Овардаанд ки дар Бағдод , ҳар рӯзи яке аз уламои мӯътазила имомат мекард , яке аз хулафоӣ банӣ аббос ки бар маснад хилофат нишаста буд мӯътазилиро рухсати имомат ва пишнмозӣ дода , он Халифа аз ақвоми наздики буҳлул буд . Чун буҳлули бкмоли ақлу дониши ороста буду адовати тамом бо мътзл дошт ҳар рӯз бмсҷд мерафт ва суханҳои ракику нохушу дурушт бмътзлӣ мегуфт , чун ҷамоати пайравон мӯътазилӣ медиданд ки буҳлул бмътзлӣ хуфт ва хорӣ мерасонад буҳлулро аз масҷид берун карданду баъд аз он бомари намоз қиём намуданд , чун буҳлул чунон дид , рӯзии пеш аз намози кулӯхии бардошт ва бмсҷд рафт ва дар зери минбар пинҳон шуд , чун вақт намоз шуд мардум ҷамъ шуданд мӯътазилии бмсҷди омада намоз гузорад , пас аз адои намози бмнбр бар омадаи машғӯл мавъиза гардид иборатӣ бархонад ки маънии он ин буд ки фардои қиёмати шайтонро азоби нмирсд зеро ки дӯзах оташасту шайтони ҳам аз оташаст ҷинс аз ҷинси мтأзии нмигрдд ! : буҳлули хост ки берун ояд сабр кард . Бози мӯътазилии иборатӣ дигар бархонад ки маънии он иборати ин буд ки хайру шар ҳар ду брзоӣ худост ! буҳлули хост ки берун ояд боз сабр кард ва худро забт намӯд . Дар он асноءи бози мӯътазилӣ иборатӣ бархонад ки маънии он иборати ин буд ки худои таъолиро дар рӯз қиёмат метавон рӯят намӯд ! . Пас аз шунидани ин иборат , буҳлулро дигари тоқат сабр намонад ва аз зери минбар берун омаду кулӯхӣ ки дар даст дошт бар сари он мӯътазилӣ заду пешонӣ ӯро бишикаст . Буҳлул аз масҷид берун рафт , он ҷамоат чун чунон диданд бархуоста он мътзлиро бардошта бахона ӣ Халифаи бурданду шикояти зиёдӣ аз буҳлул намуданд . Халифа аз ин маънӣу амал бисёр длтнк шуд ва озурда гардид ва дар фикри ин буд ки буҳлулро озори расонаду уқобу сиёсати намояд . Ногоҳ буҳлули сару пои бараҳна бесалом дохил гардид ва рафт дар садри маҷлис аз мӯътазилӣу Халифа болотар нишаст . Чун Халифаи буҳлулро дид бисёр итоб кард ва гуфт : эй девона ӣ беадаб ! ту чаҳ ҳақи дорӣ ки бар эмоми замони адъоءи зёдтӣу таъаддии нмоӣӣ ? ! . Буҳлул гуфт : эй Халифа ӣ замон ! дар амри мубоҳисау Фҳс дар масоил ранҷиш набошад , ин марди се масъала баён намӯд ва ин камтарини се масъала ӣ ӯро бклўхӣ ҳал намудем , агар чунончии Халифа тавваҷуҳ фармоед ва гӯш диҳад маълум шавад ки ин камтарини нисбат бова беадабӣ накардаам ғайри инки ҷавоби масъала ӣ ӯро гуфтаам ! Халифа фармуданд : баён кун то бидонем ! буҳлули рӯ бмътзлӣ кард ва гуфт : эй мӯътазилии ту худ гуфтӣ ки шайтонро рӯзи қиёмати азоби нмирсд зеро ки дӯзах оташасту шайтони ҳамҷинс оташаст ҷинс аз ҷинси мтأзии нмишўд . Мтъзлӣ гуфт : балӣ ! . Буҳлул гуфт : ин кулӯх ки бар сар ту задам чаҳ ҷинс буд ? гуфт : ҷинс : хок ! . Буҳлул гуфт : пас чаро чун бар сар ту задам мтأзӣ шуда ӣу зарари расонид ? . Мътзл сокит шуд . Боз буҳлул гуфт : эй эмоми мусулмонон ! ту худ гуфтӣ ки фардои қиёмати худоро метавон дид . Гуфт : балӣ ! . Буҳлул гуфт : кулӯхӣ ки бар сар ту задам дард мекунад ? гуфт : балӣ ! . Буҳлул гуфт : дардро бмн бинмо то бубинам ! . Мӯътазилӣ гуфт : дардро чигуна метавон дид ? ! . Буҳлул гуфт : эй эмоми олам ! дарди ҷузъӣ аз махлуқот худост , ҳар гоҳи махлуқи ҳақирро нмитўон дид , худоро чигуна тавон дид . Пас аз ин гуфтугӯи мӯътазилӣ сокит шуду ҷавоби надод . Боз буҳлул гуфт : эй эмом ! ту худ гуфтӣ ки хайру шар ҳар ду брзоӣ худост . Гуфт : балӣ ! . Буҳлул гуфт : ҳар гоҳ чунин бошад пас ман ин кулӯхро брзои худо бар сар ту задаам ва ту чаро аз ман ранҷида ӣӣу ҳоли аикнаҳи брзои худо амал намӯдаам ! . Баъд аз ин гуфтугӯ , мӯътазилии хаҷали монда ва сукут карду бсбби хиҷолату рсўоӣии брхўост ва аз маҷлис берун рафт . Зеро чун офтоби пинҳон толеъ шаваду хафоашро дида кӯр гардад .

эй мӯш ! дигари ҳарфӣ дорӣ бигӯ то бишинавам ! . Мӯш гуфт : эй гурба ! суханҳо дорам аммо вақт тангаст , мҳзои суҳбатро буқат дигар андозем то бубинем чаҳ рӯй намояд . Гурба гуфт : эй мӯш ! дафъи алўқт дар ҳайни суҳбати сабаби зёдтии даъвӣу қӯт муддаӣ мешавад , агар ҳарфӣ дорӣ бигӯ ! ва агар на бқўли уламои динӣа тасдиқ кун ва аз калимоти музахрафи сӯфияу шатаҳоти онҳо эҳтирози намо . Мӯш гуфт : эй гурба ! муомила ӣ ман ва ту муомила ӣ дуздаст бо тоҷир . Гурба гуфт : чигуна бӯда баён кун ! . Мӯш гуфт :