Қоли аллоҳи таъолӣ : « ании раъйати аҳади ъушри кўкбои волшмси волқмру аитҳми лии соҷдин » .

Ва қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳи вслм : « алрўёءи алсолҳи ҷузи ман сетау арбаъӣни ҷузъи ман алнбўаҳ » .

Бдонки солик чун дар муҷоҳидату риёзати нафасу тасфияи дил шурӯ кунад ӯро бар малику малакӯти убӯру сулӯк падед ояд ва дар ҳар мақоми муносиби ҳол ӯ вақойиъ кашф уфтад гоҳ буд ки дар сӯрати хобии солеҳ буду гоҳ буд ки воқеаи ғайбӣ буд .

Ва фарқи миёни хобу воқеаи бнздики ин тайифа аз ду ваҷҳаст : яке аз сӯрати дувум аз маънӣ . Аз роҳи сӯрат чунонк воқеа он бошад ки миёни хоб ва бедорӣ бинад ё дар бедорӣ тамом бинад ва аз роҳи маънии воқеа он бошад ки аз ҳиҷоби хаёли берун омада бошаду ғайбии сарф шуда ки рӯҳ дар мақоми таҷарруд аз сифоти башарии мадрак он шавад воқеае рӯҳонӣ буд мутлақ вагоҳ буд ки назар рӯҳ мӯед шавад бнўри алуҳияти воқеаи раббонӣ буд ки « алмўмни инзри бнўроллаҳ » .

Хоб он бошад ки ҳавоси бакул аз кори биФтодаҳ буду хаёл бар кори омада дар ғлботи хоби чизе дарназар ояд ва он бар ду навъ буд : яке азғот аҳломаст ва он хобӣ буд ки нафаси бавоситаи олати хаёл идрок кунад аз всоўси шайтонӣу ҳўоҷси нафсонӣ ки илқои нафас ва шайтон бошаду хаёли онро нақши бандии муносиби бикунаду дарназари нафаси орад . Онро таъбирӣ набошад хобҳои ошуфтау парешон буд аз он астъозти воҷиб буд ва бо кас ҳикоят набояд кард .

Дувуми хоб некаст ки руъёӣ солеҳ гӯйанду хоҷаи алайҳ ассалом фармуд як ҷузваст аз чиҳил ва шаш ҷузв аз набуввати баъзе аъиммаи онро тафсир кардаанд ки муддати набуввати хоҷаи алайҳи ассаломи бист ва се сол буд аз он ҷумлаи ибтидои шаш моҳ ваҳй бихоб меомад . Пас хоби солеҳи бад-ӣни ҳисоби як ҷузв бошад аз чиҳил ва шаш ҷузв аз набувват ва бисёр анбиё бӯдаанд алайҳими ассалом ки ваҳии эшон ҷумла дар хоб бӯдааст ва баъзе бӯдаанд ки ваҳии эшон вақте дар хоб бӯдааст ва вақте дар бедорӣ чунонк иброҳӣми алайҳ ассалом гуфт : « анӣ арӣ фии еленаами ании азбҳки Фонзри мозотарӣ »у хоҷаи алайҳи ассаломи миФрмоид « навами алонбёءи ваҳй » .

Ва хоби солеҳи ҳам бар се навъаст : яке онк ҳарч бинад бтأўилу таъбир ҳоҷат науфтад ҳамчунон бъинаҳ зоҳир шавад чунонк хоби иброҳӣми алайҳи алслўаҳи сариҳ буд « анӣ арӣ фии уманоами ании азбҳк » .

Дувуми онки баъзе бтأўили муҳтоҷ буд ва баъзе ҳамчунон боз хонд чунонк хоби Юсуфи алайҳи ассалом буд « ании раъйати аҳади ъушри кўкбои волшмси волқмри роитҳми лии соҷдин » . Ёздаҳи ситорау моҳу офтоби муҳтоҷи таъвил буд бёздаҳи бародару модару падар аммо саҷдаи бъинаҳ зоҳир шуд бтأўил ҳоҷат наомад ки «у хсрўои ?лаи сҷдо » .

Ва сими муҳтоҷ бтأўил бошад бтмом чунонк хоби малик буд ки « анӣ арӣ сабъи бақароти смон » алоиаҳ . Ҷумлаи муҳтоҷи таъвил буд ва ҳамчунонк хоби зиндониён буд муҳтоҷи таъвил буд . « ё соҳибии алсҷн аммо аҳади комаи Фисқии рабаи хмро ва аммо алохри Фислби Фтأкли алтири ман раъса » .

Ва бҳқиқти руъёии солеҳ на онаст ки онро таъвилӣ рост бошад мутлақану асари он зоҳир гардад ки ин хоби ҳам муъминро бошад ва ҳам кофарро чунонк малики Мисри дидўи зиндониёни диданд ва он аз назари дил буд бтأииди рӯҳ бе таъӣди нури илоҳӣ .

Фомо онч мӯед буд бнўри илоҳии ҷузи муъмин ё вале ё набӣ набинад то рўёءи солеҳ буд ва як ҷузв аз набувват бошаду кофарро ҳеҷ ҷузв набошад аз набуввату таъкиди ин маънӣ онаст ки хоҷаи алайҳ ассалом фармуд « лами ибқи ман алнбўаҳи алои алмбшроти бароҳо алмўмн ӯ ирии ?ла » .

Пас ин заъифи руъё бар ду навъи минҳд : руъёи солеҳу рўёءи содиқ . Солеҳ онаст ки муъмин ё вале ё набӣ бинаду рости бозхонд ё таъвилӣ рост дорад ва он намоиши ҳақ буду руъёи содиқ онаст ки таъвилӣ рост дорад ва боз хонд ва бошад ки бъинаҳ зоҳир шавад ва аммо аз намоиши рӯҳ буд ва ин навъи кофару муъминро буд .

Ва ҳамчунин воқеа бар ду навъи минҳд : яке онк муҳтамиласт ки рҳобину фалосифау броҳмаҳро буд аз касрати риёзати нафасу тасфияи дилу тарбияти рӯҳ то вақт бошад ки эшонро баъзе аз мғибот кашф уфтаду вақойиъи миёни хобу бедории мутлақ падед ояду гоҳ буд ки аз касрати риёзати ғлботи рӯҳоният падед ояду маҳви бештари сифоти ҳайвонӣ ва бҳимӣ кунаду рӯҳи эшон аз ҳуҷби хаёл қадре халос ёбад ва дар таҷаллӣ ояду анвори рӯҳ бар назари эшон макшуф гардад . Аммо эшонро бидон қурбӣу қабӯлӣ падед наёяду сабаби наҷот эшон нашавад бал ки сабаби ғулуву маболиғат эшон гардад дркФру залолату восита астдроҷ шавад . Чунонк фармуд ъзўҷлу ъло ки « снстди рҷҳми ман ҳайси лоиъмлўну ?умлаи ?лаами ани кидии матин » .

Дувуми воқеа онаст ки ҳақи таъолӣ дар оинаи офоқу анфуси ҷамоли оёти байноти дарназари муваҳҳидони орад ки « снриҳми оётнои фии алоФоқу фии анФсҳм ҳатто итбини ?лаами ана алҳақ » муваҳҳидонро сабаби зуҳӯр ҳақ шаваду болҳоми раббонӣ ки дар маърифати фуҷуру тақвои нафаси бадал солик мерасад дар ҳолати мағлубии ҳавоси назари дил ё рӯҳ бар сӯрати он илҳомот уфтад ки хаёли онро Нақшбандӣ муносиб карда бошад ё бе воситаи тасарруфи хаёл бар ҳақиқати он илҳомот назар меуфтад то соликро бар салоҳу фасоди нафасу тараққӣу нуқсони хеши итилоъ падед меояд . Чунонк фармуд «у нафас ва мо сӯйҳо Фолҳмҳои фуҷурҳо ва тақвоҳо » ва чунонк онҷои мушрикро сабаби астдроҷ буду зёдтии куфри ӣнҷои муваҳҳидро сабаб каромот гардаду зёдтии имон ки « ҳўолзии анзли алскинаҳи фии қулӯби алмўмнини лиздодўои аимонои маъаи аимонҳм » .

Ва фарқи миёни воқеаи мушрику воқеаи муваҳҳиди онки мушрик дар ҳуҷби ширкату аснинит бозмондааст ҳаргиз аз мушоҳидоти анвори сифоти аҳадяти хабари наёбад ва аз ҳастӣ инсоният берун наёяду муваҳҳиди бнўри ваҳдоният аз зулмати ҳуҷби ширкат халос ёбад ва ҳастӣ инсоният дар таҷаллии анвори сифоти аҳадят маҳв кунад вдри зуҳӯри олами ваҳдонияти бархӯрдори мақом ваҳдат гардад . байт

Ва бдонки кашфи вақойиъро дар назари солики се фоидааст : аввали онк бар аҳволи хеш аз зиёдату нуқсону сайру вақфау фатрати ваҷду шавқу фусурдагӣу бозмондагӣу расидагӣ итилоъ уфтад ва аз манозилу мақомоти роҳу дараҷоту даракот ва улуввау сФлу ҳақу ботили он бохабар шавад . Зеро ки ин ҳарякро хаёли нақши бандии муносиби бикунад то соликро вуқуф уфтад бар ҷумлаи вақойиъи нафсонии вҳиўонӣу шайтонӣу сабъӣу мулкӣу дилӣу рӯҳӣу раҳмонӣ .

То агар сифоти змимаҳи нафсонӣ бар ваии ғолиб буд аз ҳирси вҳсду шарау бухлу ҳақаду кибру ғазабу шаҳвату ғайри он хаёли ҳаряк дар сӯрати ҳайвонӣ ки он сифат бар ваии ғолиб буд нақш бандӣ кунад . Чунонк сифати ҳирсро дар сӯрати мӯш ва мӯр бинмоеду дигари ҳайвоноти ҳарис ва агар сифати шараи ғолиб буд дар сӯрати хӯк вхрс бинмоед ва агар сифати бухли ғолиб буд дар сӯрати сагу бўзнаҳ ва агар сифати ҳақади ғолиб буд дар сӯрати мори вогари сифати кибри ғолиб буд дар сӯрати паланг ва агар сифати ғазаби ғолиб буд дар сӯрати юз ва агар сифати шаҳвати ғолиб буд дар сӯрати дрозгўш ва агар сифати бҳимии ғолиб буд дар сӯрати гўспндон ва агар сифати сабъии ғолиб буд аз ҳар навъи сбоъи дарназари орад ва агар сифати шайтанати ғолиб буд дар сӯрати шаётину мурдау ғелони дарназари орад ва агар сифати ғдру макру ҳиялати ғолиб буд дар сӯрати рӯбоҳу харгӯш дарназар ояд .

Ва агар инҳоро бар худ муставле бинад донад ки ин сифот бар вай ғолибаст ва агар инҳоро мусаххар бинад донад ки азин сифот убӯр мекунад ва агар инҳоро бинад ки мекашад ва қаҳр мекунад донад ки азин сифот мегузарад ва халос меёбад ва агар бинад ки бо инҳо бо мнозът аст донад ки дар муонида ва мкоидаҳаст ғофил нашавад ва эмин набошад .

Ва агар обҳои равон ва софӣ бинад ва дарёҳо ва ғадирҳо ва ҳавзҳоу сабзаҳои хушу равзаҳо ва бустонҳо ва қасрҳоу оинаҳои софӣу моҳу ситорау осмони софии ин ҷумлаи сӯрати сифот дилӣаст ва агар анвор байнҳоят бинад ва оламҳои номутаноҳӣу тайрону мъориҷу олами бирнгӣу бичўнӣу таии замину осмон ва рафтан бар ҳавоу кашфи маъонӣу улӯми ладуннӣу идрок бе олоти ин ҷумлаи мақомот рӯҳонӣаст .

Ва агар мутолиаи малакӯту мушоҳидаи млоикаҳу ҳўотФу арзи афлоку анҷуми внФўси вмлўки ашёу арш ва курсӣ бинад дар сулӯки сифот мулкӣасту ҳусӯли сифоти ҳамида . Ва агар дар мушоҳидоти анвори ғайб алғиб уфтаду мукошифоти сифоти алуҳияту илҳомот ва ваҳйҳоу ашорот ва таҷаллӣҳои сифоти рубубият дар мақом тхлқаст бохаллоқи раҳмонӣ . Аз ҳар навъи шама Эй намӯда омдбоқии ҳам барин қиёс мекунад .

Дувуми фоидаи онки вақойиъи дилӣу рӯҳии вмлкии нек бо завқ буд нафасро аз он шурбӣу қӯтӣу завқӣу шавқӣ падед ояд ки бидон шавқу завқи инс аз халқу мأлўФоти табъу мстлзоти шаҳодатӣу мштҳёти ҷисмонӣ ботил кунад ва бо мғиботи въолми рӯҳонӣу латоифу маъонии восрору ҳақоиқи инс падед овараду бакулии мутаваҷҷеҳи олам талаб шаваду машраб ӯ олам ғайб гардад « қади илми кули аноси мшрбҳм » .

Ва бҳқиқти атфоли тариқатро дар бдоити ҷузи бшири вақойиъ ғайбӣ натавон пурвирду ғизои ҷони талаб аз сӯрату маънӣ вақойиъ тавонад буд . Чунонк шахсе дар хизмати хоҷаи эмоми Юсуфи ҳамадонии бозмигФти бтъҷб ки дар хизмати шайхи Аҳмади Ғаззолии раҳмаи аллоҳ алайҳ будам бар суфраи хонақоҳ бо асҳоб таом мехӯрд дар миёнаи он аз худ ғоиб шуд чун бо худ омад гуфт ин соъати пайғамбарро алайҳ ассалом дидам ки омаду луқма дар даҳони ман ниҳод . Хоҷаи эмом Юсуф фармуд « тлки хаёлоти трбии баҳои атфоли алтриқаҳ » . Гуфт он намоишҳое бошад ки атфоли тариқатро бидон парваранд .

Сими фоидаи онк аз баъзе мақомоти ин роҳи ҷузи бтсрФи вақойиъи ғайбӣ убӯр натавон карду рукни аъзам дар эҳтиёҷ ба пайғомбару шайх аз баҳр инаст ки то солики сайр дар вуҷӯд хеш мекунаду сулӯк ӯ дар сифоти нафаси вдлу рӯҳ буд мумкинаст ки бғирӣ ҳоҷат науфтад валикин чун бсрҳд рӯҳоният расед бахудии худ аз он мақоми натавонади гузашт аз баҳри онк ҳар тасарруф ки аз солик бархезад ҳастӣ дигар падед оварад ва ӯро баъди азин роҳ бар нестӣасту нестии бтсрФ ғайр тавонад буд .

Пас вақойиъӣ ки аз файзи вилоят шайх ояд ё аз ҳазрати набувват ё аз таҷаллӣҳои сифоти худовандии Фнобхш буд ва то фанои ҳақиқӣ ҳосил нашавад ббқои ҳақиқӣ ки мақсӯду матлӯб аз сулӯк аст нарасад . Валлоҳи аълам .

Баъди азин тарафӣ аз вақойиъ ки бкшФу мушоҳидау таҷаллӣу вусӯл таъаллуқ дорад ҳаряк дар фасли он биҷой хеш гуфта ояд ани шоаллоҳи вҳдаҳ . Ва слии аллоҳи алии Муҳамаду ?ала .