Бидон ки худои таъолӣ ба эҳсон фармӯдааст , чунон ки ба адл фармӯдааст ки , « ани аллоҳи ёмри болъдлу алоҳсон » . Ва он боби гузаштаи ҳама дар баёни адл буд то аз зулм бигурезад ва ин боб дар эҳсонаст . Худоӣ таъолӣ мегуяд , « ани раҳмаи аллоҳи қариби ман алмҳснин » . Ва ҳарки бар адл ақтсор кунад , сармоя нигоҳ дошта бошад дар дайн , аммо суд дар эҳсон буду оқили он буд ки суди охират фурӯ нагузорад дар ҳеҷ мъомлт .

Ва эҳсон некӯкорӣ бошад ки мъомлро дар он манфиатӣ бошад ва бар ту воҷиб набӯду дараҷаи эҳсон ба шаш ваҷҳ ҳосил ояд :

Ваҷҳи аввал

Онкии суд бисёр кардан раво надорад , агарчӣ харидор бидон розӣ бошад ба сабаби ҳоҷатӣ ки ӯро буд . Сиррии алсқтӣ дукон доштӣ ва раво надоштӣ ки даҳ ним беш суд кардӣ . Як бор ба шаст динори бодоми харид , бодом гарон шуду даллол аз вай талаб кард гуфт бифурӯш ба шаст ва се динор . Гуфт баҳоии он имрӯзи навад динораст . Гуфт ман дил бидон рост кардаам ки зиёдати даҳ ним нафурӯшам , раво надорам он азми нақз кардан . Гуфт ман низ раво надорам колои ту ба кам фурӯхтан . На вай фурухт ва на сиррӣ ба зиёдат ризо дод . Дараҷаи эҳсони чунин буд .

Ва Муҳамади бен алмнкдр аз бузургон бӯдаасту дукон дор бӯда . Ҷом ҳо дошт , баъзе баҳо ба панҷ динор ва баъзе ба даҳ динор , шогирди вай дар ғайбати ваии ҷомае ба даҳ динор ба аъробӣ фурухт . Чун бозомад бидонаст . Дар талаби аъробии ҳама рӯз бигардед , вайро бозёфт . Гуфт он ҷомаи панҷ динори беҳтар аз на арзад . Гуфт шояд ки ман ризо додам . Муҳамади бен алмнкдр гуфт оре , валикини чизе ки ба худ напасандам ҳеҷ касро напасандам . ё байъ фасх кун ё ҷомае некӯтар бустон ё панҷ динор аз ман бигир . Аъробии панҷ динори бозстд . Пас аз касе пурсед ки ин мард кист ? гуфт Муҳамади бен алмнкдр . Вагуфти субҳони аллоҳ ки ин мардаст ки ҳргаҳ ки дар бодия борон наёяд мо ба астқсо рӯему ном вай барем , дар соъат борон ояд .

Ва салаф одат кардаанд ки суд андак кунанду мъомлт бисёр ва ин муборак тар доштаанд аз интизори суд бисёр .

Ва алӣ ( ъ ) дар бозор Кӯфа мегардид ва мегуфт : « эй мардумони суди андакро рад мекунед ки аз бисёр беафтед » . Ва абдурраҳмони бен ъўФро пурседанд ки тавонгарӣ ту аз чист ? гуфт , суди андакро рад накунам . Ва ҳар ки аз ман ҳайвонии хост рад накардаму бФрўхтм . Дар як рӯзи ҳазор шутури бФрўхтм ба сармоя , ва беш аз ҳазор зонўбнд нафъ накардам , ҳар яке ба дарме меарзеду дармеи алафи вай аз ман биФтод . Ду ҳазор дирами суд буд . »

Ваҷҳи дувум

Он ки колои даравишони гаронтар хирад то эшон шод шаванд , чун ресмони перзанӣ ва чун мива аз дасти кӯдакӣу дарвешӣ ки бозпас омада бошад ки ин мусомиҳа аз садақаи фозилтар . Ва ҳар ки ин кунад дуои расӯл ( с ) ба вай расад . Расӯл ( с ) гуфтааст , « раҳми аллоҳи умарои саҳли албиъу саҳли алшро . »

Аммо аз тавонгари коло ба ғабн харидан , яқин на музд буд ва на сипосу зойеъ кардани мол буд . Балки мкос кардану арзон харидани аўлитр .

Ҳасану ҳусайн ( ъ ) ҷаҳд он кардандӣ ки ҳар чаҳ бихаранд арзон харанд ва дар оўихтндӣ то эшонро гуфтандӣ , « дар рӯзии чандини ҳазор дирам бидиҳед , дар ин миқдор чаро чунин мкос мекунед ? » , гуфтанд , « ончии бидиҳем барои худои таъолии диҳем ва бисёр он андак буд ва аммо ғабн пазируфтан дар байъи нуқсони ақлу мол буд » .

Ваҷҳи сеюм

Дар баҳои стдн аз се гӯнаи эҳсон буд : яке баъзе кам кардан ,у дигари шикастау нақдӣ ки бадтар буд стдн , ва се дигари муҳлат додан . Ва расӯл ( с ) мегуяд , « раҳмати худоӣ бар касе бод ки ситад ва дод осон кунад » . Ва мегуяд , « ҳар ки осон гирад , худои таъолии корҳои вай осон гирад » . Ва ҳеҷ эҳсон беш аз муҳлат додан дарвеш нест , аммо агар надорад , муҳлат додан худ воҷиб буд ва он аз ҷумлаи адл буд , аммо агар касе дорад , валикин то чизе ба зиён нафурӯшад ё чизе ки бидон ҳоҷатманд аст нафурӯшад натавонад дод , муҳлат додани вай аз эҳсон буд ва аз садақаҳои бузург .

Расӯл ( с ) гуфт , « дар қиёмати мардиро биоранд ки бар хештан зулм карда бошад дар дайн ва дар девони ваии ҳеҷ ҳасана набошад . Вайро гӯйанд ки ҳаргизи ҳеҷ ҳасана накардӣ ? гуяд : накардаам , магари он ки шогирдони хешро гуфтамӣ ки ҳар ки маро бар вай вомӣаст мъсраст муҳлат диҳед ва мусомиҳа кунед . Худоӣ таъолӣ гуяд , « пас ту имрӯзи мъсру дармондаеу аўлитр ки бо ту мсомҳт кунем . Ва вайро биёмурзад . »

Ва дар хабараст ки ҳар ки мар касеро вомӣ диҳад то муддатӣ , ҳар рӯзӣ ки мегузарад вайро садақа Эй бошад . Ва чун муддат бугзарад ; ба ҳар рӯзӣ ки пас аз он муҳлат диҳад , ҳамчунон буд ки гӯйии он ҳамаи мол ба садақа дода бошад . Ва аз салаф касон будандӣ ки нхўостндии воми ин боз диҳанд , барои он ки садақа Эй менависад ҳар рӯзии эшонро ба ҷумлаи он мол .

Ва расӯл ( с ) гуфт , « бар дар биҳишт навишта дидам ки ҳар дарме ба садақаи даҳ дирамаст ва ҳар дарме ба вом ба ҳаждаҳи дирам » , ва ин ба сабаб онаст ки вом накунад магари ҳоҷатманд аммо садақа бошад ки ба даст муҳтоҷ науфтад .

Ваҷҳи чаҳорум

Гузордан вому эҳсон дар ин он буд ки ба тақозо ҳоҷат наёвард ва шитоб кунаду нақди некӯтар гузорад ва ба даст бирасонад ва ба хонаи худованди ҳақи барад , чунон ки вайро касе набояд фиристод . Ва дар хабараст ки беҳтарини шумо онаст ки воми некӯтар гузорад ва дар хабараст ки ҳар ки вом кунад ва дар дил кунад ки ба некуии бгзорд , худои таъолӣ чанд фиришта фиристад то ӯро нигоҳ медоранд ва дуо мекунанд ӯро то он вом гзордаҳ шавад . Аммо агар тавонад ки бгзорд ва тохир кунад як соъат бе ризои худованди вом , золим ва осӣ шавад . Агар ба намоз машғӯл шавад ва агар ба рӯз ва агар дар хоб буд , дар миёни ҳама дар лаънати худоӣ буд ва ин маъсиятӣ бошад ки ваии хуфта бо вай ба ҳам равад . Ва шарти тавоноӣ ба онаст ки нақд дорад , балки чун чизе битавонад фурухт ва нафурӯшад осӣ шавад . Ва агар нақдӣ набаҳра диҳад ё арзӣ диҳаду худованди ҳақ ба кароҳат гирад , осӣ шавад ва то хушнӯдии вай талаб накунад аз мзлмт нараҳад ва ин аз гуноҳон бузургаст , халқи осон гирифта бошанд .

Ваҷҳи панҷум

Он ки бо ҳар касе ки мъомлтӣ кард ва он кас пушаймон шавад , ақолт кунад . Расӯл ( с ) гуфт , « ҳар ки байъиро фасх кунаду нобаровардау нокардаи ингорад , худои таъолии нокардаи ингорад » ва ин воҷиб нест валикини музди вай азимаст ва аз ҷумла эҳсонаст .

Ваҷҳи шашум

Он ки даравишонро ба нася чизе медиҳад ва май фурушад агар ҳама андак бошад бар азми он ки бознхўоҳд ва агар мъср бимиранд дар кор эшон кунад . Ва дар салаф касоне буданд ки эшон ду ёдгор доштандӣ , яке номҳои маҷҳӯл будандӣ ки ҳама даравишон будандӣу номи ннўштндӣ то агар ваии бимирад касе аз эшон чизе боз нахоҳад ва ин қавм аз ҷумла беҳтаринон надоштандӣ , балки беҳтарини онро доштандӣ ки худ ёдгор надоштӣ номи давришонро , ки агар боздодндии бозостндндӣ , ва агар на , тамаъ аз он гусаста доштандӣ . Аҳли дайн дар мъомлт чунин буданду дараҷаи мардони дайн дар мъомлти дунё падед ояд . Ҳар ки пой бар як дирами шабаҳат наад барои дайнро , аз ҷумлаи мардон дайнаст .