Қоли аллоҳи таъолӣ : « ани аллоҳи иأмри болъдли волоҳсон »

Ва қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳу силам : « ани афзали ъбодллаҳи ъндоллаҳи манзалаи явми алқёмаҳи эмоми одили рФқу ани шари ибодуллоҳи ъндоллаҳи манзалаи явми алқёмаҳи эмоми ҷоӣри хрқ » .

Бдонки подшоҳро се ҳолатаст : аввали ҳолат ӯ бо нафаси хеши дувуми ҳолат ӯ бо раоёи сими ҳолат ӯ бо худои хеш ва ӯ дар ҳар ҳолатӣ маъмураст аз ҳазрати иззати басаи чиз ва манеҳӣ ба чиз . Маъмураст бъдлу эҳсону абтоءи зии алқрбӣ ва манеҳӣаст аз фаҳшоу мункиру бағӣ . Ва дар ҳар ҳолатии аинҳоро маънӣ дигараст муносиби он ҳолат .

Аммо ҳолати аввал ки подшоҳро бо нафас хешаст : адл ба ҳосил кардан тавҳидаст нафаси хешроу эҳсон аз ӯҳдаи фароизи берун омаданасту аитоءи зии алқрбии риояти ҳуқуқи ҷавориҳ ва аъзосту муонидаи нафасу муроқибати дилу ҳифзи ҳавоси зоҳиру ҳавоси ботин . То ҳар якро бдонч маъмураст истеъмол фармоед ва аз онч манеҳӣаст мамнӯъ дорад ки фаҳшоу мункиру бағии афъолу ақволи воҳўоли нописанди вношоист ва нобоистаст ки аз он зулмату ҳиҷобу баъди хезаду сифоти змимаҳ таваллуд кунад чун дурӯғу ғайбату бӯҳтону дашному зиноу фисқу фуҷуру зулми вмоннди ин .

Ва то подшоҳ аввал дод подшоҳии хоси надиҳади баҳақи подшоҳии оми қиём натавонад намӯд чунонк барон зиён накунад бо онк бисёр кас дод подшоҳӣ хос тавонад дод вдоди подшоҳии ом натавонад дод . Зеро ки он ниёбату хилофат ҳақасту тлў набувватасту азони муаззамтар кор нест . Чунонк хоҷаи алайҳ ассалом фармуд « ани афзали ибодуллоҳ . . . » алҳдису ҳақи таъолии тоъати подшоҳи одилро ботоъати хешу тоъати расӯли хеш дар як силк кашидааст ки « атиъўооллаҳу атиъўолрсўлу аввалии аламри мнкм » .

Аммо бҳқиқти бдонк то дод подшоҳии хоси надиҳад ҳаргиз дод подшоҳии ъомбри қонӯни фармон натавонад дод . Мисоли ин чунон буд ки касе дар дарёи чунон шноўбр нест ки худро ғарқоб халос диҳад хоҳад ки дайгариро аз ғарқоби беруни оради ин маҳол буд .

Фомои подшоҳии хос онаст ки ҷавориҳу аъзоу нафаси вдлу ҳавоси зоҳиру ботин ки раоёӣ ҳақиқӣ ӯст ҷумларо дар қайди фармон шаръ кашад ва ҳар якро дар бандагии ҳақи хидматӣ ки маъмураст бидон бар кор кунаду бсёсти шаръ аз мнҳёт мумтанеъ гирданд вени нафасро бо ксири шаръ аз амморагии бмأмўргии бози расонад чунонк дар фасли тзкити нафаси шарҳи он рафтааст . Ва дилро аз мأлўФоти табъу мстҳсноти ҳаво низом диҳаду мутаваҷҷеҳи ҳазрат худовандӣ гирданд то қобили файзони файз ҳақ гардад ва мӯед бтأиид илоҳӣ шавад .

Онгаҳ бқўти раббонӣу таъӣди осмонӣ дар подшоҳӣ шурӯ кунаду бнёбти ҳақ дар бандагон ӯ мутасарриф шавад ва дар мамлакати аҳкоми салтанат бар қонӯн фармон меронад то баҳри ҳаракати вусъӣу ҷаду ҷаҳд ки дарин боби намояд ӯро қрбтӣу рифъатӣу дрҷтӣ дар ҳазрати иззати мёФзоид .

Аммо ҳолати дувум ки миёни подшоҳ ва раиятаст ӣнҷои адлу инсоф густурданасту ҷавр нокардану сӯяти миёни ръоёнгоаҳи доштани тоқўӣ бар заъиф ситам накунаду муҳташам бар дарвеш бор наниҳад .

Ва эҳсони осори караму муруввати хеш бар раоё расонӣданаст : чунонк тақвияти зуъафо кардан ва бо ақўёи мудорои намӯдану даравишону ъёлмндонро бсдқоту нФқоти дастгирӣ кардану содиру воридро таъаҳҳуд фармудану уламоро муваққари доштану мукфии алмўнаҳи гардонӣдану талабаи илмро бар таҳсили мҳрз бӯдану муовинати эшон бмоиҳтоҷи зарурии намӯдану слҳоу зӯҳҳоду ибодро муҳтараму мутабаррики доштан ва бо ҳўоли эшон бар расӣдан ва агар муҳтоҷ бошанд дафъи ҳоҷати эшон муғтанам шумурдан ва гӯша нишинону мунзавӣонро боз талабидан ва агарчӣ эшон нахоҳанду нтлбнд аз вуҷӯҳоти ҳалоли мадад кардан ва эшонро фориғи алболи доштан то бхдоӣ машғӯл бошанд аз сари фароғату ҷамъият . Чаҳ ҷаҳони ббркти анфоси вохлоси эшон қоимаст ва ин ҷумларо дар байти алмоли ҳақ ва насибааст насиби эшон бадишони расонӣдан воҷибаст агарчӣ эшон нахоҳанду нтлбнд аз сари иззат ва улувва ҳиммат . Вогари ҳақи эшон нрсоннди золим ва осӣ бошанд .

Ва аитоءи зии алқрбии ҳақи гузорӣ умум раоёст чаҳ раияти подшоҳи абмсобт қаробатанд балки биҷои аҳл въёланд . Васияти хоҷаи алайҳи ассалом дар охири ҳаёти ҳолати мамоти ин буд ки « алслўаҳ ва мо маликати аимонкм » фармуд намоз бпоӣ дореду зердастон роникў доред .

Ҳар анъому эҳсону инсофу муъаддилату Аёдӣу мкрмту мудороу мўосоу сиёсату ҳаросат ки подшоҳ фармоед аз салаи раҳму мурувват ва салтанатаст ва ӯ тоад саботу давоми мамлакат ки хоҷаи алайҳи ассалом чунин фармуд ки « алъдлу алмалики тавъамон » .

Ҳар суннати ҳасана ки дар тахфифи раоёу осоиши халқ дар мамлакат ниҳода ояд ва ҳар бидъати сиӣаҳ ки бардошта шавад ҳам азон қабил буд ва то мунқаризи олам ҳар подшоҳ ки бидон суннати ҳасана кор кунад ва он тахфифотро муқарар ва муайян дорад савоби он ҳама дар девони ин подшоҳ нависанд ва агар бзди ин ъёзои биллоҳи золимии бидъатии нҳдбд ва қонӯнӣ созад ки пеш азон набӯда бошад ва агар бӯда бошаду подшоҳӣ дигар бардошта бошад ӯ бозҷоӣ наад то мунқаризи олам ҳар кас ки барон бидъат равад ва бидон қонӯн кор кунад уқоби он ҷумла дар девони ин золим мбтдъ нависанд чунонк хоҷаи алайҳ ассалом фармуд « ман сини санаи ҳасанаи фалаи аҷрҳо аҷри ман амали баҳои илои явми алқёмаҳ ва ман сини санаи сиӣаҳи феълӣаи визрҳоу взрмни амали баҳои илои явми алқёмаҳ » .

Ва бҳқиқт бар подшоҳи одил воҷибаст ки агар дар аҳдҳои дигари қонӯнии бад ниҳода бошанду ҳайфӣу ҷӯрӣ бар раият карда ё хароҷии гарон бар музиъӣ вазъ карда ки фарохур он набошад бардоштану дафъ кардану тахфифи намӯдан ва ӯро он узр мақбул науфтад ки гуяд ман чунин ёфтам ёу боли он бар гардани онкас буд ки ниҳод чаҳу бол бронкс бошад ва ӯ низ махӯз буд ки он зулму бидъат муқарар дошт ва бидон ризо дод .

Дигари подшоҳ чун шубонасту раият чун рама . Бар шубон воҷибаст ки рамаро аз гург нигоҳ дорад ва дар дафъи шар ӯ кӯшад ва агар дар рамаи баъзе қуч ё қарн бошад ва баъзе мяш ва бе қарни соҳиб қарн хоҳад ки бар беқарн ҳайфӣ кунаду таъаддии намояди офат ӯ нойил кунад .

Пас гурги рамаи исломи куффор млоъинанд ва дарин аҳди сахти муставле шудаанд ва дар дафъи шари эшон подшоҳу умароу аҷнодро бҷони кўшидн воҷибаст . Чаҳ нону об онгаҳ барояшон ҳалол шавад ки бо куффор теғ зананду дафъи шар эшон кунанд .

Ва агар низ кофар заҳмат нанамояд бар подшоҳ воҷибаст бғзо рафтану диёри куфр гушӯдану исломи ошкоро кардан ва дар аълои калимаи дайни кўшидн « лткўни калимаи аллоҳи ҳаии алълё » .

Ва ҳамчунин қучи соҳиби қарни золимон қўидстанд аз умароу аҷноду асҳоби девону арбоби маносибу наввобу гмоштгони ҳазрату уммолу руасоу қазоау ринуаду авбош ки ҳаряк чун фурсат ёбад муносиби қӯту шавкату олати въдти хеши дарбанди аизоу истилоӣ дайгарӣ бошад .

Раоёро бакулии боинҳо боз набояд гузошту пайвастаи мтФҳси аҳвол ҳар тайифа бояд буд ки рӯзи қиёмати бнқиру қтмир аз аҳволи раоёу хайру шари эшон аз подшоҳи бози пурсанад чунонк хоҷаи алайҳ ассалом фармуд « калаками роъу калаками масъӯли ани раиятаи Фоломири роъи алии раиятаи вҳўи масъӯли анҳуам » .

Ва аммо фаҳшоу мункиру бағии подшоҳ бо раият онаст ки дармиёни эшон бФсқу фуҷур зиндагонӣ кунад ва эшонро бар фасод дораду ъёзболлаҳи бФрзндони эшон тамаъи фасоди дордўи хонадонҳоро бадном кунад . Ва дар аҳд ӯ аҳли фасод қӯт гиранду кори амри маърӯф ва наҳй аз мункир мухтал шаваду каси амри маърӯф натавонад кард . Ва бозори аҳли дайну илму салоҳ касодӣ ёбаду бозори аҳли фисқу зулму фасод равое гирад .

Ва ъўонону мардуми фурӯмоя ва беаслу ғаммозу намоаму муфсиду золиму ғошму мҳтол дар ҳазрати подшоҳ бар кор шаванду зулму фасодро дар назари подшоҳ дар кисвати маслиҳат ороиш диҳанд боғрози фосиди хеш то Фронмоинд ки мо дӯстдору мушфиқ бар аҳвол подшоҳему дарбанди тавфири девон ва хазона ӯйем . Дар мамлакат бидъатҳо ниҳанду русум вазъ кунанд ва бар харобҳо бифзоианд ва амалҳоро қибола кунанд ва амалҳои нави дроФзоинд ва дар баъзе чизҳо ки қибола набӯда бошад қибола ниҳанд ва бар мардум баҳона гиранд ва мусодира кунанду шнқсаҳҳо ҷӯянд ва бар бигноҳон тӯҳматҳо ниҳанд ва ҷиноятҳо ситонанду қисмоту тавзеъоти бноҳқ ва новоҷиб кунанду дрмоли маворису айтоми тасарруфи фосиди намоянд ва бар бозаргонони боҷҳо ва бёъиҳо ниҳанд ва дар роҳҳо боҷҳо гиранд ва дар авқофи тасарруфот фосид кунанду ҳақ аз мустаҳаққи бозгирнд ва дар идороту анзор вмъошемау содоту зӯҳҳоду ибоду фуқароу слҳо таън зананд ва дар ибтоли он хайроти саъии намоянду арбоби ҳавоиҷро аз даргоҳ давр доранду аҳволи эшон арза надоранду хайрот ва мабароту салоату сидқоти подшоҳро аз мустаҳаққон бурӣда гардонанд .

Ин ҷумла он бошад ки бадномии дайну дунёии подшоҳи ораду овозаи зулму фисқу бухли подшоҳ дар атрофу акнофи ҷаҳон мунташир кунад ва дар миёни халқи ббдсиртӣу золимӣ маърӯф гардад ва то мунқаризи олами ин исми бади брўбмонд ва дар дуоҳои баду лаънати халқи дарҳоли ҳаёту баъд аз мамот бирав кушода шавад .

Ва ҳарчи он муфсидони бдўстӣу тақарруби бҳзрт ӯ бар вай ороста бошанду ағрози фосиди хеш ҳосил карда фардои рӯзи қиёмат ки явми алърз алокбр хоҳад буд ҳисоби он бнқиру қтмири азу боз хоҳанду баҳри мисқоли заррае аз хайру шари ҷазоу подош ӯ бидиҳанд ки « Фмни иъмли мисқоли зарраи хирои ираҳи вмни иъмли мисқоли зарраи шроираҳ » .

Ва бҳқиқт ҳар кас аз муқаррабони ҳазрати мулӯк ки эшонро бар зулми далери мигрдоннду дӯстии моли вҷмъи ан бар назари эшон миороинд то эшон бҳлолу ҳаром дар ҷамъи моли микўшнду хӯни даравишони миризнду визру боли мёндўзнд ва ногоҳ бо бҳодсаҳ эй ё бмрги он ҷумла талаф мешаваду бадномии дайну дунё бо эшон мемонад он тайифа агар чаҳ даъвӣ дӯстӣ мекунанд аммо душман ҷон эшонанд ва агар подшоҳи мқбл ва соҳибназар уфтад яке азин муфсидону бдсиртони робҳзрти худ роҳи надиҳад .

Аммо ҳар касро ин назар нест аз ғояти ҳирси дунёу дӯстии мол . Аҳли рӯзгори бештари чунин ъўонону бдослонро бахуд роҳ медиҳанд вози суҳбати ҳрнмндони возодгону аҳли маънӣу арбоби фазлу асҳоби буютоту ройзанону носеҳони бихир маҳрӯм мемонанд ва агар низ азин навъи банодира касе дрҳзрт мулӯк бошад номултафиту манкӯбу номақбӯл буд . Аз баҳри онки ҷамъӣ аз бдгўёну бадхоҳони Фронмоинд ки ӯ дар банди тавфир девон нест ва дар тақсири хазонаи микўшду ҷаллодтӣ ва кифоятӣ надорад .

Подшоҳи хирадманди соҳиб саодат мӯед аз ҳазрати ҷлт онаст ки бнўри фаросати шоҳона назар кунад андари аҳволи замона ки ин гандаи пери изор ва ин биўФои макор аз ибтидои аҳди фалаки даввор то интиҳои кори рӯзи гори чандини ҳазор бар ноӣ чуннигору ҷавон чун навбаҳорро шавҳар гирифту бики дасти ҳарякро бҳзорони нишоту ноз дар брмикшду бадӣгари дасти ханҷари қҳрбози брмикшд . Кадомин сар бар болин худ ёфт ки набаред кадоми шикам пар кард ки надарид ? онк ӯро бишнохт гуфт :

Кадоми дӯстро бихонад ки на бадари душманӣ берун ронад кадоми азизро бнўохт ки на бмзлтши бгдохти кадоми бечораро амир кард ки на оқибаташ асир кард кро дар мамлакат вазир гардонид ки на чун мамлакаташи збрў зер гардонид крои бшҳри ёрӣ бар тахти шоҳии нишонд ки на чун таҳтаи шатранҷаш бо шоҳ барафшонад ?

То чун бидида эътибори бадаҳдии дунёии нопойдору биўФоиии сипеҳри макор мушоҳида кунад бар сини ғурур ӯ Фрочоаҳ нашаваду бзхорФи ҷоҳу молу тнъми ду рӯзаи фонӣ гмраҳ нагардад . Ва яқини шиносад ки чун бо дигарон вафо накард бо ӯ ҳам накунад . Пас бар худ ва бар халқи худоӣ аз баҳри ҷаҳони ориятӣ ситам накунад ки дунёии биўФои србсри озор мӯрӣ наярзад чаро оқил аз баҳр ӯ озори худоӣу халқ бар зад .

Аммо ҳолати сим ки подшоҳро бо худоӣ хешаст ӣнҷои адли рости доштани зоҳиру ботин хешаст бо худоӣу сару ълониаҳ бо худои икрнг кардану салтанату мамлакат ҳамчун кмрбндгӣ бар миён бастан чунонк худроу мамлакатро барои худоӣ дорад на чунонк худоироу мамлакатро барои худ хоҳад .

Ва эҳсон онаст ки хоҷа фармуд алайҳи ассалом « алоҳсони ани тъбдоллаҳи конки туроаи ?фони лами ткни туроаи ?фонаи ирок »у тааббуди подшоҳ он нест ки бтоъти нофила машғӯл шавад чун намозу рӯзау таловати қуръону бештари авқоти бъзлту инқитоъу хилват машғӯл бошаду масолеҳи халқ фурӯ гузораду асҳоби ҳўоиҷро маҳрӯм гирданд ва аз салоҳу фасоди малик бихбр монаду раоёро бадасти зулма фурӯ гузорад ки ин маъсиятӣ буд аз ҷумлаи маосии зиёдаттар . Валикини тааббуди подшоҳ онаст ки баъд аз адои фароизу сунани ривоят рӯй бмсолҳи малики орад ва аз аҳволи билоду ибод мтФҳс шаваду бръоити ҳуқуқи мусулмонӣу мусулмонони қиёми намояду дрбндгони худоӣу аҳкоми подшоҳии чунон тасарруф кунад ки гӯйӣ дар худоӣ менигарад ва агар он қӯт назар надорад яқин донад ки худоӣ дар вай менигарад то ҳарч кунад бФрмон кунад ва аз олоиши ҳавоу табъ пок дорад то он ҳаряк ӯро қадамӣ шавад сулӯки роҳи ҳақроу мӯҷиби қрбтӣ ва рифъатӣ гардад ҳазрати рубубиятро .

Ва « аитоءи зии алқрбӣ » ҷумлаи салаи раҳм убудийятаст ки турфаи алъайни сар аз остона бандагӣ барнадораду бподшоҳии маҷозии дунё мағрур нашавад « Флои тъзнкми алҳиўаҳи алднёу лои иғрнкми аллоҳи алғрўр »у баназари аҷаби бахуду мамлакат худ нанигарад чун фиръавн ки мегуфт « алиси лии малики Мисру ҳзаҳи алонҳори тҷрии ман таҳтӣ » . Блаки бъҷзу инкисору бечорагии пайвастаи мулозимати Утбаи убудийяти намояд . Чунонк мегуяд

Такя бар салтанат Маҳмӯдӣ накунад Аёзи вақт хеш бошад бпиўстни аҷз дар менигарад .

Аммо фаҳшоу мункиру бағии дарин ҳолати кибру нихвати подшоҳӣу трФъу тафаввуқ салтанатаст ки беихтиёр дар димоғи мулӯк падед ояд ва он натиҷа дид истиғноу касрати эҳтиёҷи халқ бахудаст ва ин маразӣаст рӯҳонӣ ки атиббои ҳозиқи онро алоҷ кунанд ки бар мизоҷи ҷону дил воқифанд ва агар ин офатро муъолиҷат накунанд азин марази туғёни ҳақ таваллуд кунад . Чунонк ҳақ таъолӣ фармуд « ани алонсони литғии ани роҳи астғнӣ » ва ҷое дигар фармуд «у луи басти аллоҳи алрзқи лъбодаҳи лбғўои фии аларз » .

Яқини шиносад ки дар вақти онк банда бичишам Ганау истиғноу иззати салтанат бахуд нигарад марази такаббуру тҷбри дрдмоғ ӯ падед ояд ва чун бичишам ҳақорату мазаллат дар халқ худоӣ нигарад дарҳол аз назари аноят ҳақ биафтад . Хоҷаи алайҳи ассаломи миФрмоид : « лои идхли алҷнаҳи ман кони фии қалбаи мисқоли зарраи ман алкбир » пурседанд ки ё расӯли аллоҳ кбрчаҳ бошад ? фармуд « ғмзи анносу сФаҳ алҳақ » . Гуфт кибр онаст ки бичишам ҳақорат бамурдмон накарду ҳақи боз натавонад дид .

Ва муъолиҷати ин офат онаст ки чун тоўс ҳар вақти каса нафас биппару боли салтанату мамлакати худ дрнгрд ва хуш омад он дар вай пдидоид хоҳад ки дар олами такаббуру тҷбр парвоз кунад бпои сиёҳи аҷзу фано дар нигарад ки аввали асл ӯ аз чаҳ буд « ?илами нхлқкми ман моءи маин » боз бинад ки аввали қатрае оби хор буд ва дар охири муштии хок хор хоҳад буд ва дарин ҳолати асири як луқма ва як қатрау оҷизи онки он луқма ва он қатра чун бугзарад ки агар дарав банд шавад розӣ бошад ки малик ҳар ду ҷаҳон бидиҳад то аз он халос ёбад . Ва маъаи ҳозои лаҳзаи Флҳзаҳи мунтазири онки сайлоби аҷал дар расаду расму тлли хонаи умр ки гардиши афлоки бадасти шабу рӯзи як як хишт ӯ бар кандааст бакулӣ хароб кунад . Дарин чунин ҳолатӣ чаҳ мағрур бояд шуд ва азин чунин давлатӣ чаҳ ҳисоб бар шояд гирифт ?

Аммо сирати мулӯк бо ҳар тайифае аз раоёу шафқат бар аҳволи халқи бдонки подшоҳ дар ҷаҳони бмсобт диласт дар тан ки чун подшоҳ бслоҳ бозояд ҳамаи ҷаҳон бслоҳ бозояд ва агар подшоҳ бФсод ояд ҳамаи ҷаҳон ба фасод ояд . Чунонк хоҷаи алайҳи ассалом дар ҳақ дил фармуд « ани фии ҷасади ибни одами лмзғаҳ азо сулҳаст сулҳи баҳои соири алҷсду азои Фсдти Фсди баҳои соири алҷсди алоўҳии алқлб » . Ва азинҷои миФрмоид « анноси алии дайни млўкҳм » .

Ва вазири подшоҳро бмсобт ақласт дилро чунонк дилро аз ақлии комил ногузираст то бмшоўрт ӯ дар мамолики бадан тасарруф кунаду масолеҳи куллӣу ҷузвии бад-ӣн риоят кунад подшоҳро аз вазирии олами одили мунсифи мтмизи кофии амини воқифи ҷаҳондидаи кордони соҳиби ҳиммати соҳиби рой бо муруввати некӯи халқи дайндори мутадаййини поки эътиқоди мушфиқи ногризст ки дар ҷумлаи аҳволи дархусӯсу умум бо ӯ мушовират кунаду ҷумлагии арқони давлату наввоби ҳазрату оммаи раиятро муроҷиат бо ӯ буд .

Чун вазири чунин буд подшоҳи бФроғту рифоҳят ба ҷаҳонгирӣу ончи шароиту одоб салтанатаст машғӯли тўондбўди волои подшоҳро чун бҷҳондорӣу аҳкоми вазорати қиём бояд намӯд аз ҷаҳонгирии вшроиту номӯси салтанати бозмонду аҳволи мамлакату раият мухтал шавад . Хоҷаи алайҳи ассалом аз ӣнҷо фармуд « азои ародоллаҳи бмлки хирои ҷаъли ?лаи взирои солҳо ?фон насӣ зикрау ани зикри аъона » .

Ва чун вазир шоиста бошад бояд ки ӯро муҳтарам ва муваққар дораду ҳукм ӯ дрммлкт нофиз гирданд валикини мушаррафи аҳвол ӯ бошад то онч дар мамолик равад бо вазеъу шариф подшоҳ барон вуқуф дорад .

Ва ҳамчунин дигари арқони давлат чун ; муставфӣу мушаррафу нозиру оризи вмншӣу ҳоҷибу хозину астодолдору ҷумлагии амалаи бмсобти ҳавос хумсаанду ҳиси муштараку қувои башарӣ чун чашму гӯшу забону бинӣу ламсу фикру хаёлу фаҳму ҳофизау зокираи дигари қуво . Ва умарои бмсобти сару дасту пойу аъзоӣ раисаанд . Чун ҷигар ва шашу спрзу Зуҳрау ғайри ону наввобу уммол ва нақабоу дигари гмоштгони бмсобти асобъу мафосилу амъоу ғайри ону боқии умуми аҷноду раоёи маъаи тафовути дрҷотҳми бмсобти урӯқи воъсобу изому шуъӯру азулоту тамомии бадан . Чунонк шахси инсонии бад-ӣни ҷумла муҳтоҷаст ва агар азинҳои яке узв набошад шахси ноқис буд ҳамчунин подшоҳи бад-ӣни ҷумла муҳтоҷаст ва агар азинҳо яке набошад кор мамлакат бидон миқдори нуқсони пазирад ва агар чаҳ ҳолро бннмоид .

Пас подшоҳ бояд ки ҳаряки азин асҳоби маносибро баъд аз аҳляти тамому амонату диёнату никўсиртӣ ки маълум карда бошаду яқини шинохта дар мансабу мақоми хеш насб фармоед ва тамкин диҳад ва аз аҳволи эшон бовуқуф бошад то ҷуръат ва тҷоср нанамоянд ва томъ нигараданд . Ва ончи нони порау иқтоъи вмъишти эшон бошдтмоми брсондто аз эҳтиёҷи зарурӣ дар хиёнат науфтанду сухани баъзе дар ҳақи баъзе бебайнату эҳтиёт тамом нашунӯд ки ҷамъии бҳсди аминони родри сӯрати хиёнати фарои намоянду мушфиқонро бхёнт мансӯб гардонанд ва бар мухлисон тӯҳматҳо ниҳанд .

Ва агар аз мухлисии хурдае дрўҷўд ояд ки халалӣ зёдтӣ нахоҳад буд афви подшоҳонаро кор фармоеду баҳри чиз дар хашм нашавад ва сиёсатҳои боФрот нафармоед . Вогар ҷурмӣ бошад ки азон дар натавон гузашт «у ҷзоءи сиӣаҳи сиӣаҳи мислҳо » бархонаду пайвастаи оят « влокозмини алғизу алъоФини ани анноси валлоҳи иҳби алмҳснин »ро насб дида дорад валикин на чунонк бсҳли ҳубобӣу слси алънонӣу сусти мизоҷӣ мансӯб гардаду аҳли фитнау фасод далер гирданд ва дар димоғҳо фасодҳо падед ояд .

Блаки подшоҳ бояд ки бсёсту интиқому рҷўлиту ҳамият машҳур бошад . Агар ҷурмҳои хирад бошад тхўиФ кунаду таҳдиди намояд ва ҳуҷҷат гирад ва насиҳат фармоеду ҳалами барзад ва афв кунад ва агар ҷурмӣ буд ки мӯҷиб қисос бошад ё бхлли малик таъаллуқ дорад албата азон дар нагзараду бФрмони шаръи теғ бедареғро кор фармоед . Ин маънии ҳошо чун иллат оклаҳ бошад ки дар узвӣ падед ояд албата эҳмол натавон кард он узвро бтиғи ҷудо бояд кард то он иллати бҷмлгии аъзо сироят накунад .

Дар корҳо ду тарафи тафриту ифроти нигаҳ бояд дошт ки « хайри аломўри аўстҳо » ва дар сиёсат на чандон маболиғат бояд намӯд ки мардуми ҳаросон ва нФўр шаваду хавфу нафрат бар тбоъ муставле гардаду нуфус мтшрд шавад ва макрҳоу ҳилтҳои созанд ки мӯҷиби ташвиш мамлакат бошад

Ва низ чандон ҳалам набояд брзидкаҳи вақъи подшоҳӣу ҳайбати салтанат аз дилҳо бархезаду муфсидони ворозл далер гирданду зулма муставле шаванду кор бар муслеҳону мухлисону зуъафоу ғрбо танг ояд ва аз ҷавониби халали азим таваллуд кунад .

Ва дар саховат на чандон ғулув бояд кард ки босроФу итлофу табзири анҷомад ки он мазмумаст . Ҳақ таъолӣ фармуд « ани алмбзрини конўои ихвони алшётин » ва фармуд « анаи лоиҳби алмсрФин » ва дар ҳифзи мол то бҳдӣ набояд кушед ки ббхлу знт мансӯб гардад ки он мазаммату хисорати дунё ва охиратаст чунонк фармуд «у лои иҳсбни аллазӣнаи ибхлўни бмои отиҳми аллоҳи ман фазлаи ҳўи хайри илоҳами бали ҳўшри ?лаами ситўФўни моихлўо ба явми алқёмаҳ » бал ки фазли худоӣ аз халқи худоӣ дареғ надораду никномии дунёу савоби охират ҳосил кунад . Пеш аз онк ногоҳ амири аҷали камӣни бргшоид ва ӯро аз сари тахт мамлакат бирабоеду ранҷи брдчндини сола ӯ бадаст душманон диҳаду оташи ҳасрату надомату ғаромати он чунон дар ҷон ӯ муштаал гардад ки ноираҳи он бҳичи обии ҷузи оби раҳмат мантиқӣ нашавад .

Ҳркрои дидаи басирати бнўр илоҳӣ мунаввараст ӯро гузоштани ҷоҳу моли фонӣ мусаввираст . Боқӣоти солеҳот ки дастгиру фарёдрас муъминаст аъмоли солеҳа баданӣасту хайроти боқӣаи молӣ . Хоҷаи алайҳ ассалом фармуд « азомоти алонсони анқтъи амалаи алои ани сулс : садақаи ҷорӣа ӯ илми интФъ ба ӯ валади солеҳи идъўи ?лаи болхир » .

Чаҳ давлат бошад шигарфтар аз ан ки банда дар гӯри хуфтаи вози аъмоли фурӯмонда ҳар нафас ва ҳар лаҳзаи тибқҳои раҳмату каромат аз ҳазрати иззати малоикаи муқарраби бадви мирсоннд ки ин савоби луқма Эйаст ки дар мадрисау хонақоҳи ту бФлони фақиҳ ва дарвеш расед ё савоби истироҳату осоишӣ ки аз биқоъи хайроти ту бФлон банда расед ки бар фалон пул бигузашт ё дар фалони работ дар соя деворӣ нишаст ё дар фалони масҷиди ду ракаати намози гузорад .

Ҳар подшоҳиро дар айёми давлати хеши чунин саодатҳо аз худ дареғ набояд дошт ки он хайрот нокарда намонад валикин чун ӯ аз хоби хуши давлат дар ояд молу сирват аз дасти рафта буд ва ӯ азон саодати маҳрӯми монда .

Борӣ агар азин саодат маҳрӯм монад зинҳору зинҳори худро дар маърази шақовати ибтоли хайрот дигарон наяндозад .

Ва бмсқоли заррае саъй дар тағйиру табдил авқоф нанамояд ва аз ройзанони бдсирти фосиди ъқидти тақрири ин маънӣ қабул накунад ки эшон бҷҳлу ғифлат дар хӯну ҷону имони хеш саъй мекунанд . Ва хабар надоранд ки дуои бади чандини ҳазор мустаҳаққи мазлӯм ки ҳамаи аҳли хайр ва салоҳ бошанд кадоми оқил ихтиёр кунаду ҳиммати арвоҳи чандини ҳазор бонии хайри кадоми муътақид дар ақаби хеш раво дорад ?

Бошдкаҳ дар буқъае бихирии мақбули афтодаи бошдўи рӯҳи бонии он хайрро дар ҳазрат иззат бидон всилти қрбтии падеди омадаи пайваста дарон ҳазрати мзлмаҳи хеш арза медорад ки « худовандо ! ман моли худ аз нафаси худ бозгрФтми вФрзндонро маҳрӯм гардонидам вози баҳри ризои тўбри бандагони ту вақф кардам фалони золими он хайри ман ботил мекунаду бандагони туро маҳрӯм мегузорад ва бо ҳазрати ту ин далерӣ менамояд чаҳ гӯйӣ ? аз ӯҳдаи ин воқеа ки берун тавонад омад ? хусусан чун авқоф бисёр буду матолибон бисёр нъўзболлаҳи ман азоби алнор .

Взнҳор агар ҷоҳилӣ ё олимии мдоҳн рухсат диҳад ки моли авқофро дар чизеи дигари сарф шояд кард ё блшкр тавон дод ки бидон ғзо кунад ё бъморти пулӣ ё работӣ ё сғрӣ ё садӣ тавон кард . Бидон мағрур нашавад ҳошо ва куллан ин ҳеҷ раво набӯд алои бмсрФи хеш ҳар вақфи бмсби истеҳқоқ сарф кунанд бшрти воқифу алои онк фатво диҳад ва онк фармоеду онки мубошири он шуғл буд ва онк тавонад ва дафъ накунад ҷумла дар визру болу мзлмаҳ он бошанду фардои ҷумлаи мустаҳаққони авқофи хасм эшон гирданд ва дод хеш талабанд .

Бар подшоҳ воҷибаст ки ҳар вақф ки дрммолк ӯ буд бшрти воқиф бар мустаҳаққони ан муқарар дорад ва бар авқофи Аминии соҳиби диёнати мушфиқ ки аҳли он кор бошад гуморд то дар амморот авқоф кӯшаду дасти зулмау мстأклаҳ азон кӯтоҳ дораду ҳақи бмстҳқони расонад . Чун чунин кунад чндонки воқифонро савоб диҳад ҳақи таъолии он подшоҳро савоб диҳад .

Ин заъиф вақте дар шом чунон шунид ки малики салоҳи аддӣни раҳмаи аллоҳи алайҳро одати чунон будӣ ки чун шаҳрӣ бигирифтӣ дар анҷои банноӣ хайрӣ кардӣ . Чун диёр Миср гирифт бо қозии фозили раҳмаи аллоҳи алайҳ ки вазир ӯ буд гуфт : мехоҳам ки дар ӣнҷо хонақоҳӣ бисозам . Қозӣ гуфт : ман мехоҳам ки дар диёри Мисри малики исломи ҳазор буқъаи хайр банно кунад . Гуфт : чигуна муяссар шавад ? қозӣ гуфт : дар диёри Мисри ҳазор буқъаи хайр беш бнокрдаҳанду халалӣ азим бидон авқоф роҳ ёфта агар малик ислом бифармоед то он авқофи баҳоли иморати бози оранд ва аз тасарруфи мстأклаҳ берун оваранду бомини мутадаййин супоранд то бмсрФ мерасонад савоби он ҷумла ӯро бошад ва чунон буд ки он хайрот ӯ банно фармӯда бифармуд то чунон карданд .

Ва яқин бибояд донист ки ҳар халал ки дръҳди подшоҳӣ дар авқофи пдидоиди ҳақи таъолии ҷумла азон подшоҳ бозхост кунад . То ин кори муаззамро хор нашмуранд ва худро аз ваболи он нигаҳ доранд .

Ва ҳамчунин аз баҳри шафқат бар аҳволи халқ бояд ки подшоҳ бар даргоҳи ҳоҷибӣ ё қиссаи дории муътамади дайндори некӯи ъқидт насб фармоед то аҳволи мазлӯмону ҳоҷтмндони бқсаҳ ё бпиғом арза медораду подшоҳи қазои ҳўоиҷи эшон аз муҳимоту воҷиботи хеши шиносаду ғаниматии бузурги шимурд .

Ва бар подшоҳ воҷибаст ки ҳар куҷои сғр кофар бошад амири мардонаи шуҷоъи диловари корозмудаи масофи дидаи дайндори боҳамияту ғайрати исломи нишонд бо лашкарии тамому нону иқтоъ тамом диҳад ва онгаҳ бифармоед то як шаби нёсоинди ҳамаи рӯзи бтохтну ҷиҳод машғӯл бошанд ва агар муҳтоҷ мадад шаванд мадад фармоед то пайвастаи қавии дасту чира ва хўшдл бошанду баҳри фатҳӣ ки бароед навохту ташрифу истимолат тоза фиристад то бидон далерӣу астзҳори ҷон фидо кунанд вдри қаҳру қамъи аъдоӣ дайн кӯшанд .

На чунонк ғифлат бар занад ва мӯҳмал гузоранд то кофар муставле шавад бар билоди ислом тохтан кунад ва ҳар вақти чандини ҳазор мусулмон бқтл овараду асири барад ва барда гирад аз аҳлу аёлу атфоли мусулмонон ки ин ҷумлаи ӯҳда дар змти подшоҳ вақт бошад вози ӯҳдаи ҷавоби он ӯро берун бояд омад .

Ва дигар бар подшоҳ воҷибаст ки чун бшҳрӣ ё вилоятии шаҳнае ё воле фиристад касе оқили мтмиз дайндор фиристад ки даравии сиёсату диёнату мурувват буд то бшроити он шуғли бўҷаҳи хеш қиём тавонад намӯд . Золимӣ набояд ки ҳамаи хӯни раияти резад ва ғофилӣ набояд ки масолеҳи раият мӯҳмал гузорад .

Ва дигар чун қозӣии бшҳрӣ ва вилоятӣ фиристад бояд ки оламу оқилу дайндор ва солеҳ фиристад ки даст кашида дорад аз моли айтому маворису авқофи Варшаваату амсоли ину хидматкорони муслеҳи муътамад ва мутадаййин дорад ки дар даъовии майл ва ҳайф накунанду бтмъи ҳақи ботилу ботил ҳақ накунанд . Ин маънии дарин рӯзгори душвортар даст диҳад ! зеро ки бештари қазо бхдмтӣ медиҳанд на боҳлити бзрўрт ҳар ки хидматӣ диҳад хидматӣ гирад .

Фии алҷмлаҳ чун подшоҳи татаббуъи аҳвол ҳар тайифа Эй кунад ва аз муомилот ҳар соҳиби амалу соҳиби ҳукм бохабар бошаду дарди мусулмонии домани ҷон ӯ гирифта бошад то дрммолк ӯ ҳайфӣ ва зулмӣ наравад корҳо зуди бслоҳ боз ояду ноаҳлон аҳл гирданд ки « анноси алии дайни млў киам » .

Ва агар умр бғФлт гузораду дарбанди ҳавоу шаҳвату лиззати вақт хеш бошаду ғам раият нахурд золимони зуд муставле шаванду асҳоби маносиб татовул кунанду мустаҳаққонро маҳрӯм гардонанду куффор истило ёбанду мусулмононро мушавваш доранд ва хӯнҳои бноҳқ рехта шавад молҳои ғрбоу туҷҷор дар маъраз талаф уфтаду фасод ошкоро гардад ва чандон анвоъи балоу фитна падед ояд ки дар ибодат нагунҷад .

Ва ваболи ҷумла дар гардани подшоҳи золим фосиқ бошад . Хоҷаи алайҳи ассалом азинҷо фармуд « ани шари ибодуллоҳи явми алқёмаҳи эмоми ҷоӣри ҳрқ » . Ҳзорбораҳи гадоӣ бар чунин подшоҳӣ фазилат дорад зеро ки хоҷаи алайҳи ассаломи миФрмоид : « мо ман роъи лоиҳўти раиятаи бнсиҳтаҳи алои акбаҳи аллоҳи бмнхраҳи фии алнор » ва ҳамчунин миФрмоид : « мо ман амири ашираи алои иўтӣ ба явми алқёмаҳи мғлўлаҳи ядаи илои ънқаҳи атлқаҳ алҳақ ӯ абқаҳи алҷўр » . Ҳар фарозиро муносиби он нишебӣ буд чунонк ҳеҷ мартабае баландтар ва шарифтар аз мартаба подшоҳӣ нест чун бўҷаҳи хеш буд судаши онки хоҷаи алайҳ ассалом фармуд « момни аҳади афзали манзалаи ман эмоми ани қоли сидқ ваон ҳукми адлу ани астрҳми раҳм » зӣонаши ҳам муносиби он буд . Ва слии аллоҳи алии Муҳамаду ?ала .