Бидон ки дӯстии ҷоҳ чун бар дил ғолиб шуд беморӣ дил бошад ва ба алоҷ ҳоҷат уфтад , чаҳ он лобуд ба риёу нифоқу дурӯғу талбису адуоту ҳасаду мноФст ва маосӣ кашад ҳамчун дӯстии мол , балки ин беҳтар ки ин бар табъи одамии ғолиб тараст ва касе ки молу ҷоҳи он қадр ҳосил кунад ки саломати дайну дунёии ваии андари он буд ва беш аз он ки нахоҳад вай бемор набӯд ки ба ҳақиқати молу ҷоҳро дӯст надошта бошад , балки фароғати кори дайнро дӯст дошта бошад , лекин касе ки ҷоҳи чунон дӯст дорад ки ҳамеша андешаи вай ба халқи мустағриқ буд ки ба вай чун ҳаме нигаранд ва чаҳ ҳаме гӯйанд аз вай ва чаҳ эътиқод доранд андари вай . Ва андар ҳарчӣ буд дил бо он дорад то мардумон чаҳ гӯйанд , вайро алоҷи он беморӣ фаризааст ва мураккабаст алоҷи вай аз илму амал :
Аммо илмӣ онаст ки андари офати ҷоҳ тааммул кунад андари дунёу дайн , аммо андари дунё ҳамеша талаби ҷоҳи андари ранҷу мазаллати мурооти дил халқ бошад . Агар ҷоҳ ҳосил нашавад худ залил бимонад ва агар ҳосил шавад мақсӯд ва маҳсуд бошаду ҳамаи андари ранҷу адовату рафъи қасд душманон бошад ва аз макру адовати эшон эмин набӯд . Ва ҳарки аз қасд холӣ набошад агар андари хусуматӣ мағлуб шавад худ андар мазаллат бошад ва агар ғолиб ояд онро ҳеҷ бақо набӯд . Ки ҷоҳи ҳама ба дил таъаллуқ дораду дили халқи зуди бигардад ва ҳамчун мавҷи дарё буду заъифи ъзӣ буд ки баннои он бар дили мудаббирӣ чанд буд ки ба хотирӣ ки ба дили ваии даройади он ъзи бигардад , хосса касе ки ҷоҳи вай ба вилоятӣ бошад ки азли пазирад ки ба як хотир ки бар дили волии даройад азл кунаду вай залил гардад .
Пас толиби ҷоҳи андари дунёи ранҷ буд ва ҳам андари охират ва ин ҳамаи заъифон фаҳм тавонанд кард . Аммо касеро ки басирати тамом буд . Вай худ донад ки агар мамлакат рӯй замин аз шарқ то ғарби вайро мусаллам ва софӣ шаваду ҳамаи ҷаҳонёни вайро суҷуд кунанд , ин худ шоде на арзад ки чун бимиради ҳама ботил шавад ва то муддатии андак на вай монад ва на он ки вайро суҷуд карда буд ва ҳам султон мурда шавад ки касе аз эшон ёд накунад , онгоҳи бад-ӣни лиззати рӯзӣ чанд ки подшоҳӣ ёбад подшоҳии абад ба зиён оварда бошад ки ҳаркии дили андари ҷоҳи баст , дӯстии ҳақи таъолӣ аз вай бирафт ва ҳарки бидон ҷаҳон шаваду ҷузи дӯстии ҳақи таъолӣ бар дили ваии чизеи ғолиб буд азоби ваии дароз буд . Ва алоҷи илмӣ инаст .
Аммо алоҷи амалӣ дуаст : яке он ки вайро ҷоҳ буд бигурезаду ҷой дигар шавад ки вайро нашносанд ва ин тамомтар буд . Чаҳ агар андари шаҳри хеш азлат гирад чун мардумон донанд ки ваии тарк ҷоҳ бигуфт аз он шарӣ бо вай гардаду нишони он буд ки чун андари вай қадаҳӣ кунанд ё гӯйанд ин нифоқ ҳаме кунад , ҷазаъӣу ранҷии андари дили вай падед ояд ва агар вайро ба ҷурмӣ нисбат кунанд узри он талаб кардан гирад , агар ҳама ба дурӯғ буд то халқи андари ваии эътиқод бад накунанд ва ин ҳамаи далел он бошад ки ҳуби ҷоҳи ҷой хешаст .
Алоҷи дигари он буд ки роҳи маломати супурд ва чизе кунад ки аз чашм халқ биафтад , на он ки ҳаром хӯрд чунон ки гуруҳе аз аҳмақони фасод ҳаме кунанду хештани маломатӣ ном кунанд , балки чунон ки зоҳидӣ буд ки амири шаҳр ба салом вай шуд то ба вай табаррук кунад , чун амир аз давр пайдо омад зоҳиди нону тараи хост ва ба шитоб хӯрдан гирифту луқмаи бузург ҳаме кард чун амири вайро бидид ва он шараи вай , эътиқоди андари вай табоҳ карду бозгашт . Дайгариро андари шаҳри қабӯлӣ падед омаду халқи рӯ ба вай ниҳоданд . Як рӯз аз гармоба ба дар омаду дастии ҷомаи некӯ аз дайгарӣ дарушед ва берун омад ва ҷое истод то вайро бигирифтанд ва ба сангии бзднду ҷомаи бозстднд ва гуфтанд ин таррорӣаст . Яке дайгарии шаробӣ ба ранги хамри андар қадаҳ кард ва ҳаме хӯрд то пиндорад ки хамраст . Алоҷ шикастани шараи ҷоҳ инасту амсоли ин .