Муҳиб чун хоҳад ки муроқиб маҳбӯб бошад , чора ӯ он буд ки маҳбӯбро бҳрчшмӣ муроқиб бошаду бҳрнзрии нозир , чаҳ ӯро дар ҳар илмӣ сӯратӣаст ва дар ҳар сӯратӣ ваҷҳеаст , ва дар ҳамаи ашёъи зуҳӯр ӯро муроқиб буд , чаҳ зоҳири ҳама ашёъ ӯст , чунонкӣ ботин ӯст . Ҳўолзоҳру алботн . Ҳеҷ чиз набинад ки ӯро пеш аз он ё пас аз он ё дарон ё бо он набинад . Муҳиби ӣнҷо беш хилват натавонад нишаст , азлат натавонад кард , чаҳ ӯро айн ашёъ бинад , мақомӣ бар мақомӣ нагузинад , ва аз ҳеҷ чизи азлат натавонад кард ; чаҳ ғояти азлати он буд ки дар хлўтхонаҳи нобӯд вуҷӯд нишинад ва аз ҷумлаи асмоءу сифоти ҳақу халқ азлат гузинад . Лекини пас аз онкии нозирӣ ӯ ҷӯёни манзурӣ дӯст омад ва донист ки мартабаи маъшӯқиро ба ошиқӣ ӯ таъаллуқи гӯна Эйаст , азлат чигуна кунад ки : алрбўбиаҳи бғири алъбўдиаҳи маҳол . ӣнҷои ошиқи ҳам баҳисобӣ дарме ояд , чаҳ агар ошиқи киришмаи маъшӯқиро қобил наёяд тиҳӣ монад . Ани ллрбўбиаҳи сарои луи зуҳри лбтлти алрбўбиаҳ , ҳарчанд маъшӯқро ҳасану малоҳат ба камоласт ва аз рӯй камоли ҳеҷ дар намеёбад .
байт
Неи ҳасани турои шарафи зи бозор манаст ?
Бутро чаҳ зиён чу бут парастиш набӯд ?
Аммо аз рӯй маъшӯқии назораи ошиқ дарме ёбад . Аз саҳл пурседанд ки : мо мурод алҳақ ман алхлқ ? гуфт : мсоҳми алайҳ . Ҳуррияти ӣнҷо аз ҷонибин мутааззир май намояд , чаҳ ҳарҷо ки нисбат омад ҳуррият рафт .
байт
Озодӣу ишқ чун намеояд рост
Банда шудам внҳодми азики сӯи хост
Ҳуррияти мутлақ дар мақоми Ганаӣ мутлақ ёфта шавад , воло аз рӯй мъшўӣ , ҳамчинонкии ниёзу аҷзи ошиқро нозу киришма маъшӯқ дарёбад ҳамчунин киришмау ноз ӯро низ талабу ниёзи ошиқ бакор ояд , ва ин кор беякдигар рост наёяд , ӣнҷои нозу киришмау даллоли маъшӯқ бо ниёзу тзллу инкисори ошиқи ҳама он гуяд :
Нҳни Фёкмли алсрўри влкн
Лӣси алои бкмитми алсрўр
Доне чаҳ гуфт ва шунӯд меравад ? мегуяд : ҳарчанд .
байт
Ташрифи дасти султони чавгон буд валикин
Бегӯй , даруни майдон , чавгон чаҳ кордорад ?
шеър
Не ғалат гуфтам ки аинҷоъошқ ва маъшӯқ ӯст
Гарчи мо аз ишқ ӯ андари ҷаҳон афсона ем
Мо кием ? азмо чаҳ ояд ? то напиндорӣ ки мо
Рӯй ӯро оина , ё зулф ӯро шона ем