Қоли аллоҳи таъолӣ : « ани фии халқи алсмўоти волорзу ихтилофи аллилу алнҳору алФлки алтии тҷрии фии албҳри бмои инФъи аннос ва мо анзли аллоҳи ман алсмоءи ман моءи Фоҳё ба аларзи бъдмўтҳоу бути фӣҳо ман кули добаҳу тсриФи алрёҳу алсҳоби алмсхрбини алсмоءи волорзи лойоти лқўми иъқлўн » .

Ва қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳи вслм : « халқи аллоҳи алтрбаҳи явми алсбту халқи алҷболи фӣҳо явми алоҳду халқи алшҷри явми алоснину халқи алмкрўаҳи явми алслсоу халқи алнўри явми алорбъоу бути фӣҳо алдўоби явми алхмису халқи одами баъди алъсри ман явми алҷмъаҳи фии охири соъаҳи ман соъотаи Фимои байни алъсри воллил » .

Бдонк аз мабдаи олами арвоҳи томнтҳои олами аҷсоми худованди таъолии оламҳои мухталиф офарӣдааст аз дунёу охирату малику малакӯт ва дар ҳар олимии синфии азмхлўқот офарӣдааст рӯҳонии вҷсмонӣ ва аз ҳар синфи анвоъи мухталифи офарӣда ва дар ҳар як хосиятии дигари ниҳода чунонк аз синфи мулкии чандини навъи малик офарӣдааст аз Каррӯбӣу рӯҳонӣу ҳамлаи аршу млоикаҳ ҳар осмон то ҳафтум ки ҳаряк навъе дигаранду суфрау брраҳу кироми алкотбину млоикаҳи ҳаво ки абру борону раъду барқу боди бҳкм эшонаст . Дар ривоят меояд ки бар ҳар қатраи борони мулкӣ муваккиласт то он қатра бидон мавзеи фурӯди орад ки фармон худовандӣасту млоикаҳ ки бар дарёҳо муваккиланду млоикаҳи замину млоикаҳи ҳифза аз аҳли шабу аҳли рӯз (у млоикаҳи ҳалқаҳоу маҷолиси зикру млоикаҳи арҳом ) вмлоикаҳ эй ки дар ботини одамии илқоъ хавотир кунанду млоикаҳ эй ки дафъи шайтон аз банӣ одам кунанд ва онҳо ки муҳофизат атфол кунанду мункиру накир ки суол кунанд ва онҳо ки мубашширанд ва онҳо ки муаззабанду млоикаҳи мӯат ки қабз арвоҳ кунанду млоикаҳи ҳаёт ки нафх сувар кунанду млоикаҳ ки бар рӯзӣҳо муваккиланду млоикаҳ ки рсўлоннд ва онҳо ки аввалии аҷтҳаҳи мусаннои вслосу рбоъу млоикаҳ ки хзнаҳ биҳиштанду ризвону млоикаҳ ки худоам биҳиштанду млоикаҳ ки хзнаҳ дӯзаханду забонӣау моликон ва онҳо ки бар дӯзах муваккиланд ва онҳо ки бар атбоқу даракот муваккиланду млоикаҳи замину млоикаҳ ки урӯқи заминҳоу кӯҳҳо бадаст эшонаст ва он малик ки гову моҳӣу ҷаҳон бар сифт ӯсту рӯҳ ки ӯ дар як саф бошад вҷмлгии млоикаҳ дар як саф бошанду дигари анвоъи млоикаҳ ки дар осмону замину дунё ва охиратанд ки ҷузи худоӣ таъолӣ надонад каммияту кайфият ҳар синф .

Пас чун як олам аз аволими мухталифи олам мулкӣаст чандини навъ млоикаҳанд ҳаряки бсФтӣу хосиятии дигар махсӯс бингар то дар оламҳои дигар чаҳ анвоъу асноф халқ бошад аз инсону ҳайвону барии баҳрӣ ва аз аснофи ҷину шаётину аболсаҳу мурдау ғелону нсносу аҳли ҷоблқоу ҷоблсоу иأҷўҷу мأҷўҷу дигари асноф ки дар қасас баршумуранд ва аз анвоъи ҳурону всиФтону ғулмон вау лдону аҷноси мухталиф аз набототу ҳайвоноту ҷамодоту маодину аҷсоми касифу латифу баситу муфраду мураккабу аносиру анвоъи нури взлмту ҷавоҳиру эърозу алвону табоиъу тбоъу хавосу сифоту натоиҷу ашколу ҳайату сувару маъонӣу асрору латоифу ҳақоиқу ҳавоси зоҳир чун самъу бсрўи шаму завқу ламси вҳўоси ботин чун ақлу дилу сару рӯҳу хФии вқўои башарӣ чун қӯти мтхилаҳу мутаваҳҳимау мутафаккирау мутазаккирау ҳофизау мудаббирау ҳиси муштараки вози навъи дигари қӯти ҷозибау маскау ҳозимау дофиъиу дигари қувои амала ки шарҳи он дар ташреҳ тавон ёфт .

Ва онч аз қабил алавӣотаст аз аршу курсии влўҳу қаламу буруҷи воФлоку кавокиб аз сайёроту савобату манозилу байти алмъмўру сидраи алмнтҳӣу қоби қавсину ломакону дигари аснофи мавҷӯдоту анвоъи махлуқот чигуна шарҳ тавон дод ки бар дақоиқи он алии алҳқиқаҳи ҷузи ҳазрати худовандии ъзўъло воқиф набошад « ва мо иълми ҷунуди рбки алоҳў » .

Аммо адади оламҳо дар баъзе ривоят омадааст ки ҳаждаҳи ҳазор оламаст ва ба ривоятии ҳафтод ҳазор оламасту брўоитии сесад ва шаст ҳазор оламаст валикини ҷумла дар ду олами халқи вомр ки малик ва малакӯт гӯйанд мундараҷаст чунонк баён фармуд ва дар офаридан он бар ҳазрати худовандии худ сано гуфт ки : « алои ?лаи алхлқу аламри табораки аллоҳи раби Алъоламин » .

Аммо маротиби малику мулӯку мадориҷи он аввали маротиб малакӯтаст ва он бар ду қисмаст : арвоҳу нуфус ва аммо маротиби арвоҳи аввали маротиби арвоҳ инсонӣ аст бидон шарҳ ки дар фасл собиқ бирафт баъд аз он маротиби арвоҳ мулкӣасту баъд аз он маротиби арвоҳи ҷин ва онгаҳ маротиби арвоҳи шаётин онгаҳ маротиби арвоҳи ҳайвонот онгаҳ маротиб нуфус наУмия ки рӯҳ наУмия ҳам гӯйанд .

Ва аммо маротиби нуфуси мбдоءи он ақл кул омаду баъди маротиби уқули маротиби нуфуси аршу курсӣ ва лавҳасту қалам онгаҳ маротиби нуфуси афлоку буруҷ онгаҳ маротиби нуфуси кавокиби сайёроту савобат онгаҳ маротиби нуфуси марокиз чун маркази асир ки марказ оташасту ҳаво ки марказ бодасту муҳӣт ки марказ обасту замин ки марказ хокаст . Онкии маротиби нуфус маодинаст онгаҳ маротиби нуфуси мураккабот онгаҳ маротиби нуфуси муфрадоти аносир . Ин қадар бар сиблат ақтсор намӯда омад аз мадориҷу маротиби малакӯтӣоти аволими мухталиф .

Ва ин ҷумла онаст ки соликони соҳиби басиратро кашф шавад дар мақоми ароӣт « снриҳми оётнои фии олоФоқу фии анФсҳм » ва агар дар маротиби баъзе тақдим ва таъхир уфтад на аз саҳви олам кашф бошад аз саҳви назар нафас бошад дар идроки маъонии ғайбӣ ё аз саҳви қӯти мутафаккира ки сафири олами ғайб ва шаҳодатаст зеро ки ончи макшуфи назар рӯҳ шавад дар олами ғайби қобили тафовут ва нуқсон набӯд хусусан чун назар рӯҳ мӯед буд бмдди нурулло ки « атқўи Фросаҳи алмўмни ?фонаи инзри бнўроллаҳ » . Амоончи насиба нафас бошад аз маъонии ғайб ба табаъияти рӯҳ буду хаёлу ваҳмро маҷол тасарруф бошад тафовуту зиёдат ва нуқсон бидон роҳ ёбад ва низ дарин маъонӣу маротиб шарҳ дода омдҳри тайифаеро аз аҳли тариқату аҳли ҳикмати мазоҳиб мухталифаст бҳсби назарҳо .

Аммо маротиби зуҳӯри аволими малик дар ривоят меояд ки « лмои ародоллаҳи ани ихлқи ҳозои Алъолами халқи ҷавҳари аФнзри илайҳи баназари алҳибаҳи Фозобаҳи Фсори нисфин ман ҳибаҳи арраҳмони нисфаи нору нисфаи моءи фоҷирии алнори алии алмоء Фсъд манеҳ духони Фхлқи ман злки алдхони алсмўоту халқи ман зубдаи аларз » . Осмони взмини бад-ӣни ваҷҳу бад-ӣни тартиби офариду маротиби онч дар замин офарӣдааст чунонк дар ҳадис бод карда омад дар аввали фасл ва дар ояти ҳамон маънӣаст ба иҷмол . Тафсили он хоҷаи алайҳи алслўаҳи вассалом фармӯдааст : заминро рӯзи шанбеи офарид ва он аввал рӯзӣаст аз рӯзҳои ин ҷаҳонӣ зеро ки рӯзи натиҷа замонасту замони натиҷаи гардиши афлок . Чун осмонҳо бёФрид ва гардон кард оғози рӯзи пдидомди шанбеи номи ниҳоди онро . Ва дар рӯзи якшанбеи кӯҳҳо бёФрид ва дар рӯзи душанбеи наботу ашҷори бёФрид ва дар рӯзи се шанбеи ранҷу макрӯҳи бёФрид ва дар рӯзи чаҳоршанбеи анвори бёФрид . Ва дар рӯзи панҷшанбеи ҳайвоноти бёФрид аз ҳар навъи вдри рӯзи одинаи баъд аз намози дигар дар охири соъат аз рӯзи одамро бёФриди алайҳи ассалом . Ин маротибро аз зоҳири наси шунӯдии ҳақиқат он бишинав .

Бдонки онч аз партави нури рӯҳи хоҷаи алайҳи ассалом гузар кард бар маротиби малакӯтӣоти арвоҳ то онҷо ки бохри мавҷӯдоти рсидкаҳи малакӯти аносири муфрада буду онч бар малакӯтӣоти нуфус гузар кард ҳам аз партави нури рӯҳи хоҷа буд алайҳи ассалом ки ақлаши гуфтем то онҷо ки ҳам бмлкўт аносир расед бар мисоли паргор ки гирд доира барояд чун бенҳоят расад ҳар ду баҳами пайвандад яке шавад . Он ҳар ду латифа аз рӯҳи въқл чун гирди аволими малакӯти арвоҳу малакӯти нуфуси баргаштанд дар охири мартабаи малакӯти аносир баҳам пайвастанду ҳарчи софи он латифаҳо буд харҷ шуда буд барон навъ ки бар мисоли қанди баён афтодааст дардии қатораи сифати монда буд аз он дарди он ҷавҳари бёФрид ки мефармоед « халқи ҷўҳрои Фнзри илайҳи Фозобаҳ » . Пас он ҷавҳари бтосири назар ҳайбат бидӯнием кард як нима оташ шуд ваяки нимаи об . Пас оташро бар об истило дод то аз об духон бархест қсдълў кард оташ бо духон рӯй бълўи ниҳод аз ғояти латофату гарм рӯй об дар нишеб бимонад аз касофату фусурдагии табъ .

Ин латифа бишинав ки чун он ҷавҳарро ҳақи таъолии баназар худманзур гардонид он ҷузв ки аз партави нури рӯҳи Маҳмадии бархеста буд аз он ҷузв ки аз ақли бархеста буд ҷудо шуд ва аз назари ҳақи ғизоӣ шавқ ёфт . Дигари бораи қасд улувва карду онч аз ақли фусурдаи бархеста буд бтрдомнӣ ӣнҷо бимонад ва ин хосият аз онҷо буд ки рӯҳи Маҳмадиро сифоти мухталиф буд чунонк шарҳ он бирафтааст . Як сифат аз он муҳаббат буд ва як сифати нур буд муҳаббати оташ сӯзонасту нури фусурда . Пас он латифа ки аз рӯҳи Маҳмадӣ бар маротиби арвоҳ гузар кард аз муҳаббат буду ончи ақл аз ӯ бархест ва бар маротиби нуфус гузар кард аз нур буд . Ва миёни муҳаббату ақли мнозът ва мухолифатаст ҳаргиз боякдигар насозанд баҳри манзил ки муҳаббат рахт андозад ақли хонаи пардозад ҳар куҷои ақл хона гирад муҳаббат карона гирад шеър .

Онҷои муҳаббат чун аз пас чандини ҳуҷби афтода буд ва бар маротиби арвоҳу малакӯт гузар карда аз маҳбӯби хеши дўрмондаҳ дар малакӯти аносири он латифаи олами ақлро дарёфт . Азу буи ошноӣ шунид ки ҳам аз он вилоят карда буд агарчӣ ин султон буд ваов дарбон аммо бҳкми ошноӣу ҳамвилоятии шавқ « ҳуби алўтни ман алоямон » дар ниҳодаш биҷунбед фарёд баровард ки : шеър

Аз ғояти иштиёқи маҳбӯби хеши даст дар гардани он латифаи ақл хурда оварад ва мегуфт : байт

Влкни дарин мақом ки завқи назари маҳбӯби ҳақиқии бком ҷонаш расед оташ дар вай афтоду даст аз гардани ақл берун оварад . Иборат аз ӯ ин омад ки ҷавҳари бадв ним шуд он нима ки аз ақл буд ақли баддили бўдбтрсид аз тарси бгдохт об шуд . Ва он нима ки аз муҳаббат буд аз назари маҳбӯб ғизо ёфт шавқ ғолиб шуд оташи муҳаббат шуъла баровард оташ падед омад ҳамчунонк миёни обу оташ мзодтаст миёни ақлу ишқ ҳамчунонаст . Пас ишқ бо ақл насохт ӯро бар ҳам зад ва раҳо карду қасди маҳбӯб хеш кард . шеър

Пас он ҷузв ки қасд боло кард олам улувва аз афлоку анҷуму ғайри он сохта шуд ва он ҷузв ки дар нишеб бимонад замини вкўаҳу дарёу дигар аҷнос бидон тартиб ки гуфтеми азуи бёФрид . Пас он латифа ки аз сифати муҳаббати Маҳмадии бархеста буд аввали гирди малакӯт арвоҳаш бароварданд ва онгаҳ аз дрўзоаҳи ҷавҳар ӯро бар сӯрату сифати малику малакӯт гузар доданд то ҳеҷ зарра аз зарроти коинот аз малику малакӯти нмондкаҳ дар ваии сиррӣ аз асрори муҳаббат таъбия накарданд то ҳеҷ зарра аз муҳаббати холиқи хеш бақадр истеъдод холӣ набошад ва бидон бзбони ҳоли хеши ҳазрати иззатро ҳамд ва сано мегуяд «у ани ман шийъи алои исбҳи бҳмдаҳи влкни лотФқҳўни тсбиҳҳм » байт

эй млоикаҳи лоф мсбҳӣ мазанед ва худро дар мақом ҳастӣ падеди мёўрид ки «у нҳни тсбҳи бҳмдк ва нақудс лак » он чист ва кист ки на мсбҳи ҳазрати ҷлти мост ? « сбҳи аллоҳи моФии алсмўоту моФии аларзу ҳўолъзизи алҳкиму ҳазрати ҷлти мо аз он азизтар ва бузургвортараст ки худ ҳар касе ҳамду саноӣ мо тавонад гуфт ҳар тасбеҳу тақдис ки бар аҳли осмону замин май бинӣ ва бар зарроти коинот мушоҳида мекунӣ ҳама аз партави санои худовандии мост бар ҳазрати мо ки « субҳони рбки раби алъзаҳи ъмои исФўн » .

Аммо бавоситаи оинаи рӯҳи Маҳмадӣ ки акс бар зарроти коиноти андохти ҷумлаи мсбҳу муқаддаси гаштанд ҳар касе пиндошт ки он сногўиӣ аз хосият убудийят ӯст надонистанд ки маншаи ин ҳмдозкҷост . Чун навбати бхлосаҳ мавҷӯдот расед ва дар парваришу равиши гирди малики вмлкўти баргашту самараи кирдор бар сари шохи шаҷараи офариниши омдкаҳи қоби қавсин иборат азуасту бтсрФи сар « аўодонӣ » дидаи ҳақиқати байн ӯ кушода гардиду хитоби иззат дар рсидкаҳ : « эй Муҳамад ҳамчун дигари мавҷӯдоту млоикаҳи маро сано бигӯӣ « асни алӣ » . Хоҷаи боздида буд ки ҳар ч аз сногўиии он ҳазрати ҷумла коинот ёфт буданд ориятӣ буду шариъат ӯ он буд ки « алъориаҳи мардӯда » . Бар қазия « ани аллоҳи иأмркми ани туад воломоноти илои аҳлҳо » он амонат рад кард гуфт : аз забони алкни ҳудуси санои зоти қадим чун дуруст ояд « лои аҳсии сноءи алейк » . Санои зоти ту ҳам аз сифоти ту дуруст ояд « анати комаи аснити алии нФск » ӣнҷо на млоикаҳ ки атфоли навомӯзи дабиристон одаманд ки « ё одами анбӣҳми босмоӣҳм » ки эшон худ ном худ намедонанд блаки одам ки муаллим эшонаст бо ҷумлагии фарзандон дар зери рояти санохонии Муҳамади бошндкаҳ « одам ва ман дунаи таҳти лўоӣии явми алқёмаҳи влоФхру бедии лўоءу алҳмди влоФхр » . Азинҷо маълум гардад ки тухми офариниши Муҳамад буду самараи ҳам ӯ буду шаҷараи офариниши бҳқиқти ҳам вуҷӯд Маҳмадӣаст байт .

Ҳарч малакӯтӣотаст бехҳои он шаҷара тасаввур кун ва ҳар чаҳ ҷисмонӣотаст танаи шаҷараи вонбёи алайҳими алслўаҳи вассаломи шохҳои шаҷарау млоикаҳи баргҳои шаҷара . Ва баёни самараи он шаҷара дар иборат нагунҷад ва ба забони қалами ду забон бо коғази ду рӯй натавон гуфт . шеър

Пас ҳамчунонк шаҷара дар самара таъбия бошад самара дар шаҷара таъбияаст то ҳеҷ зарра аз шаҷара нест ки аз вуҷӯди самара холӣаст . Ва ин сар бузургӣасту асли тухм ки аз партави нури аҳадят буд ҳеҷ зарра нест аз шаҷарау самара ки аз партави нури аҳадят холӣаст ки «у нҳни ақрби илайҳи ман ҳабли алўрид » сар « вҳўи мъкм » аз ӣнҷо маълум гардад хосият « аллоҳи нўролсмўоту аларз » ӣнҷо зоҳир шавад .

Ва бдонк ҳар чизро ки ҳақи таъолӣ дар олами маъонӣ зоҳир кардааст дар олами сӯрати онро сӯратӣ падед овардааст . Пас сӯрати ҷумлагии авомили малакӯти шахс Маҳмадӣ омад алайҳи ассалому сӯрати бпртўи нури аҳадяти калимаи тавҳид « лои илоҳи алооллаҳ » омаду србъси анбёءи алайҳими алслўаҳи вассалом аз баҳри зироати тухм тавҳидаст дар замини дилҳо « алднёи мазраъаи алохраҳ » . Хоҷаи алайҳи алслм азинҷо мефармуд « амрати ани ақотли аннос ҳатто бқўлўи лои илоҳи алооллаҳ » . Ин чист тухми тавҳид дар замини дилҳо Пошидан « зарби аллоҳи Маслан калимаи тайибаи кшҷраҳи тайибаи аслҳо собит ва фаръҳо фии алсмоءи тӯтии аклҳои кули ҳайни бозни рабҳоу изрби аллоҳи аломсоли ллноси лълҳми итзкрўн » .