Бидон ки одамиро дар зулмату ҷаҳл офарӣдаанд ва дар ҷаҳли вайро ба нурӣ ҳоҷатаст ки аз он зулмат берун ояду роҳ ба кор хеш донад ки чаҳ мебояд кард ва аз кадоми сӯ бояд рафт , аз сӯии дунё ё аз сӯии охират . Ва ба худ машғӯл май бояд буд ё ба ҳақ ? ва ин пайдо нашавад ало ба нури маърифат . Ва нури маърифат аз тафаккур падед ояд , чунон ки касе дар торикӣ оҷиз бошаду роҳи набард , санг бар оҳан занад то аз ваии нури оташ падед ояд ва чароғ барафрӯзад . Аз он чароғи ҳолати ваии бигардад то бино шаваду роҳ аз бероҳӣ бишносад , пас рафтан гирад . Ҳамчунин мисли он ду илм ки асласту миёни эшон ҷамъ мебояд кард то маърифати сим таваллуд кунад чун санг ва оҳанаст ва мисли тафаккур чун задан сангаст бар оҳан ва мисли маърифат чун нураст ки аз вай падед ояд то аз он ҳолати дили бигардад ва чун ҳоли дили бигардади кору амали бигардад , чун бидид Маслан ки ахрт беҳтараст пушт бо дунё кунад ва рӯй ба охирати орад .

Пас тафаккур барои се чизаст : маърифатӣу ҳолатӣу амалӣ , влкни амали табаъ ҳолатасту ҳолати табаъ маърифатасту маърифати табаъ тафаккураст , пас аслу калиди ҳама хайротасту фазилати ваии бад-ӣн пайдо шавад .