Савол карданд аз тафсири ин байт :

Фармуд ки олами душманӣ тангаст нисбат ба олами дӯстӣ зеро аз олам душманӣ мегурезанд то ба олам дӯстӣ расанд . Ва ҳам олами дӯстӣ низ тангаст нисбат ба олимӣ ки дӯстӣу душманӣ азў ҳаст мешаваду дӯстӣу душманӣу куфру имони мӯҷиби дивист зеро ки куфр инкорасту мункирро касе май бояд ки мункир ӯ шавад ва ҳамчунин мақарро касе май бояд ки бадви иқрори орад ; пас маълум шуд ки ягонагӣу бегонагии мӯҷиби дивист ва он олами варои куфру имону дӯстӣу душмании сет . Ва чун дӯстии мӯҷиб дуӣ бошад ва олимӣ ҳаст ки онҷо дуӣ нест ; ягонагӣ маҳзаст чун онҷо расед аз дуӣ ҷудо шуд пас он олами аввал ки дуӣ буд ва он ишқасту дӯстӣ ба нисбат бидон олам ки ин соъат нақл кард нозиласту дун . Пас онро нахоҳад ва душман дорад чнонки Мансурро чун дӯстии ҳақ ба ниҳоят расед душман худ шуд ва худро нест гардонид ; гуфт анои алҳқ яъне ман фанои гаштам ҳақ монаду бас . Ва ин ба ғоят тавозуъасту ниҳоят бандагӣаст яъне ӯсту бас . Даъвӣу такаббур он бошад ки гӯйии ту худоӣ ва ман банда пас ҳастӣ худро низ исбот карда бошӣ пас дуӣ лозим ояд ва ин низ ки май гӯйии ҳўолҳқи ҳам дивист зеро ки то ано набошад ҳў мумкин нашавад пас ҳақ гуфт анои алҳқ чун ғайр ӯ мавҷӯдӣ набӯду Мансури фано шуда буд он сухани ҳақ буд . Олами хаёли нисбат ба олами мусаввироту маҳсусот , фарох тараст зеро ҷумлаи мусаввирот аз хаёл мезояду олами хаёли нисбат ба он олимӣ ки хаёл азў ҳаст мешавад ҳам тангаст . Аз рӯй сухани ин қадар фаҳм шаваду алои ҳақиқат маънӣ маҳоласт ки аз лафзу иборат маълум шавад . Савол кард ки « пас иборату алфозро фоида чист ? » фармуд ки « суханро фоида онаст ки туро дар талаби орад ва тҳиҷ кунад на онки матлӯб ба сухан ҳосил шавад ва агар чунин будӣ ба чандини муҷоҳидау фанои худ ҳоҷат набӯдӣ » сухан ҳамчунонаст ки аз даври чизе мебинӣ ҷунбада дар паии он май дуӣ то ӯро бибинӣ на онк ба воситаи таҳаррук ӯ , ӯро бибинӣ . Нотқҳи одамӣ низ дар ботин ҳамчунинаст муҳайиҷаст туро бар талаби он маънӣ ва агарчӣ ӯро наме бинӣ ба ҳақиқат . Яке мегуфт : « ман чандини тҳсл улӯм кардаму забт маъонӣ кардам ҳеҷ маълум нашуд ки дар одамии он маънӣ кадомаст ки боқӣ хоҳад бӯдан ? ва ба он роҳи набардам »

Фармуд ки « агар он ба муҷарради сухан маълум шудӣ худ муҳтоҷ ба фанои вуҷӯду чандини ранҷ ҳо набӯдӣ чандин май бояд кўшидн ки ту наМонӣ то бадонеи он чизро ки хоҳад мондан . » яке мегуяд « ман шунидаам ки каъбаи исти валикини чндонк назар мекунам каъбаро наме байнам ; биравам бар бом назар кунам каъбаро » чун бар бом мераваду гардан дароз мекунад намебинад ; каъбаро мункир мешавад . Дидани каъба ба муҷарради ин ҳосил нашавад чун аз ҷой худ наметавонад дидан . Ҳмчнонк дар зимистони пӯстинро ба ҷон май тлбидӣ чун тобистон шуд пӯстинро меандозӣу хотир аз он мнтФр мешавад ; акнӯн талаб кардан пӯстин ҷиҳати таҳсили гармо буд зеро ту ошиқи гармо будӣ . Дар зимистони бавоситаи монеъ гармо намеёфтӣу муҳтоҷи всилти пӯстин будӣ аммо чун монеъ намонад пӯстинро андохтии азои алсмоءи аншқту азои злзлти алорзи злзолҳои ишорат бо тест яъне ки ту лиззат иҷтимо дидӣ акнӯн рӯзӣ бияёд ки лиззати ифтироқи ин аҷзои бинӣу фарохии он оламро мушоҳида кунӣ ва азин тангнои халоси ёбии масалани якеро ба чори мех муқайяд карданд ӯ пиндорад ки дар он хушасту лиззати халосро фаромӯш кард чун аз чори мехи барраади бидонад ки дар чаҳ азоб буд , ва ҳамчунон Тифлонро парваришу осоиш дар гаҳвора бошад ва дар онки дстҳошро бабанданд ало агар болиғиро ба гаҳвора муқайяд кунанд азоб бошаду зиндон . Баъзеро маза дар онаст ки гулҳо шукуфта гирданд ва аз ғунчаи сари беруни оранд ва баъзеро маза дар онаст ки аҷзои гули ҷумла мутафарриқ шавад ва ба асли худ пайвандад . Акнӯн баъзе хоҳанд ки ҳеҷ ёрӣу ишқу муҳаббату куфр ва имон намонад то ба асл худ пайванданд зеро ин ҳамаи диўорҳосту мӯҷиби танагии сет ва дуӣ сет ва он олами мӯҷиби фарохии сету ваҳдати мутлақ . Он сухани худ чандон азим нест ва қӯтӣ надорад ва чигуна азим бошад ? охир суханаст ,у блаки худ мӯҷиб заъфаст . Муассир ҳақаст ва муҳайиҷ ҳақаст ин дар миён рӯпӯшаст . Таркиби ду се ҳарф чаҳ мӯҷиби ҳаёт ва ҳаяҷон бошад ? масалани яке пеш ту омад ӯро муроот кардӣу аҳло ва сҳло гуфтӣ ба он хуш шуду мӯҷиби муҳаббати гашт ва якеро ду се дашном додӣ он ду се лафзи мӯҷиб ғазаб шуд ва ранҷидан ; акнӯн чаҳ таъаллуқ дорад таркиби ду се лафз ба зёдтии муҳаббату ризоу барангехтани ғазабу душманӣ ? алои ҳақи таъолии инҳоро асбобу пардаҳо сохтааст то назар ҳар яке бар ҷамолу камол ӯ науфтад пардаҳои заъифи муносиби назарҳои заъиф . Ва ӯ сипас пардаҳо , ҳукм ҳо мекунад ва асбоб месозад . Ин нон дар воқеъи сабаб ҳаёт нест алои ҳақи таъолӣ ӯро сабаби ҳаёту қӯт сохтааст . Охир ӯ ҷамодаст азин рӯ ки ҳаёт инсонӣ надорад чаҳ мӯҷиби зёдтӣ қӯт бошад ? агар ӯро ҳаётӣ будӣ худ хештанро зинда доштӣ .