Шукру сипосу ҳамд бе қиёси ҳазрати холиқиро ҷли ҷалола ва ъам нўолаҳ ки одамиро ба шарафи нутқу фасоҳату камоли фазлу балоғат бар дигари махлуқот тафохур бахшед .

Мусаввирӣ ки сувари абкори афкор бар сафаҳоти замири аввалӣ алолбоб кашид .

Ҳакимӣ ки гӯшти порае ба қувваи нутқи калиди ганҷинаи асрори ҳикмати сохт . Карӣмӣ ки ҳар шахсе аз оҳоди коиноту афроди мумкинот ба либоси кароматӣ хос биёрост , гоҳи эъҷози исавиро дар сухани Тифл таъбия карду гоҳи сабаби наҷоти дунявӣу ухравӣ дар каломи уммӣе ба вадиати ниҳод .

Ва салавот беҳаду тҳёт бе ъад бар равзаи зоҳраҳи тоҳираи тоҷи тораки анбёءи Муҳамади Мустафо

Алайҳи афзали алслўоту акмали алтҳёти бод ки субҳи рисолат ӯ саҳни гетиро аз зулмати залолат пок кард воӣинаҳ занг олуд дилҳо ба мсқли ҳидоят ҷило доду ғуфрони фаровону ризвон бепоён бар ҷону равони асҳобу аҳбоб ӯ .

Аммо баъд бар замири арбоби хираду асҳоби ҳунар пӯшида нест ки ҳамагии ҳиммати аҳли ақл барон масруфаст ки аз осори вуҷӯди эшон нишони рақамӣ бар рӯй варақи рӯзгор боқӣ монад чун бавоситаи мурӯри айёми гирди фаромӯшӣ бар чеҳраи асар он менишинаду тӯли замони сӯрати он аз хотир маҳв мекунад лоҷарам ногузираст аз тамҳиди банно , ёдгорӣ ки баъд аз фанои ҷисми мӯҷиби бақоӣ исм бошад ва назд уқало равшанаст ки асоси сухан ба тундбоди ҳаводис мунҳадим нагардаду нишони он бар сафҳаи айём собит мебошаду нафистарин ҷавҳарӣаст ки мӯҷиби ризои холиқу хилоиқи вмхлси муҷоз ва ҳақоиқ мешавад чунон ки гуфтаанд :

Пас ҳеҷ ёдгории варои таркиби назмӣ ё тартиб насрӣ набошад .

Банно бар ин муқаддамот , чун ин заъифаи ҷаҳони бинти масъӯди шоҳ , ба воситаи дасти татовули рӯзгори пои қаноат дар доман офият кашида рӯй дил дар каъба фароғат оварад ва ин байти шиори худ сохт :

Дар ҳар сӯрат ки рӯй менамӯд фикрӣ зиёд мешуд . Хотирро , гоҳи гоҳи қитъае чун ҳоли ошиқон бесомон ва чун замири муштоқони парешон ва чун дили аҳли назари шикаста ва монанди умеди арбоби ҳавас бар бе ҳосилии баста дар айни млолтӣ ки тсориФи лайл ва наҳор рӯй менамӯд аз барои машғӯлии хотир имло мекарду ҳақиқатӣ ба либоси муҷоз бар меоварад ва ба оби изҳори васфи улҳолии оташи ғуссаи айёмро таскин медод ва ҳар чанд ҷамъӣ ки бавоситаи қусӯри ҳиммат дар мулоҳизаи сӯрати он боз монанди ва ба ҳасби қиллати истеъдоди ниқоб аз чеҳраи мақсӯди он гушӯдан натавонанд , ҳар оинаи ин ғароиб аз қабил маъоӣиб шимуранд .

Аммо назд муҳаққиқони дақиқаи шиносу мдққони мстўии қиёси сӯрати он ҳолу ории он мақоли муайян ва мубин ояд ки ғараз аз каломи маъонӣ зоҳир нест балки мақсӯди куллӣ фаҳм сроирасту эроди дақоиқи муҷозоти саводи иршоди ҳақоиқ ҳолотаст ки : алмҷози қнтраҳи алҳқиқаҳ ва назд арбоби илму худовандони ақлу адаби возеҳ ва лоиҳ бошад ки агар шеъри фазилатии хосу манқибатӣ бар хавос набӯдӣ саҳобаи кбору уламои номдори ризвони аллоҳи алайҳими аҷмъин дар талаби он масоъии мшкўру иҷтиҳоди мўФўр ба тақаддуми нрсонидндӣ , аммо чун то ғояти бавоситаи қиллату нудрати мухаддироту хўотини аҷами камтар дар ин машҳӯд шуд ин заъифа низ ба ҳасби тақлиди шӯҳрати ин қисми навъи нақсӣ тасаввур мекарду азим аз он мҷтнбу мҳтрз май буд аммо ба тавотуру таволии маълуму мафҳуми гашт ки кброи хўотину мухаддироти нисвон , ҳам дар араб ва ҳам дар аҷам ба ин фани мавсӯм шудаанд чаҳ агар манеҳӣ будӣ ҷгргўшаҳи ҳазрати рисолат , моҳи хуршеди роят , дар дарҷи исмат , хотуни қиёмати Фотимаи Заҳрои разии аллоҳи ънҳмои талаффузи нафармудӣ ба ашъор аз ҷумлаи ин байт аз он ҳазрат бо азиматаст :

Ва тамоми хўотини араби шеър фармӯдаанд ва дар аҷами Оишаи мқриаҳ ки ба иттифоқ аз соликони роҳи дайну тоирони тариқа яқинаст худро ба қисми шеъри машҳури фармӯда ва ин ду рубоӣ аз он ӯст :

Ва дигари хўотини аҷам мисли подшоҳи хотуну қтлғшоаҳи хотуни вғирҳн ҳар як ба ҳасби истеъдод дар ин майдони асби ҳавасро ҷавлон додаанд . Ин заъифа низ иқтидо ба эшон намӯда мултазами ин ҷасорати гашт . Агар чаҳ гуфтаанд :

Мأмўлу умедвор аз карами ъмиму алтофи ҷсими ҷумҳӯри аҳли илму адабу ҷумлаи арбоби ақлу адаб чунонаст ки чун қиллати бизоъат ва хуфт иститоати ин заъифа маълум доранд бе шоибаҳи ғаразу дофиъии арз ба айни анояти млҳўзи фармӯда чун бар ғс ва самину неку бади ин мбтрот итилоъ ёбанд ба ончӣ мумкинаст ташрифи ислоҳи арзонии фармӯдаи ин заъифаро дар мзлти иқдом махӯз нагардонанд .