Он Сайиди авлиё , он умдаи атқё , он муҳташами муътабар , он муҳтарами муфтахар , он хатм карда зўолмноқбӣ , шайхи олам , ҳориси муҳосибии рҳмҳоллаҳи алайҳ , аз уламои машойих буд ва ба улӯми зоҳиру ботин , ва дар муомилоту ашороти мақбули алнФсу руҷӯъи авлиёии вақт дар ҳамаи фани бадв буд , ва ӯро тасонифи бсёрост дар анвоъи улӯм ,у сахти олии ҳиммат буд ,у бузургвор буд ,у саховатӣу мурувватӣ аҷиб дошт ва дар фаросату ҳзоқт назир надошт , ва дар вақти худ шайхи алмшоихи Бағдод буд , ва ба таҷреду тавҳиди махсӯс буд , ва дар муҷоҳидау мушоҳида ба ақсои алғоиаҳ буд , ва дар тариқати муҷтаҳид . Ва наздик ӯ ризо аз аҳволаст , на аз мақомот . Ва шарҳи ин сухан тӯлӣ дорад . Басарӣ буду вафот ӯ дар Бағдод буд ,у Абдуллоҳ хафиф гуфт брпнҷи кас аз перони мо иқтидо кунед ва ба ҳоли эшон мтобъти нмоиидўи дигаронро таслим бояд шуд , аввали ҳориси муҳосибӣ , дувуми ҷунайди Бағдодӣ , сеюм рӯем , чаҳоруми ибни ато , панҷуми Амри бен Усмони ?маккеии рҳмҳми аллоҳ . Зеро ки эшон ҷамъ карданд миёни илму ҳақиқату миёни тариқату шариъат , вҳр ки ҷузи ин панҷанд эътиқодро шоинд аммо

Ин панҷро ҳам эътиқод шояд ва ҳам иқтидоро шояд .

Ва бузургон тариқат гуфтаанд : Абдуллоҳи хафифи шашуми эшон буд ки ҳам эътиқодро шояд ва ҳам иқтидоро шояд аммо хештан сутудан на кор эшонаст .

Нақласт ки ҳорисро сӣ ҳазор динор аз падар мирос монад . Гуфт : ба байт алмол бурид то султонро бошад ! гуфтанд : чаро ?

Гуфт : пайғамбар фармӯдааст ,у саҳеҳи астки ҳи алқдрии маҷуси ҳзаҳи аломаҳ . Қадре мазҳаби гири ин умматасту падари ман қадре буду пайғамбари алайҳ ассалом фармуд мироси набарди мусулмон аз муғ ,у падари ман муғ ва ман мусулмон .

Ва анояти ҳақи таъолӣ дар ҳифз ӯ чандон буд ки чун даст ба таомии барадӣ ки шабаҳат дар ӯ будӣ раҳгӣ дар пушти ангушт ӯ кашида шудӣ чунонкии ангушти фармон ӯ набардӣ , ӯ бдонстӣ ки он луқма ба ваҷҳ нест . Ҷунайд гуфт : рӯзии ҳориси пеш ман омад . Дар ваии асар гуруснагӣ дидам . Гуфтам ё ъам ! таоми орм ? гуфт : нек ояд . Дар хона шудам . Чизе талаб кардам . Шбонҳчизӣ аз арӯсӣ оварда буданд . Пеши аўбрдм . Ангушт ӯ мтоўът накард . Луқма дар даҳони ниҳод ва ҳарчанд ки ҷаҳд кард Фрўншд . Дрдҳон мегардонид то дайр гоҳ бархест вдри поён сарой афганд ва берун шуд . Баъд аз он гуфт : аз он ҳоли пурсидам . Ҳорис гуфт : гурусна будам , хостам ки дили ту нигоҳ дорам локини маро бо худованд нишонеаст ки ҳртъомӣ ки дар ваии шбҳтӣ буд ба ҳалқи ман Фрўнрўду ангушти ман мтоўът накунад . Ҳарчанд кушедам фурӯ нарафт . Он таом аз куҷо буд ? гуфтам : аз хонае ки хешованди ман буд . Пас гуфтам : имрӯз дар хонаи ман ое ?

Гуфт : оем . Даромадему пораи нон хушк оварадам . Пас бихӯрадем . Гуфт : ҷизӣ ки пеши даравишони оре , чунин бояд .

Ва гуфт : сӣ соласт то гӯши ман ба ҷуз аз сари ман ҳеҷ нашунидааст пас сӣ соли дигари ҳол бар ман бигардед ки сари ман ба ҷуз аз худоӣ ҳеҷ нишнид .

Ва гуфт : касеро ки дар намоз мебинад ва ӯ бидон шод шавад , мутаваққиф будам бидон тонмоз ӯ ботил шавад ё на ? акнӯн ғолиби занни ман онаст ки ботил шавад .

Ва дар муҳосибаи мболғтӣ тамом дошт . Чунонкӣ ӯро муҳосибии бад-ӣн ҷиҳат гуфтандӣ . Ва гуфт : аҳли муҳосибаро чанд хислатаст ки бёзмўдаҳам дар сухани гуфтан ки чун қиём намӯдаанд ба тавфиқи ҳақи таъолӣ ба манозили шариф пайвастаанду ҳамаи чизҳо ба қӯти азм даст диҳад ва ба қаҳр кардани ҳавоу нафас ки ҳаркиро азм қавӣ бошад мухолифати ҳаво бар вай осон бошад . Пас азми қавии дор ва бар ин хислатҳо мувозибат намой ки ин муҷаррабаст . Аввали хислат анаст ки ба худои савганд ёд накунӣ , на ба рост ва на ба дурӯғ , вена ба саҳв ва на ба амд ,у дувуми аи здрўғ парҳез кунӣ , ва сеюм ваъда хилоф накунӣ ва чун вафо туоне кард ва то туоне касро ваъда надиҳӣ ки ин ба савоб наздикасту чаҳоруми онкии ҳеҷ касро лаънат накунӣ , агарчӣ зулм карда бошад ,у панҷуми дуоӣ бад накунӣ на ба гуфтор ва на ба крдорўи мукофоти нҷўӣӣ ва бар худоӣ таҳаммул кунӣ ,у шашум бар ҳеҷ кас гувоҳӣ надиҳӣ на бкФр ва на ба ширк ва на ба нифоқ ки ин ба раҳмат бар халқи наздик тараст ва аз мқти худои таъолии давртар рост ,у ҳафтуми онкии қасд маъсият накунӣ , на дар зоҳир ва на дар ботину ҷавориҳи худро аз ҳамаи боздорӣ . Ва ҳаштуми онкии ранҷи худ брҳичи каси ниФкнӣу бори худ андак ва бисёр аз ҳама кас бурдорӣ дар онҷаҳ бидон муҳтоҷ бошӣ , ва дар ончӣ бидон мустағнӣ бошӣ , внҳми онкии тамаъ аз хилоиқи бурӣдаи гирдоне ва аз ҳамаи ноумеди шӯй аз ончӣ доранд ,у даҳуми онкии баландии дараҷау асткмоли иззати наздики худоӣу наздики халқ брончаҳ хоҳад дар дунё ва охират бидон сабаб ба даст тавон кард . Ки ҳеҷ касро набинӣ аз фарзандони одами алайҳи ассалом . Магар ки ӯро аз худ беҳтари доне .

Ва гуфт : муроқибати илм диласт дар қурби ҳақи таъолӣ .

Ва гуфт : ризои ором гирифтанаст дар таҳти маҷории аҳком .

Ва гуфт : сабри нишонаи тирҳои бало шуданаст .

Ва гуфт : тафаккури асбобро ба ҳақи қоим диданаст .

Ва гуфт : таслими собит бӯданаст дар вақти нузули бало бетағайюрӣ дар зоҳиру ботин .

Ва гуфт : ҳаё бозбўднаст аз ҷумлаи хуҳои бад ки худованд бидон розӣ набӯд .

Ва гуфт : муҳаббати майл буд ба ҳамагӣ ба чизе , пас онро эсор карданаст , брхўиштн , ба тану ҷону мол ,у мувофиқат кардан дар ниҳону ошкоро . Пас бдонстн ки аз таваҳҳума тақсираст .

Ва гуфт : хавф онаст ки албата як ҳаракат натавонад кард ки на гумон ӯ чунон буд ки ман бад-ӣни ҳаракат махӯз хоҳам буд дар охират .

Ва гуфт : аломати инс ба ҳақ ваҳшатаст аз халқ ва гурезаст ва ҳарчӣ халқ дар онасту мунфарид шудан ба ҳаловати зикри ҳақи таъолии брқдри онкии инси ҳақ дар дил ҷой мегирад , баъд аз он инс ба махлуқот аз дили рахт барме гирад .

Ва гуфт : содиқ он бошад ки ӯро бок набӯд агараш наздики халқи ҳеҷ миқдор намонад ,у ҷиҳати салоҳи дил хеш донад ва дӯст надорад ки мардумони заррае аъмол ӯ бибинанд .

Ва гуфт : дар ҳамаи корҳо аз сустии азм ҳазар кун ки душман дар ин вақт бар ту зафар ёбад ,у ҳаргоҳ ки Фтўр азм дидӣ аз худ ҳеҷ ороми мгир ба худои паноҳи ҷӯй .

Ва дарвеширо гуфт : кун ллаҳу алои лоткн . Гуфт : худоиро бош ва агар на худ мабош , ин некӯ суханӣаст .

Ва гуфт : сазовораст касеро ки нафаси худро ба риёзати муҳаззаб гардонидааст ки ӯро роҳ бинмоед ба мақомот ва

Ва гуфт : ҳаркии хўоҳдкаҳи лиззати аҳл биҳишт ёбад , гӯ дар суҳбати даравишони солеҳ қонеъ бош .

Ва гуфт : ҳаркии ботини худро дуруст кунад ба муроқибату ихлоси худои таъолии зоҳир ӯ ороста гирданд ба муҷоҳидау атбоъи суннат .

Ва гуфт : онкӣ ба ҳаракоти дил дар маҳали ғайби олам буд беҳтар аз онкӣ ба ҳаракоти ҷавориҳи олам буд .

Ва гуфт : пайвастаи орифон фурӯ мебаранд хандақи ризо ва ғаввосӣ мекунанд дар баҳри сафо ва берун меоваранд ҷавоҳири вафо , то лоҷарам ба худоӣ мерасанд дар сару хафо .

Вагуфт : се чизаст ки агар онро биёбанд аз он баҳра бар доранд ва мо наёфтем : дӯстии некӯ бо сиёнат , ва бо вафо ,у бошафқат .

Ва нақласт ки таснифӣ мекард : дарвешӣ аз ваии прсидкаҳ : маърифат , ҳақ аст барбанда ё ҳақи банда бар ҳақ ? ӯ бад-ӣни сухани тарк тасниф кард . Яъне агар гӯйии маърифати банда ба худ май шиносад ва ба ҷаҳди худ ҳосил мекунад , пас бандаро ҳақӣ буд бар ҳақ , ва ин раво набӯд . Ва агар маърифати ҳақи ҳақ буд , барбанда раво набӯд ки ҳақро ҳақии ббёди гузорад . ӣнҷо мутаҳайир шуду тарк тасниф кард . Дигари маънӣ онаст ки чун маърифати ҳақ ҳақаст то аз ҷиҳати карами ин ҳақи бгзорм . Китоб кардан дар маърифат ба чаҳ кор ояд ? ҳақи худ ончии ҳақи банда буд бадв диҳад ки ад банӣ рабӣ . Агар касе буд ки ҳақи он ҳақ хоҳад гузорад дар маънии анки лотҳдии ман аҳббт буд . Лоҷарами тарк тасниф кард . Дигар маънӣ онаст ки маърифати ҳақ ҳақаст бар банда бидон маънӣ ки чун ҳақи бандаро маърифат дод бандаро воҷибаст ҳақи он ҳақ гузордан . Чун ҳар ҳақ ки банда ба ибодат хоҳад гузоради ҳам ҳақ ҳақ хоҳад буд ва ба тавфиқ ӯ хоҳад буд . Пас бандаро ҳақӣ ки буд ки бо ҳақи ҳақ , ҳақи гузорад , пас китоб тасниф кард валлоҳи аълами болсўоб .

Ибн мсрўқ гуфт : ҳориси он вақт ки вафот мекард ба дармеи муҳтоҷ буд , ва аз падараши зёъ бисёр монда буд , вҳич нагирифт ва ҳам дар он соъат ки дасти танг буд фурушад . Рҳмҳоллаҳи алайҳи рҳмҳўосъаҳ .