Иттифоқ кардаанд машойихи ин тариқау ҷумлаи аҳли суннату ҷамоат бар он ки : « раво бошад феълии ноқизи одат , монанди муъҷизау каромат пайдо ояд бар дасти кофарӣ ки асбоби шабаҳат аз зуҳӯри он мунқатиъ бошаду касро андари кизби вай шак намонаду зуҳӯри он феъл бар кизби вай нотиқ бошад ва ин чунон буд ки фиръавни чаҳорсад сол умр ёфт ки андари он миёни вайро беморӣ набӯду об аз пас вай ба болои бршдӣ ва чун боистодии оби боситодӣ ва чун бирафтӣ об бирафтӣ , ва ҳамчунин ъломот . Ҳеҷ оқилро шабаҳат науфтод ; ки вай дар даъвии худои козибу кофар буд ; аз он ки музтаранд уқало ки худованди таъолии муҷассам ва мураккаб нест ва агар аз ин афъол бисёр бар вай падедор омадӣ оқилро бар кизби даъвии ваии шбҳтии нмондӣ ва он чаҳ аз шаддоди соҳиби Ирам ва аз намруди ривояти оранди ҳам аз ин ҷинс , ҳам бар ин қиёс мекун .

Ва монанди ин мухбири содиқи моро хабар дод ки : андари охируззамони даҷол берун ояду даъвӣ худоӣ кунад ва ду кӯҳ , яке бар рост ва яке бар чапи вай , меравад . Ин ки бар рост буд ҷойгоҳи Наим буд ва он ки бар чап буд ҷойгоҳи азобу уқубат буд . Халқро ба худ даъват кунад , он ки бадви негроади вайро уқубат кунад . Худованди таъолӣ ба сабаби залолати ваии мари халқро мемеронад ва зинда мегирданду андари олами амри мутлақ густаронида бошад . Агар ба ҷои он сад чандон аз афъоли ноқизи одат бар вай падедор ояд , оқилро андари он ҳеҷ шабаҳат науфтад ; ки оқилро ба зарурати маълум буд ки худованди таъолӣ бар хар нанишинаду мутағаййир ва мтлўн набошад ва инро ҳукм астдроҷ бошад .

Ва низ раво бошад ки бар дасти муддаии рисолатӣ ки козиб буд , феълӣ падедор ояд ноқизи одат ; ки он далели кизб вай бошад , чунон ки бар дасти содиқи аломати сидқ вай бошад . Аммо раво набошад ки феълӣ падедор ояд ки андари он касеро шбҳтӣ уфтад ; ки чун исботи шабаҳат ҷоиз бошад , содиқро аз козиб боз натавон шинохту онгоҳ толиб надонад киро тасдиқ мебояд кард ва киро такзиб . Онгоҳи ҳукми набувват ба куллият ботил шавад .

Ва раво бошад ки бар дасти муддаии вилояти чизе аз ҷинси каромат падедор ояд ки ваии андари дайн дуруст бошад , агарчӣ мъомлотш хуб набошад ; аз он ки бидон сидқи расӯл исбот мекунаду фазли ҳақ мезоҳир кунад , на нисбати он феъл ба ҳавлу қувва худ мекунад ва он ки андари асли имони ростгӯӣ буд бе бурҳони андари ҳамаи аҳвол ба эътиқоди андари вилояти ростгӯӣ буд ба бурҳон ; зончаҳ дар васфи эътиқоди вай ба эътиқод вале бошад агарчӣ аъмоли мувофиқ эътиқод набошад даъвии вилоят аз ваии тарки муомилот , мунофот накунад ; чунон ки даъвии имон ва ба ҳақиқати каромату вилоят аз мавоҳиб ҳақаст на аз макосиби банда . Пас касби мари ҳақиқати ҳидоятро иллат нагардад .

Ва пеш аз ин гуфтаем ки авлиё маъсӯм набошанд ; ки исмати мари эшонро шарт набӯдааст ; аммо маҳфӯз бошанд аз офатӣ ки вуҷӯди он нафии вилоят иқтизо кунаду нафии вилояти науз биллоҳанд радат бастааст на андари маъсият ва ин мазҳаби Муҳамади ибн алӣаст ва аз он ҷунайду Абулҳасани нурӣу ҳориси муҳосибӣу ҷузи эшон аз аҳли ҳақоиқ , раҳмаи аллоҳи алайҳим .

Аммо аҳли мъомлт чун саҳли бен Абдуллоҳу Абусулаймони доронеу ҳмдўни қасору ҷузи эшонро рҳмҳми аллоҳи мазҳаб онаст ки шарти вилоят бар мудовимат тоъатаст . Чун кабӣра бар дил вале гузар кунад , вай аз вилоят маъзул шаваду пеш аз ин гуфтем ки ба иҷмоъи уммати банда ба кабӣра аз имон берун наёяд ,у вилоятӣ аз вилоятии аввалӣ тар нест . Чун вилояти маърифат ки асли ҳамаи кароматҳост ба маъсият зоил нашавад , маҳол бошад ки он чаҳ камтар аз онаст андари шарафу каромат , зоил шавад .

Ва ин ихтилофи андари миёни машойихи дароз шудааст . Ин ҷои муроди ман исботи он ҷумла нест ; аммо муҳимтарин чизҳо андари маърифати ин боб онаст ки бадоне ба илми яқинӣ ки ин каромат бар вале андар чаҳ ҳол зоҳир шавад , андари ҳоли сҳў ё дар ҳоли скру андари ғалаба ва ё тамкин ?у шарҳи сҳўу скри андари зикри мазҳаби Абуязиди раҳмаи аллоҳи алайҳ ба тамомӣ биоварадаам .

Абуязиду зии алнўни алмсрӣу мҳмдбни хафифу ҳусайни бен Мансуру яҳёи ибни маози разии аллоҳи анҳуаму ҷамоатӣ бар онанд ки изҳори каромат бар вале ба ҷузи андари ҳоли скр вай набошад , ва он чаҳ андари ҳол сҳў бошад он мӯъҷизи анбиё буд ва ин фарқӣ возеҳаст миёни мӯъҷизу каромоти андари мазҳаби эшон ; ки изҳори каромот бар вале андари скр вай бошад ; ки вай мағлуб бошаду пурвой даъвӣ надораду изҳори мӯъҷиз бар набии андари ҳоли сҳў вай бошад ; ки вай тҳдӣ кунаду халқро ба муъориза он хонду соҳиби мӯъҷизи мухайяр буд миёни ду тарафи ҳукм : яке изҳори ваии он ҷо ки хоҳаду дигари китмони он . Ва бози авлиёро ин набошад ; зеро ки гоҳе буд ки эшон бихоҳанд ва набошад , ва гоҳе ки нахоҳанду ббошд ; аз он чаҳ вале доъӣ набошад то ҳолаш ба бақои авсофи мансӯб буд ; ки вай мактум бошаду ҳолаш ба фанои сифати мавсул буд . Пас яке соҳиби шаръ буду дигари соҳиби стар . Пас бояд то каромати ҷуз дар ҳоли ғайбату даҳшат зоҳир нагардад ,у ҷумлаи тасарруфи вай ба тасарруф ҳақ бошад ва он ки вақти ваии ин буд ҷумлаи нутқаш ба таълӣф ҳақ бошад ; аз он чаҳ сиҳҳати сифати башарият ё лоҳиро буд ва ё соҳиро ва ё мутлақи илоҳиро . Пас анбиёи лоҳӣ ва соҳӣ набошанд ва ба ҷузи анбиё мутлақан илоҳӣ набошанд . Монад ин ҷои тараддудӣу тлўнӣ бидӯни таҳқиқӣу тамкинӣ , то ба иқомати ҳоли башарият бо худ бошанд маҳҷӯб бошанд , ва чун мкошФ шаванд мадҳуш ва мутаҳайир гирданд андари ҳақиқати алтофи ҳақ .

Ва изҳори каромати ҷузи андари ҳоли кашф дуруст наёяд ки он дараҷа қурб бошад вон вақте буд ки ҳаҷару зҳб ба наздики дилаши яксон буд ва ба ҳеҷ ҳол аз одамӣ ба ҷузи анбиёро ин ҳол сифат нагардад алои андари вай орият бошад ва он ба ҷузи ҳолат скр набошад ; чунон ки ҳорисаи як рӯз аз дунё гусаста шуду андари дунё ба уқбои мкошФ гашт гуфт , разии аллоҳи анҳу : « ъзФти нафасии ани алднёи Фостўти ъндии ҳаҷарҳоу зҳбҳоу Фзтҳоу мдрҳо . » рӯзи дигари вайро диданд бар хрмобнӣ корӣ мекард . Гуфтанд : « чаҳ мекунӣ ё ҳориса ? » гуфто : « талаби қӯтӣ ки аз он чора нест . » пас он соъати чунон буд ва ин соъати чунин .

Пас мақоми сҳўи авлиёи дараҷаи авом буду мақоми скршони дараҷаи анбиё . Ҳаргоҳ ки ба худ бозоинди худро яке аз оҳод мардумон донанд ва чун аз худ ғоиб шаванд ва ба ҳақ роҷеъ гирданд скршон мазҳаб шаваду мари ҳақро муҳаззаб гирданд . Кули олами андари ҳақи эшон чун зҳб шавад , чунон ки шблӣ гуяд , раҳмаи аллоҳ :

Ва аз устоди эмоми Абулқосими алқширии разии аллоҳ анҳу шунидам ки гуфт : вақте аз тобронии пурсидам аз ибтидои ҳолаш . Гуфт : « вақте маро сангӣ мебоист аз рӯдхонаи сарахс ҳар санг ки барме гирифтам ҷавҳарӣ мешуд боз май андохтам . » ва ин аз он буд ки ҳар ду ба наздики ваии яксон буд ; ло , балки ҳануз ҷавҳари хортар ; ки варои иродати сангӣ буду азони ҷавҳар на .

Ва аз хоҷаи эмом ҳзомӣ шунидам ба сарахс ки гуфт : кӯдак будам ба маҳаллае рафта будам аз маҳаллаҳои боғстон , ба талаби барги туад аз барои мояи қз . Ва бар дарахтӣ шудам гармгоҳ ,у шохи он дарахт мезадам . Шайхи Абулфазли ҳасани разии аллоҳ анҳу бидон кӯии бргзшт ва ман бар дарахт будам маро надид . Ҳеҷ шак накардам ки ӯ аз худ ғоибаст ва ба дил бо ҳақи ҳозир . Бар ҳукми инбисот сар баровард ва гуфт : « бори худоё , яксол бештараст то маро днгӣ надодае ки мӯии сар ҳалқ кунам , бо дӯстон чунин кунӣ ? » гуфт : ҳам андари ҳоли ҳамаи авроқу усӯли дарахтон зар гашта буд . Онгоҳ гуфт : « аҷаби корӣ ! ҳамаи таъризи мо эърозаст ! мари гушоиши дилро бо ту суханӣ натавон гуфт ? »

Ва аз шблӣ меояд ки чаҳор ҳазор динор ба як ҷумла ба диҷлаи андохт . Гуфтанд : « чаҳ мекунӣ ? » гуфт : « санг ба оби аввалитар . » гуфтанд : « чаро ба халқ надиҳӣ ? » гуфт : « эй субҳони аллоҳ ! ман ба худоӣ чаҳ ҳуҷҷати орм ки ҳиҷоб аз дил худ баргирам ва бар дили бародари мусулмони бунаам ? шарт набошад дар дайн ки бародари мусулмонро аз худ бтар хоҳӣ . »

Ва ин ҷумлаи ҳолат скрасту шарҳ ин гуфтаам , аммо муроди ин ҷои исбот каромотаст .

Бози ҷунайду абўолъбоси сайёрӣу Абубакри воситӣу мҳмдбни алӣ , соҳиби мазҳаби –рзўони аллоҳи алайҳими аҷмъин бар онанд ки : каромати андари ҳоли сҳўу тамкин зоҳир шавад , беруни скр ; аз он ки авлиёро худованди таъолии волён олам кардаасту ҳалу ақди бадишони бози бастау аҳкоми оламро мавсули ҳиммати эшон гардонида . Пас бояд то саҳеҳтарин ҳамаи ройҳо рой эшон бошаду шафиқтарин ҳамаи дилҳо дили эшон ахас бар халқи худоӣ ; аз он чаҳ эшон расидагонанд . Тлўину скри андари ибтидоӣ ҳол бошад . Чун булӯғ ҳосил омад , тлўин бо тамкин бадал гардад . Онгоҳи вай вале бар ҳақиқат бошаду каромоти ваии саҳеҳ буд .

Ва андари миёни аҳли ин қисса маърӯфаст ки : мари аўтодро бояд то ҳар шаб ба гирди ҷумлаи олами бароянд ва агар ҳеҷ ҷо бошад ки чашми эшон бар науфтода буду халалии он ҷо падедор ояд , онгоҳ ба қутб боз гирданд ; то вай ҳиммат баргуморад , он халал аз олам ба баракоти вай , худованди таъолӣ зоил гирданд .

Ва онон ки гӯйанд : зару кулӯх ба наздики ваии яксон шудааст ; ин ҳамаи аломат скр бошаду нодурустии дидор ва инро бас шарафӣ набошад . Шарафи мари он дурусти байну рости донро бошад ки зари наздики вай , зар буду кулӯх , кулӯх ; аммо ба офати он бино буд то гуяд : « ё сФроء ё бизоءи ғурӣ ғайриӣ . » ё зари зард рӯй ва ё сими сифеди кор ! ба ҷуз маро фиребед ки ман ба шумо мағрур нигарадам ; аз он чаҳ ман офати шумо дидаам . Пас он ки офат вай бидид мари онро маҳал ҳиҷоб донад ба тарк он бигӯед савоб ёбад ;у бози онро ки зар чун кулӯх буд ба тарки кулӯхи гуфтан рост наёяд .

Надидӣ ки чун ҳорисаи соҳиби скр буд гуфт : « зару кулӯху сангу нуқра ба наздики ман ҳама яксонанд » ,у Абубакри садиқи разии аллоҳи анҳу соҳиби сҳў буд , офати қабз дунё бидиду савоби тарки он маълум кард , даст аз он бдошт ; то пайғамбари слии аллоҳи алайҳ ва силам гуфт : « аёлро чаҳ монадӣ ? » гуфт : « худоӣу расӯли вай . »у Абубакри вроқи тирмизӣ ривоят кунад ки : рӯзии мҳмдбни алии разии аллоҳи ънҳмо маро гуфт : « ё бобикри имрӯзи ман туро ба ҷое хоҳам барад . » гуфтам : « фармони шайхи рост . » бо вай бирафтам . Дерӣ барнаёмад ки биёбоне дидам саъби бузург ,у Тахтии заррини андари миёни он биёбон дар зери дарахтии сабз бар канори чашмаи оби ниҳода ва яке бар он тахт нишастау либосии хуби пӯшида чун мҳмдбни алии разии аллоҳи анҳуам ба наздик вай рафт , салом гуфт . ӯ бархест , вайро бар тахти нишонд . Чун замонии баромад аз ҳар сӯй гуруҳе меомаданд то чиҳил каси он ҷо ҷамъ шуданд . Вай ишоратӣ кард ба осмон , чизеи хӯрданӣ падедор омад , бихӯрадему мҳмдбни алӣ саволӣ кард ва он мард дар он боби сухан бисёр гуфт ; чунон ки ман як калима аз он фаҳм накардам . Чун замонӣ буд , дастурии хосту бозгашт . Ва маро гуфт : « ё бобикр , бирав ки Саиди абади гаштӣ . » чун замонӣ буд ба Тирмиз бозомадем ман вайро гуфтам : « аиҳо ашшайх , он чаҳ ҷой буд ? ва он мард ки буд ? » гуфт : « он тӣа банӣ Исроил ва он марди қутби алмдори алайҳ . » гуфтам : « аиҳо ашшайх , андари ин соъат аз Тирмиз чигуна ба тӣа раседем ? » гуфт : « ё абобкр , туро кор бо расӣданаст на бо пурсидан ва бо чигунагӣ . » ва ин аломати сиҳҳат сҳў бошад на аз он скр .

Акнӯн ин мухтасар кардем ки агар ба тафсили ин машғӯл шавему ахўоти инро шарҳи диҳеми китоб мтўл шавад ва аз мақсӯди бозмоним . Пас баъзе аз далоил ки таъаллуқи он бад-ӣн китобаст ба зикри каромоту ҳикоёти эшон мавсули гардонам то ба хондани он мурӣдонро танбеҳ бошаду уламоро трўиҳу муҳаққиқонро мзокрту авомро зиёдати яқину дафъи шабаҳат .