Он тоҷи дайну диёнат , он шамъи зуҳду ҳидоят , он уламоро шайху подшоҳ , он қудаморо ҳоҷиби даргоҳ , он қутби ҳаракати даврӣ , эмоми олами Сафёни саврӣ , рҳмҳоллаҳи алайҳ , аз бузургони дайн буд . ӯро Амиралмӯъминин гуфтандӣ , ҳаргизи хилофати нокарда ,у муқтадоӣ ба ҳақ буду соҳиби қабул ва дар илми зоҳиру ботин назир надошт ва аз муҷтаҳидони панҷ гона буд ва дар вараъу тақво ба ниҳояти расида буду адабу тавозуъ ба ғоят дошт ва бисёр машойиху кбори дида буд ва аз аввали кор то ба охир аз ончӣ буд зарра Эй барнагашт .
Чунонкӣ нақласт ки иброҳӣм ӯро бихонад ки : биё то самоъ ҳадис кунем . Дар ҳол биёмад . Иброҳӣм гуфт : маро мебоист ки то халқ ӯ биёзмоем . Ва аз модар дар вараъи падеди омада буд .
Чунонкӣ нақласт ки як рӯзи модараш бар боми рафта буд ва аз боми ҳамсояи ангуштии туршӣ дар даҳон кард . Чандон сари бршкм модар зад ки модарро дар хотир омад то бирафту ҳалолии хост .
Ва ибтидои ҳол ӯ он буд ки як рӯз ба ғифлати пои чап дар масҷиди ниҳод .
Овозӣ шунид ки ё савр !
Саврӣ аз он сабаб гуфтанд чун он овоз шунид ҳуш аз вай бирафт , чун бҳўш бозомад маҳосин худ бигирифту тапонча бар рӯй худ мезад ва мегуфт : чун пой ба адаб дар масҷид наниҳодӣ науммат аз ҷаридаи инсон маҳв карданд . Ҳуши дор то қадам чигуна менаҳй !
Нақласт ки пой дар киштзории ниҳод . Овоз омад ки : ё савр ! бингар то чаҳ аноят буд дар ҳақ касе ки гомӣ бар хилофи суннат брнтўонд дошт . Чун ба зоҳири бад-ӣн қадар бигирандаш сухани ботин ӯ ки тавонад гуфт : ва бист соли бардавом ба шаб ҳеҷ нахуфт .
Нақласт ки гуфт : ҳаргиз аз ҳадиси пайғамбари слии аллоҳи алайҳ ва силам нишнидам ки на онро ба кори бастам , ва гуфтӣ эй асҳоб ! ҳадиси зкўаҳ . Ҳадис бидиҳед .
Гуфтанд : ҳадисро зкўаҳ чист ?
Гуфт онкӣ аз дивист ҳадис ба панҷ ҳадис кор кунед .
Нақласт ки Халифаи аҳди пеш ӯ намоз мекард ва дар намоз бо маҳосин ҳаракатӣ мекард . Сафён гуфт : ин чунин намозӣ намоз набӯд ва ин намозро фардо дар ърсот чун ргўиии палид ба рӯяти боззннд .
Халифа гуфт : оҳистатар гӯй .
Гуфт : агар ман аз чунин муҳиммӣ даст бидорам дар ҳоли бўлм хӯн шавад .
Халифаи он аз вай дар дил гирифт . Фармуд ки дорӣ фурӯ баранд ваовро бурдор кунанд , то дигар ҳеҷ каси пеши ман далерӣ накунад .
Он рӯз ки дор мезаданд Сафёни сар бар канори бузургии ниҳода буду пой дар канори Сафёни бен ъиинаҳи ниҳода буд ва дар хоб шуд ҳ . Ин ду бузургро ин ҳол маълум шуд .
Боякдигар гуфтанд : ӯро хабар накунем аз ин ҳол .
ӯ худ бедор буд . Гуфт : чист ҳол ?
Эшон ҳол бозгуфтанд вдлтнгӣ бисёр менамуданд . Сафён гуфт : маро дар ҷони хеши чандин овезаш нест . Влкни ҳақи корҳои дунё бибояд гузорад .
Пас об дар чашм оварад . Гуфт : борхдоё ! бигир эшонро гирифтании азим .
Ҳамин ки ин дуо гуфт дар ҳоли Халифа бар тахт буду арқони давлат бар ҳавошӣ нишаста буданд . Троқӣ дар он сарой афтоду Халифа бо арқони давлат ба якбор бар замини Фрўшднд ва он ду бузург гуфтанд : дуоеи бад-ӣни мустаҷобӣу бад-ӣни таъҷилӣ ?
Сафён гуфт : оре ! мо об рӯй худ бад-ӣн даргоҳ набардаем .
Нақласт ки Халифа дигар бинишаст , муътақиди Сафён буд чунон афтод ки Сафён бемор шуд Халифаи табибӣ тарсо дошт . Сахти устоду ҳозиқ . Пеш Сафён фиристод то муъолиҷат кунад . Чун қорўраҳ ӯ бидид гуфт : ин мрдёст ки аз хавфи худои чгар ӯ хӯн шудаасту пораи пора аз масона берун меояд . Пас он табиб тарсо гуфт дар динӣ ки чунин мардӣ буд он дайн ботил набӯд .
Дар ҳол мусулмон шуд . Халифа гуфт : пиндоштам ки бемор ба болин табиб мефиристам , худ табибро пеш табиб мефиристодам .
Нақласт ки Сафёнро дар ҳоли ҷавонии пушти гўж шуда буд . Гуфтанд : эй эмоми мусулмонон ! туро ҳануз вақт ин нест .
ӯ ҷавоби надод , аз онкӣ ӯро аз зикри ҳақи пурвой халқ набӯдӣ , то рӯзӣ алҳоҳ карданд . Гуфт : марои устодӣ буду мардии сахти бузург буд ва ман аз ваии илм май омухтам . Чун умраш ба охир раседу киштии умраш ба гирдоби аҷал Фрўхўост шуд , ман бар болин ӯ нишаста буд м . Ногоҳ чашм боз кард ва маро гуфт : эй Сафён ! май бинӣ ки бо мо чаҳ мекунанд ? панҷоҳ соласт ки то халқро роҳ рост менамоем ва ба даргоҳ ҳақ мехонем . Акнӯн маро меронанд ва мигўинд бирав ки моро наме шоиӣ ва гӯйанд ки гуфт : се устодро хизмат кардаму илми омухтам чун кори яке ба охир расед ҷуҳуд шуд ва дар он вафот кард . Дигари тмҷси солиси тнср аз он тарси троқӣ аз пушт ман биёмаду пуштам шикаста шуд .
Нақласт ки яке ду бадараи зари пеш ӯ фиристод ва гуфт : бустон ки падарами дӯсти ту буд ваов мурӣди ту буд ва ин ваҷҳе ҳалоласт ва аз мирос ӯ пеш ту оварадам .
Ба даст писар дод ва боз фиристод ва гуфт : бигӯӣ ки дӯстии ман бо падарат аз баҳри худоӣ буд .
Писар Сафён гуфт : чун бозомадам гуфтам : эй падар ! дили ту магар аз сангаст ? май бинӣ ки аёл дорам ва ҳеҷ надорам ? бар ман раҳм намекунӣ ?
Сафён гуфт : эй писар ! туро май бояд ки бихӯрӣ ва ман дӯстии худоӣ ба дӯстӣ дунё нафурӯшам ки ба қиёмати дармонам .
Нақли асткаҳи ҳадя эй пеш Сафён овараданд ва қабул накард . Гуфт : ман аз ту ҳаргиз ҳадис нашунидаам . Сафён гуфт : бародарат шунидааст . Тарсам ки ба сабаби моли ту дили ман бар ӯ мушфиқ тар шавад аз дигарон , воин майл буд .
Ва ҳаргиз аз касе чизе нагирифтӣ . Гуфтӣ донамӣ ки дар наме монами бгирмӣ
Врўзӣ бо яке ба дар сарои муҳташамӣ май гузашт . Онкас бар он айвон нагирист . ӯро наҳй кард , бадв гуфт : агар шумо дар онҷо наме крдтии эшон чандин исроф накардандӣ . Пас чун шумо назар мекунед шарик бошед дар мзлмти ин исроф .
Ваовро ҳамсоя эй вафот кард . Ба намози ҷнораҳ ӯ шуд . Баъд аз он шунид ки мардумон мегуфтанд : ки ӯ мардии некӯ буд . Сафён гуфт : агар донстмӣ ки халқ аз ӯ хушнӯд бигарданд ба намози ҷиноза ӯ нрФтмӣ , зеро ки то мард мунофиқ нашавад халқ аз ӯ хушнӯд нигараданд .
ВсФёнро одат буд ки дар мқсўраҳ Эй нишастӣ . Чун аз моли султони миҷмарае пар авд сохтанд аз онҷо бигурехт то он буи нашунӯд ,у дигар онҷо нанишаст .
Нақласт ки рӯзии ҷомаи божгўнаҳи пӯшида буд . Бо ӯ гуфтанд : хост ки рост кунад , накард ва гуфт : ин пероҳан аз баҳри худоӣ пӯшида будам . Нахоҳам ки аз барои халқи бгрдонм . Ҳамчунон бигузашт .
Нақласт ки ҷавониро ҳаҷи фӯт шуда буд . Оҳӣ кард . Сафён гуфт : чиҳил ҳаҷ кардаам ба ту додам . Ту ин оҳ ба ман додӣ ?
Гуфт : додам .
Он шаб ба хоб дид ки ӯро гуфтанд : судӣ кардӣ ки агар ба ҳамаи аҳли Арафот қисмат кунӣ тавонгар шаванд .
Нақласт ки рӯзӣ дар гармоба омад . Ғуломӣ амрад даромад . Гуфт : берун кунед ӯро ки бо ҳар зании як деваст , ва бо ҳар амрдии ҳаждаҳ деваст , ки ӯро меоройанд дар чашмҳои мардон .
Нақласт ки рӯзӣ нон мехӯрдӣ . Сегӣ онҷо буд ва бадв медод . Гуфтанд :
Чаро бо зан ва фарзанд нахурдӣ ?
Гуфт : агар нон ба саги даҳум то рӯзи пос ман дорад то ман намоз кунам , вогар ба зану фарзанди даҳум аз тоъатам боз доранд .
Ва рӯзии асҳобро гуфт : хушу нохуши таом беш аз он нест ки аз лаб ба ҳалқ расед . Ин қадар агар хушаст ва агар нохуш сабр кунед то хушу нохуш ба наздики шумо яке шавад . Ки чизе ки бад-ӣн зӯдӣ бугзарад , бе он сабр тавон кард .
Ва аз бузургдошт ӯ даравишонро чунон нақл кунанд ки дар маҷлис ӯ даравишон чун амирон будандӣ .
Нақласт ки якбор дар маҳмилӣ буд ва ба Макка мерафт . Рафиқӣ бо ӯ буд . ӯ ҳама роҳ мегирист . Рафиқ гуфт : аз бими гуноҳ майгаре ?
Сафёни даст дароз кард вкоаҳи баррагии бардошт , ва гуфт : гуноҳ бисёраст валикини гуноҳони ман ба андозаи ин коҳи барг қимат надорад . Аз он май тарсам ки имон ки овардаам бо худ имон ҳаст ё на .
Ва гуфт : дигарон ба ибодат машғӯл шуданд ҳикматашони бороўрд .
Ва гуфт : гиряи даҳ ҷузваст . На ҷузв аз он риёаст ва яке аз баҳр худоӣаст . Агар аз он як ҷузв ки аз баҳр худоӣаст дар солии як қатра аз чашм бияёд бисёр буд .
Ва гуфт : агар халқ бисёр ҷое нишаста бошанд ва касе мунодӣ кунад ки кӣ медонад ки имрӯз то ба шаб хоҳад зист бархезад як тани брнхизд ,у аҷаби онкӣ агар ҳамаи халқро гӯйанд бо чунон корӣ ки дар пешаст ҳаркии маргро сохта ед бархезед , як тани брнхизд .
Ва гуфт : парҳез кардани бръмли сахт тараст аз амали вбсӣ буд ки марди амалӣ нек мекунад то вақте ки онро дар девон ълоинаҳ нависанд . Пас баъд аз он чандон бидон фахр кунад ва чандон боз гуяд ки онро дар девон риё нависанд . Ва гуфт : чун дар ваяш гирд тавонгар гардад бдонкаҳ мроӣӣаст ва чун гирд султон гардад бдонкаҳ дуздаст .
Ва гуфт : зоҳид онаст ки дар дунёи зуҳди худ ба феъл овараду мтзҳд онаст ки зуҳд ӯ ба забон буд .
Ва гуфт : зуҳд дар дунё на пилос пӯшиданаст венаи нони ҷӯй хӯрданаст , валикини дил дар дунё нобастанасту амли кӯтоҳ карданаст .
Ва гуфт : агар наздики худои шӯй бо бисёре гуноҳ , гуноҳӣ ки миёни туу худоӣ буд , осонтар аз онкии як гуноҳи миёни туу бандагон ӯ .
Ва гуфт : ин рӯзгорӣаст ки хомӯш бошӣу гӯшаи ирӣ . Замони алскўту лузӯми албиўт .
Яке гуфт : дар гӯша Эй нишинам дар касб кардан чаҳ гӯйӣ ?
Гуфт : аз худоӣ битарс ки ҳеҷ трсгорро надидам ки ба касби муҳтоҷ шуда .
Ва гуфт : одамиро ҳеҷ некӯтар аз сӯрохӣ намедонам ки дар онҷои гурезад ва худро нопадид кунад , ки салаф кроҳит доштаанд ки ҷома ангушт намой пӯшанд ё дар куҳна ё дар нав , бал ки чунон май бояд ки ҳадис он накунад , наҳй ани алшҳртин . Инаст .
Ва гуфт : ҳеҷ намедонам аҳли ин рӯзгорро бо саломаттар аз хоб .
Ва гуфт : беҳтарини султонон онаст ки бо аҳл илм нишинад ва аз эшон илм омӯзаду бадтарӣни уламои онкӣ бо салотин нишинад .
Ва гуфт : нахусти ибодатӣ хилватаст . Онгоҳи талаб кардани илм , онгоҳ бидон амал кардан , онгоҳи нашри он илм кардан .
Ва гуфт : ҳаргиз тавозуъ накардам касеро пеш аз онкӣ касеро як ҳарф аз ҳикмат дидам .
Ва гуфт : дунёро бигир аз барои тан . . . Ва охиратро бигир аз барои дил ро
Ва гуфт : агар гуноҳро кед будӣ ҳеҷ кас аз кед он нрстӣ , ва ҳар ки худро бар ғайри худ фазл наад ӯ мутакаббираст .
Ва гуфт : азизтарини халқон панҷанд . Олимии зоҳид ;у фақиҳии сӯфӣ , ва тавонгарӣ мутавозеъу дарвешии шокир ,у шарифии суннӣ .
Ва гуфт : ҳарки дар намоз хошиъ набӯд , намоз ӯ дуруст набӯд .
Ва гуфт : ҳарки аз ҳаром садақа диҳад ва хайрӣ кунад , чун касе буд ки ҷомаи палид ба хӯн бишӯяд ё ба бўл . Он ҷома палидтар шавад .
Ва гуфт : ризои қабул мақдӯраст ба шукр .
Ва гуфт : халқи ҳасани одамии хашм худоӣ бинишонад .
Ва гуфт : яқин онаст ки муттаҳами надории худоиро дар ҳарчӣ ба ту расад .
Ва гуфт : субҳони он хдоӣиро ки мекашад моро ва мол месетанд ва мо ӯро дӯсттар медорем .
Ва гуфт : ҳаркиро ба дӯстӣ гирифт ба душманӣ нагирад .
Ва гуфт : нафас задан дар мушоҳида ҳаромаст , ва дар мукошифа ҳаромаст , ва дар муъоина ҳаромаст , ва дар хатароти ҳалол .
Ва гуфт : агар касе туро гуяд : нъми алрҷли анат . Ин туро хуштар ояд аз онкӣ гуяд : баси алрҷли анат . Бдонкаҳи ту ҳануз мардӣ набадӣ .
Ва пурседанд аз яқин . Гуфт : феълӣаст дар дил . Ҳаргоҳ ки маърифат суст шуд яқини собити гашт ,у яқин онаст ки ҳарчӣ ба ту расад доне ки аз ҳақ ба ту мерасад то чунон бошӣ ки ваъдаи туро чун аён буд , бал ки бештар аз аён , яъне ҳозир буд , бал ки аз ин зиёдат буд .
Пурседанд ки Сайиди слии аллоҳи алайҳ ва силам гуфт : худоӣ душман дорад аҳли хонае ки дар ваии гӯшт бисёр хуранд .
Гуфт : аҳли ғайбатро гуфтааст ки гӯшт мусулмонон хуранд .
Нақласт ки ҳотами асмро гуфт : туро чаҳор сухан гӯям ки аз ҷаҳласт . Яке маломат кардани мардумонро аз нодидан қазоаст . Ва нодидани қазо кофарӣаст . Дувуми ҳасад кардани бародари мусулмонро аз нодидани қисмат аз кофарӣаст сеюм моли ҳарому шабаҳати ҷамъ кардан аз нодидан шморқёмтаст ва нодидан шумо дар қиёмат аз кофарӣаст , чаҳоруми эмин бӯдан аз ваъиди ҳақу умеди нодоштан ба ваъдаи ҳақ , ва нодидан ин кофарӣаст .
Нақласт ки чун яке аз шогирдони Сафён ба сафар шудӣ гуфтӣ : агар ҷое марг бибинед барои ман бихаред .
Чун аҷалаш наздик омад бигирист ва гуфт : марг ба орзӯи хостам , акнӯн марг сахтаст . Кошкӣ ҳамаи сафари чунон будӣ ки бъсоиӣу ркўаҳ эй рост шудӣ . Влкни алқдўми алии аллоҳи шадид .
Ба наздики худоӣ шудан осон несту ҳаргоҳ ки сухани маргу истилоӣ ӯ шунидӣ чанд рўзоз худ бирафтӣ ва ба ҳарки раседӣ , гуфтӣ : астъди лмўт қабл нузула . Сохта бош маргро беш аз онкӣ ногоҳ тӯр бигирад . Аз марги чунин май трсидў ба орзӯ май хост ва дар он вақт ёронаш мегуфтанд : хушати бод дар биҳишт .
Ва ӯ сармӣ ҷунбонед ки : чаҳ мегуед ? биҳишти ҳаргиз ба ман нарасад ё ба чун ман касе диҳанд .
Пас беморӣ ӯ дар Басра буду амири Басраи хост то ҷомагӣ ба вай диҳад . ӯро талаб карданд . Дар стўргоҳӣ буд ки ранҷ шикам дошт ва аз ибодати як дам намеосуд ва он шаб ҳисоб карданд . Шаст бороб даст карда буду вузӯ ме сохт ва дар намоз мерафт , бозаш ҳоҷат меомад . Гуфтанд : охири вузӯи мсоз .
Гуфт : мехоҳам то чун ъзроӣили даройад , тоҳир бошам на наҷис , ки палид ба ҷаноби ҳазрат рӯй натавон ниҳод .
Абдуллоҳ Меҳдӣ гуфт : Сафён гуфт рӯй ман бар замин на , ки аҷали ман наздик омад .
Рӯйиш бар замини ниҳодаму беруни омадам то ҷамъро хабар кунам . Чун бозомадам асҳоби ҳама ҳозир буданд . Гуфтам : шуморо ки хабар дод ?
Гуфтанд : мо дар хоби дидем ки ба ҷинозаи Сафён ҳозир шавед .
Мардумон даромаданду ҳол бар вай танг шуд . Даст дар зер кашиду ҳамеонеи ҳазор динор берун оварад ва гуфт : садақа кунед .
Гуфтанд : субҳони аллоҳ . Сафён пайваста гуфтӣ дунёро набояд гирифту чандин зар дошт .
Сафён гуфт : ин посбони дайни ман буд вдини худро ба дайн тавонистам дошт ки Иблис ба дайн бар ман дасти набард , ки агар гуфтӣ имрӯз чаҳ хурӣ ва чаҳ пӯшӣ ? гуфтамӣ : инак зар ! гар гуфтӣ : кафани надорӣ ! гуфтамӣ инак зар ! васвос ӯро аз худ дафъ кардамӣ , ҳарчанд марои бад-ӣн ҳоҷат набӯд .
Пас калима шаҳодат бигуфту ҷон таслим кард . Ва гӯйанд ворисӣ буд ӯро , дар Бухоро , бамурд . Уламои Бухорои он морро нигоҳ доштанд . Сафёнро хабар шуд . Азм Бухоро кард . Аҳли Бухоро то лаби об истиқбол карданд ва ба эъзози тамом дар Бухорои бурданд ,у Сафёни ҳаждаҳи сола буд ва он зар бадв доданд ва онро нигоҳ медошт , то аз касе чизе набояд хост , то яқин шуд ки вафот хоҳад крдбаҳ садақа дод . Ва он шаб ки вафот кард овозӣ шуниданд ки моти алўръи моти алўръ . Пас ӯро ба хоби диданд . Гуфтанд : чун сабр кардӣ бо ваҳшату торикии гӯр ?
Гуфт : гӯри ман марғзорӣаст аз марғзорҳои биҳишт .
Дайгарӣ ба хоб дид . Гуфт : худоӣ бо ту чаҳ кард ?
Гуфт : як қадам бар сироти ниҳодам ,у дигар дар биҳишт .
Дайгарӣ ба хоб дид ки дар биҳишт аз дарахтӣ ба дарахтӣ мепаридӣ . Пурсед ин ба чаҳ ёфтӣ ?
Гуфт : ба вараъ .
Нақласт ки аз шафқат ки ӯро буд бар халқи худоӣ . Рӯзӣ дар бозор мурғакӣ дид дар қафас ки фарёд мекарду ҳамеи тпид . ӯро бихаред ва озод кард . Мурғакӣ ҳар шаб ба хона Сафён омадӣ . Сафёни ҳамаи шаб намоз кардӣ ва он мурғак назора мекард ӣ ,у гоҳи гоҳ бар вай менишастӣ . Чун Сафёнро ба хоки бурданд , он мурғаки худро бар ҷиноза ӯ ҳаме зад ва фарёд мекарду халқ баҳои ҳои мегиристанд . Чун шайхро дафн кардан , мурғаки худро бар хок мезад то аз гӯр овоз омад ки ҳақи таъолии Сафёнро ба шафқатӣ ки бар халқ дошт бёмрзидаҳ , ва он мурғак низ бамурд , ва ба Сафён расед . Рҳмҳоллаҳи алайҳ .