Ибтидоӣ ҳар сухану ифтитоҳ ҳар каломи баноми парвардгории шоиста ва сазост ки байти мавзуни фалакро бевтд ва сабаб барафрошту сақфи мрФўъи саморо беарӯзу зарб бпо дошт . Бҳўри буруҷро балолии нуҷум мўшҳ карду давоири чархи давворро бе ҳоҷати хати паргор падед овараду штрини лайл ва наҳорро дар фаслин хазону баҳори мувозӣ ва мўозн созад ва дар соири авқоти чунон ноқису музоъафу маълулу мзоҳФи орад ки гоҳи мқтўФи вмхрўмнду гоҳи мзилу мҷзўм .
Садри офоқро дар ҳар ъашоу ишроқи мақтаи рӯз рахшон кунаду матлаъи меҳри дурахшон ки :
Ҷълнои аллили лбосоу ҷълнои алнҳори мъошо , чархи баринро мутаҳаррику доири сохту маркази заминро сокину собит , то бҳўри нъмои оми воўзони эҳсону анъомро аз шгўни ин сукӯну баракоти он ҳаракот дар басити замину мудӣри замон падед оварад вкмоли қудрати хеш зоҳир кунаду ҷамоли раҳмат боҳар .
Ҳўолзии асли рзсўлаҳи болҳдӣу дайн алҳақ лизҳраҳи алии аддӣни каллаи влўкраҳи алмшркўн .
Ҳодии сбли хоҷаи русули саломи аллоҳу салавотаи алайҳро бо ҳуҷҷати балоғату мӯъҷизи фасоҳат назд гуруҳи мушрикину ҳдми асоси куфр ва кин фиристод : лиҳлки ман ҳлки ани байнау иҳӣии ман ҳӣии ани байна , Ҷабраили эмини танзил мубин биоварад ки ҷумлаи муъаллақоти ҳукм мутлақот ёфту ғавғои мункирон бар карон рафту илзоми муддаӣони аёни гашт . Фолҳмдллаҳи алзии анзли алии абдаи алкитоби волслўаҳи алии абдаи алзии сидқи болҳқу нутқи болсўобу алии ?алаи алотёбу авлодаи алонҷоб .
Ва баъд : ин ариза Эйаст оҷизонау зриъаҳи чокарона аз абди заъифи осми ҷонии Абулқосими ибни исои алҳснии алҳусайнӣ алФроҳонии бхоки роҳу ғубори даргоҳи валиаҳди давлати ислому нигаҳбони миллати Сайиди аном , ҳорси малики турону Эрон , ҳофизи сғри ислому имон , сайфи сқили ғзоу ҷиҳод , сади Садиди суғуру билод , вориси тоҷи ҷамшед , солиси моҳу хуршед , довари даврон , мояи амну амон .
Номвари хусраву хасми афкани аббоси шаҳ , онк
Пой то сари ҳамаи зебандаи тоҷ ва камар аст
Абдоллаҳи айшау насри ҷишаҳ ваед аъвона ва шед аркона ки фидои хокпои фалаки Фрсоити гирдам , ин ғуломи бкнҷи фақру ганҷи шукру тӯшаи қаноату гӯшаи фароғат ху карда , аз бади ҳодисаи ин ҷои бпноаҳ омадаем ки бақияи умри вазифаи дъогўӣӣ дар зилли аътоби воло , бо фироқи болу рифоҳи ҳол , тақдим тавонам кард аз таъни лисону зарби касони мأмўн ва масӯн бӯда воҷиди илоҳаму фоқиди Улуғами ҳомид видоъӣ шавам , ҷоҳад ва соъӣ бошам вале акнӯн аз мусовии бахти баду Фҳоўии кори худ чунон мибинм ки дасти амлу пои умедам аз зайли ин марому нили ин мақом низ кӯтоҳ ва кашида бошад .
Гӯша гирифтам зи халқ ва фоида нест
Гӯшаи чашмаши балоӣ гӯша нишин аст
Агар то ҳоли осмони кабӯдро бо ин банда , раъии бдхўӣӣ буд ва ё душманони ҳасудро , роҳи бадгӯӣ , на ҷурму исён буд ва на куфри вкФрон ки носавобии роҳи савобӣ дар ҷавоб гӯям ё носзоӣиро бмъорзаҳ мисли , сазои даҳум .
Мӯҳтасиби хами шикаст ва ман сар ӯ
Сини болсну алҷрўҳи қисос
Хилофи имрӯз ки сару кори ин ғулом бо атаботи олиёти афтода ки :
Лўднўти анмлаҳи лоҳтрқт .
Даври замонаи душманами гардиши чашми ёри ҳам
Ёри камари бқтли ман бастау рӯзгори ҳам
Ин бандаро ғояти фахр ва эътибораст , на мояи нангу ор ки сриъи арбоб худ бошам на қриъи азноби худ .
Чун метавон бсбўрӣ кашид бори аду ро
Чаро сабур набошам ки ҷаври ёри кашам
Валикини абнои мулӯкро қонӯни сулӯк бо гадоёни кӯйу фақирони дуъогӯии чандон ки хубтар буд , марғӯб тар ояд , чаро ки подшоҳонро хотири гадоён ҷустан ҳунараст на хстну ҳурмати даравишон хостан камоласт на костан .
Ба зоти поки худоу тоҷу тахти волои савганд ки ин банда агар ҷасоратӣ кардааст бавосита он бӯдааст ки ҳакямон гуфтаанд :
Ду чизи тайра ақласт дами фурӯ бастан
Ба вақти гуфтану гуфтани буқати хомӯшӣ
Чокарони аътоби давлатро ки парварда хон алвон неъматанд , миннатҳои носипосӣу ҳақ ношиносӣаст ки ҳар чаҳ бенанд ва донанд арзи онро фарз надониста , тааммул ҷоиз шуморанд .
Фадавӣ дидам ки шоҳзодагони изом дар илми арӯз аз нав шурӯӣ кардаанду масоилӣ чанд омӯхтаанд ки на дар ҳеҷ китобаст ва на бар вифқи савоб , лоҷарами илтизоми хомӯширо навъе аз фаромӯшии ҳақи неъмати дидаи бтклиФу исрори наввоби амирзодаҳи комкори сайфи алмулуки мирзои ъзнсраҳу домати шавкатаи ҳамин қадар арз кардам ки болмсли лафзи ҳама дар шеъри шаҳдии втд маҷмӯаст на сабаби сақил ва кунӣа дар байти ибни молик бар вазн Фълнаст на мФтълну тасовии чаҳор мисроъи рубоӣ дар авзони бисту чаҳоргонаи лузӯм молоилзмаст на воҷибу лозим .
Фидоят шавам ғофил аз ин ки қавли ҳақи ҳамаи ҷои мояи таън ва диқ хоҳад шуд ва ин ғуломи солиси сибўиаҳу ҷомӣ дар маҷлиси иҳӣии бармакӣу мударриси муллоӣ мактабӣ хоҳам буд .
Ҳамоно мърўзи хотири хатир вологштаҳ бошад ки аз он рӯз то ҳоли нақли ин ғуломи нақли мҷосу сари ъушри мадорис шуда , гоҳ ва бегоҳ аз фирқаи туллобу ҳалқаи китоб бар нақзи вирди ин ғулом дар кор истимдоданду машғӯли истишҳод . Локини кафии биллоҳи шҳидо ки агар ин гӯнаи иҷтиҳод дар кори ғзо ва ҷиҳод мешуд , ин замони номӣ аз гуруҳи рӯс дар суғури малик мҳрўс намонда буд .
Ту бо шоҳи чини ҷӯии ҷангу набард
зи гардуни фарозон барангез кард
Чаҳ хоҳии зи ҷони яке марди пер
Ки Ковӯс хондӣу рошири гир
Ин ғулом агар авд ва сандал бошам ва ё чӯби ҷангалу сарви Фархор ё шохи пурхор , шак нест ки дар боғи ин давлат безавол рустаам ва аз хоку оби ин аътоб воло нашав внмои ҷуста , алъёзи биллоҳи баҳс бар мабда ворид хоҳад омад ки чаро тухми хор дар боғи хос коштаанду бехи талхро дар мавриди сӣ сола тарбият дошта ?
Ман агар хорам агар гули чаман ороӣӣ ҳаст
Ки аз он даст ки мипрўрдми мирўим
Ин ғуломи бнФси хеш аз мушти хоку хору хошоки нобӯдтар ва бевуҷӯдтараст влкни бФрҳмту шикваи давлати воло , шояд чандон зарфи лағву лафз ҳшў набошам ки баъд аз чиҳил соли ранҷи бурдану дӯди чароғ хӯрдани боз дар улӯми мабодии вомонм ё арӯз ва қўоФӣ надонам агар қавмӣ аз абнои замон :
Куфри аиролҳснои қлни лўҷҳҳо
Ҳсдоу бғзои анҳо алдмим
Чунонам ҷилва диҳанд ки фалон дар кори дайни бғоит коҳиласту дркои дунё бисёр ҷоҳил , чаҳ ғам ки тайифаи даравишонро бо дунёии эшон корӣ нест ва агар корӣ дар боби мазҳаб ва кешаст бо худоӣ хешасту бас .
Кас чаҳ донад ки пас парда ки хубаст ва ки зишт ?
Балӣ дар боби ҳифзу ривояту фани фазлу балоғат агар таъкиди амъону таҷдиди имтиҳон дар кораст биҳамдиллоҳи гӯйу чавгон мавҷӯдасту асбу майдони ҳозир
Азои шӣти ани алҳўи блҳиаҳи аҳмақ
Ариаҳи ғубории сами қиллати ?ла алҳақ
Бандаи камтарин ки доимо чун бахти валиаҳди хуррам ва шукуфтааст на чун қалби ҳасудони дарҳаму ошуфта , аз инаст ки ғояти бизоъату мояи иститоаташи ҳамин калак шикастаасту нутқи фурӯи баста ки ҳеҷ офарӣдаро аз фазли худоу Ямани тавваҷуҳи воло , имкон қудрат нест ки тавонад ин асбоби дъогўӣӣу олати санохониро аз ман воситонад ?
Шайхи шблиро ҳикоят кунанд ки яке аз сафарҳо дузд бар корвон зад ва ҳар касро дар ғами моли афғон ва хурӯш бархестгар ӯ ки ҳам чунон сокину собир буду хандону шокир ки мӯҷиби таъаҷҷуб сориқон гашта , ваҷҳи он боз пурседанд , гуфт : ин ҷамоатро мояи бизоъати ҳамон буд ки рафт , хилофи ман ки ончии доштами камокон боқӣасту амсоли шуморо тасарруф дар он нест .
Тсдқти гирдам то гуруҳу шоҳро роҳи сухан баста гардаду умуми ҳсоди роҳбли нафаси гусаста , арзи ин матлаб дар ҳукм вуҷубаст ки ин ғуломи вуҷӯди зоту шуҳуди сифоти дудмони салтанатро нури фавқи алонвору тавр моъдолотўр медонам бўсФӣ ки Аслан ваҷҳи шабаҳу рабту нисбат бо ин аҷносу анвоъу таквину ибдоъ ки маърӯфи уламоу ҳукамоу мусталаҳи мутааххирин вқдмост надоранд , бали олами он вуҷӯдоти поку шуҳудоти тобноки моварои олами об ва хокаст ки агар илмашони болмсли айн зот бошад ё феълашон аз хўорқи одоти лӣси ҳозои аввали қорўраҳи касрати фии алисломи кори поконро қиёс аз худ мгир . Исо алӣ набиноу алайҳи ассалом дар аҳди сбӣу маҳди қмоти нотиқу содиқ буду бпокии модар шоҳид шуд .
Пайғамбари мо слии аллоҳи алайҳу ?ала бмктбӣ нарафтау абҷадии нохонда , муаллими улӯми аввалин ва охирин буду муқаннани русуми дунёу дайн .
Кзлки амсоли ин умӯр аз касоне ки салтанати кунинро ҳоизнду дараки аФҳоми мо аз канаи аҳволашони оҷиз , баъӣд ва бадеъ нест , хоҳи подшоҳ аҳд бошанд ё дар хобгоҳи маҳд , аҷабӣ набошад ки тарҳи афлокро муҳандис шаванду шарҳи асрорро мударрису илми азалро муҳаққиқу пери хирадро Мусаддиқ .
Влкн дар соири маводи тасдиқи тайифаи мутааллимон бар камоли фазли муаллим чунонаст ки эмоми ҷамоатро силсила иҷозат манеҳӣ бмомўм гардаду ҷаноби шайх аз авоми шаҳр бар субути фазойили воҷтҳоди худ дар масоил фатво кунад ва имзо сетанду арзи ирфону аФзол назд сбёну атфол низ бъинҳо мисли асби тозӣу найзаи бозии ҳақи назари моФӣ дар мадрисаи чаҳорбоғ Исфаҳонасту тасдиқи шуҷоат хостан аз туллоби рашту Мозандарон .
Темури гӯркон ки Сайиди ҷорҷонеро бо фозили Тафтозонии бмъорзти нишонд , қавмӣ аз тломзаҳи бўолФзўли бтъбири фозили бархестанд ки чаро изҳори аҷз худ кардӣ на инкори қавли хасму ҳоли он ки Темури подшоҳӣ буд дар кишвари хеш ва дар олами илми дарвеш . Фозил гуфт : кадоми аҷзу илзоми болотар аз он бошад ки чун маниро олимон ҷоҳил шиносанду ҷоҳилони олам ?
Шихкии муддаиро ки кӯдакии мубтадии зирак ва мунтаҳӣ гуяд агар фии алФўр бовар кунаду сблти молад , ҷои хандаи уқул ва албобаст бали вақти гиря бар улӯму одоб .
Нест нҳоси каш аз мтрқаҳ донад ҳамаи кас
Сабз дорад бен дандони зўоҳки нҳос
Маънии илму фазл на танҳо сипедии ҷомау сиёҳии номаи вҳомаҳи грдконӣу ъамома осмонӣаст вбс , бали чандон мояи тмииз зарураст ки лоақали меъдаи хешро аз маъдани илм фарқ кунад , бухори фузулро аз бихӯр фазойили бози шиносад .
Ғофил эй дили манишингар будаш раҳми басӣ
На чунон ҳам ки диҳад бе талабии ком касе
Гавҳари илм на чандон хор ва бемиқдораст ки безаҳмату риёзати маврид аФозт гардад ва ҳар касро бнили он имкон дастрас бошад ва он гоҳи муштии сифлаи ночиз , аблаҳ бетамиз , ғофили ҳарзаи гирд . Фитнаи хобу хур , бдхўии тундрав , пургӯй кам шинав , ки ғояти касбашон қабл ва қоласту ҳосили илмашони мроءу ҷидол .
Бода дард олудашон маҷнӯн кунад
Соф агар бошад надонам чун кунад
Хусусан вақте ки бо салиқаи каҷи тариқаи лаҷ пеш гиранд ва ҳар чаҳро Фрзо идрок кунанд ъмдои инкори намоянд . Роҳи гурезу ҷой тадбир нахоҳад буд ҷузи паноҳи бурдани бхдои худу доварӣ овардани бҳзрти валиаҳд .
Инак ин ғуломи бхдои хеши паноҳи бардау бдиўони азиз доварӣ оварда ончӣ дар масоили арӯзии мояи ғавғоу мобаҳи илоҳи ъўӣ буд дар зимн чанд боб нигоштааст ва чанд фасл дар муқаддама марқӯм дошта , чашм он дорад ки агар хтоӣии рафта , мураббӣ ва саттор бошанд ва агар савобӣ гуфта аз тарбияти он саркор донанд .
Булбул аз файзи гули омухти сухан варна набӯд
Ин ҳамаи қавлу ғазали таъбия дар минқораш
Умедаст ки то ҷаҳонаст худои ҷаҳони ъзшонаҳ , сояи ин ҷҳонбонро бар мФорқи ҷаҳонён поянда дорад ва як турфаи алъайни ин бандаи заъифро бе шумӯли анояту шикваи ҳимояти худоами он остон боқӣ нагузораду ирҳми аллоҳи ъбдои қоли омино
ё раби ту нигаҳи дори вуҷӯдашро комрўз
Дар олам агар додрасӣ ҳаст ҳамон аст
Як лаҳзаи мъозоллаҳ агар адлаш набӯд
Зулмаст ки бигрифта карон то бикрон аст
Фасли аввал дар баёни ин матлаб ки ҳеҷ арӯзӣ бе вуҷӯди се сифати устод фан нагардад :
Аввал : он ки худ блотбъ мавзун бошаду ҳаргоҳ дар маротиби шоирии бпоиаҳи адибу рашид ки аз аъиммаи шеъру устод ин илманд набошад ва мисли шаби одина ва ман масту хароб натавонад гуфт , борӣ аз Юсуфи арӯзии вонмонд ки гуфтааст :
Чун як алифи бзрби Фзоӣии бзоли гӯй
Мафтӯҳ мем мехон , мзмўми доли гӯй
Чаро ки ҳар чанд шърбоФиро бо шеъри бофии фарқ газофаст .
Бози ҷўлоаҳу ҷуволи боф аз рӯй ҳақи вонсоФи беҳтар аз соири мҳтрФаҳу асноф , бдқоиқи нсҷи ҳариру шоли Кашмӣр барме хуранд ва ҳар ки дар муддати умри хеши заръу миқрозии надида ва як торнх бсўзнӣ накашида , агар ҳар дами ҷомаи далқ дар бар халқ бинаду номи алвону анвоъи онро ёд гирад , даъвӣ натавонад кард ки дақоиқи фани хайётатро хуб донаму қитоъии либоси бондозаҳи ашхос некӯ шиносаму ҳоли ин ки кисвати авзонро бар қомати алфози рост кардан , хоси қувоӣ ботинасту қитоъии дебои чини бондозаҳи он ва ин , кори аъзои зоҳиру дараки дақоиқ ки бҳси басар осонасту фаҳми ҳақоиқи он бФкру назари душвор , аъшӣ гуяд :
Шатони мо явмии алии кӯрҳо
Виўми ҳёни ахии ҷобир
Соҳиби бен ибод дар баҳри ҳаддии ъушр аз китоб бҳрўоллолӣ гуяд :
Волҳқи ани алшоъри ани лами икни ърўзёи имкни ани ислми қавлаи ани алхтоءу алзлли фии сӯқи алороҷиФу алъллу сби алоъоризу алзрўбу истеъмоли алоўзони волбҳўри кобни Бобаку алесандӣу шихнои алзъФронии идаами аллоҳи таъолӣу алърўзии ани лами икни шоърои лоимкнаҳи улвусули илои иншоади дақоиқи алшъру алўқўФи бтрзи нсоиҳи алФкри алои батӯлии алсҳоди вФрти хрти алқтоду ркўби муҳраи саъбаи алқёду рбмои ани изФри болмроди баъди ғояи алҳди вкмоли алоҷтҳоди кобии қоими алқмии волътўӣу алхтоӣӣ ва аммо бҷомъи байни алърўзу алқризу алротъи фии рўзи алодби алоризи кмни иғрси алошҷори ФиқтФи алосмору мнттқи болодоби Финтқи болошъори Фмои ҳўи алои ашшайхи алодиби алқозии алҳсиби алборъи аллбиби абдулазизи алҷрҷонии аидоллаҳи алъзизи бФзлаҳи алсмдонӣу қавми мӯҳтасибии Фноӣнои алхолсини ман аўдоӣнои колхўорзмии вассаломии вобии мҳмдолхозни волои стозобии фазли алзбӣу баъзи алтоӣиини алии алҳзрти кобии табиби алкндӣу абии толиби алосўӣӣу алҳмдонӣ , аллазӣнаи зҳбўои фии ҳзолбоби мазҳаби абии нўоси ҳайси иқўл :
Алои Фосқнии хмро ва қул лии ҳаии алхмр
Ва лои тсқнии саро азо макун алҷҳр
Фаҳми қодаҳи аҳли алФзлу содаи адбои алъсри алҷомъўни байни алълму алъамалу алснФони алаввалони лоиъди ани ман Фҳўли алосотиду лои ман қрўми алснодиди алнқси илзи мҳолои маҳола , аммо баъдами алълми бқўоъди алФни аўлФрти алҷҳли бдқоиқи алшър .
Флиси алаввали мнҳокмни идхли сўҳи албсотину истбрди таҳти алғсўни волоФонини виқтФи анўоти алсмору ёкли мнҳмои алотоибу алхёри ғоФлои ъмои аътбраҳи алоқўоми ман алосмоءи волоълом , ҷоҳло ба онҳо рўз ӯ рмси зилл ӯ шамс , шаҷари аўҳтб , ънб ӯ рутаб , бали иҷҳли васфи алҳлўу алмри лоиФрқи байни албизу алҳмр ва мо золи истҳлии алзўқу истксри алшўқу лоиърФи ммои изўқу илои моишўқ ва аммо ассонии Физҳии ъолмои бҷмиъи алосмоءи вололўони Форқои байни ҳски алсъдону алшҷри албони бқўаҳи албёну алҳҷаҳу албрҳон , ъорФои бҳдолҳлўу алмр , возъои лкли мнҳмои алҷнсу улнуъу алхосаҳу алФсл , локинаи лами идхли равзаи фии умрау лами ёкли тмраҳи тӯли зҳраҳи бали урфи алнхли болдрси лои болғрсу алтмри фии алтрси лои фии алзрсу алшмоили фии алрсоили лои фии алхмоили волшоқини болҳқоиқи лои фии алҳдоиқи фарои алзлоли фии алхёлу алғсўни фии алмтўну алоўдоқи фии алоўроқи комаи қри ъолҳсби ман алсҳФи воломтори ман алостору алорўоҳи ман алолўоҳу лами изли мшўФои бшрҳи усӯли алоъноби фии алФсўлу алобўоб , мшғўлои лўсФи алтини ани далели албсотин , қонъои болўсФи ани алўсл , розёи билқувваи ани алФъл , шоғили алшФтини болҳркоти зоили алкФини ани албркот , зоҳлои ани ҳқиқаҳи алзоти фии шарҳи алсФоти воғлои фии алшрўҳи волбёнот , Фўилоаҳи Киеви ишрҳи болбёни молами ишҳдаҳи болъён , тнбоءи колсҷоҳи Фтотии болосҷоъи Финтқи ани алҳўии ман ғайри ани ирии ман эй рабаи алкбрӣ , ҳайҳоти ҳайҳоти лъмрии мо ашбаҳи ҳолаи фии злки алўқти бмои нҳни фӣаи алони ман муъаррифаи алҷнаҳи алҷанону алнхлаҳу алрмону ҷнои ҷаннатӣаи дону соири мо рўиноаҳи ман алохбору роиноаҳи фии алқуръон .
Овардаанд ки яке аз аҳФоди тоҳир , бҳтрии шоирро пурсед ки раъии ту дар боби силаму абии нўос чунасту кадом дар поя шоирӣ афзӯнанд ? бҳтрии абўнросро тарҷеҳ дод , тоҳирӣ гуфт : аҷаб ки бархилофи Аҳмади сълб ки устоди илм адабаст сухани гӯйӣ ? ! бҳтрӣ гуфт : лобли аҷаб аз ӯст ки худ баҳра шоирӣ надорад ва дарбора шоирон сухан гуяд , назир инаст он чаҳ асҳқи мавсулӣ дар ағонии худ ҳикоят кунад ки вақте ҳорӯни алрашед аз абӣ нўос пурсед ки Фрздқу ҷрири кадомяки ашърнд ? абўнроси ҷризро арз кард , ҳорӯн гуфт : виҳк ё фоҷири атхолФи абии убайда ? қоли балии ҷаълати Фдоки лонаи аҳли алълму анои аҳли алшъру ҳилли търФи дақоиқи алшъри ман лои итъб нафса фии мзоиқи алФкр ?
Сонии он ки : аввали ахзи илм аз ҳазрат устод кунад , баъд аз он даъвии таълиму иршод , на он ки устоди надидаи худро устод бинад ва аз кас наёмухта омӯзгор касон гардад , Юсуфи арӯзӣ ки дар порсии аввалин устод ърўзёт аст гуяд :
Ин илм агарчӣ аввал осон расад бадаст
Бар ин умеди фориғ ҳам метавон нишаст
Зеро ки чун ббҳри қавоиди фурӯи шӯй
Бозии хурии вҳр чаҳ на аз шайх бишинавӣ
Гар илми ёдгирӣ аз устоди ёдгир
Врҷҳли маҳзи хоҳӣ аз хеши ёди гир
Вқди срҳи алсоҳби бҳзои алмънии фии албҳри ассонии ман бҳўроллолии ҳайси қолу лами изли ҳозои алълми иғри нозираи фии бодии алнзру изъм рқӣ манеҳа бшоҳқи ман алФзлу алмҳораҳу шомихи ман камоли алсодаҳу алқодаҳи фии алсбқу алтқдми ғайри мФтқри илои алохзу алтълми маъаи анаи фии асфали алмротби ман слмаҳу аввали алохзи ман муаллимаи Фҳинӣзи лобуди ллтолби алҷоҳди ани икнси зеҳнаи ани всоўси алўҳми лёнси табъаи боўонси алъқлу лоиқнъи болмротби алсоФлаҳи ман аллоҳи алФўзи бмдорҷи алршоду итлўи тлўкли шайху устод , ФиФиди баъди мо истФиду итклми баъди мо итълм .
Солиси он ки дар татаббуъи дўоўини шуъароу ҳифзи ривояти ашъори арабу аҷам моҳир бошад , чаро ки асли вазъи ин илм аз рӯй ақвол шеърасту истишҳоди возеъи бошиори онҳо .
Пас ҳар ки дар ривояту ҳифз қодир бошад , бар дақоиқи ин илми воқифтар буд , қавмӣ ки он бизоъатро фоқиданд , дар ин саноати Фоиқи нёинд ва ҳар чанд ба канаи масоил олам бошанд ва дар фикри шеър оҷиз башаванд бо ғзорти табъи маҳзу камоли шоирӣ бе муморасати том , дар каломи шоирон на худ комил ва устод гирданд , на қавлашони қобили истинод . Юсуф гуяд :
Ҳар кўзи шеър тозӣ дорад басии биёад
ӯро дарин саноат хонем Авестоад
Зеро ки форсӣ каму тозии фузун буд
Ваон кўз ҳар ду монад устод чун буд
Соҳиби ибни ибод , дар баҳри содси ъушр ки маводи иштибоҳи раҷазу сариъро баён кунад , хитобии бали итобии бобўҳотм арӯзӣ карда ки чаро баҳси ибни Ровандии малъуни родри ин ду байти ҷаноби вилояти моби салавоти аллоҳи всломаҳи алайҳ ки фармӯдаанд :
ё аиҳо алсоӣли ани асҳобӣ
Луи канти тънии охири алсўоб
Анбӣки анҳуам ғайри мо икзбўн
Бонуҳуми аўъиаҳи алкитоб
Дар мақоми ҷавоби баромадӣ ва навъе рад кардӣ ки узри ту аз гуноҳи ту забун тараст баҳс ӯ аз ҷавоби тўбии забон тараст , пас садри суханро бадви байт ки дар ҳаҷви ашҷъи слмӣ мўшҳ дошта гуяд :
Аиҳо алмдъии слимои сФоҳо
Лсти минҳои алоқломаҳи зафар
Анмои анати ман салими кӯов
Алҳақат фии алҷҳоءи злмои бъмр
Аз авохири ин каломи чунин мстФод мешавад ки устоди арӯзиро татаббуъи ақволи уламо лозимаст , на ашъарӣ ки аз ҳасани лафзу маънӣ орӣаст . Эмоми фахрии ҳам дар ин қавли мтобът ӯро кардааст .
Фузулӣ низ дар тӯҳфа алоҳбоб гуяд : ки басо шеъраст ки мутлақан ҳасан латофат надораду бавоситаи сиҳҳати вазн , шоҳид арӯзёнаст мисли :
эй барги гули сӯрӣ – ту макун зи мо даврӣ – хастаам зи маҳҷӯрӣ – бастаам зи ранҷурӣ
Ва зоҳираст ки ихтилофи ин ақвол бо мафҳуми ин ибороти соҳиб , бавоситаи ихтилофи слқ ва табоиъаст , маъаи ҳозои бози раҳми аллоҳи мъшри алмозин чаро ки имрӯз аз муддаӣони ин фани як тан ёфт нашавад ки шеър гуяд ва бад гуяд ва кам донаду бўӣӣ аз шайх шунида бошад на рўӣӣ аз шайхи дидаи вуҷӯдашро муғтанам бояд донист , бали суҷудашро мФтрз бояд шимурд ва агар бонсоФи амъон назар шавад қумӣ бисёрасту толиқонӣ дар миён нест .