Он салими суннати он азими миллати он муҷтаҳиди авлиёъи он мтФрди асФёءи он муҳаррами ҳарами эзадии шайхи вақти Маҳмадалии алтрмдии раҳмаи аллоҳи алайҳ аз муҳташамони шуюух буд ва аз муҳтарамони аҳли вилояту баҳамаи забонҳо сутӯдаи воитӣ буд дар шарҳи маъонӣ ва дар аҳодӣсу ривоёти ахбори сқаҳ буд ва дар баёни маорифу ҳақоиқи ӯъҷуба буд қабӯлӣ ба камолу ҳлмии шигарфату шафқатии вофиру халқии азиму ӯрои риёзоту каромот бисёраст вдри фунуни илми комил ва дар шариъату тариқати муҷтаҳиду трмдёни ҷамоатии буи иқтидо кунанду мазҳаб ӯ бар илм бӯдааст ки олами раббонӣ буду ҳакими уммат буду муқаллид касе набӯд ки соҳиби кашфу соҳиби асрор буду ҳикматӣ ба ғоят дошт чунонкӣ ӯро ҳакими алоўлёءи хондандӣу суҳбати Бутуробу хзрўиаҳу ибн ҷило ёфта буд бо яҳёи маоз сухан гуфта буд чунонкӣ гуфт : як рӯз суханӣ мегуфтам дар мунозираи амириҳиӣ мутаҳайир шуд дар он сухан ва ӯро тасониф бисёраст ҳамаи машҳуру мазкӯр ва дар вақт ӯ дар термад касе набӯд ки сухан ӯ фаҳм кардӣ ва аз аҳли шаҳри маҳҷӯр будӣ вдри ибтидо бо ду толиби илм рост шуд ки ба талаби илми раванд чун азм дуруст шуд модараш ғамгин шуд ва гуфт : эй ҷони модари ман заъифам ва бекас ва ту мутаваллии кори ман марои бкаҳ майгузорӣ ва ман танҳоу оҷиз аз он сухани дардии бадал ӯ фурӯд омад тарк сафар кард вони ду рафиқ ӯ баталаб илм шуданд чун чандгоҳи баромади рӯзӣ дар гӯристон нишаста буд ва зор мегирист ки ман ӣнҷои мӯҳмал ва ҷоҳил мондаму ёрони ман бозоинд ба камоли илми расида ногоҳ перӣ нӯронӣ биёмад ва гуфт : эй писар чаро гарӣоне гуфт : бозгуфтам пер гуфт : хоҳӣ то туро ҳар рӯзӣ сабақӣ гӯям то базӯдӣ аз эшон даргузарӣ гуфтам хоҳам пас ҳар рӯз сабақам мегуфт то се соли баромади баъд аз он маро маълум шуд ки ӯ Хизр бӯдааст ва ин давлат брзоўолдаҳ ёфтам .

Абубакр вроқ гуфт : ҳар як шаби Хизри алайҳи ассалом ба наздик ӯ омадӣ ва воқеъҳо аз якдигари прсидндӣ ва ҳам ӯ нақл кунад ки рӯзии мҳмдбни алии алҳким маро гуфт : имрӯзи турои ҷоӣӣ барам гуфтам шайх донад бовай бирафтам дерӣ барнаёмад ки биёбоне дидам сахту саъбу Тахтии заррин дар миёни биёбони ниҳода дар зери дарахтии сабзу чашмаи об ва яке бар он тахти либоси зебои пӯшида чун шайхи наздик ӯ шуд бархесту шайхро бар тахти нишонд чун соъатӣ зер омад аз ҳар тарафӣ гуруҳе меомаданд то чиҳил тан ҷамъ шуданд ва ашоротӣ карданд бар осмони таомӣ зоҳир шуд бихӯраданд шайх суол мекард аз он мард ва ӯ ҷавоб мегуфт . Чунонкии ман як калима аз он фаҳм накардам чун соъатии баромади дастурии хосту бозгашт ва маро гуфт : рӯ ки Саиди гаштии пас чун замонии баромади бтрмди бози омадами вагуфтам эй шайхи он чаҳ буд ва чаҳ ҷой буд ва он мард ки буд гуфт : тӣа банӣ Исроил буд ва он марди қутби алмдор буд гуфтам дар ин соъат чигуна рафтем ва бозомадем гуфт : ё абобкр чун баранда ӯ буд тавон расӣдани турои чигунагӣ чаҳ кори туро бо расӣдани кор на бо пурсидан .

Нақласт ки гуфт : ҳар чанд бо нафас кушедам то ӯро бар тоъат дорам бо вай барнаёмадам аз худ навмед шудам гуфтам магари ҳақи таъолии ин нафасро аз барои дӯзах офарӣдааст дӯзахиро чаҳ пурварам ба канор Ҷайҳун шудам ва якеро гуфтам то дасту пой ман бибаст ва бирафт пас ба паҳлуи ғлтидм ва худро дар оби андохтам то магари ғарқа об шавам . Оби бузаду даст ман бикшод ва мавҷӣ биёмаду маро бар канори андохт аз худнавмеди гаштам . Гуфтам субҳони аллоҳи нафасии офарӣдае ки на биҳиштро шояд венаи дӯзахро . Дар он соъат ки аз худ ноумед шудам , ба баракати он сари ман кушодаи гашт . Бидидем ончӣ маро боист ва ҳамон соъат аз худ ғоиб шудам . То бзистм ба баракати он соъат зистам .

Абубакр вроқ гуфт : шайхи рӯзии ҷузвӣ чанд аз тасонифи худ бмн дод ки инро дар Ҷайҳун андозам дар вай нигоҳ кардам ҳамаи латоифу ҳақоиқ буд дилами надод дар хона биниҳодам ва гуфтам андохтам гуфт : чаҳ дидӣ гуфтам ҳеҷ гуфт нондохтӣ бирав ва биндоз гуфтам мушкилами дўшдикии онкӣ чаро дар об меандозад ва яке онкӣ чаҳ бурҳон зоҳир хоҳад шуд бозомадаму дрҷиҳўни андохтам Ҷайҳун дидам ки аз ҳам боз шуду сандӯқии саргушода падед омад ва он аҷзо дар он афтод пас србрҳм овараду Ҷайҳун ба қарор боз омад аҷаби доштам аз он чун ба хизмати шайх омадам гуфт : акнӯн андохтӣ гуфтам аиҳоолшихи бъзти худоӣ ки ин сар бо ман бигӯӣ гуфт : чизе тасниф карда будам дар илми ин тайифа ки кашфи таҳқиқи он бар уқули мушкил буд бародарами Хизр аз ман дархост ва он сандӯқро моҳӣ буд ки ба фармон ӯ оварда буду ҳақи таъолии обро фармон дод то онро буии расонад .

Нақласт ки як бори ҷумлаи тасонифи худро дар оби андохти Хизри алайҳи ассаломи он ҷумларо бигирифту бозоўрд ва гуфт : худро бад-ӣни машғӯл май дор сухан ӯст ки гуфт : ҳаргизи як ҷузв тасниф накардаам то гӯйанд ин тасниф ӯст валикин чун вақт бар ман танг шудӣ маро бидон тасаллӣ будӣ .

Нақласт ки гуфт : дар умри худ ҳазор ва як бори худои табораку таъолӣ втқдс бихоб дидам .

Нақласт ки дар аҳд ӯ зоҳидии бузург буду пайваста бар ҳаким эътироз кардӣу ҳаким кулба дошт дар ҳамаи дунё чун сафар ҳиҷоз бозомад сегӣ дар он кулбаи бачаи ниҳода буд ки дар надошт шайх нахост ки ӯро берун кунад ҳаштод бор мерафт ва меомад то бошад ки саги бохтёри худ он бачагонро беруни баради пас ҳамон шаби он зоҳиди пайғамбари алайҳи ассаломро бихоб дид ки фармуд эй фалон бо касе баробарӣ мекунӣ ки барои сегӣ ҳаштод бор мусоидат кард бирав агар саодати абадӣ май хоҳии камари хизмат ӯ бармеони банд ва он зоҳид нанг доштӣ аз ҷавоби саломи ҳакими баъд аз он ҳамаи умр дар хизмати шайхи басари барад .

Нақласт ки аз аёл ӯ пурседанд ки чун шайх хашм гирад шумо донед гуфтанд донем чун аз мо бёзорди он рӯз бо мо некӣ бештар кунаду нон ва об нахурду гиря ва зорӣ кунад ва гуяд илоҳии туро бача озурдам то эшонро бар ман беруноварӣ илоҳӣ тавба кардам эшонро ба салоҳи бозор мо бидонем ва тавба кунем то шайх аз балои беруни орем .

Нақласт ки муддатии Хизрро надид то рӯзӣ ки канизаки ҷомаи кӯдаки шаста буд втштии пари наҷосат ва бўл кардау шайхи ҷомаи покизаи боди саттории поки пӯшида буд ва ба ҷомеъ мерафт магари канизак ба сабаби дархостӣ дурахшам шуд ва он ташти бардошти басари шайх фурӯ кард шайх ҳеҷ нагуфт : ва он хашм фурӯ хӯрд дар ҳоли Хизрро алайҳи ассаломи бёФт .

Нақласт ки гуфтанд ӯро чандон адабаст ки пеши аёли худ бинӣ пок накардааст мардӣ он башнаваду қасди зиёрати аўкрд чун ӯро бидид дар масҷиди соъатӣ таваққуф кард то аз аврод фориғ шуд ва берун омад мард бар асар ӯ бирафт дар роҳ гуфт : кошкӣ бдонстмӣ ончӣ гуфтанд ростаст шайх бФрост бидонаст рӯй бадв карду бинӣ пок кард ӯро аҷаб омад бо худ гуфт : ончӣ маро гуфтанд ё дурӯғ гуфтанд ё ин тозӣонааст ки шайх маро мезанад то сари бузургони нтлбми шайхи ин ҳам бидонаст рӯй бадв кард ва гуфт : эй писари туро рост гуфтанду локин агар хоҳӣ то сари ҳамаи пеш ту ниҳанд сари халқ бар халқи нигоҳи дор ки ҳар ки сар мулӯк гуяд ҳам сирриро нишоед .

Нақласт ки дар ҷавонии зании соҳиби ҷамол ӯро ба худ хонд иҷобат накард то рӯзӣ хабар ёфт ки шайх дар боғӣаст худро биёрост ва онҷо рафт шайх чун бидонаст бигурехт зан бар ақаб май давид ва фарёд мекард ки дар хӯни ман саъй мекунӣ шайх илтифот накард ва бар деворӣ баланд шуд ва худро фурӯи андохт чун пер шуд рӯзии мутолиаи аҳволу ақвол худ мекард он ҳолаш ёд омад дар хотираш омад ки чаҳ будӣ агар ҳоҷати он зан раво кардамӣ ки ҷавон будам ва тавба кардамӣ чун ин дар хотири худбидид ранҷур шуд гуфт : эй нафаси хабиси пари маъсият беш аз чиҳил сол дар аввали ҷавонии турои ин хотир набӯд акнӯн дар перии баъд аз чандини муҷоҳидаи пушаймонии брнокрдаҳи гуноҳ аз куҷо омад андӯҳгин шуд ва бмотм бинишаст се рӯзи мотами ин хотири бдошти баъд аз се рӯзи пайғамбарро алайҳи ассалом дар хоб дид ки фармӯдае Муҳамад ранҷур машав ки на аз онаст ки рӯзгори ту троҷъӣаст балки ин хотири туро аз он буд ки аз вафоти мо чиҳил сол дигар бигузашту муддати мо аз дунё давртар шуд ва мо низ давртар афтодем на туро ҷурмӣаст венаи ҳолати турои қусӯрӣ ончӣ дидӣ аз дароз кашӣдан муддати мФорқти мост на онкии сифати ту дар нуқсонаст .

Нақласт ки гуфт : як бор бемор шудам ва аз авроди зёдтӣ бозмондм гуфтам дариғо тандурустӣ ки азмни чандон хайрот меомад акнӯн ҳама гусаста шуд овозӣ шунидам ки эй Муҳамади ин чаҳ сухан буд ки гуфтӣ корӣ ки ту кунӣ на чунон буд ки мо кунем кортўи ҷузи саҳв ва ғифлат набӯду кори мо ҷуз сидқ набӯд гуфт : аз он сухан надам хӯрдам ва тавба кардам .

Ва сухан ӯст ки баъд аз онкии марди басӣ риёзат кашиду басии адаби зоҳир биҷой овардау таҳзиби ахлоқи ҳосил шудаи анвори атоҳои худои таъолӣ дар дили худ бозёбаду дил ӯ бидон сабаб сътӣ гираду сина ӯ мншрҳ гардаду нафас ӯ бФзоءи тавҳид дроидў бидон шод шавад лоҷарами ӣнҷои тарки азлати гирдў дар сухан ояд ва шарҳ диҳад футуҳӣ ки ӯ родри ин роҳ рӯй намӯда бошад то халқ ӯро ба сабаби сухан ӯ ва ба сабаби футуҳ ӯ аз ғайб гиромӣ доранд ва эъзоз кунанд ва бузург шимуранд то нафаси ӣнҷо фирефта шавад ва ҳамчун ширӣ аз дарун ӯ биҷаҳаду бргрдни аўншинд ва он лиззат ки дар абтдоءи муҷоҳида дар худ ёфта бошад мунбасит гардад чунонкии моҳӣ аздом биҷаҳад чигуна дрдрё ғўс кунаду ҳаргизи пеш ӯро бдом натавонад оварад нафас ки бФзоӣ тавҳид расад ҳазор бори хабистар ва макортар аз он буд ки аввали пеши аўдр қайд наёяд аз онкӣ дар аввали баста буд ва ин ҷои кушодау мунбасити гашт ва дар аввал аз зиқи башарияти олати хеши сохта буд ӣнҷои азўсъти тавҳиди олат худ созад пас аз нафас эмин мабошу гӯши дор то бар нафаси зафари ёбӣ ва аз ин офат ки гуфтем ҳазар кунӣ ки шайтон дар дарун нишастааст .

Чунонкии ҳам Маҳмадалии ҳаким нақл кардааст ки чун одаму ҳаввои баҳами расиданду тавбаи эшон қабул афтод рӯзии одам ба корӣ рафт Иблиси бачаи худро хноси номи пеш ҳавво оварад ва гуфт : марои муҳиммии пеш омадааст бачаи марои нигоҳи дор то бозоими ҳавво қабул кард Иблис бирафт чун одам бозпас омад пурсед ки ин кист гуфт : фарзанд Иблисаст ки бмн супурдааст одам ӯ ромломт кард ки чаро қабул кардӣ ва дар хашм шуд ва он бачаро бикушту пора пора кард ва ҳар пора аз шохи дарахтии бёўихт ва бирафт Иблис боз омад ва гуфт : фарзанд ман куҷост ҳавво аҳвол бозгуфт : ва гуфт : пора пора кардааст ва ҳар пора аз шохи дарахтии овехтаи Иблиси фарзандро овоз дод баҳами пайваст ва зинда шуду пеш Иблис омад дигарбораи ҳавворо гуфт : ӯро қабул кун ки муҳиммӣ дигар дорам ҳавво қабул намекард бшФоъту зорӣ пеш омад то қабул кард пас Иблис бирафт ва одам биёмад ва ӯро бидид пурсед ки чист ҳавво аҳвол бозгуфт : одами ҳавворо брнҷонид ва гуфт : намедонам то чаҳ сараст дарин ки фармони ман наме барӣ ва аз ондшмни худоӣ май барӣу фирефтаи сухан ӯ май шӯии пас ӯро бгшт ва бсухту хокистар ӯро нимӣ ба оби андохт ва нимӣ ббоди брдод ва бирафт Иблис бозомад ва фарзанд талабед ҳавво ҳол бигуфт : Иблиси фарзандро овоз дод ва он аҷзоъ ӯ баҳами пайваст ва зинда шуду пеш Иблис нишаст пас Иблис дигар бораи ҳавворо гуфт : ӯро қабул намекард ки одами маро ҳалок кунад пас Иблис савганд дод то қабул кард Иблис бирафт одам биёмад дигрбор ӯ робдид дар хашм шуд ва гуфт : худоӣ донад то чаҳ хоҳад буд ки сухан ӯ май шинавӣ ва он ман наме шинавии пас дар хашм шуду хносро бикушт ва қалия кард ва як нима худ бихӯрад ва як нима ба ҳавво дод ва гӯйанд охирин бори хносро бсФт гӯсфандӣ оварда буд чун Иблис бозомад ва фарзанд талабед ҳавво ҳол бозгуфт : ки ӯро қалия кард ва як нима ман хӯрдам ва як нимаи одам Иблис гуфт мақсӯди ман ин буд то худро дар даруни одами роҳи даҳум чун сина ӯ мақом ман шуд мақсӯди ман ҳосили гашти чунонкии ҳақи таъолӣ дар каломи қадими худ ёд мекунад алхноси алзии иўсўси фии судӯри анноси ман алҷнаҳ ва аннос инаст .

Ва гуфт : ҳар крои як сифат аз сифоти нафсонӣ монда бошад чун макотибӣ буд ки агар як дирам бар ваии боқӣ буд ӯ озод набӯду бандаи он як дирам буд аммо онро ки озод карда бошанд ва бар вай ҳеҷ намонда буд ин чунин каси маҷзӯб буд ки ҳақи таъолӣ ӯро аз бандагии нафас озод карда буд дар он вақт ки ӯро ҷазб карда буд пас озоди ҳақиқӣ ӯ буд комаи қоли аллоҳи таъолии аллоҳи иҷтбии илайҳи ман ишоءу иҳдии илайҳи ман иниби аҳли аҷтбои онксоннд ки дар ҷазбаи афтоданду аҳли ҳидояти он қавманд ки бонобт ӯро ҷӯянд .

Ва гуфт : маҷзӯбро манозиласт чунонкии баъзеро азишон сулс набувват диҳанд ва баъзеро насафӣ ва баъзеро зиёдат аз нисф то ба ҷоӣӣ бирасад ки маҷзӯбӣ уфтад ки ҳазз ӯ аз набувват беш аз ҳамаи маҷзӯбон буд ва ӯ хотами авлиёъ буду меҳтари ҷумла авлиёъ бӯда чунонкии Муҳамади Мустафои алайҳи ассаломи меҳтари ҷумлаи анбиё буд вхтми набуввати бадв буд ва гуфт : он маҷзӯб тавонад бўдкаҳи Меҳдӣ буд агар касе гуяд ки авлиёъро аз набувват чун насиб буд гӯям пайғомбари алайҳ ассалом гуфт : иқтисоду ҳудои солеҳу самти ҳасани як ҷузваст аз бист ва чаҳор ҷузви набуввату маҷзӯбро иқтисоду ҳудо солеҳ тавонад буд ва пайғамбар фармуд алайҳи ассалом ки хоби рост ҷузвӣаст аз набуввату ҷоӣӣ дигар гуфт : ҳар ки як дирам аз ҳароми бхсм боз диҳад дараҷа аз набувват биёбад пас ин ҳамаи маҷзӯбро тавонад буд .

Ва гуфт : дурусттар нишон авлиё онаст ки аз усӯли илм сухан гуяд қоилӣ гуфт : он чигуна буд гуфт : илми ибтидо буду илми мақодӣру илми аҳду мисоқу илми ҳуруфи ин усӯл ҳикматасту ҳикмати уламо инаст ва ин илм бар бузургони авлиёъ зоҳир шавад ва касе аз эшон қабул тавонад кард ки Иблисро аз вилоят ӯ ҳаззӣ набӯд гуфтанд авлиёъ аз сӯъ хотамат тарсанд гуфт : балии валикини он хавфи хатарот буд ва рӯзӣ набӯд ки ҳақи таъолӣ дӯст надорад ки айши хушро бар эшон тира бигардонад .

Ва гуфт : машғӯл ба зикри аўчнон буд ки азуи саволи натавонад ва ин мақоми бузургтар аз он мақомаст ки балъамӣон фаҳм кунанд гуфтанд балъамӣон кадом қавманд гуфт : онкии эшон оёти илоҳиро аҳл наанд .

Пурседанд аз тақво ва ҷавонмардӣ гуфт : тақво онаст ки дар қиёмати ҳеҷ кас доманат нагирад вҷўонмрдии онкии ту домани ҳеҷ кас нагирӣ .

Ва гуфт : азиз касеаст ки маъсият ӯро хор накардаасту озод касеаст ки тамаъ ӯро банда накардаасту хоҷа касеаст ки шайтон ӯро банда накардаасту оқил касеаст ки парҳезгорӣ барои худои таъолӣу ҳисоби нафас хеш кунад .

Ва гуфт : ҳар ки дар тариқат афтод ӯро бо аҳли маъсияти ҳеҷ инкор бинмоед .

Ва гуфт : ҳар ки аз чизе битарсад азу бигурезад ва ҳар ки аз худои тарсад дар ваии гурезад .

Ва гуфт : асли мусулмонии ду чизаст яке дидмнту дувуми хавфи қтиът .

Ва гуфт : бар ҳеҷ гум карда он ғам набояд хӯрд ки бар гум карда ният ки ҳеҷ кори хайр беният дуруст наёяд .

Ва гуфт : ҳар крои ҳиммат аўдинӣ гардад ҳамаи корҳо днёӣӣ ӯ динӣ гардад ва ҳар крои ҳиммат ӯ днёӣӣ гардад ҳамаи корҳо динӣ ӯ бшўмии ҳиммати вай днёӣӣ гардад .

Ва гуфт : ҳар ки басанда кунад аз илм ба сухан безуҳд дар зндқаҳ уфтад ва ҳар ки басанда кунад ба нафақа бевараъ дар фисқ гирифтор шавад ва ҳар ки боўсоФи убудийяти ҷоҳил буд боўсоФи рубубияти ҷоҳилтар буд .

Ва гуфт : ту май хоҳӣ ки бо бақои нафаси худ ҳақро бишносӣ внФси ту худро наме шиносад ва наметавонад шинохт чигуна ҳақро тавонад шинохт .

Ва гуфт : бадтарӣни хисоли марди дӯстии кбросту ихтиёр дар корҳо зеро ки кибр аз касе лоиқ буд ки зот ӯ беайб буду ихтиёр аз касе дуруст буд ки илм ӯ беҷаҳл буд .

Ва гуфт : сад шери гуруснаи рамаи гӯсфанди чандон табоҳӣ накунад ки як соъат шайтон кунад ва сад шайтони он табоҳӣ накунад ки як соъати нафас одамӣ кунад бовай .

Ва гуфт : басандааст мардро ин айб ки шод мекунад ӯро ончии зиён кор ӯст .

Ва гуфт : ҳақи таъолии змони ризқ бандагон кардааст бандагони розӣони таваккул бояд кард .

Ва гуфт : муроқибати онро бояд кард ки ҳеҷ назар ӯ азтў ғоиб несту шукр касеро бояд кард ки неъмат ӯ аз ту мунқатиъ несту хузўъ касеро бояд кард ки қадам аз малику салтанат ӯ ҳаргиз берун натавон ниҳод .

Вагуфт : ҷавонмардии он буд ки роҳи гузарии вмқими пеши тўиксон буд .

Ва гуфт : ҳақиқати муҳаббати ҳақи таъолии давом инсаст ба зикр ӯ .

Вагуфт : инки мегӯйанд ки дил номутаноҳӣаст рост нест зеро ки ҳар дилиро камолӣ маълумаст ки чун онҷо бирасад боистад амомънӣ онаст ки роҳ номутаноҳӣаст ва чунон донам ки бад-ӣни сухани сӯрати дил хостааст ки дил ба маънӣ номутаноҳӣаст чунонкӣ дар шарҳи алқлб баён кардаем .

Ва гуфт : исми аъзами ҳаргиз мутаҷаллӣ нашуд ало дар аҳди пайғомбари мо слии аллоҳи алайҳу алии илоҳу силам : раҳмаи аллоҳи алайҳ .