Бисмии аллٰаҳи арраҳмони арраҳим , алҳмдоллٰаҳи алзии канти аҳдитаҳи алзотиаҳи мунқатиъаи алошороти Фтҷлии бзотаҳи лаззотаи фии зота , Фозҳри аъёни алммкнот , сами тдлии лозҳори камоли асмоӣаҳ , Фзҳри бсўраҳи алҳқоиқи фии маротиби алтнзлот ,у ҷаъли алонсони фии шуҳуди ъкўси сувари камолоти зотаи колмрот , Фшҳди фии ҳзаҳи сувараи маҳосини виҷҳа , Фоштоқи илои алмдонот , Фохзи болрҷўъи Фднӣ ҳатто васли илои албдоиаҳи ман алнҳоёт ,у алслўаҳу ассаломи алии ман ҳўи мазҳари оёти алкмолот , Муҳамади алмустафоу ?алау асҳоби мо домати аларзу алсмўот !

Аммо баъд , яке аз бародарони динии маънои ин ду байти маснавии маънавии ҳазрати мавлавии алъзизро ки :

Изоин фақири ҳақир , Муҳамади Лоҳиҷии нури бахше илтимос намӯд , ки ончии забони вақти имлои намояд , дар қайди китобат дар оварда шавад то рафъи шубҳаи толибон содиқ гардад .

Бидону слки аллٰаҳи илои маротиби алмшоҳдоти алъёниаҳ , ки зоти аҳадят , ба эътибори антФои асмоءу сифот , муқаддасу мъро аз ҷамъи қуюду нисбат ва изофатаст ва ин мартабаро аҳадяти сарфа май номанд ва бе рангии ашорот бад-ӣн маъност , чаҳ дар ин мартаба аз қайду ранги тақӣад билкул мубаррост ; ва чун аз он мақоми аҳадят ба мартабаи воҳидят ки маншаи асмоءу сифот ва насабаст , таназзул намӯд , муқайяд ба қуюду тааюноти насаби асмоӣии гашт ; ва ҳар чанд аз мартабаи асмоءу сифот ба маротиби афъолу осор таназзул мефармоед , тақӣад бештар мегардаду мтлбс ба либоси қуюди тааюнот бештар мегардад ,у асири ранг шудани ашорот ба ин маъност ; чаҳ ба ранги ҷамеъи маротиби тааюноту ксрот , ӯст ки баромадау зоҳир шудааст .

Ва дар таҷаллии шуҳудӣ ки иборат аз зуҳӯр ҳақаст ба сувари тааюнот ба ҳасби танаввуъоти истеъдодоту қоблёти афроди мавҷӯдоту ксрот , чун тазоду тхолФи асмоءи ҷамолӣу ҷалолии боздиди гашт , он ҳақиқати воҳида ба ҳасби ихтилофи сифот , дар мазҳари ҳидоят ки Мӯсо ишорат бидонаст , зиду мухолифи мазҳари залолат ки дар муқобили Мӯсо воқеъаст , шудааст . Зеро ки нофеъу ғаффор чун мухолифи зор ва қаҳҳораст , ҳар оинаи мазҳар ҳар яке мухолифи мазҳари он дигар тавонад буд . Ва « Мӯсо эй бо Мӯсо эй дар ҷанг шуд » , ?имау ишорати бад-ӣн тазодаст ки дар мартабаи зуҳӯру изҳор ба зуҳӯр пайвастааст . Ва чун дар маротиб , нисфи таназзулоти мадориҷи қавсии нузулии он ҳақиқат , ба мартабаи инсонӣ ба ниҳоят расед , дар нисфи тараққиёт , ибтидои қавси урӯҷӣ дар пайваста , аз мартабаи инсонии бунёди руҷӯъу урӯҷ пайдо омад ,у солик ба сайри илои аллٰаҳ , аз мартабаи ксроти осору афъол ба маротиби таҷаллӣоти асмоӣӣ вусӯл ёфт ва ба сайри фии аллٰаҳ аз мақоми сифот убӯр намӯда , ба мақоми таҷаллии зотӣ тараққӣ намӯда , ва ба ташрифи фанои фии аллٰаҳи мушаррафи гашту нақши тааюноту ксрот аз лавҳи вуҷӯди маҳву муталошӣ шуда , нуқтаи ахира ба нуқтаи аввали пайвасту чунончии аввали ъибн охир гашта буд , охир низ айн аввал шуду пардаи пиндор аз ҷамоли ваҳдат ҳақиқӣ барофтод .

Ва расӣдан ба мақом берангӣ , ашорот ба ин сайру рафъ тааюнот ашёст , ки ҳоли кмли анбиёу авлиё ва урафост . ﷷ

Ва дар ин мақом , ки зуҳӯри итлоқи зоту маҳву антмос тааюнотаст , чун тааюну қуюду нисбату аснинит муртафаъаст ,у ҷамеъи ашёи ранги ваҳдат гирифтаанд , ҳар оинаи Мӯсоу фиръавн ки дар мартабаи зуҳӯр , тхолФу зиддият ва ҷанг доштанд , дар ин мақом ки мартабаи маҳв тааюнотаст , чунончӣ фармӯдааст оштӣу ягонагӣ ва иттиҳод дошта бошанд .

Зоҳиран муносиб чунон менамӯд ки дар мисраи сонии байти аввал чунин гуфта будӣ ки Мӯсо эй бо фиръавн дар ҷанг шуд ; чаҳ сўртои тазоди миёни Мӯсо ва фиръавнаст . Фомо аз ҷиҳати онкии ҳақиқат ҳар ду , балки ҳақиқати ҳама дар асли як шайъаст , таъбир аз ҳар ду ба Мӯсо фармуд , ва ба фиръавн аз ҷиҳати зарурати шеъри нафармуд . Дигари онкӣ чун Мӯсоу фиръавн ки мазҳари ҷамол ва ҷалоланд , ба файзи раҳмати раҳмонӣ ки таҷаллӣ ҷамоласт мавҷӯд гаштаанд , лоҷарам аз ҳар ду таъбир ба мазҳар ҷамол намӯда , ки Мӯсоаст , то бидонанд , ки ҷалол низ дар ҳита ҷамоласт , ва ба ҳақиқати он ҷанг ки май намояди айн оташӣаст .

Ва ончӣ дар адабиёти лоҳқ низ мефармоед ки :

Муқаввӣ ҳамин маъност ки гузошт , ва метавонад буд ки « Мӯсо эй бо Мӯсо эй дар ҷанг шуд » он хоста бошад ки дар маротиби зуҳӯру изҳори камоли сифотӣ , тхолФу тазоди миёни ду мазҳари ҷамолӣ низ воқеъаст , чаҳ мазоҳири ҷамолӣ ҳар яке низ аз хусусият хос махсӯсанд ки дайгарӣ дар он хусусияту сифат бо вай шарик нест ,у алои таҷаллии ҳақ мукаррар бошад ва ин хилоф воқеъаст , чаҳ « лои итҷлии фии сувараи мртину лои фии сувараи лоснин » фармӯда комилонаст . Ҳосили алмънӣ он бошад ки зуҳӯри касрати асмоءу сифот , муқтазии тхолФ мазоҳираст , агар чаҳ ҳама ҷамолӣ бошанд ;у хафои сифоту нисбату фанои тааюнот , мӯҷиб иттиҳодаст , агар чаҳ дар мартабаи зуҳӯр дар ҷамоляту ҷалолят мухолиф дошта бошанд ;у тавҷеҳи аввал бо абёти лоҳқи ансбу аввалӣ май намояд , кмолои ихФии алии алмтأмл .