Ҳамаи чизро то наҷӯӣ наёбӣ , ҷузи ин дӯстро то наёбӣ наҷӯӣ . Талаби одамӣ он бошад ки чизе ноёфта талаб кунаду шабу рӯз дар ҷусту ҷӯй он бошад алои талабӣ ки ёфта бошаду мақсӯди ҳосил буду толиби он чиз бошад ин аҷабаст ; ин чунин талаб дар ваҳм одамӣ нагунҷаду башари натавонади онро тасаввур кардан зеро талаб ӯ аз барои чиз нависат ки наёфтааст ва ин талаби чизе ки ёфта бошад ва талаб кунад ин талаб ҳақаст зеро ки ҳақи таъолии ҳамаи чизро ёфтаасту ҳамаи чиз дар қудрат ӯ мавҷӯдаст ки кни Фикўни алўоҳди алмоҷди воҷид он бошад ки ҳамаи чизро ёфта бошаду маъаи ҳозои ҳақ таъолӣ толибаст ки ҳўи алтолби волғолби пас мақсӯд азин онаст ки эй одамии чндонки ту дарин талабӣ ки ҳодисасту васф одамӣаст аз мақсӯди даврӣ чун талаби ту дар талаби ҳақ фонӣ шаваду талаби ҳақ бар талаби ту муставле гардад ту онгаҳи толиб шӯй баталаб ҳақ . Яке гуфт ки « моро ҳеҷ далелӣ қотеъ нест ки вале ҳақу восил ба ҳақ кадомаст на қавл ва на феъл ва на каромот ва на ҳеҷ чиз зеро ки қавл шояд ки омӯхта бошаду феълу каромоти рҳобинро ҳам ҳаст ва эшон истихроҷ замир мекунанд ва бисёр аҷоиб ба тариқи саҳар низ изҳор кардаанд » ва азин ҷинси баршумурд . Фармуд ки « ту ҳеҷ касро муътақид ҳастӣ ё на ? » гуфт : « эй валлоҳи муътақидаму ошиқам » фармуд ки « он эътиқоди ту дар ҳақи онкси мабнӣ бар далелӣу нишоне буд ё худ ҳамчунин чашм фароз кардӣу онксро гирифтӣ ? » гуфт : « ҳошо ки бедалел ва нишон бошад . » фармуд ки « пас чаро май гӯйӣ ки бар эътиқоди ҳеҷ далелӣ нест ва нишоне несту сухани мутаноқиз май гӯйӣ ? » . Яке гуфт : « ҳар велероу бузургиро дар заъм онаст ки ин қурб ки маро бо ҳақаст ва ин аноят ки ҳақро бо манаст ҳеҷ касро нест ва бо ҳеҷ кас нест . » фармуд ки « ин хабарро ки гуфт ? вале гуфт ёғир вале ? агар ин хабарро вале гуфт пас чун ӯ донист ки ҳар валеро эътиқод инаст дар ҳақи худ пас ӯ бад-ӣни анояти махсӯс набӯда бошад ва агар ин хабарро ғайр вале гуфт пас фии алҳқиқаҳ валеу хос ҳақ ӯст ки ҳақи таъолии ин розро аз ҷумлаи авлиё пинҳон дошту азў махфӣ надошт . » онкс мисол гуфт ки подшоҳро даҳ канизак буд , канизакон гуфтанд : « хоҳем то бидонем ки аз мо маҳбӯбтар кист пеши подшоҳ ? » шоҳ фармуд « ин ангуштарии фардо дар хона ҳркаҳ бошад ӯ мҳбўбтрст . » рӯзи дигар мисли он ангуштарии даҳ ангуштарӣ бифармуд то бсохтнд ва ба ҳар канизаки як ангуштарӣ дод фармуд ки « савол ҳануз қоимаст ва ин ҷавоб несту бад-ӣн таъаллуқ надорад ин хабарро аз он даҳ канизак яке гуфт ё беруни он даҳ канизак агар аз он даҳ канизак яке гуфт пас чун ӯ донист ки ин ангуштарӣ ба ӯ махсӯс нест ва ҳар канизак мисли он дорад пас ӯро руҷҳон набошад ва маҳбӯбтар набӯд агар ин хабарро ғайри он даҳ канизак гуфтанд пас худ қрноқи хоси подшоҳ ва маҳбӯб ӯст . » яке гуфт : « ошиқ май бояд ки залил бошад ва хор бошад ва ҳмўл бошад » ва азин авсофи бармеи шимурд . Фармуд ки « ошиқи ин чунин май бояд вақте ки маъшӯқ хоҳад ё на агар бемурод маъшӯқ бошад пас ӯ ошиқ набошад паии рӯи мурод худ бошад ва агар ба мурод маъшӯқ бошад чун маъшӯқ ӯро нахоҳад ки залил ва хор бошад ӯ залилу хор чун бошад ? пас маълум шуд ки маълум нест аҳволи ошиқи ало то маъшӯқ ӯро чун хоҳад . » исо фармӯдааст ки « ъҷбти ман алҳиўони киФи ёкли алҳиўон » аҳл зоҳир мегӯйанд ки одамии гӯшт ҳайвон мехӯрд ва ҳар ду ҳайвонанд ! ин хатост чаро зирокии одамӣ гӯшт мехӯрд ва он ҳайвон нест ҷамодаст зеро чун кушта шуд ҳайвонӣ намонад дарав , ало ғараз онаст ки шайхи мурӣдро фурӯ мехӯрд бе чун ва чигуна аҷаб дорам аз чунин кории нодир .

Яке савол кард ки иброҳӣми алайҳи ассалом ба намруд гуфт ки худои ман мурдаро зинда кунаду зиндаро мурда гирданд . Намруд гуфт ки ман низ якеро маъзул кунам чунонаст ки ӯро миронидм ва якеро мансаби даҳум чунон бошад ки ӯро зинда гардонидам . Онгаҳи иброҳӣм аз онҷо руҷӯъ кард ва мулзам шуд бидон дар далелии дигар шурӯ кард ки худои ман офтобро аз машриқи бармеи орад ва ба мағриби фурӯ май баради ту бъкс он кун . Ин сухан аз рӯй зоҳир мухолиф онаст фармуд ки ҳошо ки иброҳӣм ба далел ӯ мулзам шавад ва ӯро ҷавоб намонад блаки ин як суханаст дар мисоли дигар яъне ки ҳақи таъолии ҷанинро аз машриқи раҳми берун май орад ва ба мағриби гӯри фурӯ май баради пас як сухан бӯда бошад ҳуҷҷати иброҳӣми алайҳи ассаломи одамиро ҳақи таъолӣ ҳар лаҳза аз нав май офаринад ва дар ботин ӯ чизеи дигари тоза тоза мефиристад ки аввал ба дувум намемонаду дувум ба сеюм ало ӯ аз хештан ғофиласт ва худро наме шиносад . Султони Маҳмӯдро рҳмҳоллаҳи алайҳи асбӣ баҳрӣ оварда буданд азими хубу сӯратӣ ба ғоят нағз дошт , рӯзи ид савор шуд бар он асби ҷумлаи хилоиқ ба назора бар бомҳо нишаста буванд ва онро тафарруҷ мекарданд , мастӣ дар хона нишаста буд ва ӯро ба зӯри тамом бар боми бурданд ки ту низ биё то асби баҳриро бибинӣ , гуфт : « ман ба худ машғӯлам ва намехоҳаму пурвой он надорам » фии алҷмлаҳи чора Эй набӯд чун бар канор бом омаду сахти сармаст буд султон май гузашт . Чун маст , султонро бар он асб дид гуфт : « ин асбро пеши ман чаҳ маҳал бошад ? ки агар дарин ҳолати мутриби тарона Эй бигӯед ва он асб аз он ман бошад фии улҳол ба ӯ бубахшам ! » чун султони онро шунид азим хашмгин шуд фармуд ки ӯро ба зиндон маҳбӯс карданд . Ҳафтае бар он бигузашт ин мард ба султон кас фиристод ки « охири маро чаҳ гуноҳ буд ? ва ҷурм чист ? шоҳ олам бифармоед то бандаро маълум шавад ! » султон фармуд ки ӯро ҳозир карданд . Гуфт : « эй ринд бе адаби он суханро чун гуфтӣ ? ва чаҳ Зуҳра доштӣ ? » гуфт : « эй шоҳи олам , он суханро ман нагуфтам он лаҳзаи мардакии маст бар канори боми истода буд он суханро гуфт ва рафт ин соъати ман он нестам мардӣам оқилу ҳушёр ! » шоҳро хуш омад хлътш дод ва аз занадонаш астхлос фармуд . Ҳркаҳ бо мо таъаллуқ гирифт ва азин шароб маст шуд ҳарҷо ки равад бо ҳркаҳ нишинад ва бо ҳар қавмӣ ки суҳбат кунад ӯ фии алҳқиқаҳ бо мо менишинад ва бо ин ҷинс майомезад зеро ки суҳбати ағёри оинаи лутф суҳбат ёрасту омезиш бо ғайри ҷинси мӯҷиби муҳаббату ихтилот бо ҷинсасту бздҳои ттбини алошёءи Абубакри садиқи разии аллоҳи анҳу шукрро номи уммии ниҳода буд яъне ширини модарзод . Акнӯн миваҳои дигар бар шукр нихват мекунанд ки мо чандин талхӣ кашидаем то ба манзалат ширинӣ раседем ту лиззати ширинӣ чаҳ доне ? чун машаққат талхӣ накашидае .