Шукри номаҳсӯру ҳамди номаҳдӯди ҳазрати воҷиби алўҷўдро - ҷлти қудрата - ки зевари ақлро перояи вуҷӯди инсони сохт то ба всилти он дар касби ахлоқи ҳамидау авсофи Ҷамилаи ғояти ҷаҳд мабзул гардониду салавоти номаъдӯди нисори равзаи мунаввари муаттари Сайиди коиноти Муҳамади Мустафои алайҳи акмали алтҳёти бод ки кисвати халқу маншури халқаш ба тароз « лўлоки лмои хилқати алоФлок »у тғроӣу анки лаълии халқи азими мтрзу мўшҳи гашт ,у салому тҳоё бар авлоду ансор ӯ бод ки боиҳми ақтдитми аҳтдитм .

Аммо баъд , бар рои аҳли камол - ки рӯй сухан дар эшонаст - пӯшида намонад ки бар бадан ҳар фардӣ аз афроди инсони ҷавҳарии шариф ки онро рӯҳ хонанд аз олами амри қул алрўҳи ман амри рабӣ муваккиласт ва бар ваии қаҳрамон . Ҳақиқати одамии иборат аз он ҷавҳараст ва ӯ пайваста ба зоти худ қоимаст ва аз фанои мҳрўсу масӯну мустаъиди тараққӣу камол . Ва чунонкии бадан аз шаҳавоту лаззоти маҳсус маҳзуз мегардад ва рӯй дар олам суфло дорад , рӯҳ низ аз маърифати ҳазрати иззат ки ғояти ҳама ғоётаст - ъзи шонау идроки ҳуқуқу аФозти хайроти баҳра манд мегардад ва рӯй дар олам қудс дорад ,у чунонкии бадан ба воситаи амрози музмина аз хосияти худ фурӯ монад рӯҳ низ кайфиятӣ ва моҳиятӣ дорад ки чун ба маразӣ аз амроз ки бадв махсӯсаст - аз ҳуби ҷоҳу молу иктисоби шаҳавоту илтифот ба лаззоти олами суфло мубтало гардад , аз хосият фурӯ монад ки он мушоҳидаи ҳазрати зулҷалолу идроки маъқӯлоту аФозт хайрот бошад .

Ҳамоно шоир дар ин маънӣ гуфта бошад :

Ва чунонкии атиббои ҳиммат бар азолти амрози бадану ҳифзи сиҳҳати он масруф гардонидаанд , анбиё низ назари ҳиммат бар дафъи офоту амроз рӯҳ гумоштаанд то ӯро аз вртоти мӯҳликау гирдоби ҷаҳлу нуқсон ба соҳили наҷот ва камол расонанд . Марди хирадманд чун ба назари дақиқи тааммули намояд бар вай равшан шавад ки мақсӯд аз ирсоли муқаллидони амонати рисолати таҳзиби ахлоқу татҳири сайр бандагонаст . Ва ин маънӣ бар лафзи шоири бад-ӣни саёқи торӣ :

Худ ҳазрати рисолати ниқоб аз чеҳраи арӯси ин маънӣ барандохтау ҷамоли ин талвеҳро бар сарири ин тасреҳ ҷилва дод ки « беъсати лотмми макорими алохлоқ »у қавонини ин қисмро ки илми ахлоқу ҳикмат амалӣ хонанд уламои салаф дар мтўлот ки фаҳми қсири ин ҳақир аз идроки шама ӣӣ аз он қосираст . Асткмоли халқро ба ваҷҳи аҳсану тариқи эмин дар қайд китобат кашидаанд . Ва аз вақту замони мубораки одами сафӣ то бад-ӣни рӯзгори ашроф банӣ одам ба машаққат бисёру риёзати бкмол , фаҳми фазойили арбаъаро , ки ҳикмату шуҷоату иффат ва адолатаст саъии балиғи бтқдим расонидаанд , ва онро сабаби саодати ?данеу наҷоти уқбо шимурдаанд ва гуфтаанд :

Акнӯн дар ин рӯзгор ки зубдаи дҳўру хулоса қурунаст чун мизоҷи акобр латиф шуд ,у бузургони соҳиби зеҳни блндрои пайдои гаштанд , фикри софӣу андешаи шоФӣ бар куллиёти умӯри маош ва маъод гумоштанду сунану авзоъи собиқ дар чашми тамизи эшон хор ва бимоиаҳ намӯд ; ва низ ба воситаи курури замону мурӯри авони аксари он қавоиди андрос пазируфтааст эҳёии он авзоъ бар хотири хатиру змири мунири ин ҷамоат гарон омад , лоҷарами мрдўори пои ҳиммат бар сари он ахлоқ ва авзоъ ниҳоданд ва аз баҳри маошу маъоди худ ин тариқ ки акнӯн дар миёни бузургону аъён мутадовиласт чунонкии ин мухтасар бар шарҳи шама ӣӣ аз он мқсўраст пеш гирифтанду бунёди корҳои динӣу дунявӣ бар он мабно мустаҳкам гардониданд . Дар маъонӣ бозасту силсилаи сухани дароз , дар ғараз шурӯ кунем .

Муддатӣ шуд ки ин заъифи убайди зокониро дар хотири ахтлоҷӣ май буд ки мухтасарии мабнӣ бар баъзе ахлоқи қудамо ки онро халқ акнӯн мансӯх мехонанд ,у шама ӣӣ аз ахлоқу авзоъи акобри ин рӯзгор ки инро мухтор медонанд бтҳрири расонад то мӯҷиби фоидаи толибони ин илму мубтадӣони ин роҳ бошад ( лизои ин рисоларо ) ки ба ахлоқи алошроФ мавсӯмаст дар қалам оварад , ва онро бар ҳафт боб қарор дод ҳар боби муштамил бар ду мазҳаб : яке мазҳаби мансӯх ки қудамо бар он наҳҷ зиндагонӣ кардаанд ва яке мазҳаби мухтор ки акнӯн бузургони мо ихтироъ кардаанду баннои умӯри маошу маъод бар он ниҳодаанд . Ва ҳар чанд ки ҳади ин мухтасар ба ҳазл мунтаҳӣ мешавад , аммо

Момўли ин заъиф дар саъии ин мухтасари онкӣ :