Ҳикоят кард марои дӯстӣ ки шамъи шабҳои ғурбат буду тъўизи табҳои крбт ; ки вақте аз авқот бо ҷамъии озодагон дар билод озрбоигон мегаштем ва бар ҳмроӣ ҳар чаману хзроӣ ҳар дмн мегузаштем , олам дар каллаи рабиъӣ буду ҷаҳон дар ҳалаи табиӣ , хоки бсотини пари нақши озрӣ буду фарши замини пари дибаҳи рӯмӣу шштрӣу баргҳои чамани пари Зуҳрау муштарӣ .

Бо худ гуфтам : кизбати алзнодқаҳу моҳами бсодқаҳ ки гуфтаанд : ин саноеъу бадоеъ , зода табоиъаст ва ин ҳамаи нақшҳои чолок аз натоиҷи обу хок , бидон худоӣ ки санги Бадахшонро ранг ва тароват дод ва дар луоби занбӯри шифоу ҳаловати ниҳод ки ҳар ки дарин таркиботу тартиботи сухан аз аносир гуфт аз ақл қосир гуфту ҳаркии ҳаволаи ин ибдоъу ихтироъ ба ҳиўлӣу иллат аввалӣ кард муқассир буд ;

Балки ҷумлаи ибдоъу аншоءу ихтироъу аФшоءи таъаллуқ ба мкўни ашёъу холиқ мошоء дорад , ки табъи азин хона бегонаасту ақли дарин ошиёнаи девона ;

Дар як ҷавҳари истеъдоди хулу хамр ва бар як шохи иҷтимои хору тмр , бе иродати зайду ихтиёри Амр , далеласт бар вуҷӯди онкии алои ?лаи алхлқу аламри табораки аллоҳи раби Алъоламин , чун гомӣ чанд бардоштаму қадари майлии бгзоштм банноӣ дидам муртафаъу халқии муҷтамаъ .

Перӣ бар болои минбару тилсонӣ бар сар , рӯе чун хуршеду мӯеи сипед , лаҳҷае ширину дилкашу хушу забонӣ чун забонаи оташ , чун шери ғурон ва ба забонӣ ҳамчун шамшер барон дар мавоъиз май сифт ва дарин оя сухан мегуфт ки : Фонзрўои илои осори раҳмаи аллоҳи Киеви яҳёи аларзи баъди мўтҳо

Халқро гоҳ ба ваъда механдонеду гоҳ ба ваъид мегирёнед , гоҳ чун шамъи миёни ҷамъи оби дидау оташи сина ҷамъ мекарду гоҳ чун барқи гиряу ханда дар ҳам меомехт ва мегуфт : эй мусулмонон ! назораи малакӯти замину осмону эътибор ба ихтилофи макону замони воҷиби сет , аввалами инзрўи фии малакӯти алсмўоту аларз ?

Аммо аз мҳтзрон бе басари ани назораи ин дақоиқу эътибори бад-ӣни ҳақоиқ дуруст наёяд волои ин ғароиб маҳҷӯб нест ва ин аҷоиби мастур на .

Сӯрати олами орои офтоб маҳҷӯб нест аммо дидаи бинандагон маъюбаст агар ғароиби осмонӣ мзмраст аҷоиби заминии мазҳар ва агар ҳамлу саври гардуни давр ва торикаст гулу нури ҳомӯни пайдо ва наздикаст , агар мизону сунбулаи чархи баъӣд ва давраст зимрону сунбули чамани қариб алнўр аст

Рбҳи алмўҳдўну хусри алмлҳдўни онкии ин наботи амвотро нашр тавонад кард , изоми рФотро ҳашар тавонад кард , онкӣ аз гули сиёҳи гули сипеди брдмонд , эҳёии ин аҷром ва аҷсом тавонад ?

Қул яҳёҳо алзии иншоҳо аввали марау ҳўи бакули халқи алӣами хоксору нигунсори бодо онкӣ гуяд : ин аҷзои мутафарриқро таркиб нахоҳад буд ва ин аъзои мтмзқро тартибӣ на .

Ани аллоҳи иҳии аларзи баъди мўтҳоу иншии алъзоми баъди фӯтҳо . Ҳар оинаи ин мзлмаҳро истимоъӣ хоҳад буд ва ин тафриқаро иҷтимоӣ , ҳар соъиро соъӣ ва ҳар як қФизро қФиз ва мо злки алии аллоҳи бъзиз , ғуломи онам ки чашми ибрати гиру дил пандпазир дораду соъатии гӯши ҳуш ба ман орад ва аз ҷон башнаваду бидонад ки ин нақши Аржанг ки офарид ?

Ва ин бисоти сдрнг ки густаред ? хоки хушки ағбрро бо машку анбар ки омехт ? ва ақдҳои асморро аз гӯшҳои ашҷор ки овехт ? оризи гулро ки об дод ?у зулфи бунафшаро ки тоб ?

Дар бунафшау сӯсани тирагӣу равшаноӣ ки ниҳод ?у дили булбулро бо ишқи гул ки ошноӣ дод ? саҳни чаман ки наът дмнаст аз адани адан хуштарасту хоки сиёҳи ҳафт иқлӣм аз ҳашт ҷиноти Наими дилкаштар .

Ғуломи онам ки чун дарин бисоти буқаламуну басити ҳомӯн назора кунад бидонад ки ин кисвати шариф ки тарози эъзози сибғаи аллоҳ ва ман аҳсани ман аллоҳ сибға дорад ва ҳеҷ дасти тасарруфи ғолияи такаллуф бар вай накашидаасту ваҳму фаҳми ҳеҷ соҳиби санъату устод ба тартибу таркиби ниҳод ӯ нарасидааст .

Гули лаъли худоро ръўнтӣ дар биркаи ман ҷамолӣ дораму сарви баланди қадро нихватӣ дар сар ки ман камолӣ дорам , шукуфаи сифеди қабо дар маҳди сабои пер шуда ва дар аҳди ҷавонӣ ба перии асир .

Бунафшаи хатиб дар ҷомаи сабзу ъамомаи нилӯфарӣ чун мутаффакирони сар ба зонуи ниҳода ва чун мағбунони сар дрпоӣ кашида

Наргис чун асхёءи зар бар ду дасти ниҳодау сӯсан чун авлиёъ бар як пои истодаи онро дастӣ бахшанда ва инро поеи кушанда .

Чанор бо беди вақти маҷорот ба забон маборот мегуяд ки мнозу сари мФроз ки сари ту то ба қадами мо беш нарасаду шохи ту то ба шиками мо беш накушуд ки ту ханҷар кашида дорӣ ва мо панҷаи кушода .

Сӯсани озод бо булбул устод мегуяд ки эй муддаии каззоб вае сирФии қуллоб

Чун ман бош ки ҷуз бар як пои нпўим ва бо даҳ забон сухан нагӯям ки сари ишқ нуҳуфтанӣаст на гуфтанӣу бисоти меҳр паймуданӣаст на намӯданӣ .

Ва бунафшаи мтро бо лолаи раъно ба ноз роз мегуяд ки ту дили ин кори надорӣу тани ин бори надорӣ , ба бодӣ аз пой дар ое ва бо сабабӣ аз ҷои броиӣ , обии дорӣу лекини тобии надорӣ , рангии дорӣу лекини сангии надорӣ ;

Ошиқи тобдор бояд на обдор , муштоқи сангин бояд на рангин , ҳам дар ошиқии хомӣ ва ҳам дар маъшӯқии нотамом , ки чун маъшӯқони рухи афрӯхтау гоҳ чун ошиқони дили сӯхта .

Пас намояндае на поянда , латифи зотии лекин бесаботӣ .

Чун ман бош ки шарбат дай чашидааму зарбат вай кашидаам бо чандини хастагӣу шикастагӣ аз дили бастагии заррае кам накардам , ҳануз аз оташи ишқи рухи пар дӯд дорам ва дар мотами фироқи ҷомаи кабӯд .

Гули ду ранг чун ошиқи мунофиқи як сӯии зард ва як сӯии лаъл , ботини дигару зоҳири дигар , ранг ва ба ранг май намояду мис ба зар май андоид , агар аз ваии вафои маъшӯқони ҷӯии рухи зарди ошиқон пеш дорад ва агар низ ошиқони талабии оризи лаъли маъшӯқони орад , шароби ноз дар қадаҳи ниёзи рехтау ошиқӣ бо маъшӯқии бромихтаҳ , на дар маъшӯқии соҳиби ҷамоли вена дар ошиқии соҳиби камол .

Самани сипед чун ошиқони бузурги умеди мулӯки вор ишқ мебозаду сими сипед дар хок сиёҳ меандозад ва ба забони ҳол бо муфлисони боғу мудаббири ан роғ мегуяд ки муддаӣон бемаъниро даҳони пари оташи боду ошиқон бесимро шаби хуши бод ки ҳар киро ин насим бояд дасту домани пари сим бояд .

Гули зард аз дили пари дард ҷавоб мегуяд ки ин чаҳ боди паймое ва раъноеаст ва ин чаҳ афсӯс ва лофасту афсонау газоф ?

Дарин руста ба симу пашизи ҳеҷ чиз ндиҳанд мо басии дурустҳои зари барин бисот андохтаем ки ин навомисро шинохтаем биҷои дармеи динории додему забони бад-ӣни лофу газофи нгшодим .

Гули сурх чун гавҳари дурахшон аз кони Бадахшони сар бурун карда ки оташ дар нафти занед ки давлати давлати мосту навбати ҳафт занед ки навбати навбати мост , бустон бе рӯй мо ағбрасту чаман бе буии мо абтар .

Нилӯфари сабзи ҷома , кӯҳлии ъамома , сар аз об берун карда ки эй торикони хокӣ ! ин чаҳ бе бокӣ сет ? ошиқӣ на пеша шумосту бедилӣ на андешаи шумо ;

Шуморо ки қадам дар об нест аз ғарқ чаҳ хабар ва шуморо ки фарқ дар офтоб нест аз ҳрқ чаҳ асар , борӣ то дил бар меҳри офтоб афкандаем , сипар дар рӯй об афкандаем .

Беруни ин аҷоибу варои ин ғароиби садҳазори тарҷеҳ ва тафзиласт ва ин суханро ҳазор шарҳу тафсил , ки ин ҳама дар мушкилоти ваҳдонияти ҳақи мстдлолу мъллоннд ва дар анҷумани бандагии мсбҳону мҳллон .

Пас гуфт эй дӯстони замонӣ вае ёрон зиндонӣ бидонед ки ин ҳамаи рангҳо мшўб ва он ҳамаи нақшҳо маъюб , ки коси ғурури дунёро андаки сафои сети воин насими вазонро боди хазон дар қафои сет , бош то саҳоб дар ӯ кофури фурӯи безад ва ин гулҳои парнигор аз шохаҳои ашҷори фурӯи резад

Лаъли рӯйони боғро бинии рухсораи рангин бар замини ниҳодау лаъибатони чаманро ёбӣ дар хоки хории афтода , дарахтони бсотин аз рахту бахту тоҷу дўоҷ ҷудо гаштау андалеби ҳазор навои бенаво шуда , Ганаии суру сарвар ба бкои ғаму мотам бадал гардӣда , ба забони ҳоли ин мақол мегуяд :

Анзрўо ё аҳли аломсори воътбрўо ё аввалии алобсор

Чун артҷолу антҳоли шайхи бад-ӣн ҷой раседу всоФии баҳор тамом шуду тъиири халқи оми гашт , пер барпо хосту суфраи сафарро зодӣ бхўост гуфт худояш биёмурзод ки беонкӣ дар итоат ръўнт кунад дар асбоби иститоати ин ғарибро мъўнт кунад

Ҳар як ончӣ доштанд дар миён афканданду пери он ҷумларо дар анбони афканд чун худро бо дастгоҳ кард , рӯй азимат ба роҳ овараду баъди мо тФрқнои ғарби ашшайху шрқно