Бидон ки аз мақосиди динӣу дунёе баъзеаст ки ҷуз аз дигарон ҳосил намеояд ,у ҷуз ба мхолтт рост нашавад ва дар азлати фӯт онасту Фўоти он офат азлатаст , ва он шашаст .

Офати аввал

Бозмондан аз илми хондану таълим кардан . Бидон ки ҳаркии илмӣ ки бар вай фариза аст наёмухта бошад ӯро азлат ҳароматаст ва агар фаризаи омухту фаҳм натавонад кард ва хоҳад ки азлат гирад барои ибодат , раво бошад ва агар тавонад ки улӯми шаръи тамоми биомузад , вайро азлат гирифтани хусроне азим бошад , чаҳ ҳаркии пеш аз илми ҳосил кардан азлат гирад , бештари авқот ба хобу бекорӣу андешаи пароканда зойеъ кунад ва агар ҳамаи рӯз ба ибодати машғӯл буд , чун илм муҳкам накарда бошад , аз ғуруру макр холӣ набошад дар ибодат ва аз андешаи хатоу маҳол холӣ набошад дар эътиқоду хавотирӣ ки вайро даройад дар ҳақи худои таъолӣ , бошад ки куфр бошад ё бидъат ва вай надонад .

Ва дар ҷумлаи азлати уламоро шояд , на авомро ки омӣ чун бемор буд , вайро нишоед ки аз табиб бигурезад ва худ табибӣ хеш кунад ки зуд ҳалок шавад .

Аммо таълим кардан , дараҷаи он бузургаст . Исо мегуяд ( ъ ) ки « ҳарки илм донад ва бидон кор кунад ва дигаронро биомузад , вайро дар малакӯти осмон азим хонанд . »у таълим бо азлат рост наёяд , пас таълим аз азлати аўлитр ва ин ба шарти он буд ки нияти ваии нияти мутааллим буд на талаби ҷоҳу мол ва бояд ки илмӣ таълим кунад ки дар дайни нофеъ буд . Ва он ки муҳимтар буд пеш дорад , Маслан чун ба таҳорат ибтидо кард бигӯед ки таҳорати ҷомау пӯст мухтасарасту мақсӯд аз ваии таҳорат дигараст варои он ва он таҳорати чашму гӯшу забону дасту ҷумлаи андомҳост аз маосӣу тафсил он бигӯед ва бифармоед то бидон кор кунад ва агар кор накунаду илмии дигар талаб кунад , мақсӯди вай ҷоҳаст ва чун аз таҳорат фориғ шуд бигӯед ки мақсӯд аз ин таҳорати таҳоратӣ дигараст варои ону таҳорат диласт аз дӯстии дунё ва аз ҳарчӣ ҷуз ҳақаст таъолӣ .

Ва ҳақиқати лоолаҳи алооллаҳ инаст ки вайро ҳеҷ маъбуд нест магари худои таъолироу ҳарки дар банди ҳавоӣ хешаст , Фқди атхзи илоҳаи ҳўоиаҳ , ҳавои хешро ба худоӣ кардааст ва аз ҳақиқати лоолаҳи алооллаҳ маҳрӯмасту ваҷҳи гусастан аз ҳаво нашносад то ҳар чаҳ мо дар рукни мунҷӣот ва мӯҳликот овардаем брнхўонд ва ин фарзи айни ҳама халқаст ва чун шогирди пеш аз он ки аз ин илм фориғ шуд , илми ҳайзу талоқу хароҷу Фтоўии хсўмот талаб кунад , ё мазҳаб ё илми калому ҷадалу мунозира талаб кунад бо мӯътазилау киромён , бидон ки ҷоҳу мол талаб мекунад на дайн , аз ваии давр бояд буд ки шари ваии азим буд .

Ва чун бо шайтон ки вайро ба ҳалоки вай даъват мекунад мунозира накунад ва бо нафаси хеш ки душман вайаст хусумат накунад , ва хоҳад ки мунозирау хасмӣ бо Абӯҳанифау шофиӣ ва мӯътазила кунад , далел онаст ки вайро шайтон ба дасти хеш гирифтааст ва бар вай механдаду сифотӣ ки дар дарун вайаст , чун ҳасаду кибру риёу дӯстии дунёу шараи ҷоҳу моли ҳамаи палидиҳост ки сабаби ҳалок вайаст . Чун дили худро аз он пок накунад ва бидон машғӯл шавад ки дар фатоваии никоҳу талоқу силаму аҷорти кадоми дуруст тараст ва агар касе дар он хато кардааст пеш аз он ки нест ки музди вай аз ду ба яке ояд ки расӯл ( с ) гуфтааст ки ҳарки иҷтиҳод кард ва савоб кард музди вай дуаст ва агар хато кард яке , пас агар мазҳаб шофиӣ гирад ё он Абӯҳанифаи сарфаи пеш аз ин нест ва чун ин сифот аз хеш маҳв накунад , сарфаи ин ҳалоки дайн вайаст . Ва рӯзгори чунон шудааст ки дар шаҳрии бузурги ду тан беш наёбад ки рағбат кунад дар таълим бар ин ваҷҳ , пас мударрисро низ азлат гирифтани аввалӣ тараст ки ҳаркии илм касеро омӯзад ки вайро қасди дунё буд , ҳамчунон буд ки шамшер ба касе фурушад ки вайро қасди роҳ задан буд , агар гуяд ки бошад ки рӯзии қасд дайн кунад , ҳамчунон буд ки гуяд шояд ин қотеъи тариқи рӯзӣ тавба кунад ва ба азо шавад . Ва агар гуяд шамшери вайро ба тавба нахонду илми вайро ба худоӣ хонд , ин ҳам ғалатаст ки илми Фтоўии хсўмоту муомилоту илми калому наҳву луғати ҳеҷ касро ба худоӣ нахонд ки андари ин таҳрису тарғиб дар дайн набошад , балки ҳарякии тухми ҳасаду мубоҳоту кибру таассуб дар дили вай май корд ва май пурвирд ,у лӣси алхбри колмъоинаҳ нигоҳ кун то касоне ки ба чунин илм машғӯл буданд чигуна буданд ва чигуна марданд ?

Он илм ки ба охират даъват кунад ва аз дунёи бозхонд , илми ҳадису илму тафсир ва ин улӯм бошад ки дар мунҷӣот ва мӯҳликот овардаем , лоҷарами ин илмро мндўб бояд дошт ки дар ҳамаи кас асар кунад . Ало ба нодир касе ки бғоити сахт дил бошад . Пас агар бад-ӣни шарт ки гуфта омад илм талаб кунад , аз ваии азлат гирифтан аз кбоир азим бошад .

Пас агар илми ҳадису тафсиру ончӣ муҳим бошад бархонад ва ҳам талаби ҷоҳ бар худ ғолиб бинад , бояд ки аз таълим бигурезад , чаҳ агар дар таълими ваии дигаронро хабар бисёр буд , лекини ҳалокати вай буду ваии фидоӣ дигарон бошад . Ва аз он ҷумла буд ки расӯл ( с ) гуфт ки худои таъолии ин дайнро нусрат кунад ба касоне ки эшонро аз он ҳеҷ насиб набӯд . Ва мисли вай чун шамъ буд ки сарой ба ваии равшан буду вай дар сӯхтан ва костан буду бад-ӣни сабаб буд ки башари ҳоФии ҳафт қмтраҳ аз кутуби ҳадис ки самоъ дошт дар зери хок дафн карду ҳадис ривоят накард ва гуфт , « аз он ривоят намекунам ки шаҳвати ривоят май байнам аз хештан , агар шаҳвати хомӯшии ёФтмӣ , ривоят кардамӣ » . Ва чунин гуфтаанд бузургон ки ҳдсно бобӣаст аз дунё ва ҳарки гуяд ҳдсно , мегуяд маро дар пешгоҳ нишонед .

Ва амири алмўмнини алӣ ( ъ ) ба яке бигузашт , бар курсӣ маҷлис мекард гуфт , « ин мегуяд аърФўнӣ маро бишносед » . Яке аз умри дастурии хост то бомдоди пас аз намози субҳи мардумонро панд диҳад . Дастурии надод . Гуфт , « аз панд додан наҳй мекунӣ ? » гуфт , « ореи тарсам ки чунон боди такаббур дар хештани афканӣ ки ба сурайёи рисӣ . »

Ва робиъаи ъдўиаҳ , Сафёни савриро гуфтӣ , « неки мардӣ агар на онстӣ ки дунёи дӯсти дорӣ . » гуфт , « он чист ? » гуфт , « ривояти ҳадиси дӯсти дорӣ » . Ва Абусулаймон хитобӣ мегуяд , « ҳарки хоҳад ки бо шумо суҳбат кунад ва илм омӯзад дар ин рӯзгор , аз эшон ҳазар кунед ва давр бошед ки дар эшон на моласт ва на ҷамол , ба зоҳир дӯст бошанд ва ба ботини душман дар вай сано гӯйанд ва ба ғайбат зишт гӯйанд . Ҳамаи аҳли нифоқу сухан чидану макр ва фирефтан бошанд . Ғарази эшон он буд ки аз ту нардбони хеши созанд ба ағрози фосиди хеш ва аз ту харии созанд то дар ҳавои эшон гирди шаҳр май броиӣ ва омадани хеши наздики ту миннатӣ донанд ва хоҳанд ки ъзу ҷоҳу моли хеши фидоӣ эшон кунӣ ва ба ивази он ки ба наздик ту оянд ба ҳамаи ҳуқуқи эшону хешовандону пайвастагони эшон қиём кунӣу сафеҳ эшон бошӣ бо душманони эшон ва агар дар яке аз ин хилоф кунӣ , онгоҳи бинӣ ки чаҳ гӯйанд дар ту ва дар илми ту ва чигуна душманӣ ошкоро шаванд . »у ҳақиқат чунонаст ки вай гуфт ки ҳеҷ шогирди ройгони имрӯзи устодро қабул менакунад . Аввал иҷро хоҳад ки равон буду мискини мударрис на тоқат он дорад ки ба тарк шогирд бигӯед ки онгоҳ дар чашми мардумон муҳташам нанамояд ва на иҷрои эшон рост тавонад кард бе хизмати золимону мдоҳнт бо эшону мусулмонӣ ба сароишон дар диҳад ва аз эшон худ ҳеҷ чизи наёбад , пас ҳарки таълим тавонад кард ва аз ин офот давр тавонад буд таълим аз азлати фозилтар » .

Ва акнӯн шарти омӣ онаст ки ҳар олимиро ки бинад ки маҷлис ва дарс мекунад , бар ваии гумони бади набард ки ин барои ҷоҳ ва мол мекунад , балки бояд ки гумони барад ки барои худоӣ таъолӣ мекунад ки фаризаи вай инаст ки гумони чунин барад ва чун ботин палид бошад , гумони некро ҷой набошад ки ҳар касе аз мардумони он пиндорад ки дар дарун вайаст , пас ин сухан барои он меравад то олами шарти хеши бидонаду омӣ ба ҳамоқати ин баҳона нагирад ва дар ҳурмати уламо тақсир накунад ки вай низ ҳалок шуда бошад бад-ӣни гумони бад ки ба ваии барад .

Офати дувум

Онаст ки аз манфиат гирифтану манфиати расонӣдани бозмонд . Аммо манфиат гирифтани касб буд ки бемхолтт рост наёяду ҳарки аёл дорад ва ба касб машғӯл нашавад ва азлат гирад нишоед ки зойеъи гузоштани аёл аз кбоир буд ва агар қадар кифоят дорад ё аёл надорад , азлати аввалитар .

Аммо манфиати расонӣдани садақа додан буд ва ба ҳақи мусулмонони қиём кардан ва агар дар азлати ҷуз ба ибодати зоҳир машғӯл нахоҳад шуд , касби ҳалолу садақа додани вайро аз азлати фозил тар бошад ва агар дар ботини вайро роҳ кушодааст ба маърифати ҷалоли ҳақи таъолӣу инс ба муноҷоти вай , ин аз ҳамаи сидқоти фозилтар ки мақсӯди ҳамаи ибодатҳо инаст .

Офати сим

Онаст ки аз муҷоҳидату риёзат ки ба сабаби сабр кардан бар ахлоқи мардумон ҳосил ояд бозмонд ва ин фоида бузургаст касеро ки ҳануз тамом ризот наёфта бошад ки хуии некӯи асли ҳамаи ибодатҳост ва бемхолтт пайдо наёяд ки хуии некӯ буд ки бар маҳолоти мардумон сабр кунаду ходимони суфиёни мхолтт бад-ӣн кунанд то ба суол аз авоми ръўнт ва кибр башикананд ва ба нафақаи суфиёни бухлро башикананд ва ба эҳтимол аз эшон бдхўиӣ аз хештани бибаранд ва ба хизмати эшон баракати дуоу ҳиммати эшон ҳосил кунанд . Аввали кор ин бӯдааст , агарчӣ акнӯн нияту андеша бгрдидаҳаст ва баъзеро мақсӯди ҷоҳу мол шудааст . Пас агар касе риёзат ёфтааст , вайро азлати фозилтар ки мақсӯд аз риёзат на онаст ки ҳамеша ранҷ май кашанд , чунон ки мақсӯд аз дору талхӣ нест , балки онаст ки иллати бишавад , чун иллат бирафт ҳамеша хештан дар талхии доруи доштан шарт нест , балки мақсӯди вароӣ риёзатаст ва он ҳамон ҳосил кардан инсаст ба зикри худои таъолӣу мақсӯди риёзат онаст ки ҳарчӣ вайро шоғиласт аз инс аз худ давр кунад то бидон пардозад .

Ва бидон ки чунон ки риёзат кардан лобудаст , риёзат додану тодиб кардан дигаронро ҳам аз арқон дайнаст ва ин бо азлат рост наёяд , балки шайхро зои мхолтт бо мурӣдон чора набошаду азлати вай аз эшон шарт набӯд . Валикини чунон ки аз офати риёу талаби ҷоҳи ҳазар бояд кард уламоро , шуюухро низ ҳазар бояд кард . Чун ба шарт бошад , мхолтти эшон аввалитар аз азлат .

Офати чаҳорум

Онаст ки дар азлати васвос ғалаба кунад ва бошад ки дил нафрат гирад аз зикр ва малол афзоед ва он ҷуз ба мўонст бо мардумони брнхизд . Ва ибн аббос мегуяд разии аллоҳи ънҳмо ки агар аз васвоси нтрсмӣ бо мардумони нншинмӣу алӣ ( ъ ) мегуяд ки роҳати дил аз дили бозмгирид ки чун дилро ба як бор икроҳ кунӣ нобӣно шавад . Пас бояд ки ҳар рӯзии як соъат бошад ки ба мўонсти вай истироҳатӣ бошад ки он дар нишоти биафзояд , валикин бояд ки он касе бошад ки бо ваии ҳамаи ҳадиси дайн буду аҳволи хеш дар тақсири дайн ва дар тадбири тисир асбоб гӯйанд . Аммо бо аҳли ғифлати нишастан , агар ҳамаи як соъат буд , зиёни кор буд ва он сифотӣ ки дар ҷумлаи рӯзи падед омада бошад тира гирданд . Расӯл ( с ) гуфт , « ҳарки ба сифати дӯст ва ҳамнишин хеш бошад , бояд ки гӯш дорад ки дӯстӣ бо ки медорад . »

Офати панҷум

Он ки савоби ибодату ташйиъи ҷиноза ва шудан ба даъвату таҳнияту таъзияту ҳуқуқи мардумон фӯт шаваду андари ин корҳо низ офотасту расми нифоқу такаллуф ба вай роҳ ёфтааст . Ва кас буд ки хештан аз офоти нигоҳ натавонад дошт ва ба шарти қиём натавонад намӯд , он касро азлати аввалитар . Ва бисёр кас аз салаф чунин кардаанд ва ин ҳама дар боқӣ карда ки саломати хеш дар он дидаанд .

Офати шашум

Он ки дар мхолтт кардану қиём ба ҳуқуқи мардумон навъе аз тавозуъ буд . Дар азлат навъе аз такаббур бошад ва буд ки боис аз азлати хоҷагӣу такаббур буд ва он ки хоҳад ба зиёрат мардумон нараваду мардумон низ ба зиёрати ваии нёинд . Ривоят кардаанд ки дар банӣ Исроили ҳакимӣ буд бузург ва сӣ сад ва шаст тасниф карда буд дар ҳикмат то пиндошт ки назд худои таъолии варои маҳаллӣ пайдо омад . Ваҳй омад паямбари он рӯзгорро ки вайро бигӯед ки рӯй замин бар бқбқаҳу банку ном хеш кардӣ ва ман ин бқбқаҳи туро қабул накунам , пас битарседу даст аз он бдошт ва дар снбӣ бинишаст холӣ . Гуфт , « акнӯн худои таъолӣ аз ман хушнӯд шуд . » ваҳй омад ки хушнӯд нашудаам аз вай . Пас берун омад ва ба бозорҳо рафтан андар гирифт ва бо халқ мхолтт кард ва бо эшон менишаст ва бар мехост ва таом мехӯрд . Ваҳй омад ки акнӯн хушнӯдӣ ман ёфтӣ . Пас бидон ки бошад ки касе худ азлат аз такаббур кунад ки тарсад ки дар маҷомеъи вайро ҳурмат надоранд ё тарсад ки нуқсони вай дар илм ё дар амали бенанд , он зовияро пардаи нуқсон хеш созад ва ҳамеша дар орзӯӣ он бошад ки мардумон ба зиёрати ваии раванд ва ба вай табаррук кунанду дасти вай бӯса диҳанд ва ин чунин азлати айн нифоқ бошад . Ва нишони он ки азлат ба ҳақ буд ба ду чиз буд : яке он ки дар зовияи ҳеҷ бекор набошад , бал ба зикру тафаккур машғӯл бошад ё ба илму ибодат машғӯл бошад . Дигари он ки зиёрати мардумонро кора бошад ки ба наздики ваии раванд , магар касе ки аз ваии фоидаи динӣ буд .

Абулҳасани ҳотамӣ аз хоҷагони Тӯс ба саломи шайхи Абулқосим гургоне шуду вай аз авлиёии бузург буд . Узр хостан гирифт ки тақсир мекунам ки камтар май расм . Гуфт , « эй хоҷа узр махоҳ ки ҳама аз омадан миннат доранд ва мо аз но омадан миннат дорем ки моро худ аз омадани меҳтари пурвой кас нест , яъне малики аламут . »

Амӣрӣ ба наздики ҳотам асм шуд . Гуфт , « чаҳ ҳоҷати дорӣ ? » гуфт , « он ки ту маро набинӣ ва ман туро » ва бидон ки дар зовияи нишастан барои он ки то мардумон таъзим кунанд , ҷаҳлии бузург буд ки ақали дараҷот онаст ки бидонад ки аз кори ваии ҳеҷ чиз ба даст халқ нест . Ва бидон ки агар бар сар кӯҳӣ шавад , айб ҷӯй гуяд ки нифоқ мекунад ва агар ба харобот шавад он ки дӯсту мурӣд вай бошад гуяд роҳ маломат меравад то худро аз чашм мардумон бияфканад . Ва дар ҳарчӣ бошад , мардумон дар ҳақи ваии ду гуруҳ бошанд . Бояд ки дил дар дайни худ бандад на дар мардумон .

Саҳли тстрии мурӣдиро дид корӣ фармуд . Гуфт , « натавонам аз бими мардумон » . Саҳл рӯй ба асҳоб кард ва гуфт , « кас ба ҳақиқати ин кор нарасад то аз ду сифати яке ҳосил накунад . ё халқ аз чашм вай биафтад ки ҷузи холиқро набинад , ё нафаси вай аз чашм вай биафтад ки бок надорад ба ҳар сифат ки халқи вайро бибинанд . » ҳасани басариро гуфтанд ки қавмӣ ба маҷлис меоянду суханҳо ёд мегиранд то бидон эътироз кунанду айб он мекунанд . Гуфт , « ман нафаси худро дидаам ки тамаъи фирдавси аълоу муҷовирати ҳақ таъолӣ мекунаду ҳаргизи тамаъи саломат аз мардон накунад ки офаридагор аз забони эшон саломат май наёбад . »

Пас аз ин ҷумлаи офоту фавойиди азлат падед омад ҳаркасӣ бояд ҳисоб хеш баргирад ва худро бар ин арза кунад то бидонад ки вайро кадоми аввалӣ тараст .