Вақт онаст ки дӯзахи рӯҳонӣ шарҳ кунем ва ба рӯҳонии он хоҳем ки рӯҳро бошад хосу тан дар миён набӯд ва , « нороллаҳи алмўқдаҳи алтии ттлъи алии алоФӣдаҳ » ин бошдФ ва оташӣаст ки истилои вай бар дил буд ва он оташ ки дар тани овезад , онро ҷисмонӣ гуяд .

Пас бидон ки дар дӯзахи рӯҳонии се ҷинси оташ буд яке оташи фироқи шаҳавоти днёўӣу дувуми оташи тшўиру хиҷлат ва расвоӣҳо ва сеюм оташи маҳрӯми мондан аз ҷамоли ҳазрати илоҳяту навмеди гаштан аз вай ва ин ҳар се оташро кор бо ҷон ва дил бошад на бо тан ва лобудаст шарҳи сабаби ин ҳар се оташ ки аз ӣнҷо бо хештан чигуна баранду маънии вай ба мисолӣ ки аз ин олам ба орӣаи хоҳеми намӯдан маълум шавад .

Аммо сифати аввал , оташи фарқи шаҳавоти дунёсту сабаби ин дар азоб алқбр гуфта омад ки ишқ ва боист биҳишт диласт ,у дӯзахи дил , биҳиштаст то бо маъшӯқ буд ва дӯзахаст чун бемаъшӯқ буд пас ошиқи дунё бо дунё дар биҳишт « Фолднёи ҷинаи алкоФр » ва дар охират дар дӯзахаст ки маъшӯқи вайро аз ваии бозстднди пас як чизи ҳам сабаб лиззатаст ва ҳам сабаби ранҷ , влкн дар ду ҳоли мухталиф .

Ва мисоли ин оташ дар дунёи он буд Маслан ки подшоҳӣ буд ки ҳама рӯй замин дар тоъату фармони вай буд ва ҳамеша ба таматтуъи никўрўёни машғӯл буд аз канизакону ғуломону занон ва ҳамеша дар тамошои боғҳо ва кӯшкҳои зебо , пас ногоҳ душманӣ бияёду вайро бигирад ва ба бандагӣ гирад ва дар пеши аҳли мамлакати вайро сгбонӣ фармоед ва дар пеши ваии аҳлу канизакони вайро ба кор медораду ғуломони вайро мефармоед то ба кор медоранд ва ҳарчӣ дар хазонаи вай бар ваии азизтар буд ба душманони вай медҳднгоаҳ кун ин мардро бар тани ҳеҷ ранҷ бошад ?у оташи фироқи зану фарзанду вилояту канизаку хазонау неъмат дар миёни ҷони ваии афтода , вайро май сӯзад ва ӯ мехоҳад ки вайро ба як роҳ ҳалокат кунандӣ ё бисёре азоб бар тани вай муваккил кунандӣ то аз ин ранҷи брҳдӣ .

Ин мисоли як оташаст ва ҳарчанд неъмат бештар дошта бошаду вилояти софитар ва мҳнотр бӯда бошад , ин оташи тезтар буд пас ҳар киро ҳади таматтуъ дар дунёи бештар буду дунёи вайро мусоидат бештар карда бошад , ишқи ваии саъбтар буду оташи фироқ дар миёни ҷони ваии сӯзонтар буд ва мумкин нагардад ки мисоли он оташ дар ин ҷаҳон тавон ёфт ки ранҷи дил ки дар ин ҷаҳон буд тамом аз дилу ҷон мутамаккин нашавад ки ҳавосу машғалаи ин ҷаҳони дилро машғӯл медораду шуғл чун ҳиҷобӣ буд дилро то азоб дар вай мутамаккин нашавад ва барои он бошад ки ин кас агар чашму гӯш ба чизеи машғӯли бикунад , он ранҷ аз вай камтар шавад ва чун фориғ шавад зиёдат гардаду бад-ӣни сабаб буд ки соҳиби мусӣбат чун аз хоби даройад , захми мусӣбат бар дили азимтар буд ки ҷони софӣ шуда бошад дар хоб , пеш аз ан ки бо маҳсусот мъодўт кунад , ҳар чаҳ ба вай расад асар беш кунад то агар овозии хуши шунӯд ки аз хоби даройад , асар дар вай беш кунаду сабаби он сафоӣ дил бошад аз маҳсусоту ҳаргизи тамом софӣ нагардад дар ин ҷаҳон ва чун бимирад , муҷаррад ва софӣ шавад аз асари маҳсусот , онгоҳи ранҷу роҳати ваии азим мутамаккин бошад дар вай то гумон набарӣ ки он оташ хоҳад буд ки дар дунёст , балки ин оташро ба ҳафтод об бишустаанд , онгоҳ ба дунёи фиристода .

Сифати оташи дувум ва он оташи шарм ва тшўир бошад аз расвоӣҳоу мисоли ин оташи он буд ки подшоҳии марди ҳақиру хасисро баркашад ва баргузинаду ниёбати мамлакати хеш бадв диҳаду вайро дар ҳарими хеш роҳ диҳад то ҳеҷ кас аз вай ҳиҷоб накунаду хазонаҳои хеш ба вай сипорад ва ба ҳамаи корҳо бар вай эътимод кунад , пас чун он неъматҳо бияёд , дар ботини ёғӣ ва тоғӣ шавад ва дар хазонаи вай тасарруф кунад ва бо аҳлу ҳарами ваии хиёнат ва фасод мекунад ва ба зоҳири амонати Фроподшоаҳ май намояди пас як рӯз дар миёни он фасод ки бо ҳарам вай мекунад , нигоҳ кунаду подшоҳро бибинад ки аз равзанӣ менигараду вайро мебинаду бидонад ки ҳар рӯз ҳамчунин медидаасту тохир барои он кардааст то хиёнати вай азимтар шавад то вайро ба як роҳ нколӣ гирданд ва ҳалок кунад тақдир кун ки андари ин ҳол чаҳ оташи тшўир аз ин расвоӣ дар дилу ҷон мард ояду тани вай ба саломат ки хоҳадӣ ки андари ин ҳол ба замин фурӯ шавадӣ то аз оташи ин тшўбру хиҷлату Фзиҳти брҳдӣ .

Пас ҳамчунин ту дар ин олам корҳо мекунӣ ба одат ки зоҳири он некӯи намояду рӯҳу ҳақиқати он зишт ва расвост чун рӯҳу ҳақиқати он чиз дар қиёмати туро макшуф шавад , расвои ту ошкор шавад ва ту ба оташи тшўири сӯхтаи гардии Маслан имрӯз ғайбат мекунӣу фардо дар қиёмати хештанро чунон бинӣ ки касе дар ин ҷаҳони гӯшт хештан мехӯрд ва май пиндорад ки мурғ бирёнаст ва чун нигоҳ кунад гӯшти бародари мурда вай бошад ки мехӯрд бингар ки чигуна расво гардад ва чаҳ оташ ба дил вай расаду рӯҳу ҳақиқати ғайбат инаст ва ин рӯҳ аз ту пӯшидааст , фардо ошкор шавад ва барои инаст ки касе ба хоб бинад ки гӯшт мурда мехӯрд , таъбир инаст ки ғайбат кунад .

Ва агар ту имрӯзи сангӣ дар деворӣ меандозӣ , касе туро хабар диҳад ки он санг аз девор ба хона ту меуфтаду чашми фарзандони туро кӯр мекунад , дар хонаи шӯй , чашми фарзандони азизи бинӣ аз санги ту кӯр шуда , доне ки чаҳ оташ дар дил ту уфтад ва ва чигуна расвои гардӣ касе ки дар ин ҷаҳони мусулмониро ҳасад кунад , дар қиёмати хештанро бар ин сифат ва сӯрат бинад ки ҳақиқати ҳасаду рӯҳи вай онаст ки ту қасд мекунӣ ба душманӣ ки вайро зиён намедораду зиён бо ту меояду дайни ту ҳалок мекунад ва тоъатҳои ту ки нури чашми ту дар он хоҳад буд , бо девони вай нақл мекунанд то ту бе тоъати Бамонеу тоъати туро фардо ба коромада тар хоҳад буд аз чашми фарзандони ту имрӯз ки он сабаби саодат туасту фардои фарзандони сабаби саодати ту наанд пас фардо ки сӯратҳо табаъи арвоҳ ва ҳақоиқ шавад , ҳар чизе ки бенанд ба сӯратии бенанд ки дар хури маънӣ вай бошад , Фзиҳту тшўир онҷо хоҳад буд ва бидон сабаб ки хоб бидон олам наздиктараст , корҳо дар хоб ба сӯратӣ бошад мувофиқи маънӣ , чунон ки яке наздики ибн сайрин рафт ва гуфт , « ба хоб дидам ки ангуштарӣ буд дар дасти ману меҳр бар фараҷи занону даҳони мардон май нҳодмӣ » гуфт , « ту муаззинӣ дар моҳи рамазон , пеш аз субҳи бонг намоз мекунӣ ? » гуфт , « чунинаст » акнӯн нигоҳ кун ки дар хоб чигуна рӯҳу ҳақиқати муомилаи вайро бар вай арза гирданд ки бонги намоз ба сӯрат овозӣаст ва зикрӣаст ва дар моҳи рамазони рӯҳу ҳақиқати ваии манъ карданаст аз хӯрдану мубошират кардану аҷаби он ки дар хоби ин ҳамаи нмўдгор аз қиёмат ба ту намӯдаанд ва туро аз ҳақиқати дунёи ҳеҷ огоҳӣ нест .

Ва аз ин маъонӣаст ки дар хабар чунинаст ки « рӯзи қиёмати дунёро биоваранду сӯрати перзании чунин ва чунин , ҳар ки вайро бибинад , гуяд , « наузи биллоҳи мнк » гӯйанд , « ин он дунёст ки ту дар талаби ваии хештанро ҳалок мекардӣ » чандон тшўир хуранд ҳар он ки вайро бенанд ки хоҳанд ки эшонро ба оташ баранд то аз шарм барраанд .

Ва мисоли ин расвоӣҳо чунонаст ки ҳикоят кунанд ки , яке аз мулӯки писари хешро зан дода буд писари он шаби пешини шароби хӯрда буд чун маст шуд ба талаби арӯс берун омад қасд ҳуҷра кард , роҳ ғалат кард ва аз сарой берун афтод ва ҳамчунин мешуд то ҷое расед хона Эй диду чароғӣ пайдо омад пиндошт ки хонаи арӯси бозёфт чун дар шуд , қавмиро дид хуфта ҳар чанд овоз дод касе ҷавоби надоди пиндошт ки дар хобанд якеро дид чодар навай дар кашида гуфт , « ин арӯсаст » дар бар вай бихуфту чодар аз вай боз кард , буии хуш ба бинӣ вай расед гуфт , « бешак арӯсаст ки буии хуш ба кор доштааст » то рӯз бо вай мубошират мекарду забон дар даҳон вай мекард ва рутӯбатҳо аз вай ба вай май расидамии пиндошт ки вайро мардумӣ мекунаду гулоб бар вай мезанад чун рӯз бар омад ва боҳуш омад , нигоҳ кард он гӯристони гбргон буд ва он хуфтагон мурдагон буданд ва он ки чодар нав дошт , ки пиндошт арӯсаст , перзанӣ буд зишт , ки дар он наздикии мурда буд ва ин буии хуш аз ҳунут вай меомад ва он рутӯбатҳо ки бар ваии падед май шуда буд ҳамаи наҷосатҳои вай буд ва чун нигоҳ кард ҳафт андоми хеш дар наҷосат дид ва дар даҳони хешу гулӯ , аз оби даҳони вай , талхӣ ва нохушӣ ёфт хост ки аз тшўиру расвоӣу олӯдагии он ҳалок шавад ва тарсид ки набошад ки подшоҳу лашкари вайро бибинанд то дар он андеша буд подшоҳу муҳташамони лашкар дар талаб вай биёмада буданду вайро дар миёни он Фзиҳт бидиданд ва ӯ май хост ки ба замин фурӯ шудӣ то аз он Фзиҳти брстӣ .

Пас , фардои ҳамаи аҳли дунё , лиззатҳо ва шаҳватҳои дунёи ҳам бар ин сифати бенанду асарӣ ки аз млобсти шаҳавот дар дили эшон монда бошад , ҳамчун асари он наҷосатҳоу тхлиҳо буд ки дар гулӯу забону андоми ваии монда буд ва расвотар ва азимтар ки тамомӣу саъбии кори он ҷаҳон мисолӣ наёрад , влкни ин нмўдгорӣ андакаст шарҳи як оташро ки дар дил ва ҷон уфтаду колбуд аз он бехабар ки он оташи шарм ва тшўир гӯйанд .

Сифати оташи сеюм , оташи ҳасрати маҳрӯми мондан буд аз ҷамоли ҳурати илоҳяту навмед шудан аз ёфтан он саодату сабаби он нобенаӣ ва ҷаҳл бошад ки аз ин ҷаҳони барда буд ки маърифат ҳосил накарда буд ба таълиму муҷоҳида ва низ дилро софӣ накарда бошад то ҷамоли ҳазрати илоҳят дар вай бинмоед , пас аз марг , чунон ки дар ойӣнае равшани намояд ки зангори маъсияту шаҳавоти дунёи дили вайро торик гардонида бошад то дар нобенаӣ бимонад .

Ва мисоли он оташи чунон буд ки тақдир кунӣ ту ки бо қавмӣ ба шаби торик ҷое рисӣ ки онҷои санги реза бисёр буд ки лавн вай натавон дид ёрон ту гӯйанд ки чндонкаҳи туоне аз ин бурдор ки мо шунидаем ки дар ин манфиат бисёр буд ва ҳар кас аз эшон чндонкаҳ тавонанд баргиранд ва ту ҳеҷ брнагирӣу гӯйии ҳамоқат тамом бошад ки ба нақди ранҷ бар хештани нуҳуму бори гарон май кашам ва худ надонам ки фардои ин ба кор ояд ё на ? пас эшон ин бор май кашанд ва аз онҷо бираванд ва ту тиҳии даст бо эшон ҳаме рӯй ва бар эшон ҳамеи хндӣ ва эшонро ба аҳмақии гирифтаи барояшони афсӯс май дорӣ ва май гӯйӣ ҳар киро ақл буд ва зиракӣ бошад , осон ва осӯда меравад , чунин ки ман май рӯм ва ҳар ки аҳмақ буд , аз хештан харӣ созад ва бор мекашад бар тамаъи маҳол чун ба равшаноӣ расад , нигоҳ кунад , он ҳамаи гавҳару ёқӯт сурх бошаду қимат ҳар яке аз он садҳазори динори он қавм ҳасрат хуранд ки чаро бештари брнгрФтим ва ту аз ғабни он ки ҳеҷ брнгрФтии ҳалоки шӯйу оташи он ҳасрат дар ҷон ту уфтад пас эшон он бифурӯшанду вилоят рӯй замин бидон бигиранд ва неъматҳо чунон ки мехоҳанд мехуранду онҷо ки мехоҳанд мебошанд ва туро гуруснау ташна ва бараҳна доранд ва ба бандагӣ гиранд ва кор мефармойанд ҳар чанд ту гӯйӣ , « аз ин неъмати хеши маро насибӣ кунед » « аФитўои ълинои мнолмоء ӯ ммои рзқкми аллоҳ , қолўои ани аллоҳи ҳарамҳо алии алкоФрин » гӯйанд , « ту дӯш на бар мо механдидӣ , мо имрӯз бар ту май хндим « ани тсхри вомнои Фонои нсхри мнкми комаи тсхрўн »

Пас мисоли ҳасрати фӯт шудани неъмати биҳишту дидори ҳақ , ъзўҷл , инаст ва ин ҷавоҳири мисоли тоътҳост ва ин торикии мисоли дунёсту касоне ки ҷавоҳир тоъат барнадоштанд ки гуфтанд , « дар ҳоли ранҷи нақд чаро кашем , барои неъмати нася ки дар шакаст ? » фардои фарёд ҳаме кунанд , « аФитўои ълинои ман алмоء » ва чаро ҳасрат набаранд ки фардои чандонеи анвоъи саодату неъмати эзад , ъзўъло , бар аҳли маърифату тоъати резад ки ҳамаи неъматҳои дунё дар муқобилаи як соъат он набошад балки охир касеро ки аз дӯзах берун оваранд , чандон ба вай диҳанд ки даҳ бор мисли ин дунё буд ва ин ммослт на ба масоҳату миқдор буд , балки дар рӯҳи неъмат буд ва он шодӣ лиззатаст , чунон ки гӯйанд : гавҳарӣ мисли даҳ динораст дар қимату рӯҳ , на дар моҳияту вазну масоҳат .