутфаи мрўрои андари ҳоли хеш ихтиёр набошад бал ки маҷбур бошад , бар мисоли тухм ки андари хоки обу ҳаво ва оташ бияёд натавонад ки наравед , пас нутфа кандар пушти мард феълӣ набӯд ӯро – на ба ҷабр ва на ба ихтиёр – ва чун андари раҳми аўФтод кор кун гашт ба ҷабр ки аз он натавонист бози истод , ва то бидон вақт ки ҳис бадв напайваст бо шинохтани баду нек ва донистани дӯст аз душман ӯ маҷбур буд , ва чун ҳиси бёФти мухтори гашти андари феълҳои хеш ва хост бигуфту хости хомӯш буд , хост бирафт ва хост бинишаст , ва аз дараҷаи ҷабр ба дараҷа ихтиёр афтод ,у худованди илми ҳақиқати мари мухторро нои тамом ва заъиф шинохтанд , ва худ ҳамчунинаст , аз баҳри онки мухтор он бошад ки хоҳад бикунади корӣ ва хоҳад накунад , ва хостан ӯ мари чизеро ва аз нохостан ӯ ҳамон чизро аз заъифӣу оҷизӣу нотамомӣ ӯ бошад , чаҳ агар тамом будӣ чизе кардӣ ки ӯро аз он боз набоистӣ гаштан .

Пас гўӣим ки мардуми андар ҷабр ёфтан ҳису нутқ мухтораст . Ва мухтори шарифтар аз маҷбураст , влкн тавоно нест , ки агар тавоно будӣ мухтор набӯдӣ блак аз ихтиёр бениёз будӣ . Ва чун мардум ки аз дараҷа нафас наУмия ба дараҷа ҳиссӣ омад аз ҷабр ба ихтиёр расед лозим ояд аз ҳукми қиёс ки чун аз дараҷаи ҳис ба дараҷа ақл расад қодир мутлақ гардад , ва ин он вақт бошад ки андари кор бастани нафаси нотиқау парвариш ӯ бар ҳақу кор бастани амал ва шинохтани илми тақсирии ниўФтд то аз дараҷаи ихтиёр ба дараҷа қудрат расад . – ва ин бурҳонӣ равшанасту роҳии сутӯда ки намӯда шудаи хирадмандро .