Ҳамду сноӣӣ ки рўоиҳи зикри он чун сноёии субҳи брнкҳти даҳони гул ханда занаду шукру сипосӣ ки Фўоиҳи нашри он чун насими сабои ҷаъдау турра сунбул шаканд , зоти поки карӣмиро ки аз аҳотти блтоиФи карамаши нутқро натоқ танги омада , қадӣмӣ ки ақли баборгоҳи кбрёءи қадамаши қадамии фаро пеш наниҳод , басирӣ ки дрмшкоаҳи зҷоҷии басари бчроғи идроки партави ҷамол ҳақиқаташ натавон дид , самиъӣ ки дар даҳлези самъ аз гнбдхонаҳи ваҳму хаёли садои мунодӣ азиматаш натавон шунид . Зўоҳри алавиро бо ҷавоҳири суфло дар як риштаи тартиби вуҷӯд ӯ кашид , ниҳоди одамро ки олам Асғараст аз силсилаи офариниш дар мартабаи ахрӣ ӯ андохт , ҷли ҷалолау таъолӣ ва ъам нўолаҳу таволӣу дуруду тҳёту салому салавотӣ ки аз мҳби анфоси раҳмонӣ бо нафаҳоти риёзи қудс ҳмъноиӣ кунад , бар равзаи мутаҳҳару турбати муаттари хоҷаи вуҷӯду нухбау нқоўаҳи кули мо ҳўи мавҷӯд ки раҳмат аз сднаҳи хобгоҳ истироҳат ӯсту ризвон аз хзнаҳи хилвати сарои селоат ӯ , раҳматаши ҳамаи шаби машъала нур дирафшанду ризвонаши гирди наълин бгисўӣ ҳур ифшоанд , бар тъоқби айёму лиёлии мттобъу мутаволӣ .

Сами алии ?алау أҳбобаҳу итратау أсҳобаҳи ман алтоҳрину алтоҳроту алтибину алтиботи أҷмъин .

Аммо баъд пӯшида нест бар арбоби қроиҳи салиму табоиъи мустақӣм ки ҷамъи байни саноатии алнзму алнср таазур дорад , чунонк рӯй ин матлӯб аз бештари толибон дар парда имтиноъасту табъ аз аиФоءи ҳақ ҳар ду қосръ ,у ан сар манеҳ ҷониби соءи ҷониб ; ва ман банда , саъди алўроўинӣ аз мабодии кор ки авоили ғарраи шабоб буд илои иўмнои ҳозо ки айём албиз куҳулатаст , ъқуди манзумотро дар ақди эътибори Фҳўл фозил меоварадаму нқўди мансуротро сиккаи қабули мулӯку акобр май ниҳодам то бақадр вусъи ин ду Киримаро дар ҳаҷари тршиҳу тарбият чунон баровардам ки роғибону хотбонро бхтбтшони бўоъси рағбат бо дид омаду бъдмо ки суханони аҳли асру гузаштагони қариби алъҳд мутолиа кардаму бмсбори астқсои ғӯри маҳосину мқобҳ ҳама бишнохтам , хабисотро аз таййиботи даври андохтаму абкорро аз сибот тамиз кардаму аҳтўоءи назар бар ракику рақиқу ҷалилу дақиқ ҳосил омад , баъзе аз он кутуби асмор ва ҳикоёт ёфтам бсёқти муҳаззабу иборати мстъзби оростау алфози тозӣ дар порсии бҳсни таркибу трсиФ истеъмол кардау ҷамоли он таснифи фии أбҳии мулаббасу أшҳии манзар бар абсори аҳли басират ҷилва дода чун Калила ки аклилисти фарқи мафохирони броътро бғрри лолӣу дрри мтлолии мурассаъу Синдбоднома ки бод қабулаш наУмия рғботро дар табоиъ таҳрик додаст ва бар хондани он тҳриз кардау тайифаи онро мстҳсн доштау ъндии лأтоӣли таҳтау мақомаи ҳамидӣ ки ҳаммомаи табъ ӯ ҳамаи саҷъ сарой будаст ва қадаҳҳои мамзуҷ аз қадаҳу мадҳи он (ро ) асмоъи хонандагон бар навой асҷоъ ӯ аз якдигари фарои гирифта ва аз қабили расоъли маҷмӯӣ аз мукотиботи мунтаҷаби бадеъӣ ки ббдоиъу рўоиъи калимот ва нукот машҳунаст лутф аз метанат дар овехтау ҷзолт бо слости омехтау онрои Утбаи кутуба ном карда . Китоби муҳаққиқи он Утбаро басӣ бӯсидаанду бмроқӣ ғоётш нарасидау гуруҳеи онрои хўдғниаҳи хонда ки мғнии шеваи ист аз талаби ғўонии афкори дабирона ва фароед қлоиди ршидолдину тўот ки гӯшу гардан офоқ бидон мтҳлисту хавотири зўии алолбоб аз Фзолоти фазли аўмли ءолأҳобу ммтлӣу зарраи алшорқи зини аддӣни бен Сайидии зангоне ки дар мшорқу мғорб чун офтоб соирасту мФорқи ъзмоءи дайну давлати бҳмли мукотибот ӯ муфтахар , чунонкии садри Саиди ҷамоли аддӣни Хуҷандӣ , сқии аллоҳи ӯҳда , дар ҷавоби номаи тозӣ ки қозии алқзоаҳи афзали аддӣни Аҳмади бен абди аллтиФи алниризӣу ҳўи албҳри алғзири удабоу алҳбри алнҳрири кломоу мзҳбои фузалои ани соири олълум бмрнди бхдмт ӯ фиристод , дар абдоءи узри хеши бтъризи зикр ӯ мекунаду бўрўди натоиҷи фикр ӯ ки вақте босФҳони бхдмти садри Саиди садриддини Хуҷандии фиристода буд ва ӯ се ҳазор динори замимаи ҷавоби он гардонида , ифтихор май намояду минўисд ,у луи канти босФҳони лсҳли алии алأмру ҳони ази канти аҳзўи ҳзўи алсдри алсъиди садри аддӣн , бўоаҳи аллоҳи аъло алҷанони ҳайни соғи садри ранҷони лأсмоъи даҳраи алшнўФи Фнсри алайҳи алأлўФ ӯ канти алўзири анўшрўони лмои назми қозии أрҷони фии мадҳаи алдру алмрҷони локинии мусофири нҳби ани кули шийъ ҳатто алъсо , ъ ,у луи أни мо бе болҳсии қалақи алъсӣу рисолоти баҳоуддӣни Бағдодии муншии ҳазрати хоразм ки брсолот баҳоӣ маърӯфаст ва агар баҳоӣ бошад , бсмн ҳар ҷавҳари смин ки мумкин буд , ҳсётӣ ки дар маҷории анҳор беонашёбндорзону ройгони намояду тарҷумаи яминӣ ки агар бимин мғлзи мутарҷими онрои соҳиб бисёр мояи сухан варӣ гӯйанд , ҳнсӣ лозим нашаваду агрч ӯ аз срхсрони сФқаҳи хеши Фирдавсии вори бҳкми тундам аз он мақолат астқолтӣ кардааст ва аз тахаллуси китоб тмлсӣ намӯда ва чун тухм дар замини шӯраи афшондау ниҳол дар замин бе гавҳари нишонда , самарат наёфта ва гуфта :

Аммо рӯзгори лои шули бенонау лои кули лисона бар он саҳифаи пар латифа мехонд ва навъе дигар чун нФсаҳи алмсдўри сохтаи вазири марҳӯм , шарафи аддӣни нўшрўони холид ки зикр ӯ бидон хлўд ёфт ва алҳақ аз гардиши рӯзгор ки бо судӯру аҳрор дар ъҳўди собиқу лоҳқ чаҳ гузоронидаасту ҳикояти он никоят ки аз ғдри ин ғоши ғрор бо мулӯки тоҷи бахшу салотини гардани каш чаҳ рафта , бар сиблати ихтисор боқӣ нагузошт ва дар эроди сухани эҷозӣ ки аз боб эъҷозаст . Зоҳир дораду зайли ҳамин нФсаҳи алмсдўр ки наҷми аддӣни Абуалрзо ( ӣ ) қумӣ кард ва аз мунқатиъи аҳди эшон то охири умри хеши ҳарч аз тақаллуби аҳволи аҳли рӯзгору аФозлу амосли вузароу умароу мулӯк ва судӯр шунидаст ва мшоҳдт карда , бҳрики ишоратии лутф омез кунад ва аз рзоилу фазойили эшон нбзии бози намояд , онрои худ чаҳ тавон гуфт ки шарҳи хасоиси он зайлро агар мзил кунам бомтдоди айём пайваста гардад , зайлии биўоқити нкту дрри амсоли моломол , зайлӣ ки атрофи он боби ъзби иборати шастау ғубори такаллуфу тъсФ пиромнш нишастау дигари троиқи мухталифу мтбоин ки акобри фузалоу блғоро буд ва агар аз ҳар як анмўзҷии бози намоям , ботолти анҷомад аммо тариқатӣ ки хоҷаи фозили Заҳири аддӣн Караҷӣ дошт , кутубаи аҷам аз нсҷи китобат бар минвол ӯ , агар хоҳанд , қосир оянд ,у луи кони бъзҳми лбъзи зҳиро ва навъе дигар , агрч аз русум дабирон берунаст чун нФсоти саҳари калому мҷоҷоти ақломи амири хоқонӣ ки хоқони Акбар буд бар хайли Фсҳоءи замона ва дар он майдон ки ӯ се Тифли бенонро бар неи пора савор кардӣ , қсби алсбқи броът аз ҳамаи брбўдӣу гирди гоми зардаи калакаши авҳоми собиқони ҳалаба даъвӣ бшикофтӣу дигари рсоилу рқоъу фусӯл аз анвоъи бмтолъаҳи ҳамаи маҳзузи гаштаму баъд аз вуқуф бар ҳақоиқи он гирди дақоиқи мубдиъоти баромадаму шамемӣ аз насим ҳар як бмшоми орзӯ истиншоқ кардам чун наҳл бар ҳар шукуфа аз аФнон иборот нишастам ва аз ҳар як ончи хулосаи латофату мсосаҳи ҳаловат буд , бо хлиаҳи хотири барадам то аз муфрадоти аҷзоъи он мураккабии бФрти имтизоҷи асали вор ҳосил омад ки имкони тмииз аз миёни кул ва ҷузъ бархест .

Ва чун дар млобсту муморасати ин фани рӯзгории бмни баромад , хостам ки то аз фоидаи он оидаи умри худро захираи гузораму китобӣ ки дарав дод сухани ороӣӣ тавон дод , ибдоъ кунам муддатии дарози нўоҳзи ҳиммати ин азимат дар ман меовехт то мутақозӣони даруниро бар он қарор афтод ки аз ъроиси мухтареъоти гузаштагони мухаддира ки аз перояи иборат отил бошад , бадаст ояд то кисватии зебанда аз дасти бофти қареҳаи хеши дарави пӯшаму ҳлитии фарибанда аз санъати сёғти хотир худ бирав бандам . Бисёр дар баҳсу астқроء он кушедам то як рӯзи тбошири бишорати субҳи ин саодат аз матлаъи андеша рӯй намӯду мулҳамӣ аз варои ҳиҷоби ғайби сарангушти танбеҳ дар паҳлавӣ иродатам зад :

Онки китоби марзбони нома ки аз забони ҳайвоноти аҷам вазъ кардаанд ва дар аҷами моъдои Калилау Димнаи китобии дигари машҳуни бғроиби ҳикмату мҳшў бар ғоиби ъзту насиҳат мисли он насохтаанд ва онро бар на боби ниҳода , ҳар бобии муштамил бар чандини достони бзбони табаристону порсии қадими бостон адо карда ва он олами маъниро блғти нозилу иборати соФл дар чашмҳо хори гардонида .

Ва пиндории ин арӯси зебо ки аз даруни парда хмўл бимонад ва чун дигари ҷавории мншот дар бару баҳр сафар накарду шӯҳратӣ лоиқ наёфт , ҳам аз ин ҷиҳат буд ки чун зоҳирӣ ороста надошт , дўоъии рағбат аз ботини хонандагони бтҳсили он мтдоъӣ наомад . Агар ин орзӯи таронаи шаҳват анинаст , бисмии аллоҳи боФтзози ин узрат машғӯл бош ва ҳеҷ узри пеш хотир манеҳ .

Марои синаи амл аз шарҳи ин сухан мншрҳ шуд .

Ҳамон замони миёни талаб дар бастаму нншстм то он ганҷи хонаи давлатро бадаст оварадам , завоёии он ҳамаи бгрдидму хбоёии асрори он баназари астбсор тамом бидидаму тилисми таркиби он аз ҳам фурӯи кушодам ва аз ҳосили ҳамаи млхсии сохтам , боқии андохтам , кФзлоти أқдоҳи рддни алии алсоқӣ ва бар ҳамон сиғти асли бгзоштм ва онгаҳ мтшмрои ани соқи алниаҳи соФрои ани ваҷҳи аломниаҳ , пеши ин мурод боз рафтам ва дар маърази пеши баради ин ғараз аз пешонии худ ҳадафӣ аз баҳри саҳҳоми эътирозот пеш оварадам . Ва мо кули ман нашри أҷнҳтаҳи блғи алأҳотаҳу лои кули ман насри кнонтаҳи қртси алҳмотаҳ , болҷмлаҳ чун андеша бар оғозу анҷом кор гумоштам , дар ҳол ки сулолаи охролъмл дар мшимаҳи аввали алФкр падед омад , толеъи вақтро расад кардам назарии саодати бахш аз муштарии осмони ҷалолу манқибати аънии худованд , хоҷаи ҷаҳон , соҳиби аъзами низоми Алъолам , малики взроءи алъҳду أҷлҳми кмолоу أФзлҳми фузалоу إФзоло , рбиби алднёу аддӣн , муайяни алислому алмуслимӣн , аъло аллоҳи шаънау أзҳри алайҳи إҳсонаҳ , бадв муттасил ёфтам . Донистам ки таъсири он назар ӯро бҷоӣии расонаду манзур ҷаҳонён гирданд , пас он саҳифаи аслро пеши ниҳодаму бъборти хеши нақл кардан гирифтаму машшотаи чарби дасти фикратро дар ороиши лаъибатони ширини шамоили дасти бргшўдму донои ошкор ва ниҳон донад ки аз ниҳони хонаи фикрати ҳеҷ соҳиби сухани матоъии дарбори худ нбстм ,у раъйати алърии хирои лии ман алсўби алъмор ва ҳар дарӣ ки дар ҷайби фикру гиребони сухани нишондам аз дарҷи мафкураи хеш берун гирифтам ва ҳар марҷонӣ ки аз остини ақлу ҷони рехтам , аз хазонаи ҳофиза худ баровардам .

Ва чун бар қади ин узрои музайяни чунин дебои млўн бофта омад , баному алқоби ҳумоюнаш мтрз кардаму дебочаи умри худро бзкри баъзе аз мафохири зоту мъолии сафоташ мтро гардонидам ва дар мақта ҳар бобии мухлисии дигари бдъоу санои зоҳрши атоби аллоҳи нашрау абқии алии алдҳри зикра , падед оварадаму агрчи имрӯзи чндонки чашми басират кор мекунад , дар ҳамаи анҳоءу арҷоءи гетии лосимо дар басити Ироқин аз акорми олам ва акобрамаму аФозли мулӯки арабу судӯри аҷами ҳамин икдонаҳи ақди бузургӣу ягонаи аҳди бузургворӣ тавон ёфт ки фазли боҳрши пероя карам вофирасту асарӣ аз мъолми илм агар имрӯз нишон медиҳанд ҷуз бар садаи сиёдату содаи ҳишмат ӯ сӯрат пазир нест ва нишоед ки чунин бизоъатии ҷузи бурузи бозори давлат ӯ фурушанд ва чунин тӯҳфаи ҷузи пеши бисоти ҷалол ӯ ниҳанд , нъми ҳозои лиҳозо . Ва аммо қидмати бандагии ман бар тақдими ин хизмати худ боисӣ дигараст , аз он мақом ки номи ман аз девони аншоءи фитрат дар қалам таклиф гирифтанду рақами ақлӣ ки мзнаҳ тмииз бошад , бар носиаҳи ҳол ман заданд то ин замон ки аз маротиби сини бад-ӣни мартабаи расидам , ҷуз дар паноҳи ин ҷаноби маҷду макорими нпрўридму Тифли балоғатро бҳди булӯғ дар ҳизонати тарбияти ин остонаи расонидаму варои ин иҷҳофӣ натавон буд ки إтҳоФи китоби ман бандаро бчнини худовандӣ май бояд ки ҳар рқъаҳ аз натоиҷи табъаш дар ҳисоби дабирони олам китобӣаст ва ҳар нома аз нсоиҷи қаламаши нақши бандони коргоҳи таҳриру тҳбирро корнома

Ва ҳаркии тарафии азин туҳафи бҳзртши воситаи тақарруби шиносад , чунон бошад ки гуфт :

Ва дар асноءи қасида ки бснои Фоиҳш мўшҳ дорам , байтии ҳам азин саёқ меояд :

Ва агар аз сҳоиФи латоифӣ ки аз қалами ғайбнигор ғароиби бориш ки дар хзоини мулӯки ҷаҳони маҳфӯз ва макнунаст , боз гуфта шавад . Ҳамоно аз забони ҳоли бсмъи инсофи ин бояд шунид :

Фии алҷмлаҳ аз бдоит то ниҳоят ки дил бар андешаи ин ихтироъи ниҳодаму ҳиммат бар аФтроъи ин бикри омада ғайб гумоштам , бар ҳар мояи дори маънӣу перояи банди ҳунар ки расидам , ӯро бар итмоми он мрғб ва мҳрз ёфтам , то аз маърази лоӣмаҳи аҳмити Фмои ашўити иҷтиноб воҷиб дидаму тҳрзи ман бар таъаррузи ин нФҳаҳи тавфиқ ки аз мҳби каромати илоҳӣ дар омад , биФзўд ва дар он ҳолат ки шӯриши Фтрот Ироқ бидон захмаи носоз ки аз пардаи чархи сифлаи навоз берун оварад , маро бо сипоҳони афканду ани канти фӣҳо алии мунқалиби ман алأҳўолу музтариби ман алأҳўол . Бмҷолсту мноФсти аҳли он буқъа ки шоҳи рқъаҳ ҳафт кишвараст , тзҷити айём ноМуродӣ мекардам ва дар паии низоми ҳол дар мадрисаи Низомия аз анфоси эшон ки баъзе нави расидагони олам маънӣ буданд ва баъзе бақоёии салафи аФозл , боқтбоси фавойид машғӯл мебудаму сурати хумори воқеаро бкоси астиноси эшон таскинӣ медодам , як ду ҷузъи азин аҷзоъ дар мутолиаи ин тайифа меоварадам . Агар аз астҳлоӣӣ ки мазоқи ҳамаро аз хондани он ҳосил омад , иборат кунаму асттроФӣ ки ин нмтро намуданд , бози намоям , такаллуфӣ дар сӯрати тслФи ман ғайр алҳоҷаҳ намӯда бошам ва яке аз он тайифа ки воситаи алъқди қавм буду блтФи табъу саломати завқу диққати назару камоли броът аз аҳли ин саноати мумтоз , аз тамошои саводи он ҳаргиз сайр намешуд ва ин лафз агарчӣ мустаҳҷанаст бози гуфтан . Бар забон ронад ва гуфт : ҳақи ?лаи أни иктби бсўоди алқлби алии баёзи алъайн ; ва як рӯз битозагӣ бодӣ дар оташи ҳавас ман дамиду боншоди ин байт хуш омад , хотири маро муштаал гардонид ва бар ман хонд :

Ва бо онки аворизи рӯзгор ва пеш оварад ихтилофи адвори маро дар тайу нашр нопарво медошт ; ҳаргоҳ ки халсаи ман алзмону Фрсаҳи ман алҳдсони замонаи шӯхи чашмро чашми захмӣ дар хоби зҳўли ёФтмӣу ҳуҷраи харобаи дил аз омад вшди эҳдоси мутаволӣ холӣ шудӣ , соъатӣ бақадр имкони бтҳрири фаслӣ аз он фусӯли прдохтмӣ ва агар айёри мбоъдту мусоидати ин аҷул дирангӣ намой ва ин малули мҳроФзои барин гӯна набӯдӣу дўоъии ҳамму масоъии қаламро банд бар банд трохӣ науфтодӣ дар андаки рӯзгорӣ аз он фароғат рӯй намӯдӣу андеша аз манзили даври поёни қӯти басари ҳад феъл раседӣ ва акнӯн ки знобаҳ аз авохири китоб ки носохта буду бастаи нокомӣҳои айёми монда , бо тамоми пайвасту ақди мабоонии он бнзом расед , ин банда сногстр мутаваққиъасту маҷоли умедаши мтўсъ ки бавоситаи сяти ҷаҳони паймои худованд , хоҷаи ҷаҳони зоъФи аллоҳи мъолиаҳу азъФи мъодиаҳи ани қариби арсаи ақолим чунон паймоед ки суръати сайраши гирди ғайрат бар кавкабаи сабо ва дбўр ифшоанду оташи рашк дар миҷмараи шимолу қабули афканду номи бузургвораш аз дебочаи марзбони нома бар рӯй рӯзгори мухиллад ва мؤрх бимонаду чашми аҳли замонаи бсўоду ибози он равшан гардаду таровати ваҷдати онрои ихтилофи ҷадидину иттифоқи Фрқдин ботил нигараданду онки софи соғар инсоф нахурда бошад ва нашавон ин шароби мухталиф алолўон нагашта , аз завқи он хабарии бози надиҳад ки имкн ки мазоқи ҳол ӯ баракси идрокӣ дигар кунад ;

Ва арҷўоллаҳи таъолии ани лои итолъҳои إлои алмбрؤни ани أдноси хаёлоти алхлди влои имсҳои إлои алмтҳрўни ани анҷосу соўси алсхту алҳсд , эзад , таъолӣ , афвоҳи ҷаҳонёнро бо тоиби зикри маноқибу мосри худованд , хоҷаи ҷаҳон , соҳиби аъзами мтибу мушаррафи дороаду асмоъи ҷаҳонро бҷўоҳри мҳомду мафохираши мқрту мшнФ , маҳосини осори карамаш то қиёми соъати боқӣу иқдоми ҳммш дар ?мароқӣ улувва соъаҳи Фсоъаҳ дар тараққии бмҳмду ?ала .