Бидон асъдки аллоҳ ки мари аҳл ҳар санъатироу арбоб ҳар мъомлтиро бо як дигари андари ҷараёни асрори худ иборотасту калимот ки ба ҷузи эшон маънӣ он ндонанду муроди вазъи ибороти ду чиз бошад : яке ҳасани тафҳиму тасҳили ғўомзро то ба фаҳми мурӣди наздик тар бошаду дигари китмони сарро аз касоне ки аҳли он илм набошанду далоили он возеҳаст . Чунон ки аҳли луғат махсӯсанд ба ибороти мавзӯи худ , чун : феъли мозӣу мстқблу саҳеҳу мътлу аҷўФу лФиФу ноқису мслҳму аҳли наҳв махсӯсанд ба ибороти мавзӯи худ , чун : рафъу зму насбу фатҳу хФзу ҷиру касру мунсарифу лоинсрФу ғайрау аҳли арӯз махсӯсанд ба ибороти мавзӯи худ , чун : бҳўру давоиру втду фосила ва он чаҳ бад-ӣн монаду муҳосибон махсӯсанд ба ибороти мавзӯи худ , чун : фарду завҷу зарбу ҷазру азоФту тазъифу тнсиФу ҷамъу тафреқ ва он чаҳ бад-ӣн монад ,у фуқаҳо махсӯсанд ба ибороти мавзӯи худ , чун : иллату маълулу қиёсу иҷтиҳоду дафъу илзом ва он чаҳ бад-ӣн монаду муҳаддисон ҳамчунон , чун : маснаду мурсалу оҳоду мутавотиру ҷарҳу таъдили вончаҳ бад-ӣн монаду мутакаллимон низ ба ибороти мавзӯи худ махсӯсанд чун арзу ҷавҳару кулу ҷузъу ҷисму ҷинсу тҳизу тўлӣ , ва он чаҳ бад-ӣн монад . Пас ин тайифаро низ алфоз мавзӯаст мари коммуну зуҳӯри сухани худро ; то андари тариқат худ бидон тасарруф кунанд ва онро ки хоҳанд бози намоянд ва аз он ки хоҳанд бпушонанд . Пас ман баъзе аз он калимотро беонемшрҳ биорам ва фарқ кунам миён ҳар ду калима ки муродашон аз он чаҳ чизаст то туу хонандагони ин китобро фоида тамом шавад , ани шоءи аллоҳ .

Фмни злк : улҳолу алўқт ,у алФрқи бинҳмо

Вақти андари миёни ин тайифа маърӯфасту машойихро андари ин , сухан бисёраст ,у муроди ман исбот таҳқиқаст на ттўили баён .

Пас вақти он буд ки банда бидон азмозӣу мстқбл фориғ шавад ; чунон ки воридӣ аз ҳақ ба дили ваии пайвандаду сари вайро дар он муҷтамаъ гирданд ; чунон ки андари кашфи он на аз мозӣ ёд ояд на аз мстқбл . Пас ҳамаи халқи роондри ин даст нарасад ванданд ки собиқат бар чаҳ рафту оқибат бар чаҳ хоҳад буд . Худовандон вақт гӯйанд : « илми мо мари оқибату собиқро идрок натавонад кард . Моро андари вақт бо ҳақ хушаст ; ки агар ба фардо машғӯл гирдем ва ё андешаи дай ба дил бигзорем , аз вақт маҳҷӯб шавему ҳиҷоб парокандагӣ бошад . »

Пас ҳарчӣ даст бидон нарасад андешаи он маҳол бошад ; чунон ки бўсъид хроз гуяд , раҳмаи аллоҳи алайҳ : « вақти азизи худро ҷуз ба азизтарини чизе машғӯл макунед . »у азизтарини чизҳои бандаи шуғл вай бошад байни алмозӣу алмстқбл ; лқўлаҳ , алайҳи ассалом : « лии маъаи аллоҳи вақти лоисънии фӣаи малики муқаррабу лои набии мурсал . » маро бо худои ъзу ҷл вақтеаст ки андари он вақти ҳаждаҳи ҳазор оламро бар дили ман гузар набошад ва дар чашми ман хатар наёрад ва аз он буд ки чун шаби миъроҷи зинати малики замину осмонро бар вай арза карданд , ба ҳеҷ чиз боз нанагирист ; лқўлаҳ , таъолӣ : « мо зоғи албсри вмои тғӣ ( ۱۷/олнҷм ) » ; аз он чаҳ ӯ азиз буду азизро ҷуз ба азиз машғӯл накунад .

Пас авқоти муваҳҳиди ду вақт бошад : яке андари ҳоли Фқду дигари андари ҳоли ваҷд . Яке дар маҳали висолу дигар дар маҳали фироқу андар ҳар ду вақт ӯ мақҳур бошад ; аз он чаҳ дар васли васлаш ба ҳақ буд ва дар фасли фаслаш ба ҳақи ахтёрўи иктисоби ваии андари он миёнаи саботи наёбад то варои васфӣ тавон кард ва чун дасти ихтиёри банда аз рӯзгори вай бурӣда гардад , он чаҳ кунад ва бинад ҳақ бошад .

Ва аз ҷунайди разии аллоҳ анҳу меояд ки : дарвеширо дидам андари бодия дар зери хор муғелонӣ нишаста , андар ҷое саъб бо машаққати тамом . Гуфтам : « эй бародар , туро чаҳ чизи ин ҷо нишондааст ? » гуфт : « бидон ки маро вақте буд , ин ҷои зойеъ шудааст . Акнӯн бад-ӣн ҷой нишастааму андӯҳ май гузорам . » гуфтам : « чанд соласт ? » гуфт : « дувоздаҳ соласт . Акнӯн шайхи ҳимматӣ дар кор кунад , бошад ки ба муроди худ расм ва вақт бозёбам . »

Ҷунайди раҳмаи аллоҳ алайҳ гуфт : ман бирафтаму ҳаҷи бкрдму вайро дуо кардам иҷобат омаду вай ба мурод худ бозрасед . Чун бози омадами вайро ёфтам , ҳамонҷо нишаста . Гуфтам : « эй ҷавонмард , он вақти бозёфтӣ , чаро аз ӣнҷоӣ фаротар нашӯй ? » гуфт : « аиҳо ашшайх , ҷойгоҳиро мемулозимат кардам ки маҳали ваҳшати ман буду сармояи ин ҷо гум карда будам ; раво бошад ки ҷоеро ки сармояи он ҷои бозёфтаму маҳали инс манаст , бигзорам ? шайх бсломт баравад ки ман хоки хеш бо хоки ин мавзе бархоҳам омехт то ба қиёмати сар аз ин хок барорам , ки маҳали инсу сарвар манаст . »

Мтнбӣ гуяд :

Ва вақти андари таҳти касб банда наёяд то ба такаллуф ҳосил кунад ва ба бозор низ нафурӯшанд то ҷон ба иваз он бидиҳад ,у вайро андари ҷалбу дафъи он иродат набӯд ва ҳар ду тарафи он андари риояти ваии мутасовӣ буду ихтиёри бандаи азтҳқиқи он ботил .

Ва машойих гуфтаанд : « алўқти сайфи қотеъ » ; аз он ки сифати шамшер бариданасту сифати вақт баридан ; ки вақти моҳии мстқблу мозӣ буду андӯҳи дайу фардо аз дил маҳв кунад . Пас суҳбат бо шамшер бо хатар буд إмои малику إмои ҳлк . ё малик гирданд ё ҳалок кунад . Агар касе ҳазор шамшериро хизмат кунаду китфи худро ҳмол вай созад , андари ҳол баридан тмииз накунад миёни қатъи соҳиби худ ва он ғайриӣ , чаро ? аз он чаҳ сифати вай қаҳраст ба ихтиёри соҳиби ваии қаҳри вай зоил нашавад , валлоҳи аълам .

Ва ҳоли воридӣ буд бар вақт ки варо музайян кунад ; чунон ки рӯҳи мари ҷасадро . Вломҳолаҳи вақт ба ҳол муҳтоҷ бошад ки сафои вақт ба ҳол бошад ва қиёмаш бидон . Пас чун соҳиби вақти соҳиб ҳол шавад , тағайюр аз вай мунқатиъ шаваду андари рӯзгори худ мустақӣм гардад ; ки бо вақт бе ҳоли заволи раво буд , чун ҳоли бадви пайвасти ҷумлаи рӯзгораш вақт гардаду завол бар он раво набӯд ва он чаҳ омад ва шуд намояд аз коммуну зуҳӯр буд ва чунон ки пеш аз ин соҳиби вақти нозили вақт буду мутамаккини ғифлат , кунун нозил ҳол бошаду мутамаккини вақт , аз он чаҳ бар соҳиби вақти ғифлати раво буд ва бар соҳиби ҳол раво набошад .

Ва гуфтаанд : « улҳоли сукути аллсони фии фунуни албён » , забонаши андари баёни ҳолаши сокиту мъомлтш ба таҳқиқи ҳолаши нотиқ ва аз он буд ки он пер гуфт , разии аллоҳи анҳу : « алсؤоли ани улҳоли маҳол . » ки иборат аз ҳоли маҳол буд ; аз он чаҳ ҳоли фанои мақол буд .

Устоди Абӯали дқоқ гуяд раҳмаи аллоҳи алайҳ ки : « андари дунё ё уқбо , сбўр ё сарвар , вақтати он буд ки андари онӣ . »у бози ҳол чунин набошад ки он воридӣаст аз ҳақ ба банда , чун биёмад он ҷумларо аз дил нафй кунад ; чунон ки ёқӯби алайҳи ассаломи соҳиби вақт буд , гоҳ аз фироқи андари фироқи чашм сифед мекарду гоҳ аз висоли андари висол бино мешуд . Гоҳ аз мӯя чун мӯӣ буд ,у гоҳ аз нола чун на?ил . Ва гоҳ аз рӯҳ чун рӯҳ буду гоҳ аз сарвар чун сарву иброҳӣми алайҳи ассаломи соҳиби ҳол буд на фироқ медид то маҳзуни бадӣ ва на висол то масрур шудӣ ситорау моҳу офтоби ҷумлаи мадади ҳол вай мекарданду вай аз руяти ҷумлаи фориғ ; то ба ҳарчӣ нагиристӣ ҳақ дид ва мегуфтӣ : « лои أҳби алоФлин ( ۷۶/олأнъом ) . » пас гоҳи олам , ҷҳими соҳиб вақт шавад ; ки андари мшоҳдти ғайбат буд . Аз Фқди ҳабиби дилаши маҳали ваҳшат буду гоҳ ба хуррамии дилаш чун ҷинон буд андари Наими мшоҳдт ; ки ҳар замон аз ҳақ ба вақти бадви тӯҳфае буду бишоратӣ ;у бози соҳиби ҳолро агар ҳиҷоби билет ё кашфи неъмат буд , ҷумла бар ваии яксон буд ; ки ваии пайвастаи андари маҳали ҳол буд . Пас ҳоли сифат мурод бошад ,у вақти дараҷаи мурӣд . Яке дар роҳати вақт бо худ буд ва яке дар фараҳи ҳол бо ҳақ ; Фштони мо байни алмнзлтин !

Ва ман злк : алмқому алтмкин ,у алФрқи бинҳмо

Мақом иборатӣаст аз иқомати толиб бар адои ҳуқуқи матлӯб ба шиддати иҷтиҳоду сиҳҳати нияти вай . Ва ҳар якеро аз мурӣдони ҳақ мақомӣаст ки андари ибтидои даргоҳи талабашонро сабаб он бӯдааст ва ҳар чанд ки толиб аз ҳар мақом баҳра меёбад ва бар ҳар яке гузарӣ мекунад , қарораш бар яке бошад аз он ; аз он чаҳ мақоми иродат аз таркиб ҷабалат бошад на равиши мъомлт , чунон ки худованди моро хабар дод аз қавли муқаддас ; ъзи ман қоил : « вмои мнои алои ?лаи мақоми маълум ( ۱۶۴/и алсоФот ) . » пас мақоми одами тавба буд ва аз он Нӯҳи зуҳд ва аз он иброҳӣми таслим ва аз он Мӯсои инобат ва аз он Довӯди ҳузн ва аз он исои раҷо ва аз он яҳёи хавф ва аз он Муҳамади салавоти аллоҳи алайҳими аҷмъини зикр ва ҳар чанд ки ҳар якро андар ҳар маҳали шурбӣ буд , охири руҷӯъашони бози он мақоми аслии худ буд .

Ва ман андари мазҳаби ҳорисёни тарафӣ аз мақомот баён кардааму миёни ҳолу мақом фарқӣ карда аммо ин ҷо аз ин чора нест .

Бидон ки роҳи худоӣ бар се қисматаст : яке мақом ,у дигари ҳолу сдигри тамкину худои ъзу ҷли ҳамаи анбиёро аз барои баён кардани роҳ худфиристодааст то ҳукми мақомотро баён кунанду тамомати анбиёу русул ки омаданд бо сад ва бист ва чаҳор мақом ва ба омадани Муҳамади алайҳи ассаломи аҳл ҳар мақомиро ҳоле падедор омад ва бидон пайваст ки касби халқ аз он мунқатиъ буд ; то дайн тамом шуд бар халқу неъмат ба ғоят расед ; лқўлаҳ , таъолӣ : « алиўми أкмлти лаками динкму أтммти алайкуми неъматӣ ( ۳/олмоӣдаҳ ) . » онгоҳи тамкини мутамаккинон падедор омад ва агар хоҳам ки аҳволи ҷумлаи баршумураму мақомоти шарҳи даҳум аз муроди бози монам .

Аммо тамкин иборатӣаст аз иқомати муҳаққиқони андари маҳали камолу дарҷати аъло . Пас аҳли мақомотро аз мақомоти гузари мумкин буд , ва аз тамкини гузари маҳол ; аз он чаҳ ин дарҷат мубтадӣонаст ва он қароргоҳи мунтаҳӣон . Аз бдоит ба ниҳоят гузар бошад аз ниҳояти гзшн рӯй набошад ; аз он чаҳ мақомоти манозил роҳ бошаду тамкини қарори пешгоҳу дӯстони ҳақи андари роҳ орият бошанду андари манозили бегонаи сари эшон аз ҳазрат буд ваад ри ҳазрат , олати офат буд ,у адавоти ғайбату иллат буд .

Ва андари ҷоҳилияти шуъарои мамдуҳи худ ромдҳ ба мъомлт кардандӣ ва то чанд гоҳ барнаёмадӣ шеър адо накардандӣ ; чунон ки чун шоирӣ ба ҳазрат мамдуҳӣ раседӣ шамшери бкшидӣу пои сутури биндохтӣ ва шамшер бишикастӣу мурод аз он , он будӣ ки марои сутур аз он мебоист то масофати ҳазрат ту бидон бнўрдм , ва шамшер бидон ки то ҳасудони худро бидон аз хизмати ту боздорм . Акнӯн ки расидам , олати масофат ба чаҳ кор оядам ? сутур бикуштам ; ки руҷӯъ аз ту раво надорам ва шамшер бишикастам ; ки қатъ аз даргоҳи ту бар дили нгзронм ва чун чанд рӯзи баромадии онгоҳи шеър адо кардандӣ .

Ва ҳақи таъолии Мӯсоро салавоти аллоҳи алайҳи ҳам бад-ӣн фармуд ки : чун ба қатъи манозилу гузоштани мақомот ба маҳал тамкин раседӣ , асбоби тлўин аз ту соқит шуд « Фохлъ наалейк ( ۱۲/таҳ ) » ва « أлқи ъсок ( ۱۰/олнмл ) . » наълин берун кун ва Асо бияфкан ; ки он олат масофатасту андари ҳазрати васлати ваҳшати масофат маҳол бошад .

Пас ибтидои дӯстии талаб карданаст ва интиҳои он қарор гирифтан . Об то андар равад бошад равон буд , чун ба дарё расед қарор гирад ва чун қарор гирифт таъм бигардонад то ҳаркиро об бояд ба вай майл накунад , ба суҳбати вай касе майл кунад ки варои ҷавоҳир бояд ; тотрк ҷон бигӯеду мсқлаҳи талаб бар пои бандад ва срнгўнсор бидон дарё фурӯ шавад ё ҷавоҳири азизи макнун ба дасти орад ё ҷон дар талаби он ба шаст фано диҳад .

Ва яке аз машойихи разӣ анҳуам гуяд : « алтмкини рафъи алтлўин . Тамкини рафъ тлўинаст . »

Ва тлўини ҳам аз ибороти ин тайифааст , чун ҳолу мақом , ба маънӣ наздик аст бидону мурод аз он тағйиру гаштан аз ҳол ба ҳол хоҳанду мурод аз он , онаст ки мутамаккин мтрдд набошаду рахти яксара ба ҳазрат барда бошаду андешаи ғайр аз дили ситурда на мъомлтӣ равад бар ӯ ки ҳукми зоҳираш бадал кунад ва на ҳоле бошад ки ҳукми ботинаш мутағаййир гирданд ; чунон ки Мӯсои салавоти аллоҳи алайҳи мтлўн буд , ҳқтъолии як назар ба тавр таҷаллӣ кард ҳуш аз вай бишуд ; комаи қоли аллоҳ , таъолӣ : « вхри Мӯсои съқо ( ۱۴۳/олأъроФ ) . »у расӯли слии аллоҳи алайҳи мутамаккин буд аз Макка то ба қоби қавсин дар айни таҷаллӣ буд аз ҳоли бнгшт ва тағайюр наёвард ва ин дарҷати аъло буд валлоҳи аълам .

Пас тамкин бар ду гӯна бошад : яке он ки нисбати он ба шоҳид худ бошад ва яке он ки азоФт ба шавоҳиди ҳақ . Онро ки нисбат ба шоҳид худ бошад боқӣ алсФаҳ бошад ва онро ки ҳавола ба шоҳиди ҳақ буд фонӣ алсФаҳ бошаду мари фонии алсФаҳро маҳву сҳўсҳўу лҳқу муҳиқу фаноу бақоу вуҷӯду адам дуруст наёяд ; ки иқомати ин авсофро мавсуф бояд ва чун мавсуф мустағриқ бошад ҳукми иқомати васфи азуии соқит буд .

Ва андари ин маънии сухан бисёред ва ман бар ин ихтисор кардам тарки ттўилро . Валлоҳи аълам .

Ва ман злк : алмҳозраҳу алмкошФаҳ ,у алФрқи бинҳмо

Бидон ки мҳозраҳ бар ҳузур дил уфтад андари латоифи баён ,у мукошифа бар ҳузури таҳайюр сар уфтад андари ҳзираҳи аён . Пас мҳозраҳи андари шавоҳид оёт бошад ,у мукошифаи андари шавоҳиди мушоҳидоту аломати мҳозраҳи давом тафаккур бошад андари руяти ояту аломати мукошифаи давоми таҳайюри андари канаи азимат . Фарқи миёни он ки андари афъоли мутафаккир буд , ва аз он он ки андари ҷалоли мутаҳайир буд бисёр буд аз ин ду яке радифи хулат буду дайгарии қарини муҳаббат .

Надидӣ ки чун халили салавоти аллоҳи алайҳи андари малакӯти осмонҳо нигоҳ карду андари ҳақиқати вуҷӯди он таъаммул ва тафаккур намӯд , дилаш бидон ҳозир шуд . Ба руяти феъли толиби фоили гашт ; то ҳузури ваии феълро далел фоил гардониду андари камол маърифат гуфт : « إнии ваҷҳати ваҷҳеи ллзии Фитри алсмўоту алأрзи ҳниФо ( ۷۹/олأнъом ) » ;у ҳабибро чун ба малакӯти бурданд , чашм аз руяти кул фаро кард феъл надид ва халқ надид ва худро надид то ба фоил мкошФ шуд андари кашф , шавқ бар шавқаши биФзўду қалақ бар қалақаш зиёдат шуду талаб руят кард . Руят рӯй набӯд рой қурбат кард қурбат мумкин нагашт , қасд васлат кард васлат сӯрат набаст . Ҳарчанд ки бар дили ҳукми тнзиаҳи дӯст зоҳиртар шуд , шавқи дӯсти зиёдаттар гашт . На рӯй эъроз буд ва на имкони иқбол . Мутаҳайир шуд . Он ҷо ки хулат буд ҳайрат куфр намӯд ва ин ҷо ки муҳаббат буд васлат ширк омаду ҳайрат сармоя шуд ; аз он чаҳ он ҷои ҳайрат андар ҳастӣ буд ва он ширк бошад ва ин ҷо дар чигунагӣ ва ин тавҳид бошад .

Ва аз ин буд ки шблии раҳмаи аллоҳ алайҳ гуфт : « ё далели алмтҳирини заданеи тҳиро » ; аз он чаҳ зиёдати таҳайюри андари мшоҳдт , зиёдат дараҷа бошад .

Ва андари ин маънӣ дар ҳикоёт машҳураст ки чун бўсъиди хрози разии аллоҳи анҳу бо иброҳӣми саъди алавии разии аллоҳи анҳу бар лаби дарё , он дӯсти худоиро бидиданд . Пурседанд аз вай ки : « роҳи ҳақ чаҳ чизаст ? » гуфт : « роҳ ба ҳақ дуаст : яке роҳи ому дигари роҳи хос . » гуфтанд : « шарҳ кун . » гуфт : « роҳи авом онаст ки ту бар онӣ ба иллатӣ қабул кун ва ба иллатии раду роҳи хавоси он ки эшон мълли иллати бенанд на иллат . »

Ва ҳақиқати ин ҳикояти бшрҳ гузаштаасту муроди ҷуз инаст . Валлоҳи аълами болсўобу илайҳи алмрҷъу алмоб .

Ва ман злк : алқбзу албст ,у алФрқи бинҳмо

Бидон ки қабзу басти ду ҳолатанд аз он аҳволӣ ки такаллуфи банда аз он соқитаст ; чунон ки омаданаш ба касбӣ набошад ва рафтан ба ҷаҳдӣ на ; қавла , таъолӣ : «у аллоҳи иқбзу ибст ( ۲۴۵/олбқраҳ ) . » пас қабзи иборатӣ буд аз қабзи қулӯби андари ҳолати ҳиҷобу баст иборатӣаст аз басти қулӯби андари ҳолати кашф ва ин ҳар ду аз ҳақаст бе такаллуфи бандау қабзи андари рӯзгори орифон , чун хавф бошад андари рӯзгори мурӣдону басти андари рӯзгори орифон чун раҷо бошад андари рӯзгори мурӣдон ба қавли ин гуруҳ ки қабзу бастро бар ин маънӣ ҳамл кунанд .

Ва аз машойихи гуруҳе бар онанд ки ртбти қабзи рафеъ тараст аз ртбти басти мари ду маъниро : яке он ки зикраш мақдамаст андари китобу дигари он ки андари қабзи гудозаш ва қаҳрасту андари басти навозишу лутфу ломҳолаҳи гудозаши башарияту қаҳри нафаси фозил тар бошад аз парвариши он ; аз ҷиҳати он ки он ҳиҷоб аъзамасту гуруҳе бар онанд ки ртбти басти рафеъ тараст аз ртбти қабз ; аз он ки тақдими зикри он андари китоби аломати тақдими фазл мؤхраст бар он ; аз он чаҳ андари урфи араб онаст ки андари зикр мақдам доранд мари чизеро ки андари фазли мؤхр буд ; комаи қоли аллоҳ , таъолӣ : « Фмнҳми золими лнФсаҳ ва манеҳам муқтасид ва манеҳам собиқи болхироти бإзни аллоҳ ( ۳۲/Фотр ) » , ва низ гуфт : « إни аллоҳи иҳби алтўобину иҳби алмттҳрин ( ۲۲۲/олбқраҳ ) ,у қавлаи таъолӣ : « ё Марями ақнтии лрбку асҷдӣу аркъии маъаи алрокъин ( ۴۳/оли умрон ) . » ва низ андари баст сарварасту андари қабзи сбўру сарвари орифони ҷуз дар васл маърӯф набошаду сбўршони ҷуз дар фасли мақсӯд на . Пас қарори андари маҳали васли беҳтар аз қарори андари маҳали фироқ .

Ва шайх ман гуфтӣ раҳмаи аллоҳи алайҳ : ки қабзу баст ҳар ду як маънӣаст ки аз ҳақ ба бандаи пайвандад . Ки чун он бар дил нишон кунад , ё сар бидон масрур шавад ва нафас бидон мақҳур ё сар мақҳур шаваду нафаси масруру андари қабзи сари яке басти нафас вай бошаду андари басти сари дайгарии қабзи нафаси вай ; ва он ки аз он ҷузи ин иборат кунад тазйиъ анфос бошад ва аз он гуфт боязид , раҳмаи аллоҳи алайҳ : « қабзи улқулуби фии басти алнФўсу басти улқулуби фии қабзи алнФўс . » пас нафаси мқбўз аз халал маҳфӯз бошаду сари мабсут аз злли мзбўт ; аз он чаҳ андари дӯстии ғайрат мазҳабасту қабзи аломати ғайрат ҳақ бошаду мари дӯстро бо дӯсти мъотбт шартасту басти аломат мъотбт бошад .

Ва андари осор маърӯфаст ки то яҳё буд нахандида буд ва то исо буд нагирист , салавоти аллоҳи алайҳим ; аз он чаҳ яке мунқабиз буд ва он дайгарии мунбасит . Чун фарои як дигари расиданд , яҳё гуфт : « ё исо , эмин шудӣ аз қтиът ? » исо гуфт : « ё яҳё навмед шудӣ аз раҳмат ? » пас на гиристан ту ҳукми азалиро бигардонад ва на хандаи ман қазоӣ кардаро рад гирданд . Пас « лоқбзу лобсту лотмсу лоأнсу лои маҳву ломҳқу лоъҷзу лоҷҳд . » ҷуз он набошад ки тақдир бӯдаасту ҳукми рафтау аллоҳи аълам .

Ва ман злк : алأнсу алҳибаҳу алФрқи бинҳмо

Бидон асъдки аллоҳ ки инсу ҳайбати ду ҳолатаст аз аҳволи съолики тариқи ҳақ ва он онаст ки чун ҳақи таъолӣ ба дили банда таҷаллӣ кунад ба шоҳиди ҷалоли насиби ваии андари он ҳайбат буд ; боз чун ба дили банда таҷаллӣ кунад ба шоҳиди ҷамол , насиби ваии андари он инс бошад ; то аҳли ҳайбат аз ҷалолаш бар тъб бошанду аҳли инс аз ҷамолаш бар тараб . Фарқаст миёни дилӣ ки азҷлолши андари оташи дӯстии сӯзон буд ва аз он дилӣ ки андари ҷамолаш дар нури мшоҳдти фурӯзон .

Пас гуруҳе аз машойих гуфтаанд ки ҳайбати дараҷа орифонасту инси дараҷаи мурӣдон ; аз он чаҳ ҳаркиро андари ҳазрати ҳақу тнзиаҳи авсофаши қадами тамомтар , ҳайбатро бар дилаши султони бештару табъаш аз инси нФўртр ; аз он чаҳ инс бо ҷинс бошад , ва чун мҷонсту мшоклти бандаро бо ҳақ мустаҳил бошад , инс бо вай сӯрат нагирад возўӣ бо халқ низ инс маҳол бошад ва агар инс мумкин шавад бо зикри вай мумкин шаваду зикри вай ғайривай бошад ; аз он чаҳ он сифат банда бошаду ором бо ғайри андари муҳаббати кизбу даъвӣу пиндошт буд ;у бози ҳайбати азмшоҳдт азимат бошаду азимати сифати ҳақ буд ҷли ҷалола . Ва бисёр фарқ бошад миёни бандае ки кораш аз худ ба худ буд ва аз он бандае ки кораш аз фанои худ ба бақои ҳақ буд .

Ва аз шблии раҳмаи аллоҳи алайҳи ҳикояти оранд ки гуфт : « чандини гоҳ май пиндоштам ки тараби андари муҳаббат ҳақ мекунаму инс бо мшоҳдт вай мекунам . Акнӯн донистам ки إнсро инси ҷуз бо ҷинс набошад . »

Ва боз гуруҳе гуфтанд ки : ҳайбати қаринаи азобу фироқу уқубат буду инси натиҷаи васлу раҳмат ; то дӯстон аз ахўоти ҳайбат маҳфӯз бошанд ва бо инси қарин ; ки ломҳолаҳи муҳаббати инс иқтизо кунад . Ва чунон ки муҳаббатро мҷонст маҳоласт мари инсро ҳам маҳол бошад .

Ва шайх ман гуфтӣ , раҳмаи аллоҳи алайҳ : аҷаб дорам аз он ки гуяд ки инс бо ҳақ мумкин нашавад аз пас он ки гуфтааст : «у азои сأлки ибодии ании Фإнии қариб ( ۱۸۶/олбқраҳ ) » , « ани ибодӣ ( ۴۲/олҳҷр ) » , « қул лъбодӣ ( ۳۱/оброҳим ) » , « ё ибоди лохўФи алайкуми алиўму лоأнтми тҳзнўн ( ۶۸/олзхрФ ) . » вломҳолаҳи банда чун ин фазл бинад , варо дӯст гирад ва чун дӯст гирифт инс гирад ; аз он чаҳ аздўсти ҳайбати бегонагӣ буду инси ягонагӣу сифати одамӣ инаст ки бо манъам инс гирад вози ҳақ ба мо чандини неъмат ва моро бадви маърифат , маҳол бошад ки мо ҳадис ҳайбат кунем .

Ва ман ки алии бен Усмон алҷлобӣам , мегӯям ки ҳар ду гуруҳи андари ин мсибанд бо ихтилофашон ; аз он чаҳ султони ҳайбат бо нафас бошаду ҳавои ону фанои гардонӣдани башарияту султони инс бо сар буд ва парвардани маърифат . Пас ҳақи таъолӣ ба таҷаллии ҷалоли нафаси дӯстонро фонӣ кунад ва ба таҷаллии ҷамол , сари эшонро боқӣ гирданд . Пас онон ки аҳл фано буданд ҳайбатро мақдам гуфтанду онон ки арбоб бақо буданд инсро тафзил ниҳоданд .

Ва пеш аз ин дар боб « фаноу бақо » шарҳ ин дода омадааст . Валлоҳи аълам .

Ва ман злк : алқҳру аллтФ ,у алФрқи бинҳмо

Бдонкаҳи ин ду иборатаст мароин тайифаро ки аз рӯзгори худ баён кунанду муродашон аз қаҳри таъӣд ҳақ бошад ба фано кардан муродҳоу боздоштани нафас аз орзӯҳо бе он ки эшонро андари он мурод бошад . Ва мурод аз лутф , таъӣди ҳақи бошдбаҳи бақои сару давоми мшоҳдту қарори ҳоли андари дарҷати истиқомат ; то ҳаддӣ ки гуруҳе гуфтаанд ки : « каромат аз ҳақи ҳусӯл муродаст » ва ин аҳл лутф бӯдаанд ва гуруҳе гуфтаанд : « каромат онаст ки ҳақи таъолии бандаро ба муроди худ аз мурод вай боздорад ва ба беМуродӣ мақҳур гирданд ; чунон ки агар ба дарё шавад дар ҳоли тишнагии дарё хушк гардад . »

Гӯйанд дар Бағдоди дарвешӣ ду буданд азмҳтшмони фуқарои яке соҳиби қаҳр буд ва яке соҳиби лутф ;у пайваста бо як дигар ба ниқор будандӣ , ва ҳар яке мари рӯзгори худро мазият май нҳодндӣ . Яке мегуфтӣ : « лутф аз ҳақ ба банда ашраф ашёст ; лқўлаҳ , таъолӣ : « аллоҳи латифи бъбодаҳ ( ۱۹/олшўрӣ ) » , ва дайгарӣ мегуфтӣ : « қаҳр аз ҳақ ба банда акмал ашёст ; лқўлаҳ , таъолӣ : «у ҳўи алқоҳри фавқи ибода ( ۱۸/олأнъом ) . »

Ин сухани миёни эшон дароз шуд тоўқтии ин соҳиби лутфи қасд Макка кард ва ба бодия фурӯ шуд ва ба Макка нарасед . Солҳо каси хабар вай наёфт . Тоўқтии яке аз Макка ба Бағдод меомад вайро дид бар сари роҳ , гуфт : « эй ахӣ , ба Ироқи шӯии он рафиқ маро бигӯӣ андари крх , агар хоҳӣ то бодияро бо машаққати вай чун крхи Бағдоди бинӣ бо аҷоиби он , биё ва бингар инак бодияи андари ҳақи ман чун крх Бағдодаст . » чун он дарвеш биёмаду мари он рафиқи вайро талаб карду пайғоми бгзордн , рафиқ гуфт : « чун боз гардӣ бигӯӣ ки андари он шарафӣ набошад ки бодия бо машаққатро андари ҳақи ту чун крх Бағдод кардаанд то аз даргоҳи нгризӣ . Аҷаб ин бошад ки крхи Бағдодро бо чандон анъому ъҷўботи андари ҳақи яке бодия гардонанд бо машаққат то вай дар он хуррам бошад . »

Ва аз шблии разии аллоҳ анҳу меояд ки гуфт андари муноҷоти худ : « эй борхдоӣ , агар осмонро тавқи ман гирдонеу заминро пои банд ман кунӣу оламро ҷумла ба хӯни ман ташна кунӣ , ман аз ту барнагардам . »

Ва шайх ман гуфт : солии мари авлиёро андари миёни бодияи иҷтимо буду пери ман ҳасрии разии аллоҳи анҳу маро бо худ он ҷои барад . Гуруҳеро дидам ҳар як бар наҷибӣ меомаданду гуруҳеро бар Тахтӣ меовараданд , ва гуруҳе мепариданд , ҳарки меомад аз ин ҷинси ҳасрии бадишон илтифот накард то ҷавонӣ дидам меомад наълин гусастау Асои шикастау пой аз кор бишуда сари бараҳна , андоми сӯхта . Ҳасрӣ бар ҷусту пеши вай боз рафт , ваии вайро ба дарҷат баланд бинишонад . Ман мутаъаҷҷиб шудам . Аз баъди он аз шайх бпрсидм гуфт : « ӯ велеаст мари худовандро таъолӣу тақаддус ки мтобъ вилоят нест ; ки вилояти мтобъ вайаст ва ба каромот илтифот накунад . »

Ва дрҷмлаҳи он чаҳ мо худро ихтиёр кунем балои мост ва ман ҷуз он нахоҳам ки ҳақ дар он маро аз офат нигоҳ дорад вози шари нафасам боз раҳанд агар андар қаҳр дорад таманноӣ лутф накунам ва агар андар лутф дорад иродат қаҳрам набошад ; ки маро бар ихтиёри вай ихтиёр нест . Ва биллоҳи алтўФиқу ҳсбнои аллоҳу нъми алрФиқ .

Ва ман злк : алнФӣу алосбот ,у алФрқи бинҳмо

Машойихи ин тариқати разии аллоҳи анҳуам маҳви сифатро ба исботи таъӣди ҳақ , нафйу исбот хондаанд . Ва ба нафй , нафии сифати башарият хостаанд ва ба исбот , исботи султони ҳақиқат ; аз он чаҳ маҳви зҳоби куллӣ буду нафии кули ҷуз бар сифот науфтад ; аз он чаҳ бар зот дар ҳоли бақои башарияти фано сӯрат нагирад . Пас бояд ки то нафии сифот мазмум бошад ба исботи хисоли Маҳмӯд ; яъне нафии даъвӣ буд андари дӯстии ҳақи таъолӣ ба исботи маънӣ ; аз он чаҳ даъвӣ аз ръўноти нафас буду андари ҷараёни ибороти эшон чун ба ҳукми авсофи мақҳури султон ҳақ гирданд гӯйанд ки : « нафии сифот башариятаст ба исботи бақои ҳақ . »

Ва андари ин маънии пеш аз ин андари боби фақру сФўту фанови бақои сухан рафтааст ва бар он ихтисор кардам .

Венис гӯйанд ки : муроди бад-ӣн , нафии ихтиёр банда бошад ба исботи ихтиёри ҳақ ва аз он буд ки он муваффақ гуфт : « إхтёр алҳақ лъбдаҳи маъаи илмаи бъбдаҳи хайри ман ихтиёри абдаи лнФсаҳи маъаи ҷаҳлаи брбаҳ » ; аз он чаҳ дӯстии нафии ихтиёр муҳиб бошад ба исботи ихтиёри маҳбӯб .

Ва андар ҳикоёт ёфтам ки : дарвешии андари дарё ғарқ мешуд яке гуфт : « эй ахӣ , хоҳӣ то барраӣ ? » гуфт : « на . » гуфт : « хоҳӣ то ғарқи шӯй ? » гуфт : « на . » гуфт : « аҷаби корӣ ! на ҳалок ихтиёр мекунӣ на наҷот май талабӣ ! ? » гуфт : « маро бо ихтиёр чаҳ кор , ки ихтиёр кунам . Ихтиёри ман онаст ки ҳақи маро ихтиёр кунад . »

Ва машойих гуфтаанд : камтарини дараҷаи андари дӯстии нафии ихтиёр буд . Пас ихтиёри ҳақ азалӣаст нафии он мумкин нагардаду ихтиёри бандаи арзӣ , нафй бар он раво буд . Пас бояд ки ихтиёри арзиро зери пои орад то бо ихтиёри азалӣ бақо ёбад ; чунон ки Мӯсои салавоти аллоҳи алайҳ чун бар кӯҳ мунбасит шуд бо ҳақи таъолии таманноӣ руят кард ва ба исботи ихтиёр худ бигуфт . Ҳақ гуфт : « лнтароне ( ۱۴۳/олأъроФ ) . » гуфт : « борхдоё , дидор , ҳақ ва ман мустаҳаққ , манъ чаро ? » фармон омад ки : « дидор ҳақаст аммо андари дӯстии ихтиёр ботиласт . »

Ва андари ин маънии сухан бисёред , аммо муроди ман беш аз ин нест ки бадоне ки мақсӯди қавм аз ин иборат чаҳ чизаст .

Ва аз ин ҷумлаи зикри тафриқау ҷамъу фаноу бақоу ғайбату ҳузур гузаштааст андари мазоҳиби мутасаввифа , он ҷо ки зикри сҳўсҳў ва скраст . Ҳаркиро ашколаст ин маъониро он ҷои талабад ; аз он чаҳ ҷои баёни ин ҷумлаи ин ҷо буд . Аммо ба ҳукми лобуди ин миқдори он ҷо биоварадам то мазҳаб ҳар касе мшрҳ гардад .

Ва ман злк : алмсомраҳу алмҳодсаҳ ,у алФрқи бинҳмо

Ин ду иборатаст аз ду ҳол аз аҳволи комилони тариқи ҳақу ҳақиқати он ҳадис сиррӣ бошад мақрун ба сукути забон ; яъне мҳодсаҳ ,у ҳақиқати мсомраҳи давоми инбисот ба китмони сару зоҳири маънии ин он буд ки мсомраҳ вақте буд бандаро бо ҳақ ба шабу мҳодсаҳ вақте буд ба рӯз ки андари он саволу ҷавоб буд зоҳирӣу ботинӣ ва аз онаст ки муноҷоти шабро мсомраҳ хонанду даъвоати рӯзи ромҳодсаҳ . Пас ҳоли рӯз мабнӣ бошад бар кашф , ва аз он шаб бар стар . Ва андари дӯстии мсомраҳи комилтар буд аз мҳодсаҳ .

Ва таъаллуқи мсомраҳ ба ҳол пайғамбараст , слии аллоҳи алайҳу силам . Чун ҳақи таъолии хост ки вайро вақте бошад бо ваии Ҷабраилро бо барроқи бФрстод то вайро ба шаб аз Макка ба қоби қавсин расонид ва бо ҳақ роз гуфту азуӣ сухан бишунид ва чун ба ниҳоят расед забони андари кашфи ҷалол лол шуду дил аз канаи азимати мутаҳайири гашти илм аз идроки бозмонд , забон аз иборат оҷиз шуд , « лоأҳсии сноءи алейк » гуфтӣ .

Ва таъаллуқи мҳодсаҳ ба ҳоли Мӯсои алайҳ ассаломаст ки чун хост ки вайро бо ҳақи таъолӣ вақте бошад , аз пас чиҳил рӯзи ваъдау интизор , ба тавр омаду сухани худованд таъолӣ бишунид то мунбасит шуду савол руят кард ва аз муроди бозмонд ва аз ҳуш бишуд . Чун ба ҳуш боз омад , гуфт : « таббати алик ( ۱۴۳/олأъроФ ) . » то фарқ зоҳир шуд миёни он ки оварда бошанд ; қавла , таъолӣ : « субҳони алзии أсрии бъбдаҳи Лайло ( ۱/олإсроء ) » . Ва миёни он ки омада бошад ; қавлаи таъолӣ : « влмои ҷоءи Мӯсои лмиқотно ( ۱۴۳/олأъроФ ) . »

Пас шаби вақти хилвати дӯстон буду рӯзи гоҳи хизмати бандагону ломҳолаҳ чун банда аз ҳади маҳдӯди худ андар гузарад варо заҷр кунанд ; бози дӯстро ҳад набошад то ба аз ҳади дргзштни мустуҷиб маломат шавад ; ки ҳарчӣ дӯст кунад ҷузи писандида дӯст набошад . Валлоҳи аълами болсўоб .

Ва ман злк : илми алиқину айни алиқин ,у алФрқи бинҳмо

Бидон ки ба ҳукми усӯли ин ҷумлаи иборат буд аз илму илм беяқин бар сиҳҳати он маълум , худ илм набошад ва чун илм ба ҳосил омад ғайби андари он чун айн бошад ; аз он чаҳ муъминони фардои мари ҳақи таъолиро бибинанди ҳам бад-ӣни сифати бенанд ки имрӯз медонанд агар бар хилофи ин бенанд ё руят мусаҳҳеҳ набошад фардо ва ё илм дуруст наёяд имрӯз ва ин ҳардуи тарафи хилоф тавҳид бошад ; аз он чаҳ имрӯзи илми халқи бадв дуруст бошаду фардои руяташони дуруст . Пас илми яқин чун айни яқин буду ҳақи яқин чун илми яқину онон ки ба астғроқ илм гуфтаанд андари руят , он маҳоласт ; ки руяти мари ҳусӯли илмро олатӣаст чун самоъ ва монанди ин . Чун астғроқи илми андари самоъи маҳол буд , андари руят низ маҳол буд . Пас муроди ин тайифаи бад-ӣни илми алиқини илми муомилоти дунёст ба аҳкоми овомир ва аз айни алиқини илм ба ҳоли назъу вақти берун рафтан аз дунё ва аз ҳақи алиқини илм ба кашфи руяти андари биҳишту кайфияти аҳли он ба муъоина . Пас илми алиқин дараҷа уламост ба ҳукми истиқоматашон бар аҳкоми умӯр ,у айни алиқини мақоми орифон ба ҳукми истеъдодашони мари маргроу ҳақи алиқини фаногоҳи дӯстон ба ҳукми эърозашон аз кули мавҷӯдот . Пас илми алиқин ба муҷоҳидату айни алиқин ба мؤонсту ҳақи алиқин ба мшоҳдт буд воин яке омасту дигари хосу сдигри хоси алхосу аллоҳи аълами болсўоб .

Ва ман злк : алълму алмърФаҳ ,у алФрқи бинҳмо

Уламои усӯл фарқ накардаанд миёни илму маърифату ҳардуро яке гуфтаанд , ба ҷузи он ки гуфтаанд : « шояд ки ҳақи таъолиро олам хонанд ва нишоед ки ориф хонанд мари адами тавқифро . » аммо машойихи ин тариқати разии аллоҳи анҳуам илмиро ки мақруни мъомлт ва ҳол бошаду олами он иборат аз аҳвол худ кунад онро маърифат хонанду мари олами онро орифу илмиро ки аз маънии муҷаррад буд ва аз мъомлти холӣ , онро илм хонанду мари олами онро олам . Пас он ки ба иборати муҷарраду ҳифзи он бе ҳифзи маънии олам буд варо олам хонанд ва он ки ба маънӣу ҳақиқати он чизи олам буд варо ориф хонанд ва аз онаст ки чун ин тайифа хоҳанд ки бар ақрони худ истихфоф кунанд вайро донишманд хонанду мари авомро ин мункир ояду муродашон на накӯҳиши вай буд ба ҳусӯли илм ; ки муродашони накӯҳиши вай буд ба тарки мъомлт ; « лأни Алъолами қоими бнФсаҳу алъорФи қоими брбаҳ . »

Ва андари ин маънии сухан рафтааст андари кашфи ҳиҷоби алмърФаҳ , ва ин ҷои ин миқдор кифоят бошад . Валлоҳи аълам .

Ва ман злк : алшриъаҳу алҳқиқаҳ ,у алФрқи бинҳмо

Ин ду иборатаст мари ин қавмро ки яке аз сиҳҳати ҳол зоҳир кунанд ва яке аз иқомати ҳоли ботин ва ду гуруҳи андари ин ба ғалатанд : яке уламои зоҳир ки гӯйанд : « фарқ накунем ; ки худ шариъат ҳақиқатасту ҳақиқати шариъат » ва яке гуруҳеи азмлоҳдаҳ ки қиём ҳар як аз ин бо дигар раво надоранд ва гӯйанд ки : « чун ҳоли ҳақиқати кашфи гашт шариъат бархезад . » ва ин сухан қромтаҳасту мшиъаҳу мўсўсони эшон .

Ва далел бар он ки шариъати андари ҳукм аз ҳақиқат ҷудост онаст ки тасдиқ аз қавл ҷудост андари имон ;у далел бар он ки андари асли ҷдонисти он ки тасдиқ беқавл имон набошаду қавл бетасдиқ гиравидани не ,у фарқ зоҳираст миёни қавлу тасдиқ .

Пас ҳақиқат иборатӣаст аз маънӣӣ ки насх бар он раво набошад ва аз аҳди одам то фанои олами ҳукми он мутасовӣаст , чун маърифати ҳақу сиҳҳати мъомлти худ ба хулӯси нияту шариъат иборатӣаст аз маънӣӣ ки насху табдил бар он раво буд чун аҳкоми овомир . Пас шариъати феъли банда буд ва ҳақиқат дошт худованду ҳифзу исмати вай , ҷли ҷалола . Пас иқомати шариъат бе вуҷӯди ҳақиқати маҳол буду иқомати ҳақиқат бе ҳифзи шариъати маҳолу мисоли ин чун шахсе бошад зинда ба ҷон чун ҷон аз вай ҷудо шавад , шахс мурдорӣ шаваду ҷони бодӣ . Пас қиматашон ба муқоринаи як дигараст , ҳамчунон шариъат бе ҳақиқати риёе буду ҳақиқат бе шариъати нифоқӣ ; қавлаи таъолӣ : « волзини ҷоҳдўои Финои лнҳдинҳми сблно ( ۶۹/олънкбўт ) . » муҷоҳидати шариъату ҳидояти ҳақиқати он яке ҳифзи бандаи мари аҳкоми зоҳирро бар худ ,у дигари ҳифзи ҳақи мари аҳволи ботинро бар банда . Пас шариъат аз макосиб буду ҳақиқати азмўоҳб ва чун чунин мусаллам буд фарқ бисёр ки миён ҳар ду бошаду аллоҳи аълам .

Навъи охири ин ҳудӯд иборатӣаст ки истиорати пазиради андари каломи эшон ва ба тафсилу шарҳи мушкил тар шавад ҳукми он ва ман бар сиблати ихтисори баёни ин навъи бикунам , ани шоءи аллоҳи таъолӣ .

Алҳақ : муродашон аз ҳақ худованд бошад ; аз он чаҳ ин номӣаст аз асмоءи аллоҳ ; лқўлаҳ , таъолӣ : « злки бأни аллоҳи ҳў алҳақ улмубин ( ۶/олҳҷ ) . »

Алҳқиқаҳ : муродашон бидон иқомат банда бошад андари маҳали васли худованду вуқуфи сари вай бар маҳали тнзиаҳ .

Алхтрот : он чаҳ бар дил гузарад аз аҳкоми тариқат .

Алўтнот : он чаҳ андари сари мтўтн буд аз маъонии илоҳӣ .

Алтмс : нафй Айнӣ бошад ки асар он бимонад .

Алрмс : нафй Айнӣ бошад бо асари он аз дил .

Алълоиқ : асбобӣ ки толибон , таъаллуқ бидон кунанд ва аз муроди бозмоннд .

Алўсоӣт : асбобӣ ки ба таъаллуқ кардан он ба мурод расанд .

Алзўоӣд : зиёдат анвор бошад ба дил .

АлФўоӣд : идроки сари мари лобуди худро .

Алмлҷأ : эътимоди дил ба ҳусӯли мродотў

Алмнҷأ : халос ёфтан дил аз маҳали офат .

Алкулӣа : астғроқи авсофи одамияти бакулят .

Аллўоиҳ : исботи мурод бо зӯдии нафии он .

Аллўомъ : изҳори нур бар дил бо бақои фавойиди он .

Алтўолъ : тулӯъи анвори маориф бар дил .

Алтўорқ : воридӣ ба дил ба бишорат ё ба заҷри андари муноҷоти шаб .

АллтиФаҳ : ишоратӣ ба дил аз дақоиқи ҳол .

Алср : нуҳуфтани ҳоли дӯстӣ .

Алнҷўӣ : нуҳуфтани аҳвол аз итилоъи ғайр .

Алошораҳ : ахбори ғайр аз мурод бе иборати лисон .

Алоимоء : таъризи хитоб беишорату иборат .

Алворад : ҳулӯли маъонӣ ба дил .

Алонтбоаҳ : заволи ғифлат аз дил .

Алоштбоаҳ : ашколи ҳоли андари ду тарафи ҳукми ҳақу ботил .

Алқрор : заволи тараддуд аз ҳақиқати ҳол .

Алإнзҷоҷ : таҳарруки дил буд андари ҳоли ваҷд .

Инаст маънии баъзе аз алфози эшон бар сиблати ихтисору биллоҳи алъўну алъсмаҳ .

Навъи охири ин ҳудӯд алфозӣаст ки андари тавҳиди худованди таъолӣ истеъмол кунанду андари баёни эътиқоди эшон андари ҳақоиқ беистиорат мустаъмал доранд ва аз он ҷумлаи яке инаст :

Алъолам : олам иборатӣаст аз махлуқоти худованд . Ва гӯйанд : « ҳаждаҳи ҳазор олам ва панҷоҳ ҳазор олам . » ва фалосифа гӯйанд : « ду олами алавӣу суфло . »у уламоӣ усӯл гӯйанд : « аз арш то срӣ ҳарчӣ ҳаст оламаст . » ва дар ҷумлаи олами иҷтимои мухталифот буду аҳли ин тариқат низ « олами арвоҳу нуфус » гӯйанд . Ва муродашон на он буд ки фалосифаро буд , ки муродашони иҷтимои арвоҳ ва нуфус бошад .

Алмҳдс : мтأхри андари вуҷӯд , яъне набӯда ва пас ббўдаҳ .

Алқдим : собиқи андари вуҷӯд ва ҳамеша буд он ки ҳастӣ ваии собиқ буд мар ҳама ҳастиҳоро ва ин ба ҷузи худованд таъолӣ нест .

Алأзл : он чаҳ мари онро аввал нест .

Алأбд : он чаҳ мари онро охир нест .

Алзот : ҳастӣ чизу ҳақиқати он .

АлсФаҳ : он чаҳ наът напазирад ; аз он чаҳ ба худ қоим нест .

Алосм : ғайри мсмо .

Алтсмиаҳ : хабар аз мсмо .

АлнФӣ : он ки адами манфӣ иқтизо кунад .

Алосбот : он ки вуҷӯди мусбат иқтизо кунад .

Алшиӣон : он ки вуҷӯди яке ба дайгарии раво буд .

Алздон : он ки раво набӯд вуҷӯди якеро бо бақои вуҷӯди дигари андари як ҳол .

Алғирон : он ки вуҷӯд ҳар як бе дайгарии раво буд .

Алҷўҳр : асли чиз , он ки ба худ қоим буд .

Алърз : он ки ба ҷавҳари қоим буд .

Алҷсм : он ки муаллиф буд аз аҷзои пароканда .

Алсؤол : талаб кардани ҳақиқатӣ буд .

Алҷўоб : хабар додан аз мазмуни савол .

Алҳсн : он ки мувофиқи амр буд .

Алқбиҳ : он ки мухолифи амр буд .

АлсФ : тарки амр буд .

Алзлм : ниҳодани чизе ба ҷое ки на ҷои он буду дархури он .

Алъдл : ниҳодан ҳар чизе ба ҷои худ .

Алмалик : он ки бар он эътироз натавон кард ки ӯ кунад .

Инаст ҳудӯди алфоз ки толибонро аз ин чора набошад ; бар сиблати ихтисору биллоҳи алъўну алтўФиқу ҳсбнои аллоҳу нъми алрФиқ .

* * *

Навъи охири ин иборотӣаст ки ба шарҳ ҳоҷатманд бошаду андари миёни мутасаввифа мутадовиласту мақсӯдашони бад-ӣни иборот на он бошад ки аҳли лисонро маълум гардад аз зоҳири лафз :

Алхотр : ба хотири ҳусӯл маънӣӣ хоҳанд андари дил бо суръати заволи он ба хотирии дигару қудрати соҳиби хотир бар дафъ кардан он аз дил . Ва аҳли хотири мтобъи хотир аввал бошанд андари умӯр ; ки он аз ҳақ бошад таъолии втқдс ба банда беиллат .

Ва гӯйанд : хайри алнсоҷро хотирӣ падедор омад ки ҷунайд бар дар вайаст , он хотир аз худ дафъ кард . Хотирии дигар ба мадад он омад ҳам ба дафъи он машғӯл шуд сдигри хотири ббўд . Берун омад , ҷунайдро дид разии аллоҳи ънҳмо бар дар устода . Гуфт : « ё хайр , агар хотири аввалро мтобъ буде вогари суннати машойихро ба ҷой овараде марои чандин бар дар набоистӣ устод . » то машойих гуфтаанд ки : « агар он хотир буд ки хайрро ашроф афтод аз он ҷунайд чаҳ буд ? » гуфтаанд ки : « ҷунайди пери хайр буд , вломҳолаҳи пер бар кули аҳволи мурӣд мушарраф бошад . »

Алўоқъ : ба воқеъ маънӣӣ хоҳанд ки андари дил падедор ояд ва бақо ёбад ба хилофи хотир ва ба ҳеҷ ҳоли мари толибро олати дафъ кардан он набошад ; чунон ки гӯйанд : « хатари алии қалбӣу вақъи фии қалбӣ . » пас дилҳо ҷумла маҳал хавотиранд , аммо воқеъи ҷуз бар дилӣ сӯрат нагирад ки ҳшўи он ҷумлаи ҳадис ҳақ бошад ва аз онаст ки чун мурӣдро дар роҳи ҳақи бандӣ пайдо ояд онро қайд гӯйанд ва гӯйанд : « варои воқеа Эй афтод . »у аҳли лисон аз воқеа ашкол хоҳанд андари масоил ва чун касе онро ҷавоб гуяд ва ашкол бардорад , гӯйанд : « воқеа ҳал шуд . » аммо аҳл таҳқиқ гӯйанд ки : « воқеаи он буд ки ҳал бар он раво набошад ва он чаҳ ҳал шавад хотирӣ буд на воқеӣ ; ки банди аҳли таҳқиқи андари чизе ҳақир набошад ки ҳар замони ҳукми он бадал шавад ва аз ҳоли бигардад . »

Алохтёр : ба ихтиёр он хоҳанд ки ихтиёр кунад мари ихтиёри ҳақро бар ихтиёри худ ; яъне бидонча ҳақи таъолии мари эшонро ихтиёр кардааст аз хайру шар , басанд кор бошанду ихтиёр кардани бандаи мари ихтиёри ҳақро таъолии ҳам ба ихтиёри ҳақ буд ; ки агар на он бўдкаҳи ҳақи таъолии варо беихтиёр кардӣ ваии ихтиёри худ фурӯ нагузоштӣ .

Ва аз Абуязиди разӣ анҳу пурседанд ки : « амир ки бошад ? » гуфт : « он ки варо ихтиёр намонда бошаду ихтиёри ҳақи вайро ихтиёр гашта бошад . »

Ва аз ҷунайди разии аллоҳ анҳу меояд ки вақте вай ротб омад гуфт : « бори худоё , марои офияти даҳ . » ба сараш Нидо омад ки : « ту кистӣ ки дар малики ман сухани гӯйӣ ва ихтиёр кунӣ ? ман тадбири малики худ беҳтар азтў донам . Ту ихтиёри ман ихтиёр кун на худро ба ихтиёри худ падедор кун . »

Алохтбор : ба ахтбори имтиҳони дил авлиё хоҳанд ба гӯнаи гӯнаи балоҳо аз ҳақ таъолӣ бидон оидози хавфу ҳузну қабзу ҳайбати вмоннди он ; лқўлаҳи таъолӣ : « аўлӣки аллазӣнаи амтҳни аллоҳи қлўбҳми ллтқўии ?лаами мғФраҳу أҷри азим ( ۳/олҳҷрот ) . »у андари ин дрҷтӣ азим бошад .

Алблоء : ба балои имтиҳони тан дӯстон хоҳанд ба гӯнаи гӯнаи машаққатҳоу бимориҳоўи ранҷҳо ; ки ҳарчанд бало бар бандаи қӯти бештар пайдо мекунад қурбат зиёдат мешавад варо бо ҳқтъолӣ ки бало либос авлиёсту кдўодаҳи асФёу ғизои анбиё , салавоти аллоҳи алайҳим . Надидӣ ки пайғамбари слии аллоҳи алайҳ ва силам гуфт : « أшди алблоءи болأнбёءи сами алأўлёء , сами алأмсли Фолأмсл . Нҳни муошири алأнбёءи أшди анноси блоء . »у фии алҷмлаҳи балои ном ранҷӣ бошад ки бар дилу тани муъмин пайдо шавад ки ҳақиқати он неъмат буд ва ба ҳукми он ки сари он бар банда пӯшида бошад бо эҳтимол кардани оломи он вайро аз он савоб бошад ;у бози он чаҳ бар кофарон бошад он на бало буд ки он шқо буд ,у ҳаргизи мари кофарро аз шқо шифо набӯд пас мартабати балои бузургтар аз имтиҳон буд ; ки таъсири он бар дил буд ва аз он ин бар дилу тани валлоҳи аълам .

Алтҳлӣ : тҳлӣ ташаббуҳ бошад ба қавми сутӯда ба қавлу амал ; қавла , алайҳи ассалом : « лӣси ?илямони болтҳлӣу алтмнӣ , влкни моўқри болқлўбу садақаи алъамал . »

Пас монандаи кардан худро ба гуруҳе бе ҳақиқати мъомлти эшон , тҳлӣ буду онон ки намоянд ва набошанд зуд Фзиҳт шаванду розашон ошкоро гардад ҳар чанд ки ба наздики аҳли таҳқиқи худ эшон Фзиҳт бошанд врозшони ошкоро .

Алтҷлӣ : таъсири анвор ҳақ бошад ба ҳукми иқбол бар дили мқблон ки бидон шоиста он шаванд ки ба дили мари ҳақро бибинанду фарқи миёни ин руяту руяти аёни он буд ки мутаҷаллӣ агар хоҳад бибинад ва агар хоҳад набинад , ё вақте бинад ва вақте набинад ; бози аҳли аёни андари биҳишт агар хоҳанд ки набенанд натавонанд ; ки бар таҷаллии стар ҷоиз буд ва бар руяти ҳиҷоб раво набошад .

Алтхлӣ : эъроз бошад аз ишғоли монеъаи мари бандаро аз худованд , ба ҳукми ташрифи аноят ; чунон ки даст аз дунё холӣ кунаду иродати уқбо аз дил қатъ кунаду мтобъти ҳўӣ аз сар холӣ кунад ва аз суҳбати халқ эъроз кунаду дил аз андеша эшон бипардозад .

Алшрўд : маънии шрўди талаб ҳақ бошад ба халос аз офоту ҳуб ва бе қарории андари он ; ки ҳамаи балои толиб аз ҳиҷоб уфтад . Пас ҳияли толибро андари кашфи ҳиҷобу асфори эшонроу таъаллуқи эшонро ба ҳар чизе шрўд хонанду ҳаркии андари ибтидои талаб бе қарортар буд андари интиҳоу аслтару мумкинтар .

Алқсўд : муродашон аз қсўди сиҳҳат азимат бошад бар талаби ҳақиқати мақсӯду қасди ин тайифаи андари ҳаракату сукӯн баста нест ; аз он чаҳ дӯсти андари дӯстӣ , агарчӣ сокин буд қосид буд ва ин хилоф одатаст ; аз он чаҳ қасди қосидон ё бар зоҳирашон аз қасди таъсирӣ буд ё дар ботинашони нишоне аз он ки дӯстон бе иллати талабу ҳаракоти худ қосид бошанду ҳамаи сифоти эшон қасди дӯст буд .

Алостноъ : бад-ӣн он хоҳанд ки худованди таъолии бандаро муҳаззаб гирданд ба фанои ҷумлаи насибҳо азуӣу заволи ҷумлаи ҳаззҳо ,у авсофи нафсонии вайро андари вай мубаддил гирданд то ба заволи нъўту табдили авсоф аз худ бе худ шавад , ва махсӯсанд бад-ӣни дарҷати пайғамбарони алайҳими ассалом бидӯни авлиёу гуруҳе аз машойих бар авлиёи ҳам раво доранд ин сифат .

АлостФоء : астФои он буд ки ҳақи таъолии дили бандаро мари маърифати худро фориғ гирданд то маърифати ваии сафои худ андари он бгстронду андари ин дарҷати хосу оми муъминони ҳама якеанд аз осӣу мутӣъ ва валеу набӣ ; лқўлаҳ , таъолӣ : « сами аўрснои алкитоби аллазӣнаи астФинои ман ъбоднои Фмнҳми золими лнФсаҳ ва манеҳам муқтасид ва манеҳам собиқи болхирот ( ۳۲/и фотир ) . »

Алстлом : астломи ғлботи ҳақ буд ки куллияти бандаро мақҳур худ гирданд ба имтиҳони лутфи андари нафии иродаташу қалби мумтаҳану қалби мстлм ҳар ду ба як маънӣ бошад ; чаҳ онаст ки астломи ахасу арқ имтиҳонаст андари ҷараёни ибороти аҳли ин қисса .

Алрин : рин ҳиҷобӣ буд бар дил ки кашфи он ҷуз ба имон набӯд ва он ҳиҷоби куфр ва залолатаст ; лқўлаҳ , таъолӣ : « куллан бали рони алии қлўбҳми мо конўои иксбўн ( ۱۴/олмтФФин ) . » ва гуруҳе гуфтанд ки : « рин он буд ки заволи он худ мумкин нашавад ба ҳеҷ сифат ; ки дили кофари ислом пазир набошад ва он чаҳ аз эшон исломи оранди андари илми худои ъзу ҷл муъмин бӯда бошанд . »

Улуғин : ғин ҳиҷобӣ бошад бар дил ки ба истиғфор бархезад ва он бар ду гӯна бошад : яке хафиф ва яке ғализ . Ғализи он буд ки мари аҳли ғифлатро бошаду кбоирроу хафифи мари ҳамаи халқро аз набӣ ва вале ; лқўлаҳи алайҳи ассалом : « إнаҳи лиғони алии қалбӣу إнии лأстғФри аллоҳи фии кули явми моӣаҳи мара . » пас ғини ғализро тавбае бшрт бояду мари хафифро руҷӯъии содиқ ба ҳақу тавба бозгаштан буд аз маъсият ба тоъат ,у руҷӯъ бозгаштан аз худ ба ҳақ . Пас тавба аз ҷурм кунанду ҷурми бандагони мухолифати амр буд ва аз он дӯстони мухолифати иродату ҷурми бандагони маъсият буд ва аз он дӯстони руяти вуҷӯди худ яке аз хато ба савоб бозгардад гӯйанд : тоӣбаст ва яке аз савоб ба асўби бози грддгўинд : оибаст ва ин ҷумлаи андари боби тавба ба тамомӣ гуфтаам . Валлоҳи аълам .

Алтлбис : намӯдани чизеро ба хилофи таҳқиқи он ба халқ , талбис хонанд ; лқўлаҳи таъолӣ : «у ллбснои алайҳими моилбсўн ( ۹/олأнъом ) . »у ҷузи ҳақро таъолии ин сифат маҳол бошад ; ки кофарро ба нъми муъмин май намояду муъминро ба нъми кофар то вақти изҳори ҳукм вай бошад андар ҳар касе ва чун яке аз ин тайифаи хисолии Маҳмӯдро бапушанд ба сифотӣ мазмум гӯйанд : « талбис мекунад . »у ҷузи ин маъониро ин иборат истеъмол накунанд , нифоқу риёро талбис нахонанд ҳар чанд ки дар асл талбис бошад ; аз он чаҳ талбиси ҷузи андари иқомати ҳад мустаъмал набошаду аллоҳи аълам .

Алшрб : ҳаловати тоъату лиззати каромату роҳати инсро ин тайифа шурб хонанд . Ва ҳеҷ каси кор бешурб натавонад кард , ва чунон ки шурби тан аз об бошад шурби дил аз роҳоту ҳаловат дил бошаду шайхи ман разии аллоҳ анҳу гуфтӣ : « мурӣду ориф бояд ки аз шурби иродату маърифат бегона бошад . » ва яке гуяд ки : « мурӣдро бояд ки аз кирдори худ шурбӣ буд то ҳақи талаби андари иродат ба ҷои ораду орифро набояд ки шурб бошад то бидӯни ҳақ бо шурбу роҳотӣ ки ба нафас боз мегардад бёромд . »

Алзўқ : завқ монанди шурб бошад , аммо шурби ҷузи андари роҳот мустаъмал несту завқи мари ранҷу роҳотро некӯед ; чунон ки касе гуяд : « зқти алхлоФу зқти алблоءу зқти алроҳаҳ » ҳама дурустеду бози шурбро гӯйанд : « шарбати бкأси алўслу бкأси алўд » . Ва монанди ин бисёраст ; қавлаи таъолӣ : « клўоу ашрбўои ҳниӣо ( ۴۳/олмрслот ) » , ва чун аз завқ ёд кард гуфт : « зқи إнки анати алъзизи алкрим ( ۴۹/олдхон ) » , ҷой дигар гуфт : « зўқўои миси сқр ( ۴۸/олқмр ) . »

Инаст аҳкоми ҳудӯди алфози мутадовили эшон ки ёд кардам ва агар бҷмлгӣ сабт кунам китоб мтўл гардад . Валлоҳи аълами болсўоб .