Бидон ки ончии гуфтеми шарти дурустии мъомлт буд дар зоҳири шаръ ва бисёр мъомлт буд ки фатвои диҳем ки дурустаст , валикини он кас дар лаънат буд ва он мъомлтӣ буд ки дар он ранҷу зиёни мусулмонон буд ва он ду қисмаст : яке ом ва яке хос .

Аммо ончии ранҷи ом буд ва он ду навъаст :

Навъи аввал эҳтикорасту муҳтакир малъунасту муҳтакири он буд ки таоми бихараду бунаад то гарон шавад , онгоҳ бифурӯшад . Расӯл ( с ) гуфт , « ҳаркии чиҳил рӯзи таом нигоҳ дорад то гарон шавад , онгоҳи ҳама ба садақа диҳад , куффорат ин набӯд » . Ва расӯл ( с ) гуфт , « ҳаркии таом нигоҳ дорад , худои таъолӣ аз вай безорасту вай аз худоӣ безораст » . Ва расӯл ( с ) гуфт , « ҳаркии таомии хирад ва ба шаҳрии барад ва ба нарх рӯз бифурӯшад , ҳамчунон буд ки ба садақа дода бошад » . Ва дар яке ривоят ҳамчунон буд ки бандае озод карда буд . Ва алӣ ( ъ ) мегуяд , « ҳаркии чиҳил рӯзи таомии бунаад , дили вай сиёҳ гардад » . Ва вайро хабар доданд аз таоми муҳтакирӣ , бифармуд то оташ андар заданд андари он таом .

Ва баъзе аз салаф ба дасти вакили хеш , таомӣ аз авосит ба Басра фиристод то бифурӯшад . Чун дар расед сахти арзон буд , як ҳафта сабр кард то ба азъоФ бифурӯшаду бФрўхту набшат ки чунин кардам . Ҷавоби набшат ки қаноат карда будем ба суди андак бо саломати дайн , набоистӣ ки ту дайни мо дар ивази суд бисёр додӣ , ин ки кардӣ ҷиноятӣ азимаст . Бояд ки ҷумлаи он мол ба садақаи диҳии куффорати инро ва на ҳамоно ки ҳануз аз шавамӣ ин сар ба сар барраем .

Ва бидон ки сабаби ин тарҳем ба зарар халқаст ки қӯти қавом одамӣаст . Чун май фурушад , мубоҳаст ҳамаи халқро харидан ва чун яке бихаради вдр банд кунад , дасти ҳама аз он кӯтоҳ бошад , чунон бошад ки оби мубоҳ дар банд кунад то халқ ташна шаванд ва ба зиёдат бихаранд . Ва ин маъсият дар харидан таомаст бад-ӣни ният . Аммо деҳқон ки вайро таом бошад , он худ хос вайаст , ҳаргоҳ ки хоҳад бифурӯшад ва бар вай воҷиб набӯд ки зуд бифурӯшад , лекин агар тохир накунад аўлитр ва агар дар ботини рағбатӣ буд бдонкаҳ гарон шавад , ин рағбат мазмум бошад .

Ва бидон ки эҳтикор дар доруҳо ва чизҳо ки на қӯт бошад ва на ҳоҷат бидон ом буд ҳаром нест , аммо дар қӯт ҳаромаст . Аммо ончӣ ба ваии наздик буд , чун гӯшту равғану амсоли ин , хилофасту дуруст онаст ки аз кароҳат холӣ набӯд , аммо ба дараҷа қӯт нарасад ва нигоҳдоштан қӯт низ он вақти ҳаром буд ки таоми танг буд , аммо вақте ки ҳар вақт ки хоҳад харид осон бияёд , то фурӯхтан ҳаром набошад ки дар он зарарӣ набошад . Ва гуруҳе гуфтаанд ки дар ин вақт низ ҳаром буду дуруст онаст ки макрӯҳ буд ки дар ҷумлаи интизор гаронӣ мекунаду ранҷи мардумонро мунтазир бӯдани мазмуму макрӯҳ буд .

Ва салаф макрӯҳ доштаанд ду навъи тиҷоратро : яке таоми фурӯхтан , дигари кафани фурӯхтан ки дар интизори маргу ранҷи мардумон бӯдан мазмумаст . Ду навъи пеша мазмум доштаанд : қассобиро ки дилро сахт кунаду заргарӣ ки ороиш дунё кунад .

Навъи дувум аз ранҷ ом набаҳра доданаст дар мъомлт , чаҳ агар бидонади он кас ки месетанд худ зулм карда бош бар вай ва агар донад , ки вай бар дайгарӣ талбис кунад ва он дигар бар дайгарӣ . Ва ҳамчунин то рӯзгори дароз дар дастҳо бимонаду мзлмти он ба вай бозгардад ва барои ин гуфтааст яке аз бузургон ки як дирам набаҳра додан бтар аз он ки сад дирами дуздӣдан , барои он ки он маъсият дуздӣ бирасад дар вақт ва ин бошад ки пас аз марг меравад . Ва бадбахт он бошад ки ваии бимираду маъсият вай намирад ва меравад ва бошад ки сад сол ва дивист сол бимонад ,у вайро дар гӯр бидон азоб мекунанд ки асли он аз дасти вай рафта бошад .

Акнӯн дар зар ва сим набаҳра панҷ чиз бибояд донист :

Аўлон ки чун набаҳра ба даст вай афтод , бояд ки дар чоҳи афканд ва нишоед ки ба касе диҳад ва гуяд ки зиФаст ки бошад ки он кас ба дайгарӣ талбис кунад .

Дувуми он ки воҷиб буд бар бозорӣ ки илми нақди биомузад ки бишносад ки бад кадомаст , на барои он ки ба касе надиҳад ба ғалату ҳақи мусулмонӣ ба зиён наёрад ҳаркии биомузад . Агар ба ғалат бар даст вай равад , ҳақи мусулмонӣ ба зиён наёрад . Ва ҳаркии нёмўзд , агар ба ғалати он бар даст вай баравад осӣ бошад ки талаби илми насиҳат дар ҳамаи мъомлт ки банда бидон мубтало бошад воҷибаст .

Сими он ки агар зиФ бастанд , бидон ният ки расӯл ( с ) гуфт , « раҳми аллоҳи умарои саҳли алқзоу саҳли алоқтзоء » некӯ буд , лекин бидон азм ки дар чоҳи афканд , аммо агар андеша дорад ки харҷ кунад нишоед , агарчӣ бигӯед ки зиФаст .

Чаҳоруми зиФи он буд ки дар ваии сим ва зар набӯд . Аммо ончӣ дар ваии зару нуқра буд валикини ноқис буд , воҷиб набошад дар чоҳ афкандан , балки агар харҷ кунад ду чизи воҷиб буд : яке он ки бигӯед ва пӯшида надорад , дигари он ки ба касе диҳад ки бар амонат ӯ эътимод буд ки вай низ талбис накунад бар дайгарӣ . Пас агар донад ки ба ҳалол дорад ки харҷ кунад ҳамчунон буд ки ангури фурушад ба касе ки донад ки хамр хоҳад кардану силаҳ ба касе фурушад ки роҳ хоҳад зад . Ин ҳаром буд ва ба сабаби душвории амонат дар мъомлт , салаф чунин гуфтаанд ки бозаргон бо амонат аз обид фозилтараст .

Қисми дувуми зулм холисаст ки ҷуз бидон кас нарасад ки мъомлт бо вайаст ва ҳар мъомлтӣ ки бидон зарарӣ ҳосил ояд зулм буду ҳаром буд .

Ва Фзлки ин онаст ки бояд ҳарчӣ раво надорад ки бо вай кунанд , бо ҳеҷ мусулмонӣ накунад ки ҳаркии мусулмониро чизеи писандад ки худро напасандад , имони вай тамом набӯд аммо тафсили ин чаҳор чизаст :

Яке он ки бар коло сано нагӯяд зёдн аз ин ки бошад ки он ҳам дурӯғ буд ва ҳам талбису зулм , балки санои рост низ нагӯяд , чун харидор медонад бе гуфт вай ки ин беҳуда бошад . « мо илФзи ман қавли алолдиаҳи рақиби ътитд » . Аз ҳар суханӣ ки бигӯянд бихоҳанд пурсед ки чаро гуфту онгоҳ чун беҳуда гуфта бошад ҳеҷ узраш набӯд .

Аммо савганд хӯрдан , агар дурӯғ буд аз кбоир буд ва агар рост буд барои кории хасиси номи худои таъолии барда буд ва ин беҳурматӣ буд ки дар хабараст , « вой бар бозаргонон аз лоўоллаҳу балии валлоҳ ,у вой бар пешаи варон аз фардо ва пас фардо » . Ва дар хабараст ки агар касе колои хеш ба савганд тарвиҷ кунад , худои таъолии рӯзи қиёмат ба вай нанигарад . Ва ҳикоятаст аз Юнуси бен убайд ки вай хаз фурухтӣ ва сифат намекард . Як рӯзи сиқт фароз кард бар харидору шогирд вай гуфт , « ё раби маро аз ҷомаҳои биҳишт каромат кун » . ӯ сФт бияфканад ва он хаз нафурухт . Тарсид ки ин сано бошаду бузи коло .

Шарти дувум дар байъ онаст ки ҳеҷ чиз аз айби коло аз харидор пинҳон надораду ҳама ба тамомӣу ростӣ бо вай бигӯед . Агар пинҳон дорад хиёнат карда бошад внсиҳт накарда бошаду золиму осӣ буд . Ва ҳаргоҳ ки рӯй некӯтарин аз ҷома арз кунад ё дар ҷои торик арза кунад то некӯтар намояд ё пои некӯтар аз кафшу музей арза кунад , золим ва хоин буд .

Расӯл ( с ) ба мардӣ бигузашт ки гандум мефурухт . Даст дар гандум кард . Даруни вайтар буд . Гуфт ин чист ? гуфт об расидааст . Гуфт пас чаро ой берун нагардӣ ? ман ғшнои Флиси ман ҳарки ғаш кунад аз мо нест .

Ва марди уштур ба сад дирами бФрўхт ,у пои вай айб дошт . Ва воӣлаҳи бен алосқъ аз саҳобаи онҷо буд истода , ғофил монад . Чун бидонаст дар пай харидор шуд ва гуфт пои вай айбӣ дошт . Мард боз омад ва аз боиъи сад дирами бози ситад . Боиъ гуфт ин байъи ман чаро табоҳ кардӣ ? гуфт аз баҳри онкӣ аз расӯл ( с ) шунидам ки гуфт ҳалол нест ки касе чизеи фурушаду айби он пинҳон дорад ва ҳалол нест мари дайгариро ки бидонад ва нагӯяд . Ва гуфт расӯл ( с ) моро байъат ситадааст бар насиҳати мусулмонону шафқати нигоҳи доштану пинҳони доштан аз насиҳат набӯд .

Ва бидон ки чунин мъомлт кардани душвор буд ва аз муҷоҳидоти бузург буд ва ба ду чиз осон шавад , яке он ки коло бо айб нахираду ончии хирад дар дил кунад ки бигӯед ва агар бар вай талбис кардаанд , бидонад ки он зиёни вайро афтод , бар дайгарӣ на афканд . Ва асл онаст ки бидонад ки рӯзӣ аз талбис зиёдат нашавад , балки баракат аз моли бишаваду бархӯрдорӣ аз мол набошад . Ва ҳар чаҳ аз таррории пароканда ба даст ояд , ба як роҳи воқеа Эй уфтад ки ҳама ба зиён ояд ва мзлмт бимонад ва чун он мард бошад ки об дар шер мекард . Гила дар кӯҳ шуд . Ба як роҳ сайл омаду гилаи бабрад . Он кӯдак гуфт ки он оби пароканда ки дар шер кардӣ , бикбор ҷамъ шуд , говонро бабрад .

Ва расӯл ( с ) мегуяд , « чун хиёнат ба мъомлт роҳ ёфт баракат бишуд » . Ва маънии баракат он бошад ки кас бошад ки мол андак дорад , вайро бархӯрдорӣ буд ва бисёр касро аз он роҳат буд вбсёри хайр аз вай падед ояду кас буд ки бисёр дорад ва он мол бисёр сабаби ҳалок вай гардад дар дунё ва дар охират ва ҳеҷ бархӯрдорӣ набӯд . Пас бояд ки баракат талаб кунад на зёдтӣу баракат дар амонат буд ки ҳарки ба амонат маърӯф шуд ҳама аз вай харанд ва ба мъомлти вай рағбат кунанду суди вай бисёр шавад ва чун ба хиёнат маърӯф шуд ҳама аз вай ҳазар кунанд .

Дигари он ки бидонад ки муддати умри ваии сад сол беш нахоҳад буд вохртро ниҳоят нест . Чигуна раво буд ки умри абадии худ ба зиёни орад барои зиёдати симу зар дар ин рӯзӣ чанд мухтасар ? ҳамеша май бояд ки ин маъониро бар дили хеш тоза медорад то таррорӣу хиёнат дар дили вай ширин нашавад . Расӯл ( с ) мегуяд , « халқ дар ҳимояти лоолаҳ алоллаҳанд аз схти худои таъолӣ то онгоҳ ки дунёро аз дайни фаро пеш бидоранд , онгоҳ чун ин калима бигӯянд , худоӣ таъолӣ гуяд дар ин калима дурӯғ мегуеду рост наед » .

Ва ҳамчунон ки дар байъ фаризааст ғаши но кардан , дар ҳамаи пешаҳо фаризааст . Ва кори қалб кардан ҳаромаст , магар ки пӯшида надорад . Аҳмади бен ҳанбалро пурседанд дар руфӯ кардан , гуфт , « нишоед магар касе ки барои пӯшидан дорад на барои байъу ҳарки руфӯ кунад барои талбис , осӣ шаваду музди ваии ҳаром буд » .

Воҷиби сими он ки дар миқдори вазни ҳеҷ талбис накунаду рости синҷид . Худоӣ таъолӣ мегуяд , « ?вили ллмтФФини аллазӣна . . . . Алоиаҳ . Вой бар касоне ки чун бидиҳанд кам санҷанд ва чун бустонанд зиёдат ситонанду салафро одат ин бӯдааст ки ҳарчӣ стндндӣ ба ним ҳубаи камтари стндӣ ва чун бдодндӣ ба ним ҳуба зиёдат додандӣ ва гуфтандӣ ки ин ним ҳуба ҳиҷобаст миёни моу дӯзах . Ки тарсиданд ки рост натавонанд сахт ва гуфтандӣ ки аблаҳ касе буд ки биҳиштӣ ки паҳнои вай чанд ҳафт осмон ва замин бошад бифурӯшад ба ним ҳубау аблаҳ касе буд ки ба ним ҳубаи тӯборо ба ?вил бадал кунад .

Ва ҳргаҳи расӯл ( с ) чизе харидӣ гуфтӣ , « баҳо бисанҷ ва чарб бисанҷ . »

Ва Фзили ъёзи писари хешро дид ки динорӣ месанҷид то ба касе диҳаду шухӣ ки дар нақши вай буд пок мекард , гуфт , « эй писари ин туро аз ду ҳаҷ ва ду умраи фозилтар » .

Ва салаф гуфтаанд ки худованди ду тарозу ки ба яке бидиҳад ва ба яке бастанд аз ҳамаи Фсоқ бтараст . Ва ҳар бзозӣ ки карбос паймоед то бихарад суст паймоед ва чун бифурӯшад кашида паймоед , аз ин ҷумла бошад . Ва ҳар қассобӣ ки устихон бо гӯшти синҷид ки одат набӯд , аз ин ҷумла буд . Ва чун касе ғаллаи фурушад ва бар ваии хок буд зиёдат аз одат , аз ин ҷумла буд . Ва ин ҳама ҳаромаст , балки ин инсоф дар ҳамаи корҳоу мъомлтҳо бо халқ воҷибаст ки ҳарки суханӣ бигӯед ки мисли он агар башнавад ба кроҳити шунӯд , фарқ кард миёни стдн ва додан , ва аз ин бидон барраад ки ба ҳеҷ чизи худро аз баробари фаро беш надорад андари мъомлт ва ин саъбу душвор буд ва азимаст ва барои инаст ки ҳақ таъолӣ мегуяд , «у ани мнкми алои воридҳо кони алии рбк ҳатман мқзё . Ҳеҷ кас нест ало ки вайро дар дӯзах гузарост » . Он кас ки ба роҳи тақвои наздиктар буд зӯдтар халос ёбад .

Воҷиби чаҳорум онаст ки дар нархи колои ҳеҷ талбис накунад ва пӯшида надорад . Наҳй кардааст расӯл ( с ) аз он ки пеши корвон боз шаваду нархи шаҳр пинҳон дораду колои арзони хираду ҳарки чунин кунад , худованди колоро расад ки байъ фасх кунад . Ва наҳй кардааст аз он ки ғарибии колои орад ва ба шаҳри арзон буд . Касе гуяд ба наздики ман бимон то ман пас аз ин бифурӯшам . Ва наҳй кардааст аз он ки харидорӣ кунад коло ба баҳоии гарон то дайгарии пиндорад ки рост мегуяд ва ба зиёдати бихарад . Ва ҳаркии ин бо худованди коло рост карда буд то касе фирефта шавад , чун бидонади вайро бошад ки фасх кунад ва ин одатаст ки дар бозори коло дар ман язид бунаанду касоне ки андеша харидорӣ накунанд меафзойанд ва ин ҳаромаст . Ва ҳамчунин раво набошад коло аз салими дилӣ харидан ки баҳои коло надонад пас арзон бифурӯшад , ё ба салими дилии фурӯхтан ки гарони хирад ва надонад ки баҳо чандаст , ҳарчанд ки фатво кунем ки зоҳир дурустаст , валикин чун ҳақиқати кор аз вай пинҳон дорад , бизиҳкор бошад .

Яке аз тобеъин дар Басра буд , ғуломи вай аз шаҳри сўси номае навишта ки имсоли шукрро офат афтод , пеш аз он ки мардумон бидонанд шукр бисёр бихар . Вай дар бисёре шукр бихаред ва ба вақти хеши бФрўхт . Сӣ ҳазор дирам суд кард . Пас бо хеш гуфт , « илоҳӣ бо мусулмонон ғдр кардаму офати шукр аз эшон пӯшидаи доштам , ин чунин кӣ раво буд ? » . Он сӣ ҳазор дирам барграфт ва ба нззики боиъи шукри барад ва гуфт ин мол туаст , гуфт чаро ? қисса бо вай бигуфт . Гуфт акнӯн ман туро бҳл кардам . Чун ба хона омад шаб дар андешед . Гуфт бошад ки ин мард аз шарм гуфта бошад ва ман бо вай ғдр кардам . Дигари рӯз боз оварад ва бо вай меовехт то онгаҳ ҷумлаи сӣ ҳазор дирам аз ваии бастад .

Ва бидон ки ҳарки харида гуяд бояд ки рост гуяд ва ҳеҷ талбис накунад ва агар айбии падед омада бошад колоро бигӯед ва агар гарон харида бошад , лекин мсомҳт карда бошад ба сабаби дӯстии боиъ ки бо вай буд ё хеши вай буд , бигӯед ва агар арз дода бошад ба даҳ динор ки ба на арзад , нишоед ки харида гуяд . Ва агар дар он вақт арзон харида бошад валикини пас аз он нарх коло бигардед ва акнӯн на арзад , бибояд гуфт ,у тафсили ин дарозаст ва дар ин боб бисёре хиёнат кунанд бозорён ва ндонанд ки ин хиёнатаст . Ва асл онаст ки он булъаҷабӣ агар касе бо вай кунад раво надорад нишоед вайро ки бо дайгарӣ низ он кунад , бояд ки ин меъёр худ созад , чаҳ ҳар ки ба эътимод харида гуфтани хирад , аз он хирад ки гумони барад ки ваии астқсо тамом карда буд вчнон харида ки арзад . Чун булъаҷабӣ дар зер он бошад бидон розӣ набошад , ва ин таррорӣ буду хиёнат кардан бошад .