Бидон эй писар агар асби харии зинҳори гӯши дор то бар ту ғалат наравад , ки ҷавҳари асб ва одамӣ яксонаст : асби неку марди некро ҳар қӣматӣ ки наҳй баргирад , чунонк асби баду одамии бадро ҳар чанднакӯҳӣ тавон нкўҳидн ва ҳукамо гуфтаанд ки : ҷаҳон ба мардумон бпоӣасту мардум ба ҳайвон ва некӯтарин ҳайвон аз ҳайвонот асбаст ки доштан ӯ ҳам аз кадхудоеаст ва ҳам аз мурувват ва дар мисласт ки : асбу ҷомаро некӯи дор , то асбу ҷомаи туро некӯ дораду маърифати неку бади асб аз мардум душвортараст , ки мардумро бо даъвӣ маънӣ бошаду асбро набошад , бал ки даъвӣ асб дидораст , то аз маънии асби хабари ёФии аввал ба дидори нигар , ки агар ба ҳунар ғалат кунӣ бадӣдор ғалат накунӣ , ки ағлаби асбро сӯрати некӯ буду бадро бад бошад ; пас накӯтар сӯратӣ чунонк устодон байтор гуфта анд онаст ки : бояд дандон ӯ борӣк буду пайвастау сипеду лаби зерини дарозтару бинии баланду фарох ва баркашидау паҳни пешонӣу дрозгўшу миён гӯшҳо баркашидау кушодау оҳхтаҳи гардан , борӣки бунгоҳ , гардани ситабру ситабри хурдаи гоҳ ва зибрин қасабаи кӯтоҳтар аз зерин , хиради мӯӣ , смҳоءи ваии сиёҳу дарозу гирди пошна , баланди пушт , кӯтоҳи тиҳии гоҳ , фарохи сина , миёни дасту поиҳоء ӯ кушода , дами кшну дароз , буйаи дам ӯ борӣку сиёҳи хояу сиёҳи чашму сиёҳи мижа ва дар роҳ рафтани ҳӯшёр ва молидаа хирадгоҳ , кӯтоҳи пушт , муъаллақи сарин , аризи кФлу даруни сўни рон ӯ пургӯшт , баҳам дар руста , чун савор бар хештан ҳаракат кунад бояд ки аз ҳаракати мард огоҳ бошад . Ин ҳунарҳо ки гуфтам алии алотлоқ дар ҳар асбӣ бояд ки буд ва дар ҳар асбӣ ки инҳо буд нек буду онч дар асбӣ буд ва дар дайгарӣ набӯд ки беҳтарини рнгҳоءи асби каммият ва хрмогўнаст , ки ҳам некӯ буд ва ҳам дар гармоу сармо сабур бошаду ранҷи каш , аммо асби чармаи хинги заъиф буд , агар хояу миёни ронҳоءи вайу даму дасту пойу Фшу носиаҳи {у }и дами сиёҳ буд нек бошаду асби зардаи он ҷинс ки бғоити зард буд нек буд ва бар ваии дирами дирами сиёҳ ва башу носиаҳу даму хояу куну миёни рону чашму лаб ӯ сиёҳ буду асби саманд бояд ки ҳамчунин бошаду адҳам бояд ки сиёҳтарин буд ва набояд ки сурхи чашм буд , ки бештари асби сурхи чашм девона бошаду маъюбу асби бўз кам бошад ки нек бошаду абраши бештар бад бошад , хоссаи чашму куну хояу дам ӯ сипед буду асби дизаҳ ки сиёҳ қувоем бошад ва бар он сифат буд ки зардаро гуфтем , нек буду асби аблақи носутӯда буд ва кам нек бошад ва ҳунарҳоу айби асбон бисёраст чун ҳнрҳоءи асбони бдонстии айби ҳоءи эшон низ бидон , ки андари эшон низ чанд гӯна айбасту айбӣ ки бакор зиён дораду бадӣдор зишт бошад , агар на чунин бошад лекин мешавам буду соҳиб гшн бошад ва бошад ки то ълтҳоءи баду хўиҳоء бад дорад , ки баъзе битавон барад ва баъзе натавон барад ва ҳар айбу иллатиро номӣаст , ки бидон ном битавон донистан , чунонк ёд кунам : бдонки иллати асб яке онаст ки гунг бошаду асби гунг бисёр {и роҳи } гум кунанд ва аломаташ онаст ки чун Модёнро буианд агар чаҳ бар фурӯи ҳиллад бонг накунанду асби аъшӣ яъне кӯри бтар буду аломат вай онаст ки бсбби чизе ки асбон аз он натарсанд битарсаду брмд ва ҳар ҷои бад ки ндонӣ баравад ва парҳез накунад ва агар асби бади кар буд , аломат вай онаст ки чун бонги асбони шунӯди ҷавоби надиҳаду модоми гӯши бози пас афканда дорад , асби чапи бад буду хато бисёр кунаду аломат вай онаст кӣ чун ӯро бдҳлизӣ дар кашии нахусти дасти чап андар ниҳанду асби аъамаши он буд ки рӯз бад бинаду аломаташ онаст ки ҳадақаи чашми ваии сиёҳ буд ки ба сабзӣ занаду модоми чашм кушода дорад , чунонк мижа бар ҳам назанад ва ин айб бошад ва бошад ки дар ҳар ду чашм бошад , ҳар чанд ба зоҳири асби аҳвали маъюб буд , аммо арабу аҷам муттафиқанд ки муборак бошад ва чунин шунӯдаам ки длдли аҳвал буду асби арҷли як пой ё як даст сипед бошад , агар пои чапу дасти чапи сифед буд шавам буду асби азрақ агар ба ҳар ду чашм буд раво буд ва агар ба як чашм азрақ бошад маъюб буд хосса ки чап буду асби мағриби бад буд , яъне сипеди чашми бад буду асби бўраҳ низ бад буду асби ақўд низ бад буд , яъне рости гардан ва чунин асби андари вҳл нек нанигараду асби худ ранги ҳам бад буд , аз баҳри онк ҳар ду поиши каҷ буду бпорсии камон пой хонанд ва бисёр уфтаду асб қолъ шавам буд , онгоҳи болоءи коҳилу грдпоӣ мӯӣ дораду мҳқўъи ҳаму онки крднои зери бағалаш буд , агар ба ҳар ду ҷониб буд шавамтар буду асби Фршўн ҳам шавам буд , ки крднои болоء сам дорад , аз даруни сўн ва аз буруни сўн раво бошаду ашдФи бад буд , яъне сам дар навишта ва онро аҳнФ низ хонанду онки дасташ ё поиши дароз буд ҳам бад буд , ба нишебу фарозу онро аФрқ хонанду асби аъзли ҳам бад буд , яъне каҷи дам ва ӯро кашф гӯйанд , яъне ҳамеша ураташ пайдо бошаду асби саги дам низ бад буду асби аФҳҷ низ бад буд , онки пой бар ҷои даст худ натавон ниҳоду асби асўқ низ бад бошад , доими ланг буд , аз он буд ки дар мафосили ғудад ҳаме дораду асби аърўни ҳам бад буд ва аз он буд ки дар мафосили даст устихон дорад ва агар дар мафосил пой дорад аФрқ хонанд , ҳам бад буду саркашу гурезанда ва бисёр бонгу зроту лгдзну онк дар саргин афкандан диранг накунаду онки нар бисёр фурӯи ҳиллади бад буду асби зоғи чашми кӯр буд .

Ҳикоят : дар ҳикоятии шунӯдам ки чӯпони Аҳмади Фриқўни рӯзи наврӯзи пеш вай бирафт , ҳадяи наврӯзӣ ва гуфт : зиндагонии худованди дарози бод ! ҳадяи наврӯзии ниоўрдм , аз онк бишоратӣ дорам ба аз ҳадя . Аҳмад Фриқўн гуфт : бигӯӣ , чӯпон гуфт : турои дӯши ҳазор караи зоғи чашми зодаи сет . Аҳмади вайро сад чӯб фармуд задан ва гуфт : ин чаҳ бишорат буд ки маро оварадӣ ки ҳазор караи шаби кӯри бзод ?

Акнӯн чун ин бигуфтаму иллати ҳоءи асбони бдонстӣ низ бдонк ҳар якеро номӣаст чун : асору къобу мшмшу ърну шиқоқу қамъу номвараи {у }и ҷузому брсу ҷираду нмлаҳу млҳу нафхау Фндўорортъошу саратону фатқу мктоФу қФосу рӣўму мълу ъзозу смл ва сифтанӣу рҳсаҳу барра , ин ҳамаи иллатҳо муҷмал бигуфтам , агар ҳама тафсир кунам дароз гардад , ин ҳама ки гуфтам айбасту перӣ аз ҳамаи айбҳо бтар буд , ин ҳамаи айбҳо ки гуфтам битавон бурдану айби периро натавон бурдан ; аммо асби бузурги хар ё панҷ донагӣ , агар чаҳ мард манзароне бошад бар асби кучаки намояду бдонки паҳлавии асбони бештар аз ҷониби рости устихон зиёдат бошад , бишумор агар ду бо як дигари рост буд бихари бзёдт аз ончи арзад , ки ҳеҷ асб аз ваии сабақи натавонади барад ва ҳар чаҳ бихарӣ аз чаҳорпоӣу зёъу ъқору ғайри он чунон хар ки то зинда бошӣ манофеи он ба ту мерасаду баъд аз он аз ту ба ҳамалону ворисон ту мерасад , бе шаки охири туро зан бошаду фарзанд , он чунонк { лбибӣ гуяд } : ҳар ки мардаст ҷуфт ӯ зан буд .