Қоли аллоҳ «у нафас ва мо сӯйҳо Фолҳмҳои фуҷурҳо ва тақвоҳо қади аФлҳи ман зкиҳоу қдхоби ман дсиҳо »

Ва қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳу силам « аъдои ъдўки нФски алтии байни ҷнбик » .

Бдонки нафас душманӣаст дӯст рӯйу ҳиялату макр ӯро ниҳоят несту дафъи шар ӯ кардан ваовро мақҳури гардонӣдани муҳимтарин корҳост зеро ки ӯ душмантарин ҷумла душманонаст аз шаётину дунёу куффор ки « мо ман муъмини алоу ?лаи арбаъаи аъдоء » . Азин чаҳор душмани нафасро душманӣ аз ҳама зиёдатаст чунонк фармуд « аъдои ъдўки нФски алтии байни ҷнбик » .

Пас аз тарбияти нафас кардан ва ӯро бслоҳи боз овардан ва аз сифати амморагӣ ӯро бмртбаҳи мтмӣнгии расонӣдани корӣ муаззамасту камоли саодати одамӣ дар тзкит нафасасту камоли шақоват ӯ дар фурӯ гузошт нафасаст бар муқтазои табъ чунонк фармуд баъд аз зиёдаи савганд « қади аФлҳи ман зкиҳои вқдхоби ман дсиҳо » . Аз баҳри онк аз тзкиту тарбияти нафаси шинохти нафас ҳосил шавад ва аз шинохти нафаси шинохти ҳақ лозим меояд ки « ман урф нафса Фқди урфи раба » . Ва маърифати сари ҳамаи съодтҳост . Аммо ӣнҷои дақиқае латифаст онк то нафасро нашинохтӣ тарбият ӯ натавонӣ кард ва то тарбияти нафас бкмол нарасонӣ шинохти ҳақиқӣ ӯ ки мӯҷиби маърифат ҳақаст ҳосили наёбад ва дарин маънии кутуби фаровони бамӣ бояд навишт то мақсӯд ҳосил шавад валикини рамзӣ муфид гуфта ояд равшану мухтасари ани шоаллоҳи таъолии вҳдаҳ .

Бдонки нафас дар истилоҳ ар боби тариқати иборат аз бухорӣ латифаст ки маншаи он сӯрат диласту атиббои онро рӯҳ ҳайвонӣ гӯйанд ва он маншаи ҷумлагии сифот змимаҳаст чунонк ҳақ таъолӣ фармуд « ани алнФси ломораҳи болсўء » .

Амомўзъи он дар инсони бдонки нафаси бҷмлгии аҷзоу абъози қолаби инсон муҳӣтаст ҳамчун равған ки дар аҷзоъи вуҷӯди кунҷид таъбияасту нафаси дигари ҳайвонот дар тани эшон ҳамин нисбат дорад аз роҳи сӯрати валикини нафаси инсониро сифот дигараст ки дар нафас ҳайвонот нест .

Яке аз он ҷумла сифат бақост ки нафаси инсониро чошнӣӣ аз олами бақо бар ниҳодаанд то баъд аз мФорқти қолаб боқӣ монад ва агар дар биҳишт бошад ва агар дар дӯзах ҳамеша боқӣ бошад ки « холидин фӣҳо абадан » . БхлоФи нуфуси ҳайвонот ки ҳеҷ чошнӣ аз олам бақо надоранду буқати мФорқт ночиз шаванд .

Аммо онки нафаси инсониро он чошнӣ аз олами бақо чун ҳосил шуд бдонки бақо аз ду навъаст яке онк ҳамеша буд ва бошад ва он бақоӣ худовандаст табораку таъолии дувум онк набӯд падед омад баъди азин боқӣ бошад бо бқоءи ҳақ ва он бқоءи арвоҳу малакӯту олам охиратаст аввал набӯд ҳақи таъолии бёФрид то абад боқӣ хоҳад дошт .

Пас нафаси инсонӣ аз ҳар ду навъи бақо чошнӣ ёфтааст . Аммо чошнии бақо аз ҳақ дар вақти тахмири тинати одам ҳосил кард яке аз он гавҳарҳои нафис ки дар хоки хасиси бхдоўндии хеш дафин мекард бақои абадӣ буд ва аммо чошнии бақои арвоҳ дар вақт азад : аҷи рӯҳу қолаби бтсрФ «у нафхати фӣаи ман рӯҳӣ » таъбия афтод .

Ва ин мисли онаст ки мардӣу занӣ бо ҳам ҷуфт гирад аз эшон ду фарзанди бик шикам бияёд яке нар ки бо падари монда ва яке мода ки бо модар монад . Ҳам чунин аз издивоҷи рӯҳи вқолби ду фарзанди дилу нафас падед омад . Аммо дили писарӣ буд ки бо падари рӯҳи минмонду нафаси духтарӣ буд ки бо модари қолаб хокӣ мемонад дар дили ҳамаи сифоти ҳамидаи алавии рӯҳонӣ буд ва дар нафаси ҳамаи сифоти змимаҳи суфлои валикин чун нафаси зодаи рӯҳу қолаб буд дар вай аз сифоти бақо ва баъзе аз сифоти ҳамида ки таъаллуқ брўҳонит дорад буд .

Пас нафаси инсонии бақои азин ваҷҳ ёфт бхлоФи нуфуси ҳайвонот ки зодаи аносир ва афлоканд ва аз рӯҳоният дар эшон ҳеҷ чошнӣ нест лоҷарами Фнопзирндчўни модари впдри хеш .

Ва агар чаҳ дар ибтидои нафаси одами бўдкаҳ аз издивоҷи рӯҳ вқолб бархест валикин дар нафаси одами зарроти нуфуси фарзандон ӯ таъбия буд чунонк дар хоки қолаби одами зарроти вуҷӯди зрёт ӯ таъбия буд тодри аҳд «у ази ахзи рбки ман банӣ одами ман зуҳӯри ҳам зритҳм » ҳар зарраи зритиро ки берун овараданд аз сулби одами зарраи хоки қолаби фарзандӣ буду зарраи нафаси он фарзанд дар он зарраи таъбия онгаҳ дар муқобилаи арвоҳ дар суфӯфи мухталифи бдоштнд чунонк ихтилофи суфӯфи арвоҳ буд то ҳар рӯҳии бмносбтӣ ки бо он зарра дошт ки дар муқобила ӯ афтода буд бидон зарра илтифот кард дар он зарраи аҳляти истимоъи хитоб « аласти брбкм » падед омаду шойистагии ҷавоб « балӣ » зоҳир шуд . Ва берун овардани зарротро аз сулби одами ин фоида буд то дар партав арвоҳ уфтаду алои ҳақи таъолӣ дар сулби одами ҳам суол тавонистӣ кардан аммо чун эшонро аз арвоҳи таъаллуқ назарӣ набӯдӣ истимоъи хитоби вҷўоб муяссар нашудӣ .

Пас он зарротро бо сулб одам фиристод то мунқаризи олами бФзли худовандии муҳофизат он мекунад ва дар аслоби обоу арҳоми ИМАот нигоҳ медорад то аз сулби бслбу раҳми брҳм май пайвандад то буқати эҷоди ҳаряки он зарраро ду нима кунад . Яке дар нутфаи падар таъбия мекунад яке дар нутфаи модару бслби падару сина модар фиристад чунонк фармуд « ихрҷи ман байни алслбу алтроӣб »у буқати суҳбат ҳар ду баҳами пайвандад ва дар раҳми модар ва баҳам биомезад ки « анои хлқноаҳи ман нутфаи амшоҷи нбтлиаҳ » пас нутфа ълқаҳ шаваду ълқаҳ мзғаҳ гардад бори бъинот ки бар вай мегузарад чун се арбаъӣн бар ваии гузашти истеҳқоқ он ёбад ки он рӯҳ ки дар олам арвоҳ бидон зарра назар карда буд бони мзғаҳ таъаллуқ гирад ки « сами аншоноаҳи хлқоохр » .

Ва чндонк дар раҳми он зарраро ки маншаи қолаб Тифласт парвариш медиҳанд он зарраи нафас ки дар ва таъбияаст бмносбт парвариш меёбад то Тифл дар вуҷӯд ояду бҳд балоғат расад нафаси бкмоли нафасӣ расида бошад баъд аз он шойистагии таҳаммули таколиф шаръ гирад .

Ва агар пеши азин хитоби шаръи бадви пайвастӣ чун ӯ парвариши бкмол ҳосил накарда будӣ қобили таҳаммул таколиф наомадӣ чаҳ аз роҳи сӯрат чаҳ аз роҳи маънӣ . Аммо аз роҳи сӯрати бшроити намозу рӯзау ҳаҷ қиём натавонистӣ намӯд ки ин аъмол баданӣаст ва онро қӯтии ҷисмонӣ бибояд . Аммо аз роҳи маънӣ то қолабу нафас бкмол нарасанд дил ки маҳали ақлу маъдани имону назаргоҳ ҳақаст шойистагӣ он нагирад ки мазҳари нури ақлу имону назар ҳақ гардад зеро ки тамом хилқат набошад агар чаҳ ҳар вақти азин анвори чизе дар вай падед меояд батадрӣҷи валикин онгаҳ росту тамом қобил шавад ки баъд балоғат расаду ақл зоҳир гардад чунонк шарҳи он дар фасли тарбият дил гуфта ояд аншоءи аллоҳи таъолӣ .

Акнӯн чун маърифати нафаси фарохури ин мухтасари бдонстӣ ки нафас кист рамзӣ бишинав ки тарбияту тзкит ӯ дар чист . Бдонки нафасро ду сифат зотӣаст ки модар оварадасту боқии сифоти змимаҳи азин ду асл таваллуд мекунад ва он сифот феъл ӯст . Аммо он ду сифат ки зотӣ ӯст ҳаво ва ғазабаст ва ин ҳар ду аз хосияти аносир арбаъааст ки модари нафас буд ҳавои майл ва қасд бошад басӯии сФл чунонк фармуд « волнҷми азои ҳавоӣ » яъне ситора чун фурӯ мешавад ва гуфтаанд ки хоҷаи алайҳи алслм чун аз миъроҷи боз май гашту бъолми суфлои мёмд аз олами алавии воин майлу қасди бсФл аз хосияти об ва хокасту ғазаби трФъу такаббур ва тғлбаст ва он сифати бод ва оташаст . Пас ин ду сифати зотии нафасро модар оварадасту хамири мояи дӯзахи ин ду сифатасту дигари даракоти дӯзах аз он таваллуд кунад ва ин ду сифати ҳавоу ғазаби бзрўрт дар нафас мебоист то бсФти ҳавои ҷазби манофе хеш кунаду бсФти ғазаби дафъи музирот аз хеш кунад то дар олами куну фасоди вуҷӯд ӯ боқӣ монад ва парвариш ёбад .

Аммо ин ду сифатро бҳди эътидол нигаҳ мебояд дошт ки нуқсони ин ду сабаби нуқсони нафас вбднасту зёдтии ин ду сабаби нуқсони ақлу имону тзкиту тарбияти нафаси боътдоли боз овардан ин ду сифати ҳаво ва ғазабасту мизони он қонӯн шариъатаст дар кули ҳол то ҳам нафасу бадан бсломт монад ва ҳам ақлу имон дар тараққӣ бошад ва ҳам дар мавзеи хеши ҳарякро бФрмони шаръ истеъмол фармоед ва дар он риояти ҳақ тақво кунад ва дар талаби рухсати нкўшд чаҳ шаръу тақво мизонеаст ки ҷумлагии сифотро бҳди эътидол нигоҳ дорад то баъзе ғолиб нашавад ва баъзе мағлуб ки он сифот бҳоем ва сбоъаст зеро ки бар бҳоем сифати ҳаво ғолибасту сифати ғазаби мағлуб ва бар сбоъи сифати ғазаб ғолибасту сифати ҳавои мағлуб лоҷарам бҳоем бҳрсу шара дар афтоданду сбоъи бостилоу қаҳру ғалабау қатл ва сайд даромаданд .

Пас ин ҳар ду сифатро бҳди эътидол бояд дошт то дар мақоми бҳимӣ ва сабъӣ науфтаду дигари сифоти змимаҳ аз он таваллуд накунад ки агар ҳаво аз ҳади эътидол таҷовуз кунад шарау ҳирсу амл ва хасту дноӣту шаҳвату бухлу хиёнат падед ояд .

Ва эътидоли ҳаво онаст ки ҷазби манофе ки хосият ӯст бақадр ҳоҷат зарурӣ кунад дар вақти эҳтиёҷ ки агар бзёдт аз эҳтиёҷ майл кунад шара падед ояд ва агар пеш аз вақти эҳтиёҷ майл кунад ҳирс таваллуд кунад ва агар майли бҷҳт беш ниҳод умр кунад амл зоҳир шавад ва агар майли бчизии дун ракик кунад дноӣт ва хаст падед ояд ва агар майли бчизии рафеъ ва лзид кунад шаҳват зояд ва агар майл бнгоҳдошт кунад бухл гардад ва ин ҳама аз қабил исрофаст ки « анаи лои иҳби алмсрФин » ва агар аз инфоқ битарсад ки дар фақр уфтад баддилии хезад .

Ва агар сифати ҳаво дар асли хилқат мағлуб уфтаду ноқис буд анўсту хнўсту фурӯмоиагӣ падед ояд ва агар сифат аз ҳади эътидол таҷовуз кунад бдхўиии вткбру адовати ваҳдату тундӣу хўдроиӣу истибдод ва бесаботӣу кизбу аҷабу тафохуру трФъу хилоء мутаваллид шавад ва агар натавонади ғазаб рондани ҳақад дар ботин падед ояд . Ва агар сифати ғазаб дар асли ноқис ва мағлуб уфтад беҳамиятӣ ва беғайритӣу даюсии вкслу зиллат ва аҷз оварад ва агар ин ҳар ду сифати ҳавоу ғазаб ғолиб уфтад ҳасад падед ояд зеро ки бғлбаҳи ҳаво ҳар чаҳ бо касе бинад ва ӯро хуш ояд бидон майл кунад ва аз ғалаба ғазаб нахоҳад ки онкасро бошаду ҳасад инаст ки онч дайгарӣ дорад хоҳӣ ки туро бошад ва нахоҳӣ ки ӯро бошад .

Ва ҳаряки азин сифоти змимаҳи манша дар ктӣ аз даракот дўрхаст ва чун ин сифот бар нафас муставле шавад ва ғолиб гардад . Табъи нафаси моили бФсқу фуҷуру қатлу нҳбу аизоу анвоъ фасодот шавад .

Млоикаҳи баназари мулкӣ дар малакӯти қолаб одам нагиристанд ин сифот мушоҳида карданд гуфтанд « атҷъли фӣҳо ман иФсди фӣҳоу исФки алдмоء » . Надонистанд ки чун эксири шариъати барин сифоти змимаҳи бҳимии сабъӣ шайтонӣ ниҳанд ҳамаи сифоти ҳамидаи мулкии рӯҳонӣ раҳмонӣ гардад . Ҳақи таъолӣ дар ҷавоби млоикаҳ азинҷо фармуд « ании аълами молои тъмлўн » . Кимиёгарии шаръ на онаст ки ин сифоти бакулӣ маҳв кунад ки он ҳам нуқсон бошад .

Фалосифаро азинҷо ғалат афтод пиндоштанд сифоти ҳавоу ғазабу шаҳвату дигари сифоти змимаҳи бакулӣ маҳв мебояд кард . Бсолҳои ранҷи бурданд ва он бакулӣ маҳв нашуд валикини нуқсони пазируфт ва аз он нуқсони сифоти змимаҳи дигар падед омад чунонк дар нафии ҳавои анўсту хнўсту фурӯмоиагӣу дноӣти ҳиммат падед омад ва аз нуқсони ғазаб беҳамиятӣу сустӣ дар дайн ва беғайритӣу диўӣӣу ҷбонӣ падедамад .

Хосияти шариъату кимиёгарии дайн онаст ки ҳаряки азин сифотро бҳди эътидоли бозоўрд ва дар мақоми хеш сарф кунад ва чунон кунад ки ӯ барин сифот ғолиб бошад ва ин сифот ӯро чун асб ром бошад . Ҳар куҷо хоҳад ронад на чунонк ин сифот бар вай ғолиб бошад то ҳар куҷои майл нафас бошад ӯро асир кунад чун асби тавсан ки сари бикашад ва бе ихтиёри худроу саворро дар чоҳӣ андозад ё бар деворӣ занад ва ҳар ду ҳалок шаванд .

Пас ҳар вақт ки бтсрФи эксири шаръу тақвои сифати ҳавоу ғазаб дар нафас боътдол бозомад ки ӯро бхўддрини сифот тасарруфӣ намонад алобшръ дар нафаси сифоти ҳамида падед ояд чун ҳаёу ҷӯаду саховату шуҷоату ҳаламу тавозуъу муруввату қаноату сабру шукру дигари ахлоқи ҳамидау нафас аз мақоми амморагии бмқом мтмӣнгӣ расаду мтиаҳи рӯҳ пок гардад ва дар қатъи манозилу мароҳили суфлоу алавии барроқи сифати рӯҳро бмъорҷи аъло алӣину мадориҷи қоби қавсин расонаду мустаҳаққи хитоб « арҷъии илои рбки розӣаи Марзия » шавад . Ин заъиф оҷиз гуяд

Рӯҳро дар муроҷиат бо олами хеши барроқ нафас мебоист зеро ки ӯ пиёда натавонад рафт он вақт ки бад-ӣни олам май пайваст бар барроқи нафхаи савор буд ки «у нафхати фӣаи ман рӯҳӣ » ва ин соъат ки меравад бидон олами бброқи нафаси ҳоҷати дордтои онҷо ки ҳади майдон нафасаст внФсро дар равиши бадви сифати ҳавоу ғазаб ҳоҷатаст агар бълў раваду агли бсФл бе эшон натавонад рафт .

Машойихи қудси аллоҳи арўоҳҳм азинҷо гуфтаанд « лўлоолҳўии мослки аҳади триқои илои аллоҳ » яъне агар ҳаво набӯдӣ ҳеҷ касро роҳ бхдо набӯдӣ зеро ки ҳавои намруди нафасро чун каркасӣ омаду ғазаб чун каркасии дигар ҳар вақт ки намруди нафаси барин ду каркас савор шаваду туъмаи кари касон бар сўб алавӣаст кари касон рӯй сӯй улувва ниҳанду намруди нафаси суфлоро бмқомот алавӣ расонанд .

Ва он чунон бошад ки чун нафаси мутмаинаи ббўд ва бар ҳар ду сифати ҳавоу ғазаб ғолиб шуду завқи хитоб « арҷъӣ » боз ёфт рӯй ҳавоу ғазаб аз асфал бигардонаду сӯии аъло оради номатлӯби эшон қурбати ҳазрат иззат шавад на таматтуъоти олами бҳимӣу сабъӣ чун ҳавои қасд улувва кунад ҳамаи ишқ ва муҳаббат гардаду ғазаб чун рӯй бълўи оради ҳамаи ғайрат ва ҳиммат гардад нафаси бъшқу муҳаббат рӯй бҳзрт нааду бғирту ҳиммат дар ҳеҷ мақом таваққуф накунаду бҳич илтифот нанамояд ҷузи бҳзрти иззату рӯҳро ин ду олати тамомтар ва силтӣаст дар вусӯли бҳзрт .

Ва ӯ пеши азин дар олами арвоҳи ин ду олат надошт ҳамчун млоикаҳи бмқоми хеши розӣ шуда буд ва аз шамъи ҷалоли аҳадяти бмшоҳдаҳи нурӣу зўӣӣ қонеъ гашта ки « ва мо мнои алои ?лаи мақоми маълум »у Зуҳра он надошт ки қадам аз он мақоми Фропиш наад ҳамчун Ҷабраил мегуфт « луи днўти анмлаҳи лои ҳтрқт » . Валикин чун рӯҳ бо хок ошноӣ гирифт аз издивоҷ ӯ бо аносири фарзанди нафас падед омад .

Ва аз нафаси ду фарзанди ҳаво ва ғазаб бархест ҳавои ҷҳўл буду ғазаби злўм чун рӯй нафас дар сФл буд ин ду злўму ҷҳўл ӯро дар мҳолки мёндохтнду рӯҳ низ асири эшон буд ҷумла ҳалок мешуданд .

Чун тавфиқи рафиқи гашту бкмнди ҷазба « арҷъии илои рбк » нафаси тавсани сифатро бо олам улуввау ҳазрати иззати хонданди рӯҳ ки савории оқил буд чун бмқоми маълум хеш расед хост ки Ҷабраили вори Аннан боз кашад нафаси тавсани сифат чун парвонаи девонаи бадви прзлўмӣу ҷҳўлии ҳавоу ғазаби худро бар шамъи ҷалол аҳадят заду бтрки вуҷӯд маҷозӣ гуфту даст дар гардани висол шамъ кард то шамъи вуҷӯди маҷозии парвонагӣ ӯро бавуҷуди ҳақиқии шамъии хеш мубаддил кард . Ин заъиф гуяд : байт

То нафаси дасткории злўмӣу ҷҳўлии хеш бкмол нарасонад дарин мақоми нафасро бкмол натавон шинохт ки ӯ чист ва ӯро аз баҳр чаҳ офарӣдаанд ва дар кадоми мақоми бачаи кор хост омад ? чун ин дасткорӣ азу бкмол зоҳир шуд ва аз девонагии парвонагии бнўри бахше шамъӣ расед ки « канти ?лаи смъоу бсроу лсонои Фбии исмъ ва беибср ва беинтқ » ҳақиқат « ман урф нафса Фқди урфи рабаи муҳаққиқ » гардад . Яъне ҳар ки нафасро бпрўонгӣ бишнохт ҳазратро бшмъӣ боз донад . Шеър .

Ва слии аллоҳи алии Муҳамаду ?ала .