Аммо алоҷ бар ҷумла мураккабаст аз маъҷуни илму амал :

Аммо илмӣ онаст ки ҳақи таъолиро бишносад то бидонад ки кибриёу азимати ҷузи вайро насазад ва худро бишносад то бидонад ки аз ваии ҳақиртар ва хортару залилтару нокастар ҳеҷ чиз нест . Ва ин мсҳлӣ буд ки беху Модати иллат аз ботини бикунад . Агар касе ба тамомии ин бидонад ӯро як ояти қуръони кифоят буд . Ин ки гуфт , « қатли алонсони мо акФраҳ , ман эй шийъи халқаи Фқдраҳ , сами алсбили исраҳ , сами амотаҳи Фоқбраҳ , сами азошоءи аншраҳ » . Ҳақи таъолии вайро қудрати хеш таъриф карду аввалу охиру миёнаи кор бо вай бигуфт .

Аммо аввали он ки гуфт , « ман эй шийъи халқа ? » бояд ки бидонад ки ҳеҷ чизи ночизтар аз вай нест ва набошад ва вай нест буд ки вайро на ном буд ва на нишон , андари ктми адам буду андари азали алои азал то ба вақти офариниш , чунон ки гуфт , « ҳилли ?утии алии алонсони ҳайни ман алдҳри лами икни шиӣои мзкўро » , пас ҳақи таъолии хокро бёФрид ки аз вай хортар нест , нутфау ълқаҳ ки пора обаст ва хӯнаст бёФрид ва аз ваии палидтар ҳеҷ несту вайро аз нест ҳаст кард . Ва асли ваии обу хоки залилу хӯни палиди сохт . Ва пораи гӯшт буд на самъ ва на басар ва на нутқ ва на қӯту ҳаракат , балки ҷамодӣ буд аз худ бехабар то ба чизеи дигар чаҳ расад . Пас вайро самъу басару завқу нутқу қӯту қудрату дасту поу чашму ҷумлаи аъзои бёФрид , чунон ки ҳаме бинад ки аз ин ҳеҷ чиз на андари хок ва на андари нутфа ва на андари хӯн . Андари ваии чандини аҷоибу бадоеъи бёФрид то ҷалолу азимат офаридагор бидон бишносад на бидон такаббур кунад ки на аз ҷиҳат худ овардааст то бидон такаббур кунад , чунон ки гуфт , « ва ман оётаи ани хлқкми ман туроби сами азои антми башари ттшрўн » аввали кори вай инаст . Нигоҳ кун то ҷой кибраст ё ҷои он ки аз худ нанг дорад .

Ва аммо миёнаи кори вай онаст ки вайро андари ин олам овараду муддатии бдошт ва ин қӯтҳо ва ин андомҳо ба вай дод . Агар кори вай ба даст вай кардӣу вайро бениёз кардӣ раво будӣ ки андар ғалат афтодӣу пиндоштӣ ки касеаст . Ин низ накард балки гуруснагӣу тишнагӣу сармоу гармоу дарду ранҷу садҳазори балои мухталиф бар ваии муъаллақи бёўихт то андари ҳеҷ соъат бар хештан эмин набӯд ки бошад ки бимирад ё кар гардад ё кӯр шавад ё девона шавад ё бемор ё аФгор шавад ё аз гуруснагӣу тишнагӣ ҳалок шаваду манфиати вай дар доруҳои талх кард то агар суд кунад дар ҳол ранҷур шаваду зиёни ваии андари чизҳои хуши ниҳод то агар лиззатӣ ёбад ранҷи он бозкшд . Ва ҳеҷ чиз аз кори вай ба даст вай накард то он чаҳ хоҳад ки бидонад банданд ва он ки хоҳад ки фаромӯш кунад натавонад ва он чаҳ хоҳад ки наяндешад бар дили ваии ғалаба ҳаме гирад ва он чаҳ ки хоҳад ки бияндешади дили вай аз он ҳамеи гурезад ва бо ин ҳамаи аҷоиби сунъу ҷамолу камоли вайро бёФриди чунон оҷизаш гирданд ки аз ваии мудаббиртару нокастару дармондатар ҳеҷ чиз набошад .

Ва аммо охири кори вай онаст ки бимирад . На самъ монад ва на басар ва на қӯт ва на ҷамол ва на тан ва на аъзо . Мурдорӣ ганда шавад ки ҳама аз вай бинӣ фарогиранд ва наҷосатӣ шавад андари шиками караму ҳашароти замин , онгоҳ ба охир хокӣ шавад хору залил ва агар бад-ӣн бимонадӣ суд кардӣ ва бо чаҳорпоёни баробар будӣ . Ин давлат низ наёфт балки вайро ҳашар кунанду андари қиёмати андари мақом ҳайбат бидоранд . Осмонҳо бинад шикофтау ситорагони фурӯи ризндаҳу офтобу моҳтоби гирифта ва кӯҳҳо чун пашми ғндаҳ шудау замин ба дил гардониду забонӣаи каманди ҳамеи андрознду дӯзах ҳаме ғарраду млоикаҳи саҳифаҳо андари дасти як як ҳаме наад то ҳар чаҳ андари ҳама умр карда бошанд аз Фзоиъу рсўоӣиҳо ҳаме бинад ва як як ҳаме хонанду тшўир ҳаме хуранд ва ҳаме гӯйанд биёи ҷавоби даҳ то чаро гуфтӣ ва чаро хӯрдӣ ва чаро нишастӣ ва чаро хостӣ ва чаро нгрстӣ ва чаро андешедӣ ? пас агар волъёзболлаҳ аз ин ӯҳдаи берун натавонад омад , вайро ба дӯзах андозанд ва гуяд кошкӣ ман хӯкӣ будамӣ ё сегӣ ё хокӣ ки ин ҳама аз ин ҳол рустаанд . Касе ки мумкинаст ки ҳоли вай аз ҳоли сагу хӯк бтар бошад вайро чаҳ ҷои такаббур буд ва чаҳ маҳали фахр буд ки агар ҳамаи дарҳои осмону замини навҳаи мусӣбати идбор вай кунанду маншури Фзоиҳу рсўоӣиҳоӣ вай хонанд ҳануз муқассир бошад .

Ва ҳаргиз дидӣ ки подшоҳии якеро ба ҷиноятӣ бигирифту андар зиндон карду андари хатари он буд ки вайро бурдор кунанд ва нколӣ гардонанду ваии андар ба тафохуру кибр машғӯл шаваду ҳамаи халқи дунёи андари зиндони подшоҳ оламанду ҷиноят бисёр доранд ва оқибат намешиносанд . Чаҳ ҷои кибру бихар буд бо чунин ҳол ? ҳар ки худро чунин бишнохт ин маърифати мсҳл вай бошад ки бехи кибр ба куллият аз ботини ваии бикунад ва ҳеҷ касро аз худ нокас тар набинад , балки хоҳад ки хокӣ будӣ ё мурғӣ будӣ ё ҷамодӣ будӣу андари ин хатар набӯдӣ .

Аммо амалӣ онаст ки роҳ мутавозеъон гирад андари ҳамаи аҳволу афъол , чунон ки расӯл ( с ) нон бар замин хӯрдӣу такя наздӣ ва гуфтӣ , « ман бандаам . Чунон нишинам ва чунон хӯрам ки бандагон хуранд »у сулаймонро гуфтанд , « ҷомаи некӯи андари пӯш » . Гуфт , « бандаам . Агар рӯзӣ озод шавам андари охират аз ҷомаи нави андари нмонм » .

Ва бидон ки яке аз асрори намоз тавозуъаст ки ба рукӯъу суҷуд ҳосил ояд ки рӯй ки азизаст бар хок ниҳанд ки далел тараст то кибр бияфканад ва дар араби чунон буд ки пушти хами ндодндӣ , пас ин саҷдаи қаҳрӣ азимаст бар эшон . Ва бояд ки ҳар чаҳ кибр фармоед хилоф он кунад . Ва кибр бар сӯрат ва бар забон ва бар чашм ва бар пушт ва бар ҷома ва бар ҳамаи ҳаракоту саканот пайдо ояд . Бояд ки ҳама аз хештан давр кунад ва ба такаллуф то табъ гардад .

Ва осори кибр бисёраст : яке он ки хоҳад ки танҳо Фронрўд то касе бо вай набошад , бояд ки аз ин ҳазар кунад . Ҳасани басарии рҳмҳми аллоҳ ҳар ки бо вай рафтӣ бнгзоштӣ . Гуфтӣ дил бо ин бар ҷой бинмоанд . Ва бўзр ҳаме гуяд , « чандон ки бо ту бештари ҳамеи раванди ту аз худои таъолии давртар ҳамеи шӯй » . Ва расӯл ( с ) андари миён қавм рафтӣ , гоҳ будӣ ки эшонро дар пеш кардӣ . Ва дигари он ки хоҳад ки мардумон дар пеш вай боистанд ва аз баҳри ваии барпои хезаду расӯл ( с ) кроҳит доштӣ ки касе пеши ваии барпои хостӣ . Ва Амиралмӯъминини алӣ ( ъ ) мегуяд , « ҳар ки хоҳад ки дӯзахиро бинад , гӯи андари мардӣ нигар нишастау дайгарӣ бар пои истодаи пеши вай » . Ва Сафёни саврӣ ба Макка расед . Иброҳӣми адҳами вайро бихонад ки биё то моро ҳикоят кунӣ . Сафён биёмад . Иброҳӣм адҳам гуфт , « хўосм ки бознмоими тавозуъи вайро »у дигари он ки нахоҳад ки дарвешии пеш вай биншинаду расӯл ( с ) даст ба дарвеш додӣ ва то дарвеши дасти бндоштӣ , вай ҳамчунон май будӣ . Ҳар ки бемору аФгор будӣ ки дигаронро аз вай ҳазар кардандӣ , бо ваии нони худрай . Дигари он ки дар хонаи худ кор накунад . Ва расӯл ( с ) кори бкрдӣ . Ва ъмръбдолъзиз меҳмонӣ дошт . Чароғ ҳаме бамурд . Меҳмон гуфт , « равған биоварам ? » гуфт , « на ки хизмат фармудани меҳмонро аз мурувват нест » . Гуфт , « ғуломро бедор кунам ? » гуфт , « на ки пешин хобаст ки бихуфтааст » . Пас худ бархест ва дбаҳ биовараду равған андар кард . Меҳмон гуфт , « худ биоварадӣ ё Амиралмӯъминин ? » гуфт , « оре . Бишудам умр будаму бози омадами ҳамон умрам » .

Дигари он ки ҳўоиҷ баргирад ки бо сарои бараду расӯл ( с ) чизеи баргирифта буду ҳамеи барад . Яке хост ки аз вай фаросатанд , нагузошт ва гуфт , « худованди колои бад-ӣни аўлитр » . Ва бўҳрираҳи ҳизум бар пушт ниҳода будам ҳаме шуд андари бозор ва ҳаме гуфт амирро роҳ диҳед андари он вақт ки амир буд . Умри разии аллоҳи анҳу андари бозор ҳаме шуд . Гӯшти андари дасти чапи дроўихтаҳ буду дарраи андари дасти рост . Дигари он ки берун нашавад то ҷома ба таҷаммул набӯд . Умри разии аллоҳи анҳуро диданди андари бозору чордаҳ бар азори ваии дӯхтаи баъзе аз адим . Амири алмўмнини алӣ ( ъ ) ҷома мухтасар дошт . Бовай итоб карданд . Гуфт , « дил ба дайн хошиъ шавад ва дигарон иқтидо кунанду даравишонро Фродли хушӣ буд » .

Товус ҳаме гуяд , « чун ҷома башуем дили хуро боз наёбам ба чанд рӯз то шўхгн шавад , яъне ръўнтӣ ва кубро ёбам андари дили хеш » . Ъмролъзизро пеш аз хилофати ҷомае хридндӣ ба ҳазор дирам . Гуфтӣ сахт некаст валикини нармтар аз ин мебоист . Ва пас аз хилофати ҷомае хридндӣ ба панҷ дирам . Гуфтӣ некаст , валикин аз ин дурушт тар мебоист . Пас аз вай суол карданд ки ин чист ? гуфт , « худои таъолӣ мронФсӣ дода аст чашидау ёзндаҳ . Ҳар чаҳ бичишад ба дараҷаи дигари ёзди варои он , то акнӯн ки хилофат ёфт , варои ин ҳеҷ мартаба нест . Акнӯн ба подшоҳӣ абадӣ мебозад ва он талаб ҳаме кунад » . Ва гумон мабар ки ҷомаи некӯи ҳама аз такаббур буд ки кас бошад ки никуии андари ҳамаи пиз дӯст дораду нишони он буд ки андари хилват низ дӯст дорад ва кас бошад ки такаббур ба ҷома куҳна кунад ки хештанро ба зоҳидии Фронмоид . Исо ( ъ ) гуфт , « чист ки ҷома рҳбонон пӯшедед ва ботинҳо ба сӯрат гург кардед ? ҷомаи мулӯки андари пӯшеду дил аз бими худои таъолӣ нарм гардонид » . Умри разии аллоҳи анҳу ба шом раседу ҷома халқ дошт . Гуфтанд , « ӣнҷои дшмноннд . Агар ҷомаи некӯтар пӯшӣ чаҳ бошад ? » гуфт , « худои таъолии моро ба ислом азиз кардааст . Андари ҳеҷ чизи дигари ъз талаб накунем » .

Ва андари ҷумла ҳар ки хоҳад ки тавозуъи биомузад , сирати пайғомбар ( с ) бибояд донистан ва ба ваии иқтидо кардан : бўсъиди хидрӣ ҳаме гуяд ки расӯл ( с ) сутурро алаф додӣ ва шутур бибастӣ ва хона бирафтӣу гӯсфандро бдўшидӣ ва наълин брдўхтӣу ҷомаро пораи барзадӣ . Ва бо ходими хеши нон ва чун ходим монда шудӣ аз дстос кардан , вайро ёрӣ додӣ ва аз бозори чизеи хурдӣу андари гӯшаи азор бо хонаи барадӣ ва бар дарвешу тавонгару хираду бузург ибтидо кардӣ ба салому дасти фаро эшон додӣу миёни бандау озоду сиёҳу сипеди андар фарқ накардӣу ҷомаи шабу рӯз ҳар ду яке доштӣ ва ҳар бшўлидаҳ ва бар хоки олӯдае ки вайро ба даъват хондӣ иҷобат кардӣ ва ҳар чаҳ пеши ваии нҳодндӣ агар чаҳ андак буд . Ҳақир надоштӣу таоми шаби бомдодро наниҳодӣ . Никўхў буду Карими табъу некӯи муошират буду кушода рӯй буд бехандау андӯҳгин буд бе турши рӯе , мутавозеъ буд бемазаллату боҳайбат буд бедуруштӣ , сахӣ буд беисроф , раҳим буд бар ҳамагону танги дил буд , ҳамеша сари андари пеш афканда доштӣ ва ба ҳеҷ кас тамаъ надоштӣ , пас ҳар ки саодат хоҳад ба вай иқтидо кунад , ва аз ин буд ки ҳақи таъолӣ бар вай сано гуфт , «у анки лаълии халқи азим » .