Фармуд лутфҳои шумоу саъйҳои шумоу тарбиятҳо ки мекунед ҳозроу ғоибо , ман агар дар шукру таъзиму узр хостан тақсир мекунам зоҳирани банно бар кибр нест ё бар фароғат , ё намедонам ҳақи манъамро ки чаҳ муҷозот май бояд кардан ба қавлу феъл . Лекин донистаам аз ақида ӣ поки шумо ки шумо онро холис барои худо мекунед ман низ ба худо май гузорам то узри онро ҳам ӯ бихоҳад чун барои ӯ кардае , ки агар ман ба узри он машғӯл шавам ва ба забон икром кунам ва мадҳ гӯям чунон бошад ки баъзе аз он аҷр ки ҳақ хоҳад додан ба шумо расед ва баъзе мукофот расед , зеро ин тавозуъҳоу узр хостану мдиҳ кардани ҳаззи дунёст , чун дар дунё ранҷӣ кашидӣ мисли базли молӣу базли ҷоҳии он ба ки ивази он ба куллӣ аз ҳақ бошад . Ҷиҳати ин узр намехоҳам , баёни онки узр хостани дунёст зеро молро намехуранд матлӯб лғираҳаст ба моли асбу канизак ва ғулом мехаранд ва мансаб металабанд то эшонро мадҳҳо ва саноҳо мегӯйанд . Пас дунё худ онаст ки бузург ва муҳтарам бошад ӯро сано ва мадҳ гӯйанд .

Шайхи нассоҷи бухории мардии бузург буду соҳиби дил , донишмандону бузургон назд ӯ омадандӣ ба зиёрат , бар ду зону нишастандӣ , шайхи уммӣ буд , мехостанд ки аз забон ӯ тафсири қуръон ва аҳодӣс шунаванд , мегуфт : « тозӣ намедонам шумо тарҷумаи оятро ё ҳадисро бигӯед то ман маънии онро бигӯям » мегуфтанд ӯ тафсиру таҳқиқи онро оғоз мекард ва мегуфт ки Мустафои слии аллоҳи алайҳу силам дар фалони мақом буд ки ин оятро гуфту аҳволи он мақом чунинаст . Ва мартаба ӣ он мақомроу роҳҳои онроу урӯҷи онро ба тафсил баён мекард . Рӯзии алавии муъаррифи қозиро ба хизмат ӯ мадҳ мекард ва мегуфт ки « чунин қозӣ дар олам набошад ришват намесетанд , бемайл ва бе муҳобои холиси мухлиси ҷиҳати ҳақи миёни халқ адл мекунад » гуфт « инак май гӯйӣ ки ӯ ришват намесетанд ин як борӣ дурӯғаст . Ту мард улуввае аз насли Мустафо « слии аллоҳи алайҳу силам » ӯро мадҳ мекунӣу сано май гӯйии ин ришват нест ? ва азин беҳтар чаҳ ришват хоҳад бӯдан ? ки дар муқобила ӣ ӯ , ӯро шарҳ май гӯйӣ »

Шайхи алислом трмдӣ мегуфт « Сайиди бурҳони аддӣни қудси аллоҳи сираи алъзими суханҳои таҳқиқ хуб мегуяд аз онаст ки кутуби машойиху асрору мақолоти эшонро мутолиа мекунад . » яке гуфт « охири ту низ мутолиа мекунӣ чунаст ки чунон сухан наме гӯйӣ ? » гуфт « ӯро дардӣу муҷоҳида ва амалӣ ҳаст » гуфт « онро чаро наме гӯйӣу ёд намеоварӣ аз мутолиа ҳикоят мекунӣ асл онаст ва мо онро мегӯйем ту низ аз он бигӯ » эшонро дарди он ҷаҳон набӯд , ба куллӣ дил бар ин ҷаҳон ниҳода буданд . Баъзе барои хӯрдани нон омада буданд ва баъзе барои тамошои нон . намехоҳанд ки ин суханро биомузанд ва бифурӯшанд ; ин сухан ҳамчун арӯсӣаст ва шоҳидӣаст . Канизакии шоҳидро ки барои фурӯхтан харанд он канизак бар вай чаҳ меҳр наад ? ва бар вай чаҳ дили бандад ? чун лиззати он тоҷир дар фурухтаст . ӯ анинаст , канизакро барои фурӯхтан май хирад , ӯро он рҷўлит ва мардӣ нест ки канизакро барои худ хирад . Мхнсро агар шамшери ҳиндии хос бадаст уфтад онро барои фурӯхтан сетанд , ё камоне паҳливонӣ ба даст ӯ уфтад ҳам барои фурӯхтан , чун ӯро бозуӣ он нест ки он камонро бикашад ва он камонро барои зиҳ мехоҳад ва ӯро истеъдод зиҳ нест ӯ ошиқ зиҳаст ва чун онро бифурӯшад мхнси баҳоии онро ба гулгуна ва васма диҳад , дигар чаҳ хоҳад кардан ? аҷаб чун ӯ онро бифурӯшад ба аз он чаҳ хоҳад харидан ? ин сухан сурёнӣаст зинҳор магӯӣед ки фаҳм кардам , ҳар чанд беш фаҳм ва забт карда бошӣ аз фаҳми азим давр бошӣ , фаҳми ин бефаҳмӣаст . Худ балоу мусӣбату ҳурмони ту аз он фаҳмаст , туро аз он фаҳм май бояд рҳидн то чизеи шӯй . Ту май гӯйӣ ки « ман машкро аз дарё пар кардаму дарё дар машк ман гунҷид ! » ин маҳол бошад ; оре агар гӯйӣ ки « машки ман дар дарё гум шуд » ин хуб бошад ва асл инаст . Ақли чандон хубаст ва матлӯбаст ки туро бар дар подшоҳ оварад чун бар дар ӯ раседӣ ақлро талоқи даҳ ки ин соъати ақл зиён туасту роҳ занаст . Чун ба вай раседӣ худро ба вай таслим кун , туро бо чун ва чаро корӣ нест . Масалани ҷомаи нобурӣдаи хоҳӣ ки онро қабо ё ҷбаҳ баранд ; ақл , туро пеш дарзӣ оварад , ақл то ин соъати нек буд ки ҷомаро ба дарзӣ оварад акнӯн ин соъати ақлро талоқ бояд додану пеши дарзии тасарруфи худро тарк бояд кардан ва ҳамчунин бемор ; ақл ӯ чандон некаст ки ӯро бар табиби орад чун бар табибаш оварад баъд аз он ақл ӯ дар кор несту хештанро ба табиб бояд таслим кардан . Наъраҳои пинҳонии турои гӯш асҳоб мешунаванд .

Онкс ки чизе дорад ё дарав гавҳарӣ ҳаст ва дардӣ пайдост охири миёни қатори шутурони он уштури маст пайдо бошад аз чашму рафтору кФку ғайри кФк , “ симоҳми Фии вҷўҳҳми мни асари алсҷўд “ ҳарчӣ бен дарахт мехӯрд бар сари дарахт аз шоху баргу мива пайдо мешавад ва онк намехӯрд ва пажмурдааст кӣ пинҳон монад ? инҳои ҳўии баланд ки мезананд сараш онаст ки аз сухании суханҳо фаҳм мекунанд ва аз ҳарфии ишоратҳо маълум мегардонанд . Ҳмчнонк касе вситу кутуби мтўл хонда бошад аз танбеҳ чун калима Эй башнавад чун шарҳи онро хондааст аз як масаълаи аслҳоу масаълаҳо фаҳм кунад бар он як ҳарфи танбеҳ , ҳои мекунад яъне ки ман зери ин чизҳо ( фаҳм мекунам ) ва май байнам ва ин онаст ки ман дар онҷои ранҷҳо бардааму шабҳо ба рӯз овардааму ганҷ ҳо ёфтаам ки “ алми ншрҳи лаки сдрк “ шарҳи дил бениҳоятаст , чун он шарҳ хонда бошад аз рамзӣ бисёр фаҳм кунаду онкс ки ҳануз мубтадӣаст аз он лафзи ҳамон маънии он лафз фаҳм мекунад , ӯро чаҳ хабар ваҳои ҳои бошад . Сухан ба қадар мустамеъ меояд ( чун ӯ накушуд ҳикмат низ бурун наёяд чндонк мекашад ва муғаззе мегардад ҳикмат фурӯ меояд вогрнаҳ гуяд эй аҷаб чаро сухан намеояд ) ҷавобаш гуяд « эй аҷаб чаро наме кашӣ ? » онкс ки турои қӯт истимоъ намедиҳад гӯяндаро низ доъия ӣ гуфт намедиҳад .

Дар замони Мустафои слии аллоҳи алайҳу силами кофариро ғуломӣ буд мусулмони соҳиби гавҳар , саҳарӣ худовандгораш фармуд ки тосҳо баргир ки ба ҳаммом рӯем , дар роҳи Мустафои салавоти аллоҳу алайҳу силам дар масҷид бо саҳоба ( ризвони аллоҳи алайҳим ) намоз мекард , ғулом гуфт эй хоҷаи ллаҳи таъолии ин тосро лаҳза Эй бигир то ду гонаи бгзорми баъд аз он ба хизмати рӯм , чун дар масҷид рафт намоз кард Мустафои слии аллоҳи алайҳу силам берун омаду саҳобаи ҳам берун омаданд . Ғулом танҳо дар масҷид монад , хоҷааш то ба чоштии мунтазир ва бонг мезад ки эй ғуломи беруни ой , гуфт маро наме ҳоланд , чун кор аз ҳади гузашти хоҷаи сар дар масҷид кард то бибинад ки кист ки наме ҳиллад ! ! ҷузи кафшӣу соя эй касе надид ва кас намеҷанбед . Гуфт охир кист ки туро наме ҳиллад ? ҷузи кафшӣу соя эй касе надид ва кас намеҷанбед . Гуфт охир кист ки туро наме ҳиллад ки беруни ое ? гуфт онкс ки туро намегузорад ки андаруни ое , худ кас ӯст ки ту ӯро наме бинӣу одамӣ ҳамеша ошиқи он чизаст ки надидааст ва нашунидааст ва фаҳм накардаасту шабу рӯзи онро май талабад , банда ӣ онам ки наме бинмш ва аз онч фаҳм кардааст ва дидааст малулу гризонст ва азин рӯаст ки фалосифаи руятро мункиранд зеро мегӯйанд ки чун бибинӣ мумкинаст ки сайри вмлўли шӯй ва ин раво нест , синён мегӯйанд ки ин вақте бошад ки ӯ як лўни намояд ки кули иўми ҳўи фии шон ва агар сад ҳазор таҷаллӣ кунад ҳаргизи яке бикӣ намонад охири ту низ ин соъати ҳақро май бинӣ , дар осору афъол ҳар лаҳзаи гӯногӯн май бинӣ ки як феълаши бФълӣ дигар намемонад дар вақти шодии таҷаллии дигар дар вақти гиряи таҷаллии дигар дар вақти хавфи таҷаллии дигар дар вақти раҷои таҷаллии дигар чун афъоли ҳақу таҷаллии афъоли восор ӯ гӯногӯнасту бик дигар намемонад пас таҷаллии зот ӯ низ чунин бошад монанди таҷаллии афъол ӯ , онрои барин қиёс кун ва ту низ ки як ҷузвӣ аз қудрати ҳақ дар як лаҳзаи ҳазор гӯна май шӯй ва бар як қарори нестӣ , баъзе аз бандагон ҳастанд ки аз қуръон ба ҳақ меравад ва баъзе ҳастанд хостар ки аз ҳақ меоянд қуръонро ӣнҷо меёбанд . намедонанд ки онро ҳақ фиристодаст анои нҳни нзлнои алзкри вонои ?лаи лҳоФзўн , муфассирон мегӯйанд ки дар ҳақ қуръонаст ин ҳама некӯаст аммо ин низ ҳаст ки яъне дар ту гавҳарӣу талабӣу шавқӣ ниҳодаем нигаҳбон он моием онро зойеъ нагузорем ва ба ҷое бирасонем ту як бор бигӯ худоу онгоҳи пои дор ки ҷумлаи балоҳо бар ту баборад . Яке омад ба Мустафои слии аллоҳи алайҳ ва силам гуфт оне аҳбк , гуфт ҳуши дор ки чаҳ май гӯйӣ , боз мукаррар кард ки оне аҳбк гуфт акнӯн пои дор ки бадаст худат хоҳам куштани вой бар ту , яке дар замони Мустафои слии аллоҳи алайҳ ва силам гуфт ки ман ин дайн туро намехоҳам валлоҳ ки намехоҳам , ин дайнро бозбстон . Чндонк дар дайни ту омадам рӯзӣ нёсудам . Мол рафт , зан рафт , фарзанд намонад , ҳурмат намонад ва шаҳват намонад , гуфт ҳошои дайни мо ҳркҷо ки рафт бознёид то ӯро аз бех ва бен накунаду хонаашро нрўбд ва пок накунад ки лоимсаҳи алои алмтҳрўн чигуна маъшӯқаст тодри ту мӯе аз меҳри худат боқӣ бошад ба хештани роҳати надиҳад , ба куллӣ аз худ ва аз олам май бояд безор шудану душмани худ шудан то дӯст рӯй намояд . Акнӯн дайни мо дар он дилӣ ки қарор гирифт то ӯро ба ҳақ нарасонад ва онч нобоистаст азў ҷудо накунад азў даст надорад . Пайғомбар ( слии аллоҳи алайҳу силам ) фармуд барои он нёсудӣу ғам май хурӣ ки ғам хӯрдан истифроғаст аз он шодиҳои аввал , то дар меъда ӣ ту аз он чизе боқӣаст ба ту чизе ндиҳанд ки бихӯрӣ , дар вақти истифроғ касе чизе нахурд , чун фориғ шавад аз истифроғи онгаҳ таом бихӯрад ту низ сабр куну ғам май хур ки ғам хӯрдан истифроғаст . Баъд аз истифроғи шодӣ пеш ояд ки онро ғам набошад ; гулӣ ки онро хор набошад , майе ки онро хумор набошад .

Охир дар дунёи шабу рӯзи фароғату осоиш май талабӣу ҳусӯли он дар дунё мумкин несту маъаи ҳозои як лаҳза бе талаби нестӣ , роҳатӣ низ ки дар дунё май ёбӣ ҳамчун барқӣаст ки мегузарад ва қарор намегираду онгаҳи кадоми барқ ? ! барқии пари тагаргии пари борони пари барфи пари меҳнат . Масалан касе азм антолиаҳ кардаасту сӯй қисриаҳ меравад , умед дорад ки ба антолиаҳ расаду саъйро тарк намекунад маъа она ки мумкин нест ки азин роҳ ба антолиаҳ расад алои онк ба роҳ антолиаҳ меравад агарчӣ лангаст ва заъифаст аммо ҳам бирасад , чун миннатҳои роҳ инаст , чун кори дунё беранҷ муяссар намешаваду кори охират ҳамчунин , бории ин ранҷро сӯии охират сарф кун то зойеъ набошад . Ту май гӯйӣ ки эй Муҳамади дайни моро бустон ки ман намеосоем ? ! дайни мо касеро кӣ раҳо кунад то ӯро ба мақсӯд нарасонад ? !

Гӯйанд ки муъаллимӣ аз бенавоӣ дар фасли зимистони дроъаҳи каттони яктои пӯшида буд , магари хирсиро сайл аз кӯҳистон дар рабӯда буд май гузарониду сараш дар оби пинҳон , кӯдакони пушташро диданд ва гуфтанд « устод ! инак пўстинӣ дар ҷӯй афтодааст ва туро сармост онро бигир ! » устод аз ғояти эҳтиёҷ ва сармо дарҷаст ки пӯстинро бигирад , хирси тези чангол дар вай зад , устод дар оби гирифтор хирс шуд , кӯдакон бонг медоштанд ки « эй устод ё пӯстинро биовар ва агар наме туоне раҳо кун ту биё » гуфт « ман пӯстинро раҳо мекунам пӯстин маро раҳо намекунад чаҳ чора кунам ! ? »

Шавқи ҳақи туро кӣ гузорад ? ӣнҷо шукраст ки ба даст хештан нестем ба даст ҳақем ҳмчнонки Тифл дар кӯчакии ҷузи шеру модарро намедонад , ҳақи таъолӣ ӯро ҳеҷ онҷо раҳо кард ? пештар оварадаш ба нон хӯрдану бозӣ кардан ва ҳамчунонаш аз онҷо кашонид то ба мақоми расонид ва ҳамчунин дар ин ҳолат ки ин Тифласт ба нисбат ба он олам ва ин пастоне дигараст нагузораду туро бонҷо бирасонад ки доне ки ин тифлӣ буд ва чизе набӯд Фъҷбти мни қўми иҷрўни илои алҷнаҳи болслосли волоғлол - хзўаҳи Фғлўаҳи сами алнъими слўаҳи сами алўсоли слўаҳи сами алҷмоли слўаҳи сами алкмоли слўаҳи сайёдони моҳиро якбор наме кашанд , чангол дар ҳулқум чун рафта бошад пора май кашанд то хунаш мераваду суст ва заъиф мегардад бозаш раҳо мекунанд ва ҳамчунин боз май кашанд то бакулӣ заъиф шавад . Чанголи ишқ чун дар ком одамӣ мефитад ҳақи таъолӣ ӯро ба тадриҷ мекашад ки он қӯтҳоу хӯнҳои ботил ки дараваст пораи пора азў баравад ки ани аллоҳи иқбзу ибст , лоолаҳи алои аллоҳи имон омасту имон хос онаст ки лоҳўи алои ҳў , ҳмчнонк касе дар хоб мебинад ки подшоҳ шудааст ва бар тахт нишастау ғуломону ҳоҷибону амирон бар атроф ӯ устода мегуяд ки ман май бояд ки подшоҳ бошам ва подшоҳӣ нест ғайри ман , инро дар хоб мегуяд чун бедор шаваду касро дар хона набинад ҷузи худ , ин бор бигӯед ки манаму ҷузи ман касе нест .

Акнӯн инро чашми бедор май бояд , чашми хўобноки инро натавонад дидан ва ин вазифа ӣ ӯ нест . Ҳар тайифае тайифа ӣ дигарро нафй мекунад . Инҳо мегӯйанд ки мо ҳақему ваҳии мо рост ва эшон ботиланд ва эшон низ инҳоро ҳамчунин мегӯйанд , ва ҳамчунин ҳафтод ва ду миллати нафй ҳамдигар мекунанд , пас ба иттифоқ мегӯйанд ки ҳамаро ваҳй нест . Пас дар нестии ваҳии ҳама муттафиқ бошанд ва азин ҷумлаи якеро ҳаст , бар ин ҳам муттафиқанд , акнӯн мумайизии кисии муъминӣ бояд ки бидонад ки он як кадомаст ки алмўмни киси ммизи Фтни ъоқлу имони ҳамон тамиз ва идрокаст .

Савол кард ки инҳо ки намедонанд бисёранд ва онҳо ки медонанд андаканд , агар ба ин машғӯли хоҳем шудан ки тамиз кунем миёни онҳо ки намедонанд ва гавҳарӣ надоранду миёни онҳо ки доранд дарозное кашад , фармуд ки инҳо ки намедонанд агарчӣ бисёранд аммо андакиро чун бадонеи ҳамаро дониста бошӣ , ҳмчнонки муштии гандумро чун донистӣ ҳамаи анборҳои оламро донистӣ ва агар порае шукрро чашидӣ агар сад лўни ҳалвои созанд аз шукр , доне ки дар онҷо шукраст чун шукрро донистае . Касе ки шохӣ аз шукр бихӯрад чун шукрро нашносад ? магар ӯро ду шох бошад .

Шуморо агар ин сухани мукаррар май намояд аз он бошад ки шумо дарси нахустинро фаҳм накардаед . Пас лозим шуд моро ҳар рӯзи ин гуфтан , ҳмчнонки муъаллимӣ буд кӯдакии се моҳи пеш ӯ буд аз алиф чизе надорад нагузашта буд , падар кӯдак омад ки мо дар хизмат тақсир намекунем ва агар тақсир рафт фармо ки зиёдат хизмат кунем , гуфт не аз шумо тақсирӣ нест аммо кӯдак азин намегузарад , ӯро пеш хонд ва гуфт бигӯ алиф чизе надорад , гуфт : чизе надорад алиф , наметавонист гуфтан , муаллим гуфт : ҳол инаст ки май бинӣ , чун азин нагузашт ва инро наёмухт ман вайро сабақи нав чун даҳум ? гуфт алҳмдллаҳи раби Алъоламин гуфтем аз он нест ки нону неъмат кам шуд , нону неъмат бениҳоятаст аммо иштиҳои нмонду меҳмонон сайр шуданд ҷиҳат он гуфта мешавад « алҳмдллаҳ » ин нону неъмат ба нону неъмат дунё намонад зеро ки нону неъмати дунёро бе иштиҳои чндонкаҳи хоҳӣ ба зӯри тавон хӯрдан чун ҷамодаст ҳар ҷоаш ки кашӣ бо ту меояд , рӯҳӣ надорад ки худро манъ кунад аз ноҷойгоҳ . БхлоФи ин , неъмати илоҳӣ ки ҳикматаст неъматӣаст зинда то иштиҳои дорӣу рағбати тамом май намоеи сӯй ту меояду ғизоӣ ту мешавад ва чун иштиҳо ва майл намонад ӯро ба зӯр натавон хӯрдан ва кашӣдан , ӯ рӯй дар чодар кашад ва рӯй ба ту нанамояд .

Ҳикоёт каромот мефармуд гуфт яке аз ӣнҷо ба рӯзӣ ё ба лаҳзае ба каъба равад чандон аҷаб ва каромот нест , боди сумумро низ ин каромат ҳаст , ба як рӯз ва ба як лаҳза ҳар куҷо ки хоҳад баравад . Каромот он бошад ки туро аз ҳоли дун ба ҳоли олии орад ва аз онҷои ӣнҷо сафар кунӣ ва аз ҷаҳл ба ақл ва аз ҷамодӣ ба ҳаёт .

Ҳмчнонки аввали хок будӣ , ҷамод будӣ , туро ба олам набот оварад ва аз олами набот сафар кардӣ ба олами ълқаҳу мзғаҳ ва аз ълқаҳу мзғаҳ ба олами ҳайвонӣ ва аз ҳайвонӣ ба олами инсонӣ сафар кардӣ , каромот ин бошад . Ҳақи таъолии ин чунин сафарро бар ту наздик гардонид . Дар ин манозил ва роҳҳо ки омадӣ ҳеҷ дар хотиру ваҳм ту набӯд ки хоҳӣ омадан ва аз кадом роҳ омадӣ ва чун омадӣ ва туро овараданду муайян май бинӣ ки омадӣ , ҳамчунин туро ба сад олами дигар гӯногӯн хоҳанд бурдан мункир машав ва агар аз он ахбор кунанд қабул кун , пеши умри разии аллоҳи анҳу косае пар заҳр овараданд ба армағонӣ , гуфт « ин чаҳро шояд ? » гуфтанд « ин борӣ он бошад ки касеро ки маслиҳат набенанд ки ӯро ошкоро бикашанд азин порае ба ӯ диҳанд махфии бимирад ва агар душман бошад ки ба шамшер ӯро натавон куштан ба порае азин пинҳон ӯро бикашанд » гуфт « сахти некӯ чизе оварадӣ ба ман диҳед ки инро бихӯрам ки дар ман душманӣ ҳаст азим , шамшер ба ӯ намерасад ва дар олами азўи душмантар маро касе нест » гуфтанд ки « ин ҳама ҳоҷат нест ки ба якбор бихӯрӣ азин заррае бас бошад ин садҳазори касро басаст » гуфт « он душман низ як кас нест ҳазор мурда душманасту садҳазори касро нгўсор кардааст » бастади он косаро ба якбори дркшид . Он гуруҳ ки онҷо буданд ҷумлаи бикбораҳ мусулмон шуданд ва гуфтанд ки « дайни ту ҳақаст » умр гуфт « шумо ҳамаи мусулмони шадид ва ин кофар ҳануз мусулмон нашудааст » акнӯн ғарази умр аз он имони ин имон ом набӯд .

ӯро он имон буду зиёдат , блаки имон садиқон дошт , аммо ғараз , ӯро имони анбиёу хосону айни алиқин буд ва он таваққуъ дошт , чнонки овоза ӣ ширӣ дар атрофи ҷаҳон шойиъ гашта буд , мардӣ аз барои таъаҷҷуб аз масофати даври қасди он беша кард барои дидан он шер , яксолаи роҳ машаққат кашид ва манозил бурид , чун дар он беша раседу шерро аз давр бидид истод ва беш наметавонист рафтан , гуфтанд « охири шумо чандини роҳи қадами ниҳодят барои ишқи ин шер ва ин шерро хосиятӣ ҳаст ки ҳркаҳи пеш ӯ далер равад ва ба ишқи даст бар ваии молади ҳеҷ газандӣ ба вай наме расонад ва агар касе азўи тарсон ва ҳаросон бошад шер аз вай хашм мегирад блаки баъзеро қасд мекунад ки чаҳ гумон бадаст ки дар ҳақ ман мебурид ? ! чизе ки чунинаст як солаи роҳи қадам ҳо задӣ акнӯн наздик шер раседӣ ин астодн чист ? қадамӣ пештар наед » касро Зуҳра набӯд ки як қадами пештар наад . Гуфтанд « он ҳама қадамҳо задем он ҳамаи саҳл буд як қадами ӣнҷо наме тавонам задан » акнӯн мақсӯди умр аз он имони он қадам буд ки як қадам дар ҳузури шери сӯии шер наад ва он қадами азим нодираст , ҷузи кори хосон ва муқаррабон нест . Он имон ба ҷузи анбиёро нарасад ки даст аз ҷон худ бишустанд .

Ёр , хуш чизеаст , зеро ки ёр аз хаёли ёр қӯт мегирад ва меболад ва ҳаёт мегирад чаҳ аҷаб меояд ? маҷнӯнро хаёли Лайлӣ қӯт медод ва ғизо шуд . Ҷое ки хаёли маъшӯқи маҷозиро ин қӯт ва таъсир бошад ки ёр ӯро қӯт бахшад , ёри ҳақиқиро чаҳ аҷаб май дорӣ ки қӯташ бахшад хаёл ӯ дар сӯрату ғайбат , чаҳ ҷой хаёласт ? он худ ҷони ҳақиқатҳост , онро хаёли нгўинд . Олам бар хаёл қоимаст ва ин оламро ҳақиқат май гӯйии ҷиҳати онк дар назар меояд ва маҳсусаст ва он маъониро ки ъолм фаръ ӯст хаёл май гӯйӣ ? кор бъксаст , хаёл , худ ин оламаст ки он маънии сад чу ин падеди ораду бпўсд ва хароб шавад ва нест гардаду бози олами нави падеди орад ва ӯ куҳан нагардад , муназзаҳаст аз навеу куҳанӣ . Фаръҳои ӯ муттасифанд ба куҳанӣу наве ва ӯ ( ки ) муҳаддиси инҳост аз ҳар ду муназзаҳасту вароӣ ҳар дуаст . Муҳандисии хонае дар дил барандоз карду хаёли баст ки арзаш чандин бошаду тӯлаши чандин ( бошаду сафааш чандин )у саҳнаши чандин , инро хаёли нгўинд ки он ҳақиқати азин хаёл мезояду фаръи ин хаёласт . Оре агар ғайри муҳандис ( дар дил ) чунин сӯрат ба хаёл оварад ва тасаввур кунад онро хаёл гӯйанду ърФои мардуми чунин касро ки банно несту илм он надорад гўиндш ки туро хаёласт .