Бидон ки хавф ҳолатӣаст аз аҳволи дайн ва он оташ давр нест ки андари дил падед ояд ва онро сабабӣасту самарае . Аммо сабаби ваии илм ва маърифат аст бидон ки хатари кор охират бинаду асбоби ҳалоки хеши ҳозир ва ғолиб бинад , лобуди ин оташ дар миёни ҷони вай падед ояд . Ва ин аз ду маърифати хезад . Яке он ки худроу уюбу гуноҳони худроу офати тоъоту хабосати ахлоқи худро ба ҳақиқат бибинад ва бо ин тақсирҳо неъмати ҳақи таъолӣ бар хештан бинад . Мисли вай чун касе буд ки аз подшоҳии неъмату халъат бисёр ёфта буд , онгоҳ дар ҳараму хазонаи вай хиёнатҳо кунад , пас ногоҳ бидонад ки подшоҳи вайро дар он хиёнат медидааст ва донад ки малик убӯраст ва мнтқмаст ва бебок ва худро наздики ваии ҳеҷ шафиъ надонад ва ҳеҷ всилт ва қурбат надорад . Лобуди оташ дар миёни ҷони вай падед ояд чун хатари кор хеш бинад .

Аммо маърифати дувуми он буд ки аз сифат вай нахезад , локин аз бе бокӣу қудрати он хезад ки аз вай май тарсад , чунон ки касе дар чангол шер уфтаду тарсад на аз гуноҳи хеш , локин аз он ки сифат шер медонад ки табъи ваии ҳалок кардан вайаст ва он ки ба вайу заъифии ваии ҳеҷ бок надорад . Ва ин хавфи тамомтар ва фозилтару ҳаркии сифоти ҳақи таъолии шинохту ҷалолу бузургии вайу тўоноӣӣ ва бе бокӣ вай бидонаст ки агар ҳамаи оламро ҳалок кунаду ҷовид дар дӯзах дорад як зарра аз мамлакати вай кам нашавад ва он чаҳ онро риққат ва шафқат гӯйанд аз ҳақиқати он зоти вай муназзаҳаст , ҷои он буд ки тарсад ва ин хавфи анбёءро бошад , агарчӣ донанд ки аз маосӣ маъсӯманд .

Ва ҳарки ба худои таъолии орифтар буд тарсонтар буд . Ва расӯл ( с ) аз ин гуфт , « ориф тарин шумоему тарсонтарин » . Ва аз ин гуфт , « анмои ихшии аллоҳи ман ибодаи алълмоء » . Ва ҳаркии ҷоҳилтар буд эминтар буд . Ва ба Довӯд ( ъ ) ваҳй омад ки ё Довӯд ! аз ман чунон тарс ки аз шери хашмгини тарсӣ .

Сабаби хавф инаст , аммо самараи вай дар даст ва дар тан ва дар ҷавориҳ . Аммо дар дили он ки шаҳавоти дунё мнғс кунаду пурвои он бабрад ки агар касеро шаҳвати занӣ ё таомӣ бошад , чун дар чангол асир афтод ё дар зиндони султон қоҳир афтод , вайро пурвой шаҳват намонад . Бали ҳоли дил дар хавфи ҳамаи хузўъу хушўъ буду ҳамаи муроқибу муҳосибат буду назар дар оқибат буд , на кин монад ва на ҳасад ва на шар ва на дунё ва на ғифлат . Аммо самароти вай дар тани ваии шикастагӣу нзорӣу зардӣ буд . Ва самарати вай дар ҷавориҳи поки доштан буд аз маосӣ ва ба адаби доштан дар тоъот .

Ва дараҷоти хавфи мутафовит буд . Агар аз шаҳавот боздорад номи ваии иффат буд ва агар аз ҳаром боздорад номи ваии вараъ буд ва агар аз шубаҳот боздорад ва ё аз ҳалол боздорад ки аз ваии бими ҳаром буд номи ваии тақвои бўод ва агар аз ҳар чаҳ ҷузи зод роҳ аст боздорад номи ваии сидқ буду номи он каси садиқ буд . Ва иффату вараъ дар зер тақво ояд ва ин ҳама дар зер сидқ ояд . Хавф ба ҳақиқат ин бошад .

Аммо он ки ашкӣ фурӯд овараду бистарад ва гуяд , « лоҳўлу лоқўаҳи алоболлаҳи алълии алъзим » бо сар ғифлат шавад инро тнки дилӣ занон гӯйанд . Ин хавф набошад ки ҳарки аз чизеи тарсад аз он бигурезад . Ва касе чизе дар остин дорад ва нигоҳ кунад Марӣ бошад . Мумкин набӯд ки бар лоҳўли влоқўаҳи алои биллоҳ ақтсор кунад , балки биндозад . Ва зўолнўнро гуфтанд , « бандаи хоиФ ки бошад ? » гуфт , « он ки хештанро бемор мебинад ки аз ҳамаи шаҳавот ҳазар мекунад аз бими марг » .