Бидон эй азизи ман ки агар худои туро писарӣ диҳад аввали номи хуш бар вай на , ки аз ҷумлаи ҳақҳои падарон яке инаст , дувуми онкӣ ба доягон меҳрбон сипор ва ба вақти хутана кардани суннати биҷойовар ва ба ҳасби тоқати хеш шодӣ куну онгоҳи қуръони биомўзон , чунонк ҳофиз қуръон шавад , чун бузург шавад ба илми силаҳаши диҳӣ , то саворӣу силаҳи шурии биомўзду бидонад ки баҳри силаҳ чун кор бояд кард { ва чун аз силаҳи омухтани фориғи гардӣ бояд ки фарзандро шиноаи биомузӣ , чунонкии ман даҳ сола шудам моро ҳоҷибӣ буд бо манзар ҳоҷиб гуфтандӣу фурӯи сят некӯ донистӣу ходимии ҳабашӣ буд райҳони ном , ваии нек низ донистӣ , падарами раҳмаи аллоҳи марои бдон ҳар ду супурд то марои саворӣу найза бохтану зубин андохтану чавгон задану тоби тоб андохтану каманд афкандану ҷумла ҳар чаҳ дар боби фурӯи сяту рҷўлит буд биомўхтм , пас боманзари ҳоҷибу райҳони ходими пеш падарам шуданд ва гуфтанд : худованди зода ҳар чаҳ мо донистем биомўхт , худованд фармон диҳад то фардо ба нахҷӣргоҳ ончӣ омӯхтааст бар худованд арза кунад , амир гуфт : нек ояд . Рӯз дигар бирафтам , ҳар чаҳ донистам бар падар арза кардам . Амири эшонро халъат фармуд ва пас гуфт : ин фарзанди маро ончӣ омӯхтаед некӯ бдонстаҳасту лекини беҳтарин ҳунарӣ наёмухтааст . Гуфтанд : ончӣ ҳунараст ? амир гуфт : ҳар чаҳ вай донад аз маънии ҳунару фазл ҳама онаст ки ба вақти ҳоҷат агар ваии натавонад кардан мумкин бошад ки касе аз баҳри ваии бикунад , он ҳунар ки вайро бояд кардан аз баҳри хеш ва ҳечкас аз баҳри вай натавонад кард вайро ниомўхтаҳед . Эшон пурседанд ки : он кадом ҳунараст ? амир гуфт : шиноварӣ ки аз баҳри ваии ҷузи ваии кас натавонад карду млоҳи ҷилд аз обскўни биоўрду марои бадишони супурд то маро шино биёмухтанд , ба кроҳит на ба табъ , аммо неки биомўхтм . Иттифоқ афтод ки он сол ки ба ҳаҷи мирФтм , бар дар Мӯсили моро қатъ афтод , қофилаи бзднду араб бисёр буд ва мо бо эшон басанда набудем , ҷумлаи аламри ман бараҳнаи бози Мӯсили омадам , ҳеҷ чора надонистам , андар киштӣ нишастам ба диҷла ва ба Бағдод рафтаму онҷои шуғл некӯ шуду эзади таъолии тавфиқ ҳаҷ дод . Ғаразам онаст ки андари диҷлаи пеш аз онк ба ъбкраҳ барисанд ҷой махуфаст , гирдобии саъб ки млоҳии доно бояд ки онҷо бугзарад , ки агар сарф он надонад ки чун бояд гузашти киштӣ ҳалок шавад ; мо чанд кас дар киштӣ будем бидон ҷой раседем , млоҳ устод набӯд , надонист ки чун бояд рафт , киштӣ ба ғалати андари миёни он ҷойгоҳи бади бараду ғарқаи гашт , қариби бист ва панҷ мард будем , ману мардии пери басарӣу ғуломӣ аз он ман зирак , ки ковӣ ном бӯда , ба шиноаи беруни омадему дигари ҷумла ҳалок шуданд . Баъд аз он меҳри падари андари дили ман зиёдат шуд , дар садақа додан аз баҳри падару тараҳҳум фиристодан зиёдат кардам , бдонстм ки он пери чунин рӯзиро аз пеш ҳаме дид ки марои шиноварии омухт ва ман надонистам . Пас бояд ки ҳар чаҳ омухтанӣ бошад аз фазлу ҳунари фарзандро биомўзӣ , то ҳақи падарӣу шафқат биҷой оварда бошӣ , ки аз ҳаводиси олам эмин натавон буд ва натавон донист ки бар сари мардумон чаҳ гузарад ; ҳар ҳунарӣу фазлии рӯзӣ бакор ояд , пас дар фазлу ҳунари омухтан тақсир набояд кардан ва ба вақти тааллум агар муаллимон ӯро бизананд ӯро шафқат мабар ва бигзор , ки кӯдаки илму адабу ҳунар ба чӯб омӯзад ва на ба табъи хеш , аммо агар беадабӣ кунад ва ту аз вай дар хашми шӯии бадасти хеши вайро мазан , ба муаллимонаш битарсон ва эшонро адаби фармой кардан , то кӣнаи ту дар дил нагирад ; аммо бо вай ба ҳайбат бош , то туро хор нагираду доим аз ту тарсон бошаду дираму зару орзӯе ки вайро бошад аз ваии дареғи мадор , бидон қадар ки битавонӣ , то аз баҳри сими марг ту нахоҳад аз ҷҳаҳи мирос ва бадном нашаваду ҳақи фарзанди омухтани дон аз фарҳангу дониш ва агар фарзандии бад буд ту бидон мангар , ҳақи падарии биҷойовар , андари омухтани адаби вай тақсир макун , ҳар чанд ки агар ҳеҷ моя хирад надорад агар ту адаби омӯзӣ ва агар на рӯзгори ши биомўзд , чунонкӣ гуфтаанд : ман лами иўдбаҳи волдоаҳи адабаи аллилу алнҳор , ва ҳамин маънӣ ба иборатии дигари ҷади ман шамс алмъолӣ гуяд : ман лами иўдбаҳи алобўони иўдбаҳи алмлўон , аммо шарти падарии нигоҳи дор ки ваии чунон зиндагонӣ { кунад ки } фиристода бошаду мардум чун аз адам мавҷӯд шуд халқу сиришт ӯ бо ӯ буд , аммо з бехӯбӣу аҷзу заъифии пайдои натавонад кардан , ҳар чанд бузург тар мешавад ҷисму рӯҳ ӯ қавӣ тар мегардаду феъли ваии пайдо тар мешавад аз неку бад , то чун вай ба камол расад одати вай низ ба камол расад , тамомии рӯзбеҳӣу рўзбдӣ пайдо шавад валикини ту адабу ҳунару фарҳангро мироси хеши гардон ва ба вай бигзор , то ҳақи вай гзордаҳ бошӣ , ки фарзандонро миросӣ ба аз адаб несту фарзандони оммаро мирос ба аз пеша нест , ҳар чанд ки пеша на кор муҳташамонаст , ҳунар дигарасту пеша дигар , аммо аз рӯй ҳақиқати наздики ман пешаи бузургтарин ҳунарӣаст ва агар фарзандони муҳташамони сад пеша донанд чун ба касби бикунанд айбӣ нест , балки ҳунари сет , ҳар якеро рӯзӣ бакор ояд .

Ҳикоят : бдонкаҳ чун гштосФ аз мақари ъзи хеши биФтод ва он қисса дарозаст , аммо мақсӯд азин онаст ки вай ба рӯм афтод , дар Константиния рафт ва бо вай ҳеҷ набӯд аз моли дунё , айбаш омад нон хостан , магари чунон иттифоқи афтода буд ки ба кӯчакӣ дар сарои хеши оҳангаронро дида буд ки корҳои оҳанӣна аз теғу корду рикобу даҳона лаҷом кардандӣ муҷовир , магар дар толеъ ӯ афтода буд ин саноат , пайвастаи гирди оҳангарон май гаштӣ ва ҳаме дидӣ ва ин саноати дида буду биомўхтаҳ , он рӯз ки ба рӯми дармонда буд бо оҳангари ан рӯм гуфт ки : ман ин санъат донам . ӯро ба муздурӣ гирифтанду чндонкаҳи онҷо буд аз он саноат зиндагӣ мекард ва ба кас ниёзаш набӯду нФқот азин мекард то онгаҳ ки ба ватан хеш расед , пас ба лашкар фармуд ки ҳеҷ муҳташами фарзанди хешро аз саноати омухтан нанг надоранд , ки бисёр вақт буд қӯт ва шуҷоат набӯд , бории пеша ё корӣ омӯхта бошад ва ҳар дониш ки бадонеи рӯзӣ бакор ояду баъд аз он дар аҷам расм афтод ки муҳташам набӯдӣ ки фарзандро саноати ниомўхтӣ , ҳар чанд ки бидон ҳоҷат набӯдӣ ва он ба одат карданд .

Пас ҳар чаҳ битавонӣ омухтани биомўз , ки манофеи он ба ту расад , аммо агар басари ғолиб гашт бингар андари вай , агар сар салоҳ дорад ба кадхудоеу зани доштану рӯзбеҳӣ машғӯл хоҳад бӯдан пас тадбири зан хостан ӯ кун , то он ҳақ низ гзордаҳ бошӣ , аммо то битавонӣ агар писарро зани диҳӣ ё духтарро ба шӯии диҳӣ бо хуишони хеш васлат макун , зан аз бегонагони хоҳ , бо қроботи хеш агар васлат кунӣ ва агар накунӣ эшон худ гӯшту хӯн туанд , пас аз қабӣлаи дигари хоҳ , ки қабӣлаи хешро қабӣла карда бошӣу бегонаро хеш карда , то қӯт ду гардад ва аз ҷониби худованди турои муовинат буд ; пас агар доне ки сари кадхудое ва рӯзбеҳӣ надорад духтари кадхудоёну мусулмононро дар бало Маяфкан , ки ҳар ду аз якдигар дар ранҷ бошанд , бигзор то чун бузург шавад чунонкӣ хоҳад кунад зиндагонӣ , то баъд аз марги ту ба ҳамаи ҳол чунон тавонад буд ки фиристода бошад .

Фасл : агар фарзанд духтар бошад ӯро ба доягони мастура ва никўпрўр бисипор ва чун бузург шавад ба муаллимаи даҳ ; то намозу рӯзау ончии шарт шариъат онаст , аз фароизи биомузаду лекини дабир ӣ меомӯзиш ва чун бузург шуд ҳар чаҳ зӯдтар ҷаҳд кун ки ба шавҳараши диҳӣ , ки духтар нобӯда ба ва чун буд ба шӯй ё ба гӯр . Аммо то дар хона ту бошад модом бар вай ба раҳмат бош , ки духтаракони асири падар ва модар бошанд , аммо писарро агар падар набошад ба талаби кор хеш тавонад рафту хештанро тавонад дошт , аз ҳар рӯй ки бошаду духтари бечора буд , ончии дории аввал дар барг духтар куну шуғли вайро бисоз ва ӯро дар гардан касе кун , то аз ғами ваии барраӣ , аммо духтар дӯшиза бошад талаби домоди дӯшиза , то зани дил дар шӯии бибандаду шӯй низ дар зан доштан бакӯшад ва аз ҷонибин созгорӣ бошад .

Ҳикоят : чунон шунидам ки шаҳрбонуи духтарӣ буд хирад , шаҳрбонуро асири бурданд аз аҷам ба араб , амӣралмуъминӣни умри разии аллоҳи анҳу фаро расед , фармуд ки вайро бифурӯшанд , чун вайро дар байъи бурданди амӣралмуъминӣни алии разии аллоҳи анҳу фароз расед ва ин хабар бидод аз расӯли слии аллоҳи алайҳу силам : лӣси албиъи {и алии }и абноءи алмулук , чун хабар бидод байъ аз шаҳрбону бархест ва ӯро ба хонаи салмони форсии бншонднд , то ба шӯй диҳанд . Чун ҳикояти шӯй бар вай арза карданд шаҳрбону гуфт : то ман шӯйро набинам ба зан ӯ набошам . Вайро бар манзарае бншонднду содоти араброу Яманро бар ваии бгзорниднд , то онкас ки ӯро ихтиёр уфтад ба зан ӯ бошаду салмони пеш ӯ бинишаст ва он қавмро таъриф мекард , ки ин фалони сет ва он баҳмони сет ва ӯ ҳар касро нақс мекард , то умр бигузашт , шаҳрбону гуфт : ин кист ? салмон гуфт : умри сет . Шаҳрбону гуфт : мардии бузурги сет , аммо пераст . Чун алӣ бигузашт шаҳрбону гуфт : ин кист ? салмон гуфт : алӣаст , разии аллоҳи анҳу . Шаҳрбону гуфт : мардӣ бузургворасту лекини фардои ман андари он ҷаҳон бар рӯй Фотима Заҳро натавонам нагирист ва шарм дорам ва аз ин ҷиҳат нахоҳам . Чун ҳасани бен алӣ бигузашт , чун ҳол ӯро донист гуфт : лоиқ манаст вале бисёр никоҳаст , нахоҳам . Чун ҳусайни бен алии разии аллоҳ анҳу бигузашт ӯ бипурсед ва бидонаст ва гуфт : ӯ дар хур манаст , шавҳари ман ӯ бояд ки буд , духтари дӯшизаро шӯии дӯшиза бояд ки буд , ман шӯй накардаам ва ӯ зан накардааст .

Ва аммо домоди некӯ рӯй гузину духтар ба марди зишти рӯ ӣ мада , ки духтари дил бар шӯии зишт рӯй наниҳад , туроу шавҳарро бадномӣ ояд , бояд ки домоди хуб рӯйу поки дайн ва бо салоҳ ва бо кадхудое буд , нФқоти духтари хеши доне ки аз куҷо ва аз чаҳ ҳосил мекунад ; аммо бояд ки домоди ту аз ту фурӯтар буд , ҳам ба неъмат ва ҳам ба ҳишмат , то вай ба ту фахр кунад ва на ту ба вай , то духтар дар роҳати зайд . Чун чунинаст андакӣ гуфтам , аз ваии бештари чизе талаб макун , духтар фуруш мабош , ки домоди худ муруввати хеши бнгзорду мардумӣ ба ҷое меравад , ту ончии дорӣ базл куну духтар дар гардани ваии банду бурҳони худро азин меҳнати азиму дӯстро ҳамин панди даҳ ,у аллоҳи аълам .