Аммо баъд : бар замири минбари арбоби яқини пӯшида ва пинҳон нест ва дар кутуби ахбору сайри мазкӯр ва мзбўтасту рсоили арбоби фазойили шоҳиду машҳӯд ки баъд аз ғуруби офтоби рисолат , орои уламои уммат дар масаълаи имомат мухталиф шуду тарҷеҳи ақоиди насбу хФзи мқсўри змоиру мақсӯди хавотири гашт ва то ҳол ки як ҳазор ва дивист ва сӣ ва дуаст камтари иттифоқи афтода ки хасмӣ аз аҳли шиқоқро дар боби набуввати ҳазрати хотами алонбёءи алайҳи олоФи алтҳиаҳу алсноءи маҷоли инкорӣу забон гуфторӣ бошаду дарини боби боироди ҷавобии втолиФи китобӣ ҳоҷат уфтад .

Лиҳозо ҳар як аз уламои рошидину ҳукамои мутақаддимин ки фаслӣ дар илми дайн нигоштаанду мутуни сҳоиФи бФнўни зароифи машҳун дошта , дар таҳқиқи ин масаълаи тариқи эҷозу ақтсори пеши гирифта , равшании рӯзу тобиши меҳри ҷаҳони афрӯзро ки худ равшантар аз ҳар далели вмўҷби аизоҳ ҳар сиблатаст муҳтоҷи бадалели азҳару аизоҳӣ дигар надонистаанд ва шояд дар он аҳду замони айёри табоиъу аФҳому бозори улӯму одоби бад-ӣни ҳади фосиду косади набӯда ки муддаӣони завқи салимро фарқи мобайни китоби холиқи вукалоами хилоиқи мумкин ва мақдӯр набошад вмъҷзи мубин дар мусҳафи матин ба бурҳони шуҳуди шоҳид ва машҳӯд набенанду локин дар ин аҳду айёми бмрўри шҳўри аъўоми русуми улӯми восбоби одоби бакулии мӯҳмалу мундариси мондау фаҳми мадрак бо ваҳми мӯҳлики муштабаҳи вмлтбс шуда , илми маъониро даври ҷавонӣ гузаштаасту фани бадеъро фасли рабиъ мнқзӣ гашта . На аз расми баёни исмӣ дар миёнаст , на аз қавоиди ҳикмату каломи ҳарфӣ дар забон . Чеҳраи фасоҳат ҳар қадари ҷилва сабоҳат кунад мавқе қабӯлӣ нахоҳад ёфту шоҳиди иборат ҳар чанд ҳиллӣаи балоғати пӯшади маврид илтифотӣ нахоҳад гашту ҷоӣӣ ки завқи табоиъи мардуми замона аз дараки саноеъи зоҳир бқоср ояд , зоҳираст ки дар фаҳми мӯъҷизоти танзилу кашфи бўотни тафсири тоўил чигуна хоҳад буд ва ҳар ки лутф иборат надонад ҳасани ишорат чаҳ донад ?

Пас дар шарҳи далоили мӯъҷизоту исботи набуввати Сайиди коиноти слии аллоҳи алайҳу ?алаи мазиди набӣину тафсилӣ зарураст ки ҳам кошифи астори ҳақоиқ ва асрор бошад ва ҳам наздик бафаҳм мардуми рӯзгор , то сӯрати истиқомати ин тариқат бар ваҷҳи ҳақиқат бар мроти замири орифу омӣ дар бодии назари зоҳиру ҷилва гар гардад ва ҳеҷ касро аз мусулмону кофару Мусаддиқу мункир , бими хатараи вшбҳтӣу роҳи даъвӣ ва ҳуҷҷатӣ намонад . Ҳақи ҷлу ълои ҳазрати хотами алонбёءи слии аллоҳи алайҳу ?аларо аз соири пайғамбарон боятон муъҷизаи боқӣаи махсӯса мумтоз кардау мусҳафи покро дар олами хок чун шамъ дар ҷамъу меҳр бар сипеҳри бтрзии ломъ ва сотиъ намӯда ки партави нуру ҷилваи зуҳӯри он дар дидаи ҳеҷ нозиру сафҳаи ҳеҷ хотири пӯшидау пинҳони нмитўонд буд ва то охири ин аҳди вазмони ин муъҷизаи мубин дар соҳат замин хоҳад монад ва бар халқи ҷаҳони итмоми ҳуҷҷату аизоҳ мҳҷт хоҳад кард ва ин нукта муқарараст ки агар дидаи аъамии чеҳра Байзо набинад ё самъи асм саҷъ нағам наёбад ё машоми мзкўм аз урфи мшмўм маҳрӯм монад ; на аз нақси нури шамсу оҳанги чангу нофа машкаст , бали бавоситаи иллатӣ дар олоти ҳавос ва қавӣаст ки мӯҷиб ҳурмон гардаду чора ва дармон хоҳад . Вале аз гардишҳои замона давр нест ки болмсли зририи ъдими албср бар инкори шамсу қамар ҳуҷҷат кунаду бўҳми гумроҳи хеши тариқи ҷадал пеш гираду аботил чанд ки мояи тамасхур ва решхандаст дар ҳазрати ноқидони басиру нозирони хабир арз диҳад ва бар исботи вуҷӯди меҳру моҳ гувоҳ хоҳад . Чунон ки дар ҳамин авқоти як нафари подрии Англиси ҳунарии мортни ном ки бо дайни мубини исломи ҳқдӣ тамом дошт бқсди макру дастон аз мамолики Англияи бдоролмлки Форси нақл ва таҳвилӣ карда чанде дар суҳбати уламои он диёри басари бараду изҳори майли бшриъти исломро баҳонаи сохта , барисам истидъоу истифода , зоҳидии содаро бар ин дошт ки шарҳӣ бар исботи набуввати хосса марқӯм дораду ҳақиқати тариқаи исломӣаро бар ӯ мудаллал ва маълум созад то дар шиори миллати ислом дар ояд ва аз ботил баҳақ гароед , зоҳиди мазбӯр низ боқтзои зоҳиди илтизом ҷаҳдӣ намӯда дафтарии парешон аз ахбори қудамоу ақволи уламо ҷамъ кард ки ҳолеи всмти тафреқро омода буду хасми мунофиқи кори худро бо мроддли мувофиқи дида , бики бори парда аз рӯй кор барграфт ва базл кеду код дар боби баҳс ва рад намӯдау шарҳӣ бар хилофи қоидау зобита аз асотири ҷадал ва муғолата пардохт ва дар мамолики исломи соиру мунташири сохт ва ҳеҷ як аз уламои эъломи тараот ӯро дар хури илтифоту ҳарфи носавобро қобили раду ҷавоби надида , самту сукутро аслаҳ ва ансб донистанд то ҳақиқати ин моҷарои бавоситаи пешкорони пешгоҳ дар пояи тахти хдиўи фирӯзбахт , хусрави дунёу дайн , шаҳриёри замону замин , осмони ақлу адл , офтоби фазлу базл , абри Нитсаон бару эҳсони сади тӯфони куфру куфрони тоҷу ҳоҷи шавкату давлат , баҳри маввоҷи неъмати внқмт , сояи раҳмату роФти илоҳи шоҳаншоҳи исломи паноҳи фатҳъалии шоҳ ки тообди тахту бахташи пояндаи боду умру маликаши физоянда , мърўз шуд . Ғайрати дайни дорӣ ва бо ҳиммати шаҳриёрӣ қарин гашта бар ҳсиби амри вошорти ҳумоюн , таклифи таҳқиқи ин масаъла бар кафеи аФозлу зумраи арбоб фазойил рафту қуръаи ин фоли баноми ҳакими аҳду ваҳиди асру донои ҷаҳону бинои ниҳон , устоди ҳикмати раббонӣ , иршоди тоъати яздонеи тоҷи алҳоҷи Муҳамади ризоӣ ҳамадонӣ афтод ки ҳам мантиқи қавли фасл буд ва ҳам маҷмаъи фаръу асл ва ҳам сорми баҳсу ҷадал ва ҳам орифи милалу наҳл . Веляти шеърии бои нутқу лисон вае бенону баёни ахкӣу актби нбзоу ҷузъи амни камолау хисолау фазлау аФзолаҳу ҳаии ммои лотдркҳои аллхту лои иҷмъҳои аллФзу лотдҷи фии алъбораҳу лои тшрҳи болошораҳи тҷли ани алтмсилу язиди алии алтФсилу лои адрии Киеви аснъи воҳтоли фии ҳзаҳи улҳоли алои ании аФнъи бқлили ани қалилу ақтдии бҳкми моқабли молоидрки каллаи лоитрки каллаи ақўли ъорФои Фоҳди нафасии мътрФо ба қусӯрӣу аҷзии анаи олами олълуму смоءолнҷўму шамси алФлсФаҳу нафаси алмърФаҳу муъҷизаи алдҳру устоди алкулу мнқбаҳи алФзлу миъроҷи алъқлу минҳоҷи алъдли вмқёси алФўоид , анфосаи колнФси азои тсФту алқлби азои тонсу алрўҳи азои тақаддусу алсбҳи азои танаффус . Волохлоқи иҳикиҳои алсбҳи луи лоитбъаҳи алрўҳи волўрди луи лои тхдшаҳи алрёҳу алмски лӯлои иързаҳи алсўоду алдри лӯлои идркаҳи алнФод

Волҳмми конҳо алжбҳролхзми волсили алърми лбҳри фии инқилобаи волсили фии изтиробау лшмоили конҳо тлоиъи алшмси фии матлаъи алФҷру мхоили албдри фии лайлаи алқдри лӯлои брҳти алшмси ани байти алшрФу ъърии албдри ану самаи алклФ . Волъмрии лӣси моктбти болғои бўсФи канааи лоиқои лъзи виҷҳаи бали ҳўи зарби ман зрўби алмислу шани ман шуъӯни алксл , ашбаҳи сифотаи бшиءи сами анзаҳи зотаи анҳу ва мо зулати метради доФии роӣӣ , мтҳирои фии амре , мтқлбои байни алтшбиаҳу алтнзиаҳи алтҷнису алтқдис .

Ва ҳилли иҳрӣу илқи ани ақўли албдри абди ман ибода , волшмси қадаҳи ман знодаҳ , волмштрии муштарии лсъодтаҳ , волмрих ба иродата , волзҳраҳи фии маҷолиса , волрҷли ҷзўаҳи ман мқобсаҳ , волъторди тлмизи ман тломзтаҳ , мстълии фии млозмтаҳ , волсмоءи самъаи ман смўаҳ , волсмоки асари ман улувваа , волорзи трбаҳи ман иқдома , волриҳи ҳзаҳи ман аҳкома , волнори шуълаи ман ҳрораҳи Утба , волмоءи ршҳаҳи ман ғзораҳи табъа , волхлди риёзи ман раҳмата , волнўри баёзи ман иззата , волъқли ман атвори таҷарруда , волрўҳи ман осори тафаққуда , волқлби дори ҳифоза , волнтқи сби алфоза , волълми ҳолаи ман ҳолота , волидайни лозими ман лавозими зота , куллану ёбии алъқли ани икўни мо қиллати ҳрёи лшрҳи мадҳаи воФёи бўсФи васфа .

Ва Киеви иҳкии ани мшоҳди алқудсу мъоҳди алонс . Мбтлии бмзолми алнФси фии мзоиқи алҳсу лами лои маликати анонеу срҳти бенонеу саъйати маъаи зиқи алмҷоли фии аломрри алмҳол ҳатто ҳаткати арзи табъӣу азҳарати ақлии ФФии кули моқлту кутубату шарҳату атнбти лами тиФқи лии шийъи аҳбаҳи қрибои ман шарҳи мҳомди авсофау макорими ахлоқау клмои тӯлату фаслати мо канти алокмни лоиърФи ъибнаҳи ани рушдау икшФи сираи бедау иболғи фии аФзоҳ нафса ва аизоҳ нақисса , атўби алик ё мавлои ммои тқсри ани мдоиҳки албён

Ва ман иҳўии алўқўФи волотлоъи бкмоли фазли мавлонои алҷлили вълўи мақомаи Флинзри илои натоиҷи табъау нсоиҷи ақломнаҳу қади кФоаҳи адоами аллоҳи бқоӣаҳи фии камоли Фтнтаҳу ҷалоли қудратаи мо аўрдаҳи фии таии сҳиФтини шриФтини бкоди ани икўнои ллдини бмнзлаҳи алъайнину иқўмои ллдҳри мақоми алнирини исбти Фиҳмои алнбўаҳи алхосаҳу алъомаҳи болдлоили алъқлиаҳи алтомаҳи вооёти алмрўиаҳи алмрӣиаҳи фии алктби алсмоўиаҳи волохбори алсодқаҳи алсобтаҳи фии алсҳФи алсобқаҳ .

Мнҳмои мо сатрҳо авлои бомролстони фии нақси асотири алқсису маҳви аботили алоблис , ҳоҷои алии алхсми бмсоўии ҳуҷаҷа , содои алайҳи фараҷау махраҷа , родо илайҳ набалет , рошФои алайҳи нсолаҳи Фсўди ваҷҳи алмнкри бтсўидҳоу акдолзомаҳи бтокидҳоу тшидҳоу амсии алқсиси конаи ман рҷўми тҳўии алнҷўми Фитбъҳои шаҳоби соқиби ман смоءи зоти кавокиб ӯ сълби адли ани маслакау ҷираи алаҷал эй мӯҳликаи Фоҷтрои илои алзрғоми фии алоҷому лами иърФи ҳад нафса ҳатто тўортаҳи алсрии фии рмсаҳ .

Ва болҷмлаҳи рисолаи аввалин ки ғайрати рсоили аввалин ва охирин буд бар ваҷҳе ки аз осеби нақс ҳар ҳосиду буғз ҳар муонид , масӯн ва мأмўн бошад самти икмол ва итмом ёфт ва чун қабл аз итмоми он подрии малъун дар қаъри сқри маъвоу мақари гузида буд бавоситаи суфарои миллати исавӣ чун руъби шавкати хусравӣ дар ақтори билоди куфр соир гашта , арқони ширку шиқоқро дар тазалзул овараду аҷзи уламои насоро аз ҷарҳу қадаҳи ани зоҳир ва ошкор шуду хотири ваҳии мазоҳири шоҳаншоҳи исломи паноҳро ки ҳофизи дайни илоҳу ҳорси малики яқину ҳофизи шаръ сидолмрслинаст , шавқу майли комили бттмими зайли ин масоил ҳосил омаду бтклиФи калаки ҳакими аҳд ишорат ронад ки ба наҳвӣ ки хати меҳвару бутлон бар лавҳи рсоил мункирон кашад , рақами исботу аҳкомӣ бар сафҳаи ақоиди аҳл ислом занад чунон ки бар ради китоби подрии ҷавобӣ ё савоб гуфтааст ва ғубор кеду кин аз риёзи дайни мубини рафта ; китобии дигар дар шарҳи далоили эъҷозу исботи навбати хос марқӯм дорад .

Пас бори дигари олами улӯми одобро равнақи аҳди шабоб боз омад вглшни фазлу балоғатро ҳасану таровати афзуд , табъи фасоҳат , расми самоҳат тоза кард , саҳоби ҳикмат , борон раҳмат баборед , шуълаи таври ҷилва зуҳӯр гирифт , панҷаи Мӯсои лмъаҳ Байзо намӯд , Марями мантиқи исо Мусаддиқ овараду Ҷабраили амини мӯъҷизоти мубин дар расонад , хомаи устоди рӯзгори ҳадати зарби зулфиқори ошкори сохта , оташии тоза дар хирмани куфру ъинод дар андохт ва ба тараққӣами китоб муҷаддад пардохт ки ҳам ттмими рисола собиқааст ва ҳам таҳқиқи ақоиди содиқа . Шеър :

Ва чун иштиҳору интишори ин рсоилу масоил дар билоди суғури аслаҳу асўб буду бнкоити аъдои дайни мубини ақрбу ансб , мавокиби донои ҷаҳони бошорти дорои маон чун нури вуҷӯд дар қавси урӯҷу шамси смоء дар таии буруҷ аз малики Ироқи бсғри Озарбойҷони ташриф қудум бахшед ва дар ҳазрати ниёбати салтанат ки мураббаъи дайну мшръи шаръу мкмни давлату момн миллатаст чун нуқтаи раъс дар хонаи шамсу дарахти тӯбо дар равзаи хулд , басти зилли аФозту базли нур аФодт фармуд то мабоонии китоби сонӣ ки сонии таркиб мсонӣаст бимни ҳиммату фарти ҷаҳди малики зода вале аҳд ки ёвари малику довари аҳду амони замони впноаҳи ҷаҳону неруии зафару бозуии хатару ғояти анояти борӣу ояти шамоил шаҳриёрӣаст . Албдри алшоҳду алшмси алҷоҳду аллиси алсоилу алғиси алҳотл , носролослом , Мансури алоълом , шоҳролосёФ , машҳури алоътоФ , нозролҷўду алмъдлаҳ , манзури алмалику алммлкаҳи мъҳўдолўФо , мФқўдолҷФо , мншўролндӣ , мқҳўролъдӣ , алғозии фии сиблати аллоҳи аббоси мирзои лозоли ллдини ҳомёу ллкФри мо ҳаёи вллмлки ҳорсоу ллхлқи соӣсои самти итмому ахттоми пазируфти васияти ин номи нек чун даври давлати мадид то охири аҳду замон дар басити замину бисот ҷаҳон монад ва ин банда ки бар ҳасби амри волои бтҳрири феҳристи китобу тартиби фусӯлу абвоби маъмур буд млхси матолибро бмўҷби тафсили муайян ва мушаххас намӯда дар силк калак кашиду аллоҳи алмстъону ҳўи нъми алўкил

вассалом