Бидон ки ин фасл дар унвон « маърифати дунё » бигуфтаему ӣнҷои ин миқдор бибояд гуфт ки расӯл ( с ) гуфтааст ки дунё ва ҳарчӣ дар дунёст малъунаст , алои ончӣ аз вай барои худои субҳона ва таъолӣаст . Ва бибояд донист ки он чист ки барои худоӣаст ки он мазмум несту ончии берун аз онаст ҳама малъунасту дӯстӣ вайаст ки сари ҳама гуноҳонаст ? пас бидон ки ҳарчӣ андари дунёсти се қисмаст :

Қисми аввал : онаст ки зоҳиру ботини вай аз дунёст ки натавонад буд ки он барои ҳақи субҳонау таъолӣ буд . Ва он аз ҷумла маосӣаст ки ба нияту қасди ҳақи таъолиро нашаваду тнъм дар мубоҳот аз ин ҷумлааст ки он маҳзи дунёсту тухми бтру ғифлату мояи ҳамаи мъситҳост .

Қисми дувум онаст ки ба сӯрати худоиро бошад , лекини мумкин буд ки ба ният аз ҷумлаи дунё буд ва он сеаст . Фикрасту зкрўи мухолифати шаҳват . Агар ин се ба сабаби дӯстии охирату дӯстии ҳақи субҳонау таъолӣ буд , агарчӣ андари дунёст , барои ҳақи субҳонау таъолӣ буд . Ва агар ғараз аз фикри талаб илмаст то қабулу ҷоҳу мол ҳосил шаваду ғараз аз зикр онаст то мардумон ба чашми порсоӣӣ ба вай нигаранду ғараз аз дасти бдоштни дунё онаст ки то вайро ба чашм зоҳидӣ нигаранд , ин аз дунёии мазмум ва малъунаст , агарчӣ ба сӯрати чунон намояд ки худои рост .

Қисми сеюм онаст ки ба сӯрат барои ҳазз нафасаст валикин мумкин бошад ки ба қасду нияти худоиро буд ва аз дунё набошад , чун таом хӯрдан ки қасд бидон бошад то қӯти ибодат буду никоҳ кардан чун қасд бидон фарзанду фармони ҳақи таъолӣ ба ҷой овардан буду андакии моли талаб кардан чун қасд бидон фароғати тоъат буд ва бениёзӣ аз рӯй халқ бошад . Ва расӯл ( с ) фармуд , « ҳаркии дунёро барои лофу тафохур талаб кунад худои субҳонау таъолӣ бар вай ба хашм бошад , ва агар барои он кунад то аз халқ бениёз бошад раво бошад » .

Ва ҳарчӣ охиратро бидон ҳоҷатаст чун барои охират бошад на аз дунёст , ҳамчунон ки алафи сутури андари роҳи ҳаҷи ҳам аз ҷумлаи зод ҳаҷаст ва ҳарчӣ дунёсти ҳақи субҳонау таъолии онро ҳаво гуфтааст ки ва наҳй алнФси ани алҳўии ?фони алҷнаҳи ҳаии алмоўӣ ва як ҷои дигари ҷумлаи андари панҷ чиз ҷамъ кард ва гуфт , « аълмўои анмои алҳиўаҳи алднёи лаъибу лаҳву зинау тафохури бинкму ткосри фии аломўолу алоўлод . Дунёи ҳамаи андари панҷ чизаст : бозӣу нишот ва шаҳватҳо ва оростани хешу бешӣ ҷустани дрмолу фарзандон » . Ва он чизҳо ки ин панҷ дар он бастааст дар як ояи дигар ҷамъ кард ва фармуд , « зини ллноси ҳуби алшҳўот . . . Алоиаҳ » яъне андари дили халқи дӯстии ин ҳафтаст : зану фарзанду зару симу асбу зёъу анъом яъне гову гӯсфанду шутур ки ин ҳарасаро анъом гӯйанд . Золки матоъи алҳиўаҳи алднё , инаст бархӯрдории халқи андари дунё .

Пас бидон ки ҳарчӣ барои кор охиратаст ҳам аз охиратаст ва ҳарчӣ тнъму зиёдат кифоятаст барои охират набӯд , балки дунё бар се дараҷааст : миқдор заруратаст андари таому ҷомау маскан ,у варои он миқдор ҳоҷатаст , варои он миқдори зинат ,у зиёдат таҷаммуласт ва он охир надорад . Ҳарки ба дараҷаи зиёдат ва таҷаммул шуд афтод дар ҳоўиаҳ эй ки охир надорад . Ҳарки бар миқдори ҳоҷат ақтсор кард аз хатарӣ холӣ нест ки ҳоҷатро ду тарафаст : яке онаст ки ба зарурат наздикаст ва яке онаст ки ба тнъми наздику миёни ҳардуи дараҷа Эйаст ки он ба гумону иҷтиҳод тавон донист ва бошад ки зёдтӣ ки бидон ҳоҷат набӯд аз ҳисоб ҳоҷат гираду андари хатар ҳисоб уфтад . Бузургону аҳли ҳзми бад-ӣн сабаб бӯдааст ки бар қадари зарурат ақтсор кардаанд . Ва эмоми муқтадаи Увайси қарнии рҳмҳми аллоҳи чунон танг фарогирифта буд ки ба як сол ва ду сол будӣ ки каси вайро ндидндӣ , ба вақти намоз берун шудӣ ва пас аз намоз хуфтан бозомадӣу таоми ваии ҳастаи хурмо будӣ ки аз роҳ барчедӣ , агар чандон хурмо ёфтӣ ки бихӯрадӣ ҳаста ба садақа додӣ ва агар на бо ҳастаи чандон хурмои харидӣ ки рӯзаи кушодӣу ҷомаи ваии хирқа будӣ ки аз роҳи барчӣдан ва бишустӣу кӯдакони санг бар ваии ҳамеи андохтндӣ ки девонааст ва ӯ ҳаме гуфтӣ санг хирад андозед то соқ нашканад ва аз намозу таҳорати бознмонм ва барои ин буд ки расӯл ( с ) ӯро надида буду вайро сано гуфтӣу умри хитоби разии аллоҳи анҳу васият карда буд андари ҳақи вай . Чун умри аҳли Арафотро ҷамъ ёфт , бар минбар буд . Гуфт , « ё мардумон ! ҳарки ироқӣ аст биншинад » . Як мард бимонад . Гуфт , « ту аз қарнӣ ? » гуфт , « оре » гуфт , « Увайсро доне ? » гуфт , « донам . Ваии ҳақиртар аз онаст ки ту аз ваии сухани гӯйии андари миёни мо ҳеҷ кас аз ваии аҳмақтару девонатару дарвештару нокас тар нест . » умри разии аллоҳи анҳу чун он бишунид бигирист . Гуфт , « вайро барои он талаб ҳаме кунам ки аз расӯл ( с ) шунидаам ба адади қабӣлаи рабеъау музир аз мардумон ба шафоати вай дар биҳишт шаванд » ва ин ду қабӣлаи бузург буд чунон ки адади эшон падедор набӯд пас ҳирами бен ҳёни рҳмҳм аллоҳ гуфт , « чун ин бишунидам ба Кӯфа шудам . Вайро талаб кардам то бар канори Фуроти вайро бёФтм . Вузӯ ҳаме карду ҷомаи ҳамеи шасти вайро боз донистам ки сифат ӯ бигуфта буданд . Салом кардам . Ҷавоб доду андар ман нагирист хостам ки дасти вайро фарои гирам , ба ман надод . Гуфтам : рҳмки аллоҳу ғФрлк ё Увайс ! чигунае ? ва гиристан бар ман афтод аз дӯстии вай ва аз заъифии вай раҳмат омад бар вай . Вай низ дар ман нагирист ва гуфт : ҳёки аллоҳ ё ҳирами бен ҳён ! ё бародар ? ман гуфтам : номи ману номи падари ман чун донистӣу маро ба чаҳ шинохтии ҳаргизи нодида ? гуфт : набонӣ алълими алхбир , он кас ки ҳеҷ чиз аз илми вайу хабарати вай берун нест маро хабар доду рӯҳи ман рӯҳи туро бишнохту рӯҳи муъминонро аз якдигари хабар буд ва бо якдигар ошно бошанд , агар чаҳ якдигарро надида бошанд . Гуфтам : марои хабарӣ ривоят кун аз расӯл ( с ) то ёдгор ман бошад . Гуфт : тану ҷони ман фидои расӯл ( с ) ман вайро дар наёфтаму ахбори вай аз дигарон шунидам ва нахоҳам ки роҳи ривояти ҳадис аз он меҳтар бар худ кушодаи бгрдонм ва нахоҳам ки муҳаддису музаккар ва муфтӣ бошам ки марои худ шуғлӣ ҳаст ки бад-ӣн напардозам гуфтам : оятӣ ба ман хон то аз ту бишинаваму маро дуо кун ва васиятӣ кун то бидон кор кунам ки ман туро бғоити дӯст ҳаме дорам барои худои субҳонау таъолӣ . Пас даст ман бигирифт ва дар канори Фуроти барад ва гуфт : аъўзи биллоҳи ман алшитони алрҷим ва бигирист ва онгаҳ гуфт : чунин ҳаме гуяд худованди ману ҳақтарину росттарин суханон вайаст вай ҳаме гуяд : « ва мо хлқнои алсмўоту аларз ва мо бинҳмои лои ъбини мо хлқнои ҳумои алои болҳқи влкни аксрҳми лоиълмўни ани явми алФзли миқотҳми аҷмъини явми лои иғнии мавлои ани мавлои шиӣоу лои ҳам инсрўни алои ман раҳми аллоҳи анаи ҳўи алъзизи арраҳим » бархонаду онгоҳи як бонги бикрад ки пиндоштам ки аз ҳуш бишуд гуфт : ё пас ҳён ! падарат ҳён бамурд ва наздикаст ки ту низ бимирӣ ё ба биҳишти шӯй ё ба дӯзах . Ва падарат одам бамурду модарат ҳавво бамурд ва Нӯҳ бамурду иброҳӣми халили худои субҳона ва таъолӣ бамурду Мӯсои ҳамроз худоӣ бамурд ва Довӯд бамурд ки Халифаи худоӣ буду Муҳамади расӯлу баргузӣдаи ҳақи субҳона ва таъолӣ бамурду Абубакр Халифа бамурду умр бародарам бамурду дӯсти ман буд . Пас гуфт : ё ъмроаҳ ! гуфтам : рҳмки аллоҳ ! умр намурдааст , гуфт ҳақи субҳонау таъолии маро хабар дод аз марги вай . Пас ин бигуфт ва гуфт ман ва ту низ аз мурдагонем . Ва слўоаҳ доду дуои сабки бикрад ва гуфт : васият онаст ки китоби худои таъолӣу роҳи аҳли салоҳи пешгирӣ ва як соъат аз ёд кардани марг ғофил набошӣ ва чун ба наздики қавми рисии эшонро панди даҳу насиҳат аз халқи худои бозмгир ва як қадами пой аз ҷамоати уммати бози мгир ки онгоҳ бе дайни шӯй ва бидон андари дӯзахи уфтӣ . Ва дуоӣ чанд бикрад ва гуфт рафтам ё ҳирами бен ҳён низ на ту марои бинӣ ва на ман туроу маро ба дуои ёди дор ки ман туро ба дуо ёд дорам ва ту аз ин ҷониб бирав то ман аз ҷониб дигар биравам . Ҳўостм ки як соъат бо вай биравам , нагузошт ва бигиристу маро ба гиристан овараду андари қафои вай ҳаме нагиристам . Ба кӯй андар шуд ва беш аз он низ хабар вай наёфтам » .

Пас касоне ки офат дунё бишнохтанд бидонед ки сирати эшон чунин бӯдаасту роҳи анбёءу авлиёъ инасту худовандон ҳзм эшонанд , агар бад-ӣн дараҷа нарисӣ камтар аз он набӯд ки бар қадари ҳоҷат ақтсор кунӣ ва ба як бори тариқи тнъми фаро пеш нагирӣ то андари хатари азими ниўФтӣ . Пас ин миқдори кифоят буд аз ҳукми дунё , боқии андари унвон мусулмонӣ гуфтаем .