Бидон ки неъмати ҳақиқии саодат охиратаст ки он матлӯбаст дар нафаси хеш на барои неъматии дигари варои он ва он чаҳор чизаст : Бақоӣ ки фаноро ба вай роҳ набӯду шоде ки ба андӯҳ омехта набӯду илмӣу кашфӣ ки андари ваии кудурату зулмат ҷаҳл набӯд ва бениёзе ки фақру ниёзро ба вай роҳ набӯд ,у Фзлки ин бо лиззати мушоҳидаи ҳазрат илоҳят ояд ки малолу зиёнро ба вай роҳ набӯд . Неъмати ҳақиқӣ инаст ки всилту роҳ инаст ва дар нафаси хеш матлӯб несту неъмати тамоми ин буд ки аз ваии вайро хоҳанд на чизеи дигарро .

Ва барои ин гуфт расӯл ( с ) « алъиши айши алохраҳ » ва ин калимаи як роҳи расӯл ( с ) дар ғояти шиддат буд . Гуфт то худро аз ранҷи дунё селоат диҳад . Ва як роҳ дар ғояти шодӣ дар ҳаҷи видоъ ки дайн ба камоли расида буду ҳамаи халқ рӯй ба вай оварда буданд , вай бар пушти уштур буд ва аз ваии аъмол ҳаҷ мепурседанд . Чун он камол бидид , ин калима бигуфт то дили вай ба лиззати дунёи бозннгрд . Ва яке гуфт , « бори худоё ! асӣлки тамоми алнъмаҳ » расӯл ( с ) бишунид . Гуфт , « доне ки тамоми неъмат чаҳ бошад ? » гуфт , « на » , гуфт , « он ки дар биҳишти шӯй » .

Аммо он неъматҳо ки дар дунё бошад ҳар чаҳ всилт охират нест , ба ҳақиқати он неъмат нест , аммо ончии всилт охиратаст тФориқи он бо шонздаҳ чиз ояд :

Чаҳор дар дил ва чаҳор дар тан ва чаҳор беруни тан ва чаҳор ҷамъ буд миёни ин дувоздаҳ . Аммо ончӣ дар диласт илм мукошифаасту илм мъомлтасту иффату адл . Аммо илми мукошифа онаст ки худоиро таъолӣу сифот ӯу млоикаҳу русул вай бишносаду илми мъомлт онаст ки дар ин китоб бигуфтаем ки ақаботи роҳро чунон ки дар рукн мӯҳликотасту зоди роҳи чунон ки дар рукни ибодот ва муомилотасту манозили роҳи чунон ки дар рукн мунҷӣотаст ҳама бишносад бтмомӣ , аммо иффат онаст ки тамоми ҳасани халқ ҳосил кунад дар шикастани қӯти шаҳвату қӯти ғазаб ҳар ду ,у адл онаст ки тамоми ҳасани халқ ҳосил кунад дар шикастани қӯти шаҳвату қӯти ғазаб ҳар ду . Ва адл онаст ки шаҳвату хашмро аз миён брнагирад , ки ин хусрон буд ва мусаллат нагузорад то аз ҳади бишавад ки ин туғён буд , балки ба тарозуи рост май синҷиди чунон ки ҳақ таъолӣ гуфт , « алои ттғўои фии алмизону ақимўолўзни болқсту лои тхсри волмизон » .

Ва ин ҳар чаҳор тамом нашавад ало ба неъматҳо ки дар тан бошад ва он чаҳораст : тандурустӣу қӯту ҷамолу умри дароз . Аммо ҳоҷати саодати охират ба тандурустӣу қӯту умри дароз пӯшида нест ки илму амалу халқи некӯи он фазойил ки дар дил одамӣ бигуфтем ба камол бе ин ба даст наёяд . Аммо ҷамол ба ваии ҳоҷат камтар уфтад , влкни ҳоҷати никўрўии равотар буду ҷамол низ ҳамчун молу ҷоҳ буд бад-ӣни маънӣ . Ва ҳарчӣ дар ҳоҷоти муҳими дунё ба кор ояд дар охират ба кор омада бошад ки муҳимоти дунёи сабаби фироқ охиратасту дунёи мазраъа охиратаст .

Ва дигари некуии зоҳири унвони некуии ботин буд . Он нур аноятӣаст ки дар вақт вилодат бияёду ғолиби он буд ки чун зоҳир биёрост ботин низ ба халқ некӯ биорояд , ва аз ин гуфтаанд ки : ҳеҷ зиштӣ набинӣ ки на аз ҳарчӣ дар вай буд рӯй некӯтар буд . Ва расӯл ( с ) гуфт , « ҳоҷат аз никўрўён хоҳед » ,у умри разии аллоҳ анҳу гуфт , « чун расӯлӣ ҷой фиристед никўрўӣу никўном бояд ки бошад » .

Ва фуқаҳо гуфтаанд , « чун сифоти аъимма дар намози баробар буд дар илму қироату вараъ , никўрўии аввалитар буд ба имомат » . Ва бидон ки бад-ӣн он мехоҳам ки шаҳватро биҷунбанд ки он сифати занон буд , локини болой тамом кашидау сӯрати рости мутаносиби чунон ки дилҳо ва чашмҳо аз вай нафрат нагирад .

Ва аммо неъматҳое ки берун танасту вайро бидон ҳоҷатаст , молу ҷоҳу аҳлу ъширту бузургӣ насабаст аммо ҳоҷати охират ба мол аз он ваҷҳаст ки касе ки чизе надораду ҳамаи рӯз ба талаби қӯти машғӯл буд , ба илму амал кӣ пардозад ? пас қадари кифоят аз моли неъмат динӣаст . Ва аммо ҷоҳ бидон ҳоҷатаст ки ҳарки ҷоҳ надорад ҳамеша дар дил ӯ истихфоф бошад ва эмин набӯд аз душманон . Локини офат дар зёдтии мол ва ҷоҳаст ва барои ин гуфт расӯл ( с ) , « ҳарки бомдод бархезад ва тундараст буду эмину қӯт рӯз дорад , чунонаст ки ҳамаи дунё вай дорад » , ва ин бемолу ҷоҳ рост наёяд .

Ва расӯл ( с ) гуфт , « нъми алъўни алии тақвои аллоҳи алмол . Нек ёварӣаст мол бар парҳезгорӣ » . Аммо аҳлу фарзанд неъматаст дар дайн ки аҳли сабаби фароғат буд аз машғала бисёру сабаби эминӣ аз шари шаҳват . Ва аз ин гуфт расӯл ( с ) , « нек ёвараст дар дайни зани шоиста » . Ва умри разии аллоҳ анҳу гуфт , « чаҳ ҷамъ кунем аз моли дунё ? » гуфт , « забони зокиру дили шокиру зани муъмина » . Ва фарзанди сабаби дуои некӯ буд пас аз марг ва дар ҷумлаи зиндагонии ёварад буд . Ва фарзандони нек чун дасту пойу пару бол мард бошанд ки корҳоро кифоят кунанд . Ва ин неъмат бошад , агар аз офати эшон рӯй бо дунё наёвард .

Ва аммо насаби муҳтарам аз неъматаст ки имомат ба насаби Қурайш махсӯсасту расӯл ( с ) гуфтааст , « тхирўи алнтФкми алокФоءу аёкму хзроءи алдмн » . Гуфтааст ки , « тухми ҷой шоиста наед ва аз сабза ки бар сар мзблаҳ бошад бипарҳезед » , гуфтанд , « ин чист ? » гуфт , « зани некӯ аз насаб беасл » . Ва бидон ки бад-ӣни насаби насаби хоҷагии дунё наме хоҳем , балки насаби дайн ки бо аҳли салоҳу аҳл илм шавад . Ва ин низ неъматӣаст . Ва ахлоқи бештар сироят кунад аз асл . Ва салоҳи асли далели салоҳи фаръ буд , чунон ки худоӣ таъолӣ гуфт , «у кони Абуҳумои солҳо » .

Ва аммо он чаҳор неъмат ки миёни ин дувоздаҳ ҷамъ кунад . Ҳидоятасту рушду таъйиду тсдид ки ҷумлаи инро тавфиқ гӯйанд ва ҳеҷ неъмат бетавфиқ неъмат нест . Ва маънии тавфиқи мувофиқат афганданаст миёни қазои худоӣу миёни иродати банда ва ин ҳам дар шар буд ва ҳам дар хайр , влкн ба ҳукми одат ба ибодат хос гаштааст .

Ва он ҷамъ карданаст миёни иродати бандау қазои худоӣ дар он чиз ки хайри банда буд , ва ин ба чаҳор чиз тамом шавад : аввали ҳидоят . Ки ҳеҷ кас аз ҳидоят мустағнӣ нест ки агар касе толиби саодат охират бошад , чун роҳ он надонад ва бероҳӣ аз роҳ нашносад чаҳ фоидае буд ? пас офаридани асбоб , беҳидоят рост наёяд ва барои ин миннати ниҳод ба ҳарду ва гуфт , « алзии аътии кули шиӣии халқаи сами ҳудо » ва гуфт , « қадари Фаҳдӣ » .

Ва бидон ки ин ҳидоят бар се дараҷааст : аввал онаст ки фарқ кунад миёни шару хайр , ва ин ҳамаи оқилонро додааст , баъзеро ба ақл ва баъзеро бар забони пайғамбарон . Ва ин ки гуфт , «у ҳдиноаҳи алнҷдин » ин хостааст ки роҳи хайру шар ба вай намӯд ва ин ки гуфт , « ва аммо самуди Фҳдиноҳми Фостҳбўои алъмии алии алҳдӣ » ин хосту ҳарки аз ин ҳидоят маҳрӯмаст ё ба сабаби ҳасад ва кибраст ё ба сабаби шуғли дунё ки гӯш ба анбиёу авлиё ва уламо ндиҳанд , агар на ҳеҷ оқил аз ин оҷиз нест .

Дараҷаи дувуми ҳидоят хосаст ки дар миёни муҷоҳидату мъомлти дайни андаки андак пайдо меояду роҳи ҳикмат кушода мегардад . Ва ин самарат муҷоҳидатаст , чунон ки гуфт , « волзинии ҷоҳдўои Финолнҳдинҳми сблно » гуфт , « чун муҷоҳидат кунанд эшонро ба роҳи худ ҳидоят кунем » . Ва нагуфт ба худ ҳидоят кунем , ва ин ки гуфт , « волзини аҳтдўои азодҳми ҳудо » ҳам ин бошад .

Дараҷаи сеюм ҳидояти хос хосаст ва ин нур дар олами набуввату вилоят пайдо ояд ва ин ҳидоят буд ба ҳақи таъолӣ . Ва ин бар ваҷҳе буд ки ақлро қӯт он набӯд ки ба худ ба вай расад ва ин ки гуфт , « қул ани ҳудои аллоҳи ҳўи алҳдӣ » ин хост ки ҳдои мутлақ инаст , ва инро ҳаёт хонд ва гуфт , « аФмн кон мето Фоҳииноаҳу ҷълнолаҳи нурои имшӣ ба фии аннос » .

Аммо рушди он буд ки бо ҳидоят дар ваии тақозоӣ рафтани роҳӣ ки бидонаст падед ояд , чунон ки гуфт , « влқди атинои иброҳӣми рушда »у кӯдак ки болиғ шавад , агар донад ки мол чун нигоҳ дорад ва надорад , вайро рашиди нгўинд , агарчӣ ҳидоят ёфтааст .

Ва аммо тсдиди он буд ки ҳаракоти аъзои вайро аз ҷониби савоб ба осонӣ ҳаракатӣ диҳанд то базӯдӣ ба мақсӯд мерасад . Пас аз самарати ҳидоят дар маърифатасту самарати рушд дар доъияу самарати тсдид дар қудрату олоти ҳаракат . Ва аммо таъйид иборатаст аз мадад фиристодан аз ғайб дар ботин ба тезии басират ва дар зоҳир ба қӯти бтшу ҳаракат , чунон ки гуфт , «у аидки брўҳи алқудс » . Ва исмати бад-ӣни наздик буд . Ва аз он бошад ки дар ботини ваии монеъӣ падед ояд аз роҳи маъсияту ширк , аммо монеъи надоди бтмомӣ ки аз куҷо омад , чунон ки гуфт , «у лақади ҳиммат ба ваҳми бҳолўлои ани рои бурҳони раба » .

Инаст неъматҳои дунё ки зоди роҳ охиратаст ва инро ба асбоби дигар ҳоҷатаст ва он асбобро асбоби дигар то онгаҳ ки ба охир ба далели алмтҳрину раб алорбоб расад ки мусаббиб алосбобасту шарҳи ҷумлаи ҳалқаҳои силсилаи асбоб дарозаст ва ин қадари ӣнҷо кифоятаст .