Аллоҳ мегуфтам бар ин маънӣ ки ҳамаи ихтиёру иродату қудрату феъли аллоҳи рост ,у ҳамаи хушиҳо дар ихтиёру қудрат ва феъласт . Маҷбури худ ном бо худ дорад ; яъне бемуроду бечорау оҷиз ва бемаза . Ҳарки ҷабрӣ шуд , ӯро зиндагӣ намонад . Чу ман зикр аллоҳ мекунам , дар аллоҳ назар мекунам ки эй аллоҳ ! марои ихтиёрии даҳу феълии бахшу иродатии бахш . Агар феъл ва ихтиёр бахшед аллоҳи маро , худ дар он шукри неъмат май гузорам ва мебошам ; ва агар ихтиёрами надиҳад , дар аллоҳ назар мекунам ки эй аллоҳ ! мухтору мурӣду фаъоли мутлақи туе !

Акнӯн ба вақти зикру тафаккур ҳар хаёлиро нмонм ки берун ояд , ки хаёл ҳамчун суханаст . Ва бози хушиҳо дар феъл ва ихтиёраст , далел бар онкии лафзи ҷабр дар бе Муродии мустаъмал буд . Боз гуфтам ки ба ҳар каси сухан наме бояд гуфтан ки форуманд . Пас гуфтам дар даҳон нагарм ки чандин пардааст андешаи суханро то аз газофа берун наёрам аз ин пардаҳо . Ореи забони роҳ борӣкаст мари амали дилро , чун ин роҳро гиреҳ задам берун наёяд , бозрўд . Сухани мағз диласт ки аз роҳи забон берун меояд ,у ҳаргоҳ ки сухани рост буд , дил рост бӯда бошад .

Магари сухан чун пул сиротаст борӣку тез , теза ӯ сидқаст ки агар бар кӯҳ наҳй бгдозд . Ва борӣк ки ҳаркасӣ бидон роҳи наёбад . Ба чаҳ қадар ки дар ин роҳ сухан биравӣ бар ҳамон андоза бар сирот бигузарӣ . Аз азизӣ чизе бошад роҳашро борӣк кардан . Яъне ба хазина расӣдани душвор буд , ки хазинаро посбонон ва нигоҳбонон бошад , ва ҳам мавзе устувораст . Аммо чу вайрона бошад , осони тавон рафтан .

Аҷаб ! чигуна хазинааст биҳишту олами ғайб ки ҳамаи пар аз кимиёст ки як зарра аз он кимиё бар дурусти офтобу моҳ ва ситорагон молидаанд , миси вуҷӯдашон чун дурустҳои мағрибӣ бар нтъи обгуни осмон тобон шуд . Вақте ки аллоҳи он кимиёро аз эшон бозгирд , ҳама чун тобаи сиёҳ берун оянд .

Ман дар шаб чун аз хоб бедор шавам , дар ҷумлаи аҷзоу ҳолати хушу нохушу фикру идроку дилу ғайри ваии беруну андаруни худу срмҷмўъи инҳо назар мекунам , май байнам ки ин ҳамаи мавҷӯд ба аллоҳанд ва аз аллоҳ ҳаст шудааст . Ва дар вақти хоби аллоҳи маро истироҳат медиҳад ва дар вақти бедорӣ огоҳӣ медиҳад ва аз баҳр он медиҳад то ӯро шиносаму дӯст ӯро дораму орзӯ аз ӯ хоҳам . Акнӯн ҳар ҷузвӣ аз аҷзоӣ ман мегуяд ки аъўзи биллоҳ , яъне ҳамаи роҳат аз аллоҳ мехоҳаму ҳамаи кушод аз рӯй дид аллоҳ мехоҳаму ҳамаи умеди ману хушиҳои ман ба аллоҳаст .

Чун маро аз аллоҳ ёд ояд , медонам ки аллоҳи маро ба худ мекашад ва ба дӯстӣу икроми маро ба худ мехонд . Дар он дами рӯҳи худро май байнам ки саҷдаи кунону хозеъи вор ба ҳазрат аллоҳ меояду ҳамаи кисватҳои ғифлату суварро бар худ медаранд ва зарб мекунад ошиқи вору ҳамаи корҳо ва ҷадҳо ва ҷаҳдҳоу таъзиму тоъату раҳму шафқати халқон май варзад .

Боз назар мекунам ки ин ҳамаи машйатҳоу феълҳои ман ҳама ба машйату феъл аллоҳаст , на чунонкии ҳамчуи ҷабрии мурда ва густох бошам . Боз бо худ меандешедам : бидон ки рӯҳи ман муаззам аллоҳасту мутафаккири кор аллоҳаст , ва май варзад то дӯстии аллоҳ зиёда шавад . Ба ҳеҷ ваҷҳе наменамӯд ки ин аҳволи маразӣ аллоҳ бошад ё не . Аллоҳ илҳом дод ки ҳаргизи дӯстӣ аз як ҷониб набошад . Дувуми тақдири гир ки рӯҳ касе дигари дарбанди дӯстӣ ту бошаду дарбанд он бошад ки то дӯстии ту ӯро ҳосил шавад ; онгоҳи дӯстӣ қоим шавад . Пас донистам ин кӯшиши ман дар муҳаббати аллоҳи ҳамаи маразӣ аллоҳ бошад

Ва аллоҳи аълам .